Kwatermistrzostwo obozów w˛edrownych

Kwatermistrzostwo obozów w˛edrownych
Aleksander Jankowski
Piotr Tabor
21. Warszawska Drużyna W˛edrownicza „Stare Żbiki”
im. gen. Ignacego Pradzy
˛
ńskiego
Warszawa, 31 sierpnia 2008
Spis treści
Wprowadzenie
1
vii
Sprz˛et
1.1 Kuchenki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.1 Palniki gazowe . . . . . . . . . . . . . . .
1.1.2 Kuchenki benzynowe . . . . . . . . . . . .
1.1.3 Paliwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2 Naczynia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.1 Garnki aluminiowe . . . . . . . . . . . . .
1.2.2 Garnki stalowe . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.3 Patelnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2.4 Butelki i baniaki na wod˛e . . . . . . . . . .
1.3 Namioty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.1 Stopień uniwersalności namiotu . . . . . .
1.3.2 Stelaż namiotu . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3.3 Znakowanie namiotów . . . . . . . . . . .
1.3.4 Sprawdzenie namiotów przed wyjazdem
1.3.5 Konserwacja namiotów . . . . . . . . . . .
1.4 Sprz˛et pionierski . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4.1 Saperki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4.2 Toporki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5 Apteczka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6 Prysznice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.7 Bardzo istotne drobiazgi . . . . . . . . . . . . . .
1.7.1 Zestaw naprawczy do namiotów . . . . .
1.7.2 Zapałki lub zapalniczki . . . . . . . . . . .
v
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
1
1
2
3
4
4
5
5
5
6
6
8
8
10
10
13
13
13
13
16
16
16
18
vi
SPIS TREŚCI
1.8
2
3
4
1.7.3 Świeczki . . . . . . . . . . . .
1.7.4 Worki na śmieci . . . . . . . .
1.7.5 Torebki strunowe . . . . . . .
1.7.6 Zmywaczki . . . . . . . . . .
1.7.7 Obrusy foliowe . . . . . . . .
1.7.8 Noże . . . . . . . . . . . . . .
1.7.9 Otwieracze do konserw . . . .
1.7.10 Papier toaletowy . . . . . . .
1.7.11 Gitara . . . . . . . . . . . . . .
1.7.12 Linka . . . . . . . . . . . . . .
Wyposażenie kwatermistrza . . . . .
1.8.1 Karteczki z danymi do faktur
1.8.2 Drugi portfel . . . . . . . . . .
1.8.3 Teczka na dokumentacj˛e . . .
1.8.4 Kalkulator . . . . . . . . . . .
1.8.5 Ksia˛żka finansowa . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
18
18
18
19
19
19
19
19
20
20
20
20
20
20
21
21
Jedzenie
2.1 Wst˛ep . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2 Woda . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3 Warunki cywilizowane . . . . . . .
2.3.1 Śniadanie . . . . . . . . . . .
2.3.2 Obiadokolacja . . . . . . . .
2.4 Warunki górskie . . . . . . . . . . .
2.4.1 Śniadanie . . . . . . . . . . .
2.4.2 Drugie śniadanie (w drodze)
2.4.3 Obiadokolacja . . . . . . . .
2.4.4 Podwieczorek . . . . . . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
23
23
24
25
25
27
29
30
31
33
34
Kwestie organizacyjne
3.1 Spotkanie przedwyjazdowe
3.2 Podział jedzenia i sprz˛etu . .
3.3 Przepakowywanie jedzenia .
3.4 Zarzadzanie
˛
jedzeniem . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
35
36
37
38
39
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
Rozliczanie obozu
41
4.1 Panowanie nad sytuacja˛ w czasie obozu . . . . . . . . . . . . 42
4.2 Wskazówki dotyczace
˛ post˛epowania po obozie . . . . . . . . 42
Wprowadzenie
Drogi Czytelniku!
Ksia˛żka, która znajduje si˛e przed Toba,˛ poświ˛econa jest sprz˛etowo-żywieniowo-finansowym aspektom obozu w˛edrownego. Jest ona oparta na doświadczeniach autorów z zagranicznych obozów w˛edrownych organizowanych przez 21. Warszawska˛ Drużyn˛e W˛edrownicza˛ „Stare Żbiki”. Dokładniej mówiac,
˛ P.T. był kwatermistrzem obozów w˛edrownych do Rumunii (2003) i do Szkocji (2004), zaś A.J. – obozów na Ukrain˛e (2005), do Bułgarii (2006), na Ural (2007) i do Hiszpanii (2008).
Tytuł słusznie sugeruje, że ksia˛żka jest szczególnie godna polecenia kwatermistrzom obozów w˛edrownych. Niemniej jednak sadzimy,
˛
że warto, aby
zagladał
˛
do niej każdy organizator wyjazdu w˛edrownego lub półw˛edrownego. Nie musi to być wyjazd harcerski – staraliśmy si˛e, aby wskazówki
przedstawione w tej ksia˛żce miały charakter uniwersalny.
Rozdział pierwszy jest poświ˛econy sprawom zwiazanym
˛
ze sprz˛etem, zaś
rozdział drugi – z jedzeniem. Rozdział trzeci, poświ˛econy kwestiom organizacyjnym, ma zastosowanie przy dłuższych wyjazdach, których uczestnicy czuja˛ si˛e za niego współodpowiedzialni. Ostatni zaś rozdział czwarty,
dotyczacy
˛ rozliczania obozu, jest najmniej uniwersalny, zaś odpowiedzialność autorów za treści w nim zawarte jest zdecydowanie najmniejsza.
Podzi˛ekowania
Każdy sukces ma wielu ojców. Wi˛ekszość z pomysłów zawartych w tej
ksia˛żce nie jest dziełem jej autorów. Cz˛eść należy do „folkloru” i jest dość
vii
viii
WPROWADZENIE
szeroko rozpowszechniona. Wiele dobrych praktyk zostało zaczerpni˛etych
z innych środowisk chodzacych
˛
po górach. Autorzy chcieliby podzi˛ekować
wielu osobom za ich idee, inspiracje i wspólne rozmowy. Sa˛ to (w kolejności alfabetycznej): Arkadiusz Betkier, Adam Biliński, Łukasz Bury, Krzysztof Czapiewski, Paweł Dabrowski,
˛
Agata Drazikowska,
˛
Adam Foland, Jan
Inowolski, Tomasz Kuran, Katarzyna Lewińska, Michał Korch, Jakub Pochrybniak i Jakub Onufry Wojtaszczyk.
Rozdział 1
Sprz˛et
1.1
Kuchenki
Nie zawsze mamy możliwość gotowania na ognisku, które daje duża˛ wydajność i ciekawa˛ atmosfer˛e gotowania, ale jest jednocześnie trudne w obsłudze. Musimy wtedy wziać
˛ ze soba˛ sprz˛et do gotowania. Rozsadne
˛
sa˛
dwa rozwiazania:
˛
1.1.1
Palniki gazowe
Palniki gazowe maja˛ szereg zalet. Sam palnik jest mały, lekki i por˛eczny,
a jego cena niezbyt duża. Gotowanie na nim jest bardzo bezpieczne. Sam
proces gotowania jest czysty, gaz nie brudzi garnków ani nie kopci. Woda
gotuje si˛e pr˛edko, ponieważ palniki maja˛ spora˛ moc (nawet około 3000 W).
Niestety kartusze gazowe zabieraja˛ bardzo dużo miejsca i nie sa˛ wydajne,
zwłaszcza w niskich temperaturach. Dodatkowo w warunkach wysokogórskich, z racji na małe ciśnienie powietrza, kartusze działaja˛ słabiej lub
w ogóle. Gotowanie na gazie jest bardzo kosztowne. Na jednym dużym
kartuszu 500 ml można zagotować około 20-25 litrów wody, co daje cen˛e
nieco ponad 1 zł za litr zagotowanej wody.
Kolejnym minusem jest to, że kartusze do kuchenek gazowych sa˛ zazwyczaj dost˛epne jedynie w krajach uprzemysłowionych. Poza tym wiodacy
˛
1
2
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
producenci nie ustanowili standardu w rozmiarze gwintu. Powszechnie
spotykany w Polsce system „blueletów” (niebieskie butle) jest rzadko spotykany poza granicami Polski. O wiele bardziej powszechnym na świecie
jest system Primusa (oczywiście też do kupienia w Polsce). Tak wi˛ec zdarza
si˛e cz˛esto, że nie możemy założyć kartusza z gazem na palnik, który akurat
posiadamy.
1.1.2
Kuchenki benzynowe
Zacznijmy od wad. Kuchenki benzynowe sa˛ drogie i w porównaniu z innymi rozwiazaniami
˛
– mniej bezpieczne. Sam proces rozpalania jest dość
niebezpieczny – polega na wst˛epnym rozgrzaniu dyszy palnika poprzez
rozlanie i podpalenie benzyny, badź
˛ też – jak w wypadku używania nafty –
specjalnej pasty lub denaturatu. Benzyna może osmalać garnki, a kuchenki
podczas rozpalania moga˛ kopcić. Trzeba też uważać żeby nie doprowadzić
do wybuchu oparów paliwa.
A teraz zalety. Kuchenki te działaja˛ na wi˛ekszość paliw płynnych, od benzyny ekstrakcyjnej, przez benzyn˛e samochodowa,˛ lotnicza,˛ naft˛e. Tak wi˛ec
paliwo do kuchenek benzynowych można dostać bez problemu na całym
świecie. Gotowanie na tego typu maszynkach jest bardzo szybkie, ponieważ kuchenki te maja˛ duża˛ moc (nawet powyżej 4000 W).
Samo gotowanie jest tanie i nadaje si˛e na wielodniowe wyprawy, ponieważ
na jednym litrze benzyny można zagotować nawet 60 litrów wody. Wobec tego koszt zagotowania litra wody jest w porównaniu z palnikami gazowymi kilkunastokrotnie niższy. Maszynki te sa˛ niezwykle wytrzymałe.
Pracuja˛ również w skrajnych temperaturach i na dużych wysokościach.
Autorzy maja˛ doświadczenia z kuchenkami benzynowymi MSR (Mountain
Safety Research) oraz kuchenkami Primus Himalaya Multifuel.
Kuchenki MSR sa˛ dość lekkimi, ale i delikatnymi w konstrukcji kuchenkami umożliwiajacymi
˛
gotowanie wyłacznie
˛
na benzynie. Posiadaja˛ one
plastikowa˛ pompk˛e do paliwa, z plastikowym gwintem, który łatwo jest
przekr˛ecić. Przy zakupie należy uważać także, by przewód paliwowy był
gi˛etki, a nie sztywny – gdyż sztywny jest niewygodny w transporcie i łatwo
można go uszkodzić.
Bardzo duża˛ zaleta˛ tych kuchenek jest posiadanie wbudowanej igły czyszczacej
˛ dysz˛e (czyści si˛e je poprzez potrzasanie
˛
kuchenka).
˛
1.1. KUCHENKI
3
Kuchenki Primus Himalaya Multifuel umożliwiaja˛ gotowanie zarówno
na gazowych, nakr˛ecanych kartuszach firmy Primus, jak też i na paliwach
ciekłych (benzyna, nafta, olej nap˛edowy). Konstrukcja jest bardzo solidna.
Dostosowanie do rodzaju paliwa osiaga
˛ si˛e przez wymian˛e nakr˛ecanej dyszy. Kuchenka wykazywała w praktyce cz˛esta˛ potrzeb˛e czyszczenia dyszy
(przy pomocy igły czyszczacej).
˛
Jest to czynność czasochłonna i wymagajaca
˛ odczekania kilku minut na wystygni˛ecie palnika.
Dysze w kuchenkach firmy Primus najlepiej czyścić w sposób nie przewidziany przez producenta. Bierze si˛e w tym celu malutki (3x3 mm) kawałek
szmatki bawełnianej, nasacza
˛
benzyna˛ i wkłada do dyszy od wewn˛etrznej
strony. Trzeba troch˛e pomanipulować tym kawałkiem szmatki, a nast˛epnie
wypchnać
˛ od drugiej strony przy użyciu igły czyszczacej.
˛
Należy zabrać jedna˛ kuchenk˛e na 4-6 uczestników obozu (patrz str. 4).
1.1.3
Paliwo
Zdecydowanie najlepsza do kuchenek jest benzyna ekstrakcyjna (oczyszczona), zwana też rozpuszczalnikiem ekstrakcyjnym (po angielsku: white
fuel). Stosunkowo mało zanieczyszcza dysz˛e kuchenki i nie smoli garnków,
oraz – w przeciwieństwie do benzyny samochodowej – pachnie bardzo delikatnie. Wada˛ jest to, że jest ja˛ trudno kupić.
Jeżeli chodzi o benzyny samochodowe, to należy – gdy tylko jest to możliwe – stosować benzyn˛e bezołowiowa.˛ Trzeba unikać gotowania na benzynie ołowiowej, ze wzgl˛edu na rakotwórczość jej oparów.
Główna˛ wada˛ benzyny samochodowej jest to, że wzbogaca si˛e ja˛ w dodatki
uszlachetniajace
˛ (np. smary) korzystne dla samochodów, ale powodujace
˛
cz˛estsze zapychanie dyszy kuchenki. Wobec tego warto wybierać jak najgorsza˛ dla samochodów benzyn˛e, mimo niższej oktanowości.
Na litrze benzyny, na kuchenkach Primus Himalaya Multifuel, można zagotować około 30 litrów wody (przy temperaturze otoczenia 10◦ C, w pi˛eciolitrowych kociołkach z przykrywkami), co stanowi dzienne zapotrzebowanie na wod˛e kilkunastoosobowego obozu żywionego w warunkach
„górskich”.
W warunkach „górskich” (dwa ciepłe posiłki dziennie, co jakiś czas dodatkowo kisiel lub kakao) zapotrzebowanie na paliwo przedstawia si˛e nast˛epujaco:
˛
4
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
Liczba
osób
1−3
4−9
x>9
Liczba
kuchenek
1
2
dx/5e
Benzyny zwykłej
na osob˛e na dob˛e
0,08-0,12 litra
0,06-0,10 litra
0,06-0,08 litra
Benzyny ekstrakcyjnej
na osob˛e na dob˛e
0,07-0,11 litra
0,05-0,09 litra
0,05-0,07 litra
W warunkach cywilizowanych (jeden ciepły posiłek dziennie, poza tym
herbata do śniadania) zużywa si˛e połow˛e podanych powyżej ilości paliwa.
Liczba kuchenek pozostaje niezmieniona.
1.2
Naczynia
Przy wi˛ekszych wyprawach najbardziej sprawdzaja˛ si˛e garnki lub kociołki
4-6 litrowe. Wygodne gotowanie wymaga średnio jednego dużego naczynia (kociołka lub patelni) na 5 osób (przy czym jeśli jesteśmy w wi˛ecej niż
trójk˛e, należy zabrać nie mniej niż 2 kociołki). Patelnia potrafi drastycznie
zwi˛ekszyć atrakcyjność i różnorodność podawanych potraw, zatem przy
wyjeździe dłuższym niż dwudniowy dobrze jest ja˛ zabrać.
Najlepiej sprawdzaja˛ si˛e naczynia o kształcie kociołkowatym. Naczynie,
które rozszerza si˛e ku górze, efektywniej pochłania ciepło z ogniska. Istotne
jest to, żeby naczynie posiadało drut umożliwiajacy
˛ powieszenie go nad
ogniskiem lub wygodne postawienie na żarze. Płaskie dno umożliwia używanie naczynia na kuchenkach benzynowych lub gazowych. Garnki posiadajace
˛ plastikowe uszy nie nadaja˛ si˛e do używania na ognisku.
Bardzo ważnym elementem naczyń sa˛ przykrywki. Gwałtownie zmniejszaja˛ one czas potrzebny na zagotowanie wody, co nieraz jest bez nich niemożliwe. Dzi˛eki nim oszcz˛edza si˛e również paliwo. Pokrywki sa˛ ponadto
bardzo istotne przy gotowaniu zapychaczy, gdy nie chc˛e si˛e odparować
zbyt dużej ilości wody. Jednym słowem należy zatroszczyć si˛e, by były i nie
zgin˛eły w czasie trwania wyjazdu (a maja˛ taka˛ tendencj˛e).
1.2.1
Garnki aluminiowe
Naczynia aluminiowe sa˛ bardzo lekkie i mi˛ekkie. Aluminium jest bardzo
dobrym przewodnikiem ciepła, co przyspiesza gotowanie, ale również uła-
1.2. NACZYNIA
5
twia przypalanie potraw. Należy jednak zdawać sobie spraw˛e z tego, że
gotowanie w aluminiowych naczyniach może być niezdrowe.
Naczynia aluminiowe pokrywaja˛ si˛e cienka˛ warstwa˛ tlenku glinu wskutek
działania tlenu z powietrza. Ze wzgl˛edu na alifatyczność tlenku glinu, gotowanie w nich potraw o odczynie wyraźnie kwasowym lub zasadowym
powoduje powstawanie trujacych
˛
soli glinu. Gotowanie zwykłej wody jest
natomiast całkowicie bezpieczne.
1.2.2
Garnki stalowe
Naczynia stalowe sa˛ twardsze i ci˛eższe niż aluminiowe.1 Ewentualnych
wgnieceń nie sposób naprawić samemu. Stal jest także gorszym przewodnikiem ciepła niż aluminium. Niezaprzeczalna˛ zaleta˛ naczyń stalowych jest
ich oboj˛etność dla zdrowia, jak również ich powszechna dost˛epność w handlu (w przeciwieństwie do naczyń aluminiowych).
1.2.3
Patelnie
Patelnia teflonowa jest lżejsza od patelni tylko stalowej i daje wi˛ekszy komfort smażenia i późniejszego czyszczenia. Wymaga jednak zachowania zasad posługiwania si˛e nia˛ (posługiwania si˛e drewnianymi narz˛edziami), co
czasem trudno jest wymóc na osobach przygotowujacych
˛
jedzenie. Mimo
wszystko jest chyba lepszym rozwiazaniem
˛
od patelni stalowej.
W niektórych sklepach turystycznych można zakupić specjalne patelnie turystyczne. Wewnatrz
˛ sa˛ teflonowe, na zewnatrz
˛ aluminiowe. To połacze˛
nie czyni je niezwykle lekkimi. Sa˛ także pozbawione raczki,
˛
a wyposażone
w zamian w „utrzymank˛e”. Sa˛ godne polecenia – niestety łatwo ulegaja˛
deformacji w plecaku.
1.2.4
Butelki i baniaki na wod˛e
Nie zawsze zdarza si˛e obozować w bezpośrednim sasiedztwie
˛
strumienia.
Czasami te odległości sa˛ znaczne. Potrzebny jest wtedy sprz˛et do trans1
Stal ma wi˛ekszy ci˛eżar właściwy niż aluminium, ale za to jest od niego mocniejsza, wobec
czego ścianki naczyń stalowych moga˛ być cieńsze. Efekt końcowy jest jednak taki, że naczynia
stalowe sa˛ ci˛eższe.
6
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
portu wody. Można w tym celu wykorzystać butelki plastikowe, wkładajac
˛ je do uprzednio opróżnionego plecaka. Alternatywa˛ pozwalajac
˛ a˛ na zaoszcz˛edzenie czasu opróżniania plecaka może być zabranie lekkich baniaków na wod˛e. Optymalna ich obj˛etość to 5-7 litrów. Powinny dać si˛e złożyć
do jak najmniejszych rozmiarów (np. w harmonijk˛e).
1.3
Namioty
Oczywiście na obóz w˛edrowny nie pojedziemy z dziesi˛ecioosobowymi namiotami (jakie używane sa˛ na obozach stałych), ale zabierzemy lekkie namioty turystyczne. Autorzy posiadaja˛ bogate i dobre doświadczenia z namiotami firmy Marabut, wi˛ec ten podrozdział b˛edzie właśnie na nie nakierowany.
1.3.1
Stopień uniwersalności namiotu
Chcielibyśmy, aby namioty sypialne
• były jak najlżejszymi namiotami 3-4 osobowymi (5 kg)
• posiadały możliwość szybkiego rozstawienia (około 5 minut)
• posiadały możliwość rozstawienia na twardym podłożu (np. skały,
badź
˛ boisko przed szkoła)
˛
• posiadały możliwość rozstawienia bez odległych odciagów,
˛
o które
b˛edzie si˛e cały obóz później potykał
• posiadały duży przedsionek – zdolny pomieścić 4 plecaki 70-litrowe
• były odporne na warunki atmosferyczne – wodoszczelne, odporne
fizycznie na wiatr, a także posiadały możliwość uczynienia ich przewiewnymi w przypadku upałów
• posiadały fartuchy śnieżne, ułatwiajace
˛ biwakowanie na śniegu (fartuchy te, b˛edace
˛ przedłużeniem tropiku od dołu, przykrywa si˛e śniegiem, uszczelniajac
˛ w ten sposób izolujac
˛ a˛ warstw˛e powietrza mi˛edzy tropikiem i sypialnia)
˛
1.3. NAMIOTY
7
• były w kolorystyce raczej maskujacej,
˛
a przynajmniej nie rzucajacej
˛
si˛e w oczy (moro, khaki, zielony)
• charakteryzowały si˛e trwałościa,˛ pozwalajac
˛ a˛ na długoletnia˛ eksploatacj˛e przy naturalnym „harcerskim” użytkowaniu.
Cechy namiotu, które badź
˛ nas do tego przybliżaja˛ badź
˛ oddalaja:˛
Wysokość czyni namiot wygodniejszym, ale zarazem zdecydowanie bardziej podatnym na wiatr. Wi˛eksza wysokość domku, w połaczeniu
˛
z brakiem wszystkich odciagów,
˛
powoduje iż na mocniejszym wietrze maszty b˛eda˛ si˛e fantazyjnie wyginać, a w przypadku włókna
szklanego – rozszczepiać. Namiotowi do spania raczej wystarcza wysokość około 1,5 metra.
Zgodność z systemem FlexTent daje możliwość połaczenia
˛
kilku namiotów w jeden system namiotowy (coś na wzór miasteczka namiotowego). Namioty ustawia si˛e absydami do siebie i spina wejścia specjalna˛ taśma.˛ Istnieja˛ specjalne namioty bez podłogi, które posiadaja˛
4 absydy zdolne do połaczenia
˛
z innymi namiotami.
Istotna˛ niedogodnościa˛ jest to, że absydy zgodne z systemem FlexTent sa˛ o wiele mniejsze niż zwykłe. W stanie odłaczeni
˛
z trudem
moga˛ one pomieścić 4 plecaki.
Dwa wejścia do namiotu posiadaja˛ dwie zalety. Po pierwsze, plecaki zawalajace
˛ przedsionek nie utrudniaja˛ wejścia do namiotu właściwego.
Po drugie, w upalne dni można otworzyć oba wejścia do namiotu
i uzyskać w nim przeciag.
˛ W zestawieniu z systemem FlexTent, drugie wejście zwi˛eksza funkcjonalność systemu.
Oprócz namiotów sypialnych, na obozach w˛edrownych bardzo przydatnym si˛e okazuje namiot świetlicowy – duży, wysoki namiot, pozbawiony
sypialni, w którym może si˛e zebrać wi˛ekszość obozu, prowadzić życie towarzyskie i realizować program w czasie deszczu, a także gotować i spożywać posiłki. W ofercie Marabuta takim namiotem jest Mesa. W sytuacji
awaryjnej możliwe jest także wykorzystywanie w nocy Mesy do spania.
8
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
1.3.2
Stelaż namiotu
Zasadniczo producenci oferuja˛ dwa rodzaje stelaży do namiotów: złożone
z masztów z włókna szklanego oraz złożone z masztów ze stopu aluminium (tzw. maszty ALU). Zdecydowanie warte polecenia sa˛ te drugie. Aluminium jest nie tylko lżejsze, ale także znacznie bardziej wytrzymałe w złożonym namiocie.
Aluminium łatwo jest wyszczerbić przy składaniu namiotu, gdy poszczególne pałaki
˛ nie sa˛ do końca włożone w siebie. Krótka dźwignia przy takim
układzie powoduje wyszczerbienie masztu – a tym samym wkrótce jego
całkowite p˛ekni˛ecie i poszarpanie materiału namiotu ostra˛ kraw˛edzia.˛
Oczywiście maszty aluminiowe sa˛ nieco droższe, ale zakup si˛e zwraca, o ile
osoby rozstawiajace
˛ namiot zachowaja˛ minimum ostrożności i po „rzucie w dal” masztem upewnia˛ si˛e, że połaczenia
˛
weszły do końca. Ponadto
maszty z aluminium nie dość, że łatwiej si˛e rozkłada, to nie posiadaja˛ one
zgrubień na końcach, które zahaczaja˛ podczas wsuwania stelażu w materiał namiotu. Dzi˛eki temu sprawniej si˛e je wkłada i nie rozrywa si˛e powłoki
namiotu.
Nie wszystkie namioty w katalogu Marabuta posiadaja˛ opcj˛e ALU. Niemniej jednak składajac
˛ u nich zamówienie można do każdego wyprawowego namiotu poprosić o wersj˛e ALU, badź
˛ też zamówić stelaż ALU do namiotu już posiadanego.
1.3.3
Znakowanie namiotów
Namioty warto znakować, aby
1. było wiadomo, o którym namiocie si˛e mówi
2. było wiadomo, kto jest odpowiedzialny za walajacy
˛ si˛e po obozie kawałek namiotu
3. szybciej rozstawiać obóz (natychmiastowe rozpoznanie różnych rodzajów masztów)
4. nie mieszały si˛e fragmenty różnych namiotów (Polinezj˛e z masztami
od Kajuty rozkłada si˛e bardzo atrakcyjnie)
1.3. NAMIOTY
9
5. po pokrowcu wiedzieć z którym namiotem si˛e ma do czynienia
6. można było monitorować, który namiot jest w jakim stanie.
7. nie pomylić namiotu z namiotem innej drużyny.
21. WDW znakuje swoje namioty przy pomocy kolorowych taśm izolacyjnych (do zakupienia w sklepach z narz˛edziami). Każdy namiot posiada
swój kolor. Czasami daje si˛e kupić pojedyncza˛ taśm˛e wielokolorowa,˛ co powoduje przyznanie namiotom niepowtarzalnych nazw, jak np. „pszczółka”
(taśma zielono-żółta). Nadanie „śmiesznych” nazw namiotom kojarzacych
˛
si˛e z kolorami (np. „fuksja” – taśma fioletowa) jest także ciekawym efektem psychologicznym i prowadzi do uosobienie namiotów i zwi˛ekszenia
zwiazku
˛
użytkownika z namiotem (przestaje być to po prostu „namiot”).
Przy pomocy tych taśm wprowadzono nast˛epujace
˛ standardy znakowania:
Pokrowiec namiotu znakujemy kilkoma niezależnymi kółeczkami wokół
taśmowych uchwytów (tasiemki nie sa˛ cz˛eściami najbardziej obcia˛
żone tarciem – a wi˛ec stosunkowo długo si˛e utrzymuja).
˛ Niezależnie,
by jak jedna odpadnie, to pozostałe zostały. Kółkiem, bo taśma si˛e
najlepiej klei do taśmy, a nie do materiałowego paseczka.
Maszty powinny być najwyraźniej oznaczone. Maszty główne (idace
˛ po
przekatnych
˛
namiotu) oznaczamy pojedynczym kółeczkiem taśmy
na każdym pałaku.
˛
Maszt od apsydy oznaczamy podwójnymi kółkami (dwa niezależne kółka obok siebie) na każdym pałaku.
˛
W ten
sposób natychmiast wiadomo (bez porównywania długości) który
maszt wkładamy do apsydy, a który po przekatnej.
˛
Kółka powinny
być pojedyncze, by maszty nie zaczepiały zbytnio przy wkładaniu.
Dzi˛eki temu, że krótsze maszty sa˛ oznaczone wi˛eksza˛ liczba˛ kółek,
minimalizuje si˛e zużycie taśmy.
Poszycie namiotu najlepiej obkleić taśma˛ dookoła przy wszystkich metkach namiotu. Ponadto dobrze jest nakleić kilka tasiemek na podłodze (od zewn˛etrznej strony).
Pokrowiec na śledzie i maszty należy oznaczyć przez oklejenie taśma˛ dookoła wzdłuż krótszego boku.
10
1.3.4
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
Sprawdzenie namiotów przed wyjazdem
Daleko posuni˛etym „harcerstwem” (może niefrasobliwość jest lepszym słowem) jest udanie si˛e na daleka˛ wypraw˛e bez sprawdzenia (a przeważnie
si˛e okazuje, że także bez naprawienia) namiotów.
Może ułatwić prac˛e, gdy osoby przygotowujace
˛ namioty przed wyjazdem
sporzadzaj
˛
a˛ notatki według poniższej listy kontrolnej. Zwi˛ekszamy w ten
sposób prawdopodobieństwo, że sprawdzajacy
˛ o niczym nie zapomniał,
a ponadto pozostawiamy sobie trwała˛ informacj˛e o stanie namiotu w danym momencie dziejowym drużyny. Poza tym wiemy, co jeszcze trzeba
zrobić.
Typ namiotu:
Kolor namiotu:
Oznaczony jako:
Ile jest troczków (do ściskania przy pakowaniu, powinny być 2)?
Które suwaki nie działaja˛ (i czy tylko suwadło jest zepsute)?
Czy maszty sa˛ kompletne?
Ile pałaków
˛
masztów jest rozszczepionych lub zbyt pokrzywionych?
Czy maszty sa˛ dobrze si˛e składaja˛ (wszystkie tulejki z dobrej strony)?
Czy gumka jest nazbyt naciagni˛
˛ eta lub pop˛ekana (do wymiany)?
Ilość śledzi (oraz liczba zbyt pokrzywionych, by je użyć):
Ilość szpilek (oraz liczba zbyt pokrzywionych, by je użyć):
Czy sa˛ wszystkie odciagi?
˛
Czy poszycie ma dziury (popatrzeć pod światło)?
Czy podłoga ma dziury (popatrzeć pod światło)?
Stan worków (na namiot, na śledzie, na maszty):
Inne uwagi:
Data:
Sporzadził:
˛
1.3.5
Konserwacja namiotów
Poniższe wskazówki pomagajace
˛ radzić sobie z typowymi uszkodzeniami
namiotów.
Nawlekanie masztów na gumk˛e jest potrzebne, gdy wymieniamy uszkodzony pałak
˛ masztu lub p˛ekni˛eta˛ gumk˛e. Raczej należy wymieniać
1.3. NAMIOTY
11
cała˛ p˛ekni˛eta˛ gumk˛e niż wiazać
˛
jej kawałki. Porzadn
˛ a˛ (lepsza˛ i tańsza˛ niż Marabuta) gumk˛e można kupić m.in. w sklepach żeglarskich.
Jeśli chodzi o przewlekanie gumki przez maszty, to bywa to kłopotliwe, szczególnie w przypadku masztów z włókna szklanego.
Wpierw należy przy wyczyścić (np. pomocy drutu) wn˛etrze masztu
z gliny i piasku. Nast˛epnie można polecić dwa sposoby poradzenia sobie. Sposób pierwszy polega na przewleczeniu mocnej nici (np.
using) przez maszt przy pomocy ci˛eżkiej igły. Teraz można przywia˛
zać nitk˛e do gumki i przeciagn
˛ ać
˛ gumk˛e, a po jej przeciagni˛
˛ eciu zawiazać
˛
na niej supełek.
Drugu sposób polega na posłużeniu si˛e pomoca˛ nóg. Przeciagamy
˛
gumk˛e w stanie nienapr˛eżonym przez 2-3 pałaki
˛ (przez wi˛eksza˛ ich
ilość nie da si˛e już jej przeciagn
˛ ać,
˛ jeśli jest nienapr˛eżona). Nast˛epnie
chwytamy t˛e cz˛eść gumki, która wystaje z ostatniego pałaka
˛ i wyciagamy
˛
ja˛ maksymalnie. Nast˛epnie mocno przytrzymujemy noga˛
gumk˛e na styku z ostatnim pałakiem
˛
i puszczamy ja.˛ W ten sposób
gumka w pałakach
˛
pozostaje maksymalnie rozciagni˛
˛ eta, a na końcu
otrzymujemy wystarczajaco
˛ długi kawałek gumki nienaciagni˛
˛ etej, by
przeciagn
˛ ać
˛ ja˛ przez kolejny pałak.
˛ Procedur˛e powtarzamy po kolejnym pałaku,
˛
a gumki powinno wystarczyć, by przeciagn
˛ ać
˛ ja˛ w ten
sposób przez wszystkie pałaki
˛ i końcówk˛e (jeśli chodzi o przecia˛
gni˛ecie przez końcówk˛e, można pomóc sobie igła,˛ by trafić końcówka˛
gumki w dziurk˛e). Po przeciagni˛
˛ eciu przez dziurk˛e w końcówce wia˛
żemy supełek na gumce.
Przy wymianie gumki w masztach z włókna szklanego czasami pojawia si˛e potrzeba zdj˛ecia metalowej końcówki – delikatne podgrzanie
jej cz˛esto to ułatwia.
Delikatnie p˛ekni˛ete (rozszczepione) pałaki
˛ należy jak najszybciej wymieniać – taki pałak
˛ jest bardzo słaby i najprawdopodobniej niebawem (podczas wyjazdu) si˛e rozpadnie albo przetnie gumk˛e. Nazbyt
napr˛eżona gumka w stanie złożonych masztów sprzyja rozszczepianiu si˛e pałaków.
˛
Zepsuty suwak Dość cz˛esto zużyciu ulega suwadło (ruchoma cz˛eść suwaka). Jeśli tak si˛e stało, to nie jest konieczne przeszywanie całego
zamka, a wystarczy si˛e udać do punktu naprawy suwaków (np. przy
ulicy Zielnej w Warszawie) i wymienić sama˛ zepsuta˛ cz˛eść (ok. 6 zł).
12
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
Cieknacy
˛ materiał Raz na 2-3 lata należy zaimpregnować namiot. Kaszt
impregnatu na jeden namiot to około 40 zł.
Dziury w podłodze najlepiej zakleić mocna˛ taśma˛ naprawcza˛ (zazwyczaj
koloru srebrnego) od zewn˛etrznej strony.
Dziury w tropiku najlepiej zakleić przezroczystymi łatkami samoprzylepnymi (np. sprzedawanymi jako łatki do Gore-Texu) od wewn˛etrznej
strony.
Worki na śledzie i maszty bardzo szybko si˛e przecieraja˛ (słaba folia i ostre
śledzie i maszty wpychane do napr˛eżonego worka – to nie ma szans
wytrzymać. Można je zrobić samemu (uszyć – może b˛eda˛ mocniejsze), albo jak si˛e zamawia coś u Marabuta to poprosić o kilka (przysyłaja˛ gratis).
Worki na namiot w 2008 roku można było kupić u Marabuta (zamówić)
za 45 zł sztuka.
Ku pami˛eci, poniżej znajduja˛ si˛e długości masztów w namiotach posiadanych przez drużyn˛e.
Skaut i Polinezja
2 x 4,46 m
1 x 3,40 m
Kajuta
2 x 4,70 m
1 x 3,40 m
Mesa
2 x 5,56 m (9 grubych pałaków
˛
po 62 cm)
2 x 4,65 m (7,5 grubych pałaków
˛
po 62 cm)
2 x 3,40 m (6,75 cienkich pałaków
˛
po 51 cm)
1.4. SPRZET
˛ PIONIERSKI
1.4
13
Sprz˛et pionierski
1.4.1
Saperki
Przydatna rzecz – w szczególności, gdy trzeba pójść za potrzeba.˛ Średnio
jest potrzebna jedna na 15 uczestników obozu. Saperka jest artykułem deficytowym zaraz przed wymarszem grupy – wi˛ec ich ilość ma istotny wpływ
na czas zbierania obozu.
1.4.2
Toporki
Gdy planujemy cz˛esto gotować na ognisku, warto zabrać toporek do raba˛
nia drewna. Najlepiej sprawdzaja˛ si˛e półtorakilogramowe (zbyt lekkie nie
przetna˛ grubej gał˛ezi, zbyt ci˛eżkie – szkoda nosić). Należy zadbać o to by
były naostrzone i dobrze osadzone. Przeważnie wystarcza jeden toporek.
1.5
Apteczka
Apteczka powinna być dostosowana do nast˛epujacych
˛
uwarunkowań:
• wiek i liczba uczestników
• czas trwania wyjazdu – w szczególności czas pomi˛edzy kolejnymi
odwiedzeniami cywilizacji
• przewlekłe choroby uczestników oraz stale przyjmowane przez nich
leki
• uwarunkowania zależne od miejsca
• maksymalny czas przewidziany na dotarcie profesjonalnej pomocy
medycznej
• umiej˛etności osób korzystajacych
˛
z apteczki.
Najcz˛eściej spotykanymi problemami, na które trzeba być przygotowanym,
sa˛ (w kolejności orientacyjnej cz˛estości wyst˛epowania):
14
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
Problemy żoładkowe
˛
– krople mi˛etowe, duże ilości w˛egla medycznego,
doustne środki nawadniajace
˛ (np. Smecta)
Zranienia – plastry różnej wielkości, woda utleniona, spirytus salicylowy
Bóle menstruacyjne – środki przeciwbólowe, No-spa, podpaski
Poparzenia (w tym słoneczne) – Pantenol
Odciski – jednorazowe igły do strzykawki
Mózgostopie – zasypka
Bóle gardła (czasem zdartego od śpiewu) – pastylki do ssania (np. Cholinex, Neo-angin)
Przezi˛ebienia – witaminki.
Problemy mi˛eśniowo-ści˛egnowe – Altacet, maści (np. Arcalen)
Kleszcze, drzazgi – p˛eseta, jednorazowe igły do strzykawki
Ukaszenia
˛
– maść przeciwhistaminowa (np. Fenistil), wapno
Ważne jest, aby znajdujace
˛ si˛e w apteczce środki nie były przeterminowane.
Przykładowy skład apteczki (10-20 osób, tygodniowy wyjazd w polskie
góry):
1. Narz˛edzia:
maseczki jednorazowe lub maska do RKO
igły jednorazowe
4 pary r˛ekawiczek lateksowych
2 p˛esetki
nożyczki
termometr
folia NRC
4 agrafki
1.5. APTECZKA
15
2. Środki opatrunkowe:
plaster 25 mm i 50 mm
plaster z opatrunkiem do ci˛ecia
plastry niewymagajace
˛ ci˛ecia, różnych rozmiarów
bandaże zwykłe (1 x 15 cm, 3 x 10 cm, 3 x 7 cm)
bandaże elastyczne (2 x 15 cm, 3 x 10 cm, 2 x 7 cm)
chusta trójkatna
˛
(2 x)
wata
kompresy (5 cm x 5 cm, 7 cm x 7 cm, 9 cm x 9 cm) (razem 5 opakowań)
gaza (1 m x 1 m, 0,5 m x 0,5 m)
3. Układ pokarmowy:
krople żoładkowe
˛
– zaburzenia trawienia, brak łaknienia, niestrawność, stany skurczowe i bóle żoładka.
˛
Dawkowanie: 15 kropli w łyżce wody lub cukru 3-6 razy dziennie.
No-spa – rozkurczowy, na bóle zarówno pochodzenia nerwowego,
jak i mi˛eśniowego, także układ żółciowy i narzady
˛ płciowe.
Dawkowanie: 1-2 tabletek 3 razy dziennie.
w˛egiel medyczny – przeciwbiegunkowy i odtruwajacy.
˛
Dawkowanie: 4-5 tabletek kilka razy dziennie.
Aviomarin – przeciwwymiotnie (choroba lokomocyjna).
Dawkowanie: pół godziny przed podróża˛ 1-2 tabletki.
Bactrim / Bioseptol / Nifuroksazyd – zatrucia bakteryjne.
Dawkowanie: 2 tabletki co 6 godzin przez 6 dni (na recept˛e).
Smecta – biegunka. Saszetk˛e rozpuścić w szklance wody.
mi˛eta – uniwersalna
4. Maści:
Arcalen – rozgrzewajaca
˛ na problemy stawów, ści˛egien i mi˛eśni.
Fenistil – na ukaszenia
˛
owadów
16
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
5. Na rany:
woda utleniona – przemywanie ran, płukanie jamy ustnej. Do płukania jamy ustnej stosować rozcieńczyć (łyżka na szklank˛e wody).
spirytus salicylowy – dezynfekcja przyrzadów
˛
i skóry w okolicach
rany
Akutol – elastyczny opatrunek ochronny w sprayu. Na otarcia i rany
ci˛ete (nie krwawiace).
˛
Panthenol – poparzenia (również słoneczne), obtarcia.
nadmanganian potasu - przemywanie (odkażanie) skóry, ropiejacych
˛
ran i owrzodzeń, płukanie jamy ustnej i żoładka.
˛
Do przemywania
rozpuścić kilkanaście kryształków w szklance wody (kolor purpurowy). Do płukania – kilka kryształków w szklance wody (kolor różowy).
Tribiotic – maść antybiotykowa do stosowania na zaropiałe rany.
1.6
Prysznice
Artykuł dość luksusowy. Napełnia si˛e je woda˛ i nagrzewa na słońcu (ewentualnie wod˛e podgrzewa si˛e na kuchenkach). Umożliwia umycie si˛e, nawet gdy warunki przyrodnicze to bardzo utrudniaja.˛ W praktyce używa
si˛e rzadko (przez tydzień pobytu w górach Transylwania nie było ani jednej okazji do użycia). Czyli należy zabrać maksymalnie jeden (dla dobra
zachowania równowagi psychicznej dziewczat).
˛
1.7
Bardzo istotne drobiazgi
1.7.1
Zestaw naprawczy do namiotów
Ludzie i pogoda psuja˛ namioty. Należy si˛e liczyć z tym (a nawet mieć pewność, że):
• p˛eknie maszt
• zgubicie śledzie i szpilki
1.7. BARDZO ISTOTNE DROBIAZGI
17
• podrzecie materiał
• zepsujecie suwaki
Wobec tego warto zabrać ze soba˛ na obóz nast˛epujace
˛ rzeczy:
• zestaw zapasowych śledzi i szpilek (po 1 sztuce tego i tego na namiot
na tydzień)
• dodatkowe maszty (takich rodzajów, jakie sa˛ w używanych namiotach) (po 1 sztuce na namiot na 2 tygodnie)
• drut miedziany – około metra (by coś zwiazać,
˛
lub przepychać przez
maszty)
• taśma naprawcza – zazwyczaj koloru srebrnego (rolka)
• Klej „szybki” – np. Kropelka
• Klej „mocny” – np. Poxipol
• using – nić żeglarska (wystarczajaco
˛ mocna)
• gumka – by wymienić, gdy p˛eknie wewnatrz
˛
masztu (do kupienia
w sklepach żeglarskich)
• zestaw grubych igieł – takich, by using przeszedł przez ucho (do szycia i do spuszczania nici przez pałak)
˛
• (w przypadku masztów ALU) kilka „nakr˛etek” które mieszcza˛ si˛e
wewnatrz
˛ pałaka
˛ i umożliwiaja˛ zablokowanie gumki
• (w przypadku masztów z włókna szklanego) kilka tulejek (metalowych końcówek służacych
˛
do łaczenia
˛
pałaków)
˛
• komplet agrafek – do zamykania namiotu, gdy już suwaki zawioda˛
(dobrze byłoby opracować technologi˛e, która nie dziurawi namiotu).
Korzystnie jest również, gdy na obozie jest scyzoryk z brzeszczotem oraz
małe kombinerki.
18
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
1.7.2
Zapałki lub zapalniczki
Potrafia˛ uratować życie, ciepły posiłek oraz niezapomniane chwile przy
ognisku. Powinny wyst˛epować w dużej ilości i być dobrze zabezpieczone
– np. w torebkach strunowych.
1.7.3
Świeczki
Niezwykle przydatne nie tylko w czasie kominków. Pozwalaja˛ rozpalić
ogień przy kompletnym braku suchego czegokolwiek i przy braku kory
brzozowej.
1.7.4
Worki na śmieci
Istota nie tkwi tylko w tym, by nie śmiecić po sobie (choć to ważne). Worki
na śmieci okazuja˛ si˛e niezastapione
˛
w czasie ulewy. Na obozie powinny
być worki, którymi z powodzeniem można okryć cały plecak (grube, nawet stulitrowe). Ogólnie rzecz biorac,
˛ raczej należy inwestować w worki
na śmieci z grubej folii, gdyż umożliwiaja˛ one przytroczenie śmieci na zewnatrz
˛ plecaka bez ryzyka łatwego zniszczenia worka.
1.7.5
Torebki strunowe
Sa˛ to płaskie torebki foliowe, które posiadaja˛ sprytny sposób zamkni˛ecia
polegajacy
˛ na wciśni˛eciu podłużnej plastikowej wypustki w szczelin˛e mi˛edzy dwoma takimi wypustkami z drugiej strony. Tak zamkni˛eta torebka
jest szczelna. Dost˛epne sa˛ w bardzo wielu rozmiarach. Świetnie przydaja˛
si˛e do przechowywania:
• świeczki wraz z pudełkiem zapałek („harcerski niezb˛ednik”)
• dokumentów, jak np. paszport
• gotówki, albo całego portfela
• produktów spożywczych (np. suszonych owoców i warzyw)
• mapy (służac
˛ jako mapnik).
1.7. BARDZO ISTOTNE DROBIAZGI
19
Torebki strunowe w najwi˛ekszym asortymencie można kupić na Allegro.
W Warszawie można je także kupić w sklepie z artykułami sportowymi
przy ul. Braci Wagów 22 paw. D13, tel. 226 482 095.
1.7.6
Zmywaczki
Plastikowe zmywaczki istotnie ułatwiaja,˛ przyśpieszaja˛ i poprawiaja˛ jakość
zmywania. Do szorowania powierzchni nieteflonowych można też użyć
drucianych.
1.7.7
Obrusy foliowe
Niewiele waża,˛ a drastycznie zwi˛ekszaja˛ stopień higieny na obozie. Jedzeniu z karimaty mówimy NIE.
1.7.8
Noże
Należy zapewnić istnienie i dost˛epność na obozie noży, którymi z powodzeniem można pokroić kruszacy
˛ si˛e chleb oraz dodatki jak np. ser biały,
pomidory.
1.7.9
Otwieracze do konserw
Jeśli nie wykluczamy korzystania z jedzenia z puszek, należy posiadać narz˛edzie do ich otwierania. Najlepsze sa˛ do tego malutkie płaskie otwieracze
(1,5 x 3 cm), które kilkanaście (kilkadziesiat?)
˛ lat temu bywały dołaczane
˛
do niektórych puszek. Jednemu z autorów (A.J.) po długich poszukiwaniach udało si˛e kupić nieduże otwieracze (1,5 x 6 cm) w wiejskim sklepie
w Komańczy. Podobno można je też dostać bez problemu na jakimś bazarze w Budapeszcie. Jednym słowem, nie jest o nie łatwo.
1.7.10
Papier toaletowy
Ze wzgl˛edów ekologicznych najlepiej kupować niebarwiony papier toaletowy z makulatury. Trzeba pami˛etać, że oprócz podstawowego przeznaczenia, papier toaletowy przydaje si˛e również do czyszczenia kuchenek
20
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
benzynowych (czasem też innych rzeczy). Należy go zabrać od 2/3 do 1
rolki na osob˛e na tydzień.
1.7.11
Gitara
Oczywiście oprócz gitary warto zabrać śpiewniki, stroik do gitary, kapodaster i zestaw foliowych worków – by utrzymać gitar˛e w stanie suchym.
1.7.12
Linka
Niewiele kosztuje zabranie ze soba˛ 10-20 m linki o średnicy 3-4 mm. Potrafi
w wielu sytuacjach być bardzo pomocna, np. do zrobienia odciagów
˛
do namiotów na półce skalnej, zrobienia suszarni, wieszania jedzenia na drzewie
(by niedźwiedzie si˛e do niego nie dobrały).
1.8
1.8.1
Wyposażenie kwatermistrza
Karteczki z danymi do faktur
Przed wyjazdem dobrze jest wydrukować karteczki wielkości wizytówek
zawierajace
˛ dane, na które b˛eda˛ brane faktury. Można je później dać pani
w sklepie badź
˛ szefowi grupy idacej
˛ po zakupy i nie tracić czasu na dyktowanie danych. Pozwoli to także zmniejszyć ilość pomyłek.
1.8.2
Drugi portfel
Bardzo ważna˛ rzecza˛ jest, by trzymać pieniadze
˛
obozu niezależnie od swoich prywatnych. Oczywiście na obóz w˛edrowny nie należy brać metalowej
kasetki (co nakazuje Instrukcja finansowa obozu). Drugi portfel okazuje si˛e
wystarczajacy
˛ i wygodny.
1.8.3
Teczka na dokumentacj˛e
Dobrze jest wziać
˛ plastikowa˛ teczk˛e na dokumenty i wszelkie notatki kwatermistrza (patrz str. 35) i trzymać ja˛ w torbie foliowej, aby jej zawartość nie
1.8. WYPOSAŻENIE KWATERMISTRZA
21
zamokła.
1.8.4
Kalkulator
Tak si˛e zdarza, że czasem trzeba coś porachować. A jak si˛e pojawiaja˛ inne
waluty, to bez kawałka elektroniki jest ci˛eżko.
1.8.5
Ksiażka
˛
finansowa
Bardzo przydatny artykuł – w szczególności do rozpalenia ogniska kuchennego (bo nie obrz˛edowego). Najlepszym sposobem sprawnego rozliczenia obozu jest przepisanie po obozie danych z notatek i faktur do arkusza
kalkulacyjnego, a nast˛epnie wydrukowanie tabelek zgodnych ze wzorcem
z Ksia˛żki finansowej obozu.
22
ROZDZIAŁ 1. SPRZET
˛
Rozdział 2
Jedzenie
2.1
Wst˛ep
W tym rozdziale zostały przedstawione doświadczenia i obserwacje autorów dotyczace
˛ zwiazane
˛
z wykarmieniem uczestników różnych wyjazdów.
Znajduja˛ si˛e tu zarówno propozycje jadłospisów, jak również średnie potrzebne ilości produktów. Powstały one w oparciu o zapiski prowadzone
na obozach 21. WDW „Stare Żbiki” jak i dane pochodzace
˛ z naukowych
opracowań tej problematyki. Uczestnicy wyjazdów mieścili si˛e w ramach
wiekowych od 16 do 28 lat i byli poddawani dość sporemu wysiłkowi fizycznemu.
Ilości podane poniżej zakładaja˛ równowag˛e płciowa˛ (tj. tyle samo m˛eżczyzn, co kobiet). Jeśli uczestnikami sa˛ tylko m˛eżczyźni – należy zwi˛ekszyć
porcje o 25%, jeśli tylko kobiety – zmniejszyć porcje o 25%. Ponadto bardzo
ważny jest wzrost potrzeb żywieniowych wraz z czasem trwania obozu.
O ile na poczatku
˛
wyjazdu wystarczaja˛ „zwykłe” porcje, to po tygodniu
w górach wymagania żywieniowe wzrastaja˛ nawet o 20%.
Ważna˛ rzecza˛ jest zachowywanie pewnego marginesu bezpieczeństwa. Lepiej jest przeznaczyć na posiłek nieco wi˛ecej produktów, niż słuchać później
marudzenia ludzi, że sa˛ głodni. Braki jedzeniowe bardzo psuja˛ atmosfer˛e
podczas obozu, dlatego lepiej nie oszcz˛edzać na zapychaczu (kosztuje poniżej 1 zł za 200 g). Dobrym pomysłem jest też mieć też w rezerwie pro23
24
ROZDZIAŁ 2. JEDZENIE
dukty dodatkowe (np. kisiel), które moga˛ poprawić morale grupy.
Warto starać si˛e, aby jedzenie na obozie było zróżnicowane. Przykładowo,
jeśli kupujemy czekolad˛e, to zamiast kupować po 10 czekolad trzech rodzajów, znacznie lepiej jest kupić t˛e sama˛ ilość czekolady wielu oferowanych
przez sklep rodzajów.
2.2
Woda
Woda jest tak ważnym składnikiem pożywienia, że należy jej si˛e oddzielny
podrozdział. Stanowi podstawowy składnik wi˛ekszości produktów spożywczych. Woda jest nieodzowna przy trawieniu – przykładowo spalenie
jednej czasteczki
˛
glukozy wymaga trzech czasteczek
˛
wody.
Średnio człowiek potrzebuje dziennie 2 do 4 litrów wody. Zapotrzebowanie na wod˛e rośnie wraz ze wzrostem aktywności fizycznej, wzrostem temperatury oraz spadkiem wilgotności. Nawet przy lekkim, cz˛esto nieodczuwalnym w postaci pragnienia odwodnieniu gwałtownie spada wydajność
organizmu. Uczucie pragnienia przy intensywnym wysiłku fizycznym cz˛esto pojawia si˛e ze zbyt dużym opóźnieniem. Dlatego też, gdy widzimy
uczestnika, który ledwo człapie, to nie tylko należy pomyśleć o odcia˛żeniu
go, ale zastanowić si˛e także, czy na pewno wypił wystarczajaco
˛ dużo.
Należy zwracać baczna˛ uwag˛e na to, aby na obozie było wystarczajaco
˛
dużo picia. Szczególnie istotne jest to w warunkach górskich. Typowy scenariusz niepowstawania herbaty do obiadokolacji wyglada
˛ nast˛epujaco:
˛
wachta przygotowuje obiad, ale niefrasobliwie zapomina o herbacie. Gdy
obiad jest już gotowy, ktoś zauważa że przydałaby si˛e herbata. Wachta czasem wykr˛eca si˛e w tym momencie niewystarczajac
˛ a˛ liczba˛ naczyń, a cz˛esto stwierdza, że zrobi herbat˛e po obiedzie. Gdy już wachta spożyje swoje
porcje, zabiera si˛e do robienia herbaty. Okazuje si˛e jednak, że ze wzgl˛edu
na potrzeb˛e rozpalania kuchenek, może ona powstać za około pół godziny.
Jako że wi˛ekszość uczestników obozu wolałaby raczej iść spać, wachta dochodzi do (słusznego już w tym momencie) wniosku, że nie ma sensu już
o tej porze robić herbaty.
Przy odrobinie dobrej organizacji jest możliwe, aby woda na herbat˛e gotowała si˛e w kociołku w czasie jedzenia obiadu. Wymaga to, aby ktoś spośród wachty sprawnie umył jakieś naczynie po nałożeniu wszystkim jedzenia, a przed rozpocz˛eciem jedzenia własnej porcji. Gdy jednym ze ze skład-
2.3. WARUNKI CYWILIZOWANE
25
ników obiadu ma być soja, można zazwyczaj ugotować w jednym z naczyń
wod˛e na herbat˛e, zrobić herbat˛e, rozdzielić ja˛ i użyć tego samego naczynia
do gotowania wody na zapychacz i zapychacza. To wszystko daje si˛e zrobić
w dość długim czasie powstawania smażonej soi.
Woda w warunkach „górskich” służy także do namaczania i rozrabiania
wielu suszonych produktów.
Należy bardzo uważać przy pobieraniu wody z niepewnych źródeł. W górach wod˛e należy brać jak najbliżej źródła i unikać nabierania jej po deszczu. Gdy nie ma pewności co do jej czystości, a nie można uzyskać jej
z innego źródła, należy użyć chemicznych substancji przeznaczonych do
uzdatniania wody lub przegotować ja˛ przed spożyciem (co najmniej 5 minut wrzenia). Przykre jest kończenie obozu przedwcześnie z powodu zatrucia woda.˛
2.3
Warunki cywilizowane
Wyżywienie uczestników, gdy możemy cz˛esto korzystać ze sklepu, jest stosunkowo proste. Prawie zawsze możemy kupić potrzebne produkty. Problem może być tylko stwierdzenie, jakie ilości produktów należy kupić, aby
zaspokoić potrzeby żywieniowe. Oczywiście podane poniżej ilości należy
traktować orientacyjnie.
2.3.1
Śniadanie
Na posiłek (śniadanie lub kolacj˛e) należy zapewnić:
Chleb (200 g na osob˛e) – oznacza to przeważnie jeden bochenek na dwie
(chleb świeży lub mały) badź
˛ trzy (wi˛ekszy lub starszy) osoby. Chleb
ciemny wolniej si˛e starzeje niż biały, za to biały jest tańszy. Chleb stary
ponadto bardziej zapycha niż świeży.
Chleb łatwo ulega zniszczeniu w plecaku, wobec tego należy go nosić w sposób „odpowiedzialny”. Ewentualne nadmierne ilości okruchów można czasem dodać do sosu obiadowego. Jeżeli kupowany
chleb chcemy spożyć w dniu zakupu, to warto wybrać chleb krojony,
w przeciwnym wypadku lepiej si˛e sprawdzi chleb cały.
26
ROZDZIAŁ 2. JEDZENIE
Masło lub margaryna (15 g na osob˛e) – wysokoenergetyczne. Drastycznie
zwi˛eksza atrakcyjność spożywanych kanapek. Ci˛eżko si˛e przechowuje, na krótka˛ met˛e i przy niskich temperaturach można je przenosić w menażce.
Nabiał (40 g na osob˛e, co daje ok. 2 kanapki) – przeważnie b˛edzie to ser
żółty, twarożek typu „almette”, ser biały lub budzacy
˛ niekiedy kontrowersje serek topiony. Warto, aby posiłek zawierał różne jego rodzaje.
Mi˛eso lub ryby (40 g na osob˛e, co daje ok. 2 kanapki) – najcz˛eściej b˛edzie to kiełbasa, w˛edzonka, rybki w sosie pomidorowym lub tuńczyk
z puszki. Czasem można kupić w˛edzona˛ makrel˛e, która jest warta polecenia, jeśli tylko jest świeża.
Oczywiście mielonka turystyczna jest bardzo odradzanym rozwiaza˛
niem – droga, ci˛eżka i cz˛esto wzbudza obrzydzenie konsumentów.
Jeśli mamy piatek,
˛
to zazwyczaj z powodów kulturowych jest mniej
ch˛etnych na mi˛eso.
Słodki dodatek (40 g na osob˛e, co daje ok. 2 kanapki) – przeważnie jest
to dżem, powidła badź
˛ krem czekoladowy. Czekolada zdecydowanie
najbardziej podwyższa morale.
Owoce i warzywa (50 g na osob˛e) – np. pomidory, ogórki zielone, ogórki
kiszone, cebula – dobre źródło witamin i apetyczny dodatek.
Sos (10 g na osob˛e) – ketchup, musztarda, sos tabasco i inne – bardzo urozmaicaja˛ posiłek, ponadto musztarda bardzo pobudza apetyt.
Picie (300 ml na osob˛e) – zazwyczaj najlepsza jest ciepła herbata. Dużo łatwiej i przyjemniej si˛e ja˛ pije niż czysta˛ wod˛e. Warto zadbać o dost˛epność cukru (średnio 15 g na osob˛e na dzień). Ciekawa˛ alternatywa˛ jest
herbata owocowa lub mi˛eta. Ta ostatnia pobudza apetyt, wi˛ec dobrze
nadaje si˛e do popicia śniadania nietypowo wczesnego lub spożywanego w niskiej temperaturze.
Gdy znajdzie si˛e wystarczajaca
˛ liczba ch˛etnych i sa˛ ku temu okoliczności, można do śniadania kupić mleko.
2.3. WARUNKI CYWILIZOWANE
27
Reasumujac,
˛ śniadanie jednego uczestnika waży ok. 400 g, nie liczac
˛ wody
i opakowań. Razem z opakowaniami może ważyć nawet 600 g, gdy mamy
do czynienia ze szklanymi słoikami.
2.3.2
Obiadokolacja
W warunkach rajdów i obozów w˛edrownych najlepiej sprawdza si˛e w roli
obiadu schemat zapychacza z kiełbasa˛ i sosem. Zaleta˛ realizacji obiadu
w ten sposób jest łatwość (aintelektualność) i szybkość przygotowania, oraz
to że niemal w każdym sklepie można nabyć produkty, wystarczajace
˛ do
jego przygotowania.
Jako zapychacz może posłużyć m.in.
Makaron – małe kształty gotuja˛ si˛e szybciej niż spaghetti, ponadto łatwiej
je spożywać.
Ryż – najlepiej si˛e sprawdza ryż w torebkach. Trzeba opanować sztuk˛e takiego mieszania lub niemieszania, by go nie przypalić.
Kuskus – nie trzeba gotować, wi˛ec można go błyskawicznie przyrzadzić.
˛
Wystarczy go zalać wrzatkiem
˛
(w garnku/kociołku lub w menażkach
konsumentów).
Kasza gryczana – relatywnie dużo osób jej nie lubi.
Kasza j˛eczmienna (p˛eczak) – gruba kasza o łagodnym smaku (w odróżnieniu od gryczanej).
Oprócz ok. 125 g zapychacza na osob˛e należy kupić:
Mi˛eso – rozsadne
˛
minimum to 100 g na osob˛e, a gdy możemy sobie na to
pozwolić, warto kupić nieco wi˛ecej. Dobrze sprawdza si˛e np. kiełbasa, mi˛eso surowe (najlepsza jest pierś kurczaka lub indyka) lub
mi˛eso mrożone. Typowa˛ kiełbas˛e noszona˛ w plecaku możne zjeść
na obiad dzień po zakupie, zaś podsuszana˛ – dwa dni po zakupie.
Warzywa i owoce (100-150 g na osob˛e). Najlepsze sa˛ świeże i niewymagajace
˛ dużo zachodu w przygotowaniu: pomidory, cukinia, papryka,
kabaczki, patisony, ogórki zielone, ogórki kwaszone, cebula. Można
28
ROZDZIAŁ 2. JEDZENIE
też użyć warzyw mrożonych. Zazwyczaj smaczne i wygodne sa˛ gotowe mieszanki, które wystarczy rozmrozić na patelni lub w sosie.
Alternatywnie można używać warzyw z puszek (1 puszka na 4-5
osób). Najcz˛eściej używane: pomidory, kukurydza, groszek, fasolka.
Dorzucenie puszki z ananasem do warzyw może nadać obiadowi
egzotyczny i ciekawy smak. Należy uważać na budzac
˛ a˛ kontrowersje mieszank˛e macedońska.˛ Zalew˛e z puszki można wypić lub dolać
do sosu (nie należy tego czynić z zalewa˛ z fasolki).
Sos – typowe sa˛ dwa warianty: sos ze słoiczka (50 g na osob˛e) lub sos
z torebki (torebka na 2 osoby). Przykładowe smaki: pomidorowy, boloński, pomidorowo-paprykowy, słodko-kwaśny, chiński, myśliwski,
serowy, „Pomysł na . . . ”. Sos grzybowy zazwyczaj nadaje si˛e tylko
do polowania na kurdle.
Należy uważać, by kupujac
˛ sosy w torebkach, nie pomylić ich z zupami w torebkach. Zupy w torebkach maja˛ t˛e fundamentalna˛ wad˛e,
że sa˛ słone, co przy zag˛eszczeniu ich na potrzeby sosu potrafi utworzyć bardzo solna˛ mieszank˛e.
Przyprawy – obowiazkowa
˛
jest sól, najlepiej w postaci przyprawy „warzywko” badź
˛ „kucharek” lub kostek rosołowych. Oprócz tego warto
mieć ze soba˛ przynajmniej kilka (istotnie różnych) spośród nast˛epujacych:
˛
curry, pieprz biały, pieprz czarny, pieprz kajeński, majeranek,
tymianek, oregano, bazylia, zioła prowansalskie, papryka ostra, papryka słodka, kminek. Najlepiej trzymać je w plastikowym, szczelnie
zamykanym pojemniku.
Powinny one zapewnić rozsadne
˛
minimum smakowe – a czasami
uratować nieudany posiłek. Uważajcie na przyprawiajacego...
˛
Obiad jednego uczestnika waży wi˛ec ok. 400 g. Czasami można pokusić si˛e
o mała˛ odmian˛e i przygotować na przykład
Obiad na słodko – standardowa porcja makaronu, ser biały tłusty (50 g
na osob˛e), śmietana (20 ml na osob˛e), rodzynki i owoce z puszki (100
g na osob˛e), cynamon lub imbir.
Jajecznica – standardowa porcja makaronu, jajecznica (2-3 jajka na osob˛e),
kiełbasa (100 g na osob˛e), pomidory lub papryka (50 g na osob˛e),
przyprawy (np. zioła prowansalskie).
2.4. WARUNKI GÓRSKIE
2.4
29
Warunki górskie
Planujac
˛ wyżywienie obozu w warunkach wielodniowej niemożności uzupełniania zapasów, należy wziać
˛ pod uwag˛e wiele czynników. W poniższych rozważaniach przyj˛eto nast˛epujace
˛ założenia:
Wiek – w˛edrownicy (od 16 lat). Dłuższa niż kilkudniowa wyprawa w nie-cywilizacj˛e z młodszymi niż 16 lat może być ryzykowna.
Płciowość – równowaga płciowa grupy. Jeśli uczestnikami sa˛ tylko m˛eżczyźni – należy zwi˛ekszyć porcje o 25%, jeśli tylko kobiety – zmniejszyć porcje o 25%.
Liczba osób – podane tu liczby zostały oszacowane na podstawie grup kilkunastoosobowych. W małej grupie (kilkuosobowej) należy oczywiście bardziej uwzgl˛ednić indywidualne preferencje i potrzeby.
Warunki – zakładamy, że znajdujemy si˛e poza cywilizacja˛ przez tydzień,
a panuja˛ temperatury „letnie” 10-30◦ C. W zwiazku
˛
z tym należy doliczyć „dodatek” z racji kończenia si˛e prywatnych zasobów jedzenia
(głównie słodyczy).
Trasa – trasa górska ok. 100-140 GOTów (łacznie
˛
przez tydzień), z czego
połowa na ci˛eżko (z plecakiem, jedzeniem, namiotami) oraz połowa
na lekko.
Wegetarianie – nie wi˛ecej niż 10% grupy. Nie ma to dużego znaczenia, bo
i tak mi˛eso jest rarytasem.
W przypadku obozów w˛edrownych dogodnie jest przygotowywać rano
(przed wymarszem) śniadanie, wieczorem (po przyjściu na miejsce noclegu) obiadokolacj˛e, a dodatkowo jeść drugie śniadanie (podczas postojów
w marszu). Poza tym, gdy obiad jest wystarczajaco
˛ wcześnie, można po
nim zjeść podwieczorek.
Oczywiście na wypraw˛e nie bierzemy (z wyłaczeniem
˛
pierwszego i ewentualnie drugiego dnia wyprawy, kiedy jeszcze można jeść „normalnie”):
• puszek i słoików – ci˛eżkie, zawierajace
˛ sporo niepotrzebnej wody. Ponadto powstaja˛ z nich ci˛eżkie i brudzace
˛ śmieci, które nosimy do najbliższej cywilizacji, dlatego na pierwsze dni tez ich nie bierzemy.
30
ROZDZIAŁ 2. JEDZENIE
• wi˛ekszości rodzajów mi˛esa (wyjatki
˛ poniżej) i nabiału – bo si˛e łatwo
zepsuje
• pieczywa – bo zaschnie lub spleśnieje i si˛e pokruszy
• świeżych warzyw i owoców.
Przedstawione menu dostarcza uczestnikowi obozu średnio 2100-2600 kcal
dziennie. Jest przy tym w miar˛e zgodne z zaleceniami dietetyków dotyczacymi
˛
udziału spożywanych w˛eglowodanów, tłuszczy i białka. Obfite (w
porównaniu ze zwyczajami przyj˛etymi w wielu krajach) śniadanie daje siły
na znaczna˛ cz˛eść dnia. Dzienna racja żywnościowa (nie liczac
˛ wody) waży
550-650 g.
2.4.1
Śniadanie
Śniadanie „górskie” składa si˛e z mleka i dodatków. Sprawiedliwy, wychowawczy i motywujacy
˛ (do wstania z łóżka) system rozdawania śniadania
jest złożona˛ kwestia˛ – jeszcze nie doszliśmy do perfekcji. Zależy nam, by
wszyscy na śniadaniu pojawili si˛e jak najszybciej (bo mleko stygnie), wi˛ec
wspólne rozpoczynanie posiłku jest bardzo stratne dla wszystkich. Dlatego
motywujacy
˛ system polega na tym, że rozdzielane sa˛ zbliżone ilości zbliżonych dodatków, różniacych
˛
si˛e głównie smakiem (jak np. kaszka) lub odmiana˛ (jak np. płatki). Kto przyjdzie wcześniej, ten ma wi˛ekszy wybór.
Mleko w proszku – koniecznie pełnotłuste (50 g na osob˛e). Jest najważniejszym składnikiem śniadania. Ciepłe, kaloryczne, bogate w wapń,
białko, tłuszcze, w˛eglowodany... Każdy dostaje mleko do menażki,
a później dodaje do niego to, co lubi i na co si˛e załapie.
Muesli, crunchy, płatki (100 g na osob˛e) – warto mieć ich wiele różnych
rodzajów. Godne polecenia sa:˛ muesli owocowe, crunchy owocowe,
crunchy sezamowe, czekoladowe kuleczki/muszelki, miodowe kuleczki/kółeczka, płatki wielozbożowe, poduszkowce, płatki kukurydziane.
Kaszka (50 g na osob˛e) – pożywna i puchnie. Dost˛epna w dwóch odmianach: na wod˛e (zawiera w sobie mleko w w proszku) i na mleko. Oba
rodzaje stosujemy na mleko. Im bardziej kaszka jest przeznaczona
2.4. WARUNKI GÓRSKIE
31
dla starszych dzieci, tym jest lepsza. Dobre sa˛ kaszki dla dzieci od
3 roku życia. Przykładowe smaki: malinowa, bananowa, brzoskwiniowa, morelowa, jabłkowa, gruszkowa, z czekolada.˛
Istnieja˛ także kaszki o smakach warzywnych (np. szpinakowa, marchewka z groszkiem). Opinie w ich kwestii bywaja˛ radykalne. Istnieja˛
osoby, które jedza˛ tylko takie, jak również sa˛ osoby bardzo ich nie lubiace.
˛ Warto przed wyjazdem zebrać preferencje uczestników w tej
kwestii.
Bakalie, suszone owoce (40 g na osob˛e) – przykładowo: rodzynki, orzechy laskowe, migdały, banany, śliwki, jabłka, gruszki, ananas, papaja,
brzoskwinie, morele, daktyle, wiśnie, żurawina. Szczególnie godne
polecenia sa˛ suszone wiśnie i żurawina, gdyż nie sa˛ one słodkie –
w odróżnieniu od wi˛ekszości śniadania na mleku.
Ciekawym wariantem sa˛ ziarna (np. słonecznika) w polewie o smaku
czekoladowym. Oprócz atrakcyjnego smaku, uatrakcyjniaja˛ one wizualnie posiłek.
Przyprawy – niektórzy lubia˛ dodatkowo doprawić śniadanie. Najbardziej
pasujace:
˛ cukier, cynamon, imbir i kakao.
Zatyczka (25 g na osob˛e) – np. ciasteczka, sucharki bieszczadzkie, wafelki,
precelki z makiem, biszkopty, ciasteczka Petit Beurre posmarowane
kremem czekoladowym.
Po zjedzeniu g˛estego śniadania na mleku, należy je czymś zapchać,
aby nie wychodziło tak samo, jak weszło. Obserwowane jest, że wiele
osób po takim śniadaniu potrzebuje chwili czasu na należyte ułożenie
go w żoładku.
˛
Zjedzenie zatyczki pozwala istotnie zmniejszyć liczb˛e
nieprzyjemnych powrotów śniadań.
Oprócz wymienionych, wato mieć w szczatkowych
˛
ilościach kleik ryżowy
– na zatrucia pokarmowe. Reasumujac,
˛ śniadanie jednego uczestnika waży
ok. 220 g i daje ok. 1000 kcal.
2.4.2
Drugie śniadanie (w drodze)
Woda – przed opuszczeniem obozu należy przeanalizować tras˛e i sprawdzić wyst˛epowanie źródeł wody po drodze. Jeśli ich nie ma, lub ich
32
ROZDZIAŁ 2. JEDZENIE
istnienie lub funkcjonalność jest watpliwa
˛
– trzeba zadbać, by każdy
wział
˛ ze soba˛ napełniona˛ półtoralitrowa˛ butelk˛e wody.
Podczas postojów dobrze jest rozpuszczać w tych butelkach witaminy musujace
˛ (2 tabletki na półtora litra wody). Nadaja˛ one wodzie
smak i pozwalaja˛ na uzupełnienie niedoboru witamin i minerałów.
Należy pilnować, by nie przekraczać zalecanego dziennego spożycia.
Witaminy „isosport” sa˛ powszechnie uważane za niesmaczne.
Rozpuszczone witaminy należy wypić niedługo po sporzadzeniu.
˛
Sa˛
ku temu dwa powody. Po pierwsze, po dłuższym czasie napój zmienia smak i przestaje być musujacy.
˛ Co bardziej istotne, cz˛eść witamin
nie rozpuszcza si˛e w wodzie. Moga˛ one zostać równomiernie rozprowadzone w roztworze dzi˛eki temu, że tabletki je zawierajace
˛ sa˛
musujace.
˛ Po opadni˛eciu zbieraja˛ si˛e na dnie, co utrudnia ich równy
podział mi˛edzy pijacych
˛
oraz wchłanianie wewnatrz
˛ przewodu pokarmowego.
Resztki ze śniadania – jeśli śniadanie było należyte, to zostały z niego jakieś resztki. Jeśli sa˛ to płatki śniadaniowe, bakalie, muesli itp., to drugie śniadanie jest dobra˛ okazja˛ na ich zjedzenie.
Przekaska
˛
(75-150 g na osob˛e w zależności od przemierzanej trasy) – np.
czekolada, ciasteczka, muesli, crunchy, płatki, bakalie, batony muesli,
suszone owoce, żelki, krówki, cukierki, mleko słodzone w tubce, honiwo, blok czekoladowy, ser żółty w˛edzony, sucha kiełbasa.
Honiwo to słodki deser z kajmaku (powstałego przez kilkugodzinne
gotowanie puszki słodzonego mleka skondensowanego wodzie), pokruszonych ciasteczek Petit Beurre i bakalii (np. rodzynki, orzechy laskowe). Należy je przygotować przed wyjazdem i zapakować do plastikowego pojemnika. Przepis został zaczerpni˛ety od Ukraińców napotkanych w Czarnohorze podczas obozu na Ukrain˛e (2005).
Ser żółty w˛edzony można bezpiecznie nosić w plecaku przez 2-3 dni.
Paczkowana˛ sucha˛ kiełbas˛e (np. krajeńska)
˛ można według etykiety
na opakowaniu przechowywać dowolnie długo w temperaturze do
18◦ C. Warto ja˛ zabrać, by co kilka dni zjeść jej troch˛e – dzi˛eki temu
m˛eskie morale rośnie. W przypadku nagłego ocieplenia grozi to mi˛esna˛ uczta˛ – i trzeba na to uważać.
2.4. WARUNKI GÓRSKIE
33
Drugie śniadanie daje ok. 300-600 kcal. Należy pilnować, by jedzenie
to dostawali wszyscy, a nie tylko ci, którzy pierwsi dojda˛ do żywieniowego postoju.
2.4.3
Obiadokolacja
Zapychacz (125 g na osob˛e) – tak jak w warunkach cywilizowanych.
Soja (40 g na osob˛e) – z racji kluczowego znaczenia w czasie obozów w˛edrownych, jest cz˛esto poruszana w kulturze i sztuce. Osobom zainteresowanym polecamy „Ballad˛e antysojowa”
˛ (słowa: Jakub Pochrybniak) oraz analiz˛e porównawcza˛ wybranych produktów sojowych
znajdujac
˛ a˛ si˛e w kronice obozu do Bułgarii (2006) (autorka: Agata
Drazikowska).
˛
Oba te teksty sa˛ dost˛epne na stronie internetowej 21.
WDW.
Soj˛e można gotować (kolejne poziomy zaawansowania: w wodzie,
w sosie, w rosołku z kostki) – jest to najprostsze rozwiazanie.
˛
O wiele
ambitniejsza˛ i smaczniejsza˛ metoda˛ jest smażenie razem z przyprawami na oleju uprzednio ugotowanej w rosołku soi. Najwyższym poziomem wtajemniczenia jest przygotowywanie soi nast˛epujaco:
˛ najpierw ugotowanie w rosołku, potem odsaczenie
˛
i obtoczenie w panierce z maki,
˛ a nast˛epnie usmażenie na oleju. Oczywiście polecamy
ostatni wariant.
Przeprowadzone próby wskazuja,˛ że najlepsze spośród dost˛epnych
na rynku sa˛ nast˛epujace
˛ rodzaje soi (od najlepszych poczawszy):
˛
kotlety sojowe Sante Minutki, kostka sojowa Sante, kotlety sojowe Tesco. W szczególności, kotlety sojowe Sante Minutki wystarczy gotować ok. 5-10 minut.
Warto zauważyć, że kotlety sojowe można wrzucić wraz z kostka˛ rosołowa˛ do zimnej wody i dopiero wówczas rozpoczać
˛ gotowanie.
Oddzielna˛ kategoria˛ sa˛ kotlety sojowe mielone, godne polecenia sa˛
marki Sante (z grzybami, z koperkiem) i marki Dr. Soya. Nie trzeba
ich gotować w rosołku. Znajdujacy
˛ si˛e w opakowaniu proszek należy
rozrobić w zimnej wodzie, można do niego dosypać panierk˛e z maki.
˛
Gdy soja nasiaknie
˛
dobrze woda,˛ należy formować kotlety (np. łyżka)
˛
i smażyć je na oleju. Czas przygotowania mielonych kotletów sojowych jest kilkanaście minut krótszy niże zwykłych.
34
ROZDZIAŁ 2. JEDZENIE
Panierka (17 g na osob˛e) – po połowie maki
˛ pszennej i kukurydzianej.
Olej (20 g na osob˛e) – do smażenia soi. Można też dodać nieco oleju do
sosu (b˛edzie smaczniejszy) oraz odrobin˛e do makaronu przy gotowaniu (nie b˛edzie przywierał do dna i si˛e przypalał).
Warzywa i owoce suszone – przykładowe do wyboru: suszone buraczki
(20 g na osob˛e), suszona papryka (20 g na osob˛e), suszone pomidory
(30 g na osob˛e). Do pomidorów warto dodać suszona˛ cebul˛e (5 g
na osob˛e). Należy je wrzucić do wody (może być zimna) i gotować
do mi˛ekkości (ok. godziny, w praktyce im dłużej, tym lepiej).
Pomidory suszone należy kupować niesolone. Włoszczyzna suszona
budzi duże kontrowersje z racji swojego specyficznego smaku, dlatego jej nie polecamy.
Sos z torebki (torebka na 2 osoby) – tak jak w warunkach cywilizowanych.
Przyprawy – tak jak w warunkach cywilizowanych.
Obiad jednego uczestnika waży wi˛ec ok. 250 g i daje ok. 800 kcal.
2.4.4
Podwieczorek
Przykładowe podwieczorki (do wyboru, daja˛ ok. 200 kcal):
Kisiel (1/2 torebki na osob˛e) – najlepszy jest z bakaliami (30 g na osob˛e).
Należy upewnić si˛e, czy kisiel zawiera w sobie cukier – jeśli nie, należy mieć go oddzielnie.
Kakao (bez cukru) (10 g na osob˛e) z cukrem (10 g na osob˛e) na mleku
z proszku (25 g na osob˛e).
Popcorn (40 g na osob˛e) smażony na oleju (20 g na osob˛e) z sola˛ (nie „warzywkiem”) (3 g na osob˛e).
Kiełbasa (np. 50 g na osob˛e).
Rozdział 3
Kwestie organizacyjne
Rzecza,˛ która˛ należy każdorazowo ustalić wybierajac
˛ si˛e na obóz, jest podział kompetencji, w tym podział kompetencji mi˛edzy osobami zajmuja˛
cymi si˛e sprz˛etem, jedzeniem i finansami. Dla uproszczenia, w niniejszej
ksia˛żce piszemy po prostu o kwatermistrzu. Niemniej jednak jest bardzo
niewskazane, aby odpowiedzialność za wszystkie te sprawy spoczywała
na jednej osobie.
Kwatermistrz oczywiście nie robi wszystkiego sam. Należy si˛e spodziewać,
że ze sprawami kwatermistrzowskimi b˛edzie miała do czynienia co najmniej połowa uczestników obozu, gdyż w tym zakresie jest zdecydowanie
najwi˛ecej do zrobienia, i to zarówno przed obozem, jak też w jego trakcie
i po obozie:
• naprawienie i konserwacja sprz˛etu przed wyjazdem
• bieżace
˛ naprawy sprz˛etu podczas obozu
• zadbanie o sprz˛et po powrocie (np. wysuszenie namiotów)
• zbadanie dost˛epności i cen jedzenia w miejscu, do którego si˛e wybieramy
• zaplanowanie zakupów, wykonanie zakupów przed obozem
• zarzadzanie
˛
jedzeniem w czasie obozu
35
36
ROZDZIAŁ 3. KWESTIE ORGANIZACYJNE
• zaplanowanie budżetu obozu
• zbieranie wpłat i wykonanie operacji walutowych
• gdy jest taka konieczność, rozliczenie obozu.
System zast˛epów i zast˛epowych jako osób odpowiedzialnych za mienie i jedzenie powierzone zast˛epom jest bardzo ważnym elementem sprawnego
przeprowadzenia obozu.
3.1
Spotkanie przedwyjazdowe
Wbrew pozorom, przed samym wyjazdem jest dużo pracy do wykonania i potrzebni sa˛ do tego absolutnie wszyscy uczestnicy obozu. Dlatego
„wyjazd” może zaczać
˛ si˛e nawet na 6-8 godzin przed faktycznym wyjazdem. Przy okazji daje to również szans˛e zapominalskim (np. na wrócenie
do domu po paszport).
Przed tym spotkaniem należy:
• podzielić uczestników na zast˛epy na czas obozu (czyni to cała komenda obozu)
• ustalić nośność poszczególnych zast˛epów (wystarczy to zrobić w jednostkach umownych, np. w malcinach)
• zdecydować, który i jaki sprz˛et jedzie na obóz
• naprawić, zakonserwować, kupić i uzupełnić sprz˛et
• zebrać wszystkie wpłaty i zakupić potrzebne waluty
• zrobić zakupy jedzenia
• zarezerwować duże pomieszczenie w szkole (np. sal˛e gimnastyczna)
˛
na potrzeby spotkania przedwyjazdowego
• przygotować list˛e jedzenia i sprz˛etu noszonego przez każdy zast˛ep.
3.2. PODZIAŁ JEDZENIA I SPRZETU
˛
3.2
37
Podział jedzenia i sprz˛etu
Przy dzieleniu jedzenia i sprz˛etu mi˛edzy zast˛epy można przyjać
˛ nast˛epujace
˛ dwie skrajne strategie:
Samowystarczalne zast˛epy – każdy zast˛ep nosi zestaw sprz˛etu pozwalajacy
˛ mu na samodzielne, sprawne, funkcjonowanie, np. namiot, kuchenk˛e, benzyn˛e do kuchenki, garnki itp.
Pozwala to sprawnie działać zast˛epowi, gdy si˛e odłaczy
˛
od reszty
obozu (np. gdy nie wsiadzie
˛
do autobusu do którego wsiadzie
˛
cała
reszta, czy zajdzie inna okoliczność wymagajaca
˛ rozdzielenia si˛e). W
praktyce taka sytuacja zachodzi bardzo rzadko, wi˛ec rzadko też si˛e
korzysta z zalet tego systemu.
Silna specjalizacja zast˛epów – za każda˛ dziedzin˛e odpowiada jeden zast˛ep, np. zast˛ep A nosi wszystkie kuchenki i cała˛ benzyn˛e. Gdy potrzebne sa˛ kuchenki, to przygotowujacy
˛ posiłek zwraca si˛e do zast˛epowego zast˛epu A i mówi: „dajcie kuchenki”. Nie wymaga to wtedy
angażowania dużej ilości czasu prośbami o pojedyncze kuchenki.
Zaleta˛ tego systemu jest to, że niektóre rzeczy lepiej nosić we wszystkich ich instancjach – np. wszystkie kociołki si˛e wygodnie nosi razem,
gdy si˛e je włoży jeden w drugi.
Inne cechy istotne przy podziale sprz˛etu pomi˛edzy osoby i zast˛epy:
Apteczka – powinna ja˛ nosić osoba, która umie si˛e nia˛ posługiwać oraz
przeważnie chodzi w okolicach końca grupy.
Namioty – ze wzgl˛edu na to, że można je przytroczyć na zewnatrz
˛ plecaka,
dobrze jest, by były równomiernie podzielone mi˛edzy zast˛epy.
Gitara – najlepiej, by nosił ja˛ właściciel. Po pierwsze, umie na niej grać, po
wtóre nie b˛edzie miał później pretensji, że ktoś mu zniszczył gitar˛e
nieostrożnym noszeniem. Gitara jest lekka, ale niewygodna w noszeniu.
G˛estość – przeważnie kobiety wola˛ artykuły lekkie, ale niepor˛eczne (o dużej obj˛etości), a m˛eżczyźni ci˛eżkie i g˛este.
38
ROZDZIAŁ 3. KWESTIE ORGANIZACYJNE
Benzyna – trzymanie całej benzyny razem powoduje, że tylko jeden plecak
śmierdzi benzyna.˛ Osoba noszaca
˛ benzyn˛e nie powinna nosić chłona˛
cego zapachy jedzenia.
Benzyna i kuchenki – im szybciej dotrze do miejsca docelowego sprz˛et
do gotowania – tym szybciej zacznie powstawać obiad (a wszyscy
wtedy sa˛ głodni). Wobec tego „szybkie” osoby powinny nosić te rzeczy.
Przy podziale jedzenia wygodnie jest uczynić tak, aby każdy produkt (artykuł) był noszony przez dokładnie jeden zast˛ep. Dzi˛eki temu, gdy przy
pakowaniu si˛e zostanie znalezione jedzenie, do którego nikt si˛e nie przyznaje, b˛edzie można jednoznacznie przyporzadkować
˛
je do zast˛epu i wr˛eczyć odpowiedniemu zast˛epowemu.
Dobrze jest, gdy zast˛epom odpowiadaja˛ pewne ogólne kategorie spożywanych produktów. Należy to uczynić tak, aby jedzenie od wszystkich zast˛epów było spożywane w miar˛e równomiernie w trakcie obozu. Oczywiście
przy podziale na kategorie jest ważna zarówno masa, jak i obj˛etość.
Należy zwrócić przy tym uwag˛e, że przy ewidencjonowaniu produktów
spożywczych dobrze jest przyjać
˛ pewien poziom abstrakcji. Przykładowo
można uznać wszystkie czekolady za nieodróżnialne (i nadać im zryczałtowana˛ mas˛e). Podobnie można uznać wszystkie kaszki mleczno-ryżowe
BoboVita za takie same. Należy tylko uczulić zast˛epy noszace
˛ takie produkty, by poproszone o np. trzy czekolady dawały trzy w miar˛e losowe
czekolady, a nie trzy identyczne.
Warto, by jeden z zast˛epów nosił wszystkie produkty i drobne akcesoria
stale potrzebne do przygotowywania posiłków (cukier, olej, przyprawy,
drewniane łyżki i łopatki, zmywaki).
3.3
Przepakowywanie jedzenia
Producenci kaszek, makaronów, soi, mleka w proszku zapewne dla celów
marketingowych postanowili wypełniać szczelne opakowania swoich artykułów powietrzem. Niesie to za soba˛ spore konsekwencje: nadmuchane
torebki sa˛ wi˛eksze niż mogłyby i p˛ekaja˛ w plecaku.
Aby wyeliminować ten problem, należy wziać
˛ przekłuwacz lub szpilk˛e
oraz gruba˛ (5 cm) taśm˛e klejac
˛ a˛ i przeprowadzić nast˛epujac
˛ a˛ procedur˛e:
3.4. ZARZADZANIE
˛
JEDZENIEM
39
dziurkujemy delikatnie opakowanie. spuszczamy powietrze, minimalizujemy obj˛etość zajmowana˛ przez opakowanie i zaklejamy dziurk˛e.
Nie należy przepakowywać w˛edlin pakowanych w atmosferze ochronnej
(zazwyczaj jest nia˛ azot, który w odróżnieniu od tlenu nie reaguje z jedzeniem).
3.4
Zarzadzanie
˛
jedzeniem
Jak już było powiedziane, każdy zast˛epowy powinien dostać na spotkaniu
przedwyjazdowym list˛e jedzenia i sprz˛etu noszonego przez jego zast˛ep.
Powinno być na niej miejsce na adnotacje, w szczególności zast˛epowy powinien być świadom, która osoba z jego zast˛epu ile czego nosi. Oczywiście
kwatermistrz też rejestruje, który zast˛ep ile czego nosi.
Wygodnym trybem pracy jest nast˛epujacy:
˛ każdego wieczora kwatermistrz
wymyśla, co b˛edziemy nast˛epnego dnia jeść. Wygodnie jest napisać to na
wydrukowanym przed wyjazdem formularzu, który dla każdego z posiłków zawiera tabelk˛e z nast˛epujacymi
˛
kolumnami: produkt, ilość produktu,
zast˛ep od którego należy go pobrać, uwagi. Nast˛epnie kwatermistrz oznacza w swoich zapiskach wypisane jedzenie jako zjedzone i przekazuje formularz szefowi wachty dnia nast˛epnego.
Szef wachty jeszcze wieczorem zbiera potrzebne mu produkty do przygotowania śniadania (i nie budzi nikogo niepotrzebnie rano). Gdy minie
dzień, kwatermistrz dostaje z powrotem od szefa wachty formularz za miniony dzień z ewentualnymi adnotacjami o zmianach. Zgodnie z nimi kwatermistrz dokonuje poprawek zjedzenia lub niezjedzenia.
Kluczowym elementem przedstawionego tutaj trybu pracy, prowadzacym
˛
do post˛epu i rozwoju cywilizacyjnego, jest to, że kwatermistrz powinien
przechowywać wszystkie formularze do zakończenia obozu, a nast˛epnie
spisać poczynione spostrzeżenia. Idealnie byłoby uwzgl˛ednić je w nast˛epnym wydaniu niniejszej ksia˛żki.
40
ROZDZIAŁ 3. KWESTIE ORGANIZACYJNE
Rozdział 4
Rozliczanie obozu
Pod tak brzmiacym
˛
tytułem moga˛ kryć si˛e dwie rzeczy. Po pierwsze, może
chodzić o rozliczenie obozu na użytek organizatora i uczestników. Cz˛esto jest tak, że uczestnikom zwracamy wi˛ekszość pieni˛edzy niewydanych
przez obóz – wtedy trzeba wiedzieć, ile komu możemy zwrócić. Niewiele
tu jest do omawiania – podstawowa˛ sprawa˛ jest użycie komputera i arkusza kalkulacyjnego, np. OpenOffice Calc.
Jeśli organizujemy obóz oficjalny, czyli taki, o którym wie kurator oświaty,
a uczestnicy moga˛ dostać na niego faktur˛e, sprawa si˛e nieco komplikuje.
Rzeczywistość nie jest tak pi˛ekna, by każdy wydatek mieć doskonale udokumentowany. Zazwyczaj wieśniak, który nas podwozi furmanka,˛ nie wystawia faktur... a na bazarach na Wschodzie nie istnieje poj˛ecie paragonu –
o fakturach nie mówiac...
˛
Dalszy rozwój sytuacji zależy od organizacji, w ramach której działamy. W
wielu z nich, szczególnie w tych mniejszych i w tych, w których ludzie angażujacy
˛ si˛e nieodpłatnie stanowia˛ władz˛e, można liczyć na zrozumienie
takiej sytuacji i pomoc w ułożeniu formalności. Ludzie, którzy ch˛eć działania wywodza˛ z pobudek niezarobkowych, zazwyczaj szanuja˛ osoby organizujace
˛ obozy harcerskie i cenia˛ ich czas.
Niestety, odmienne podejście prezentuje Choragiew
˛
Stołeczna pewnej organizacji harcerskiej o trzyliterowym skrócie kończacym
˛
si˛e na P. Nie życzymy tego Czytelnikowi, ale z kontekstu można wywieść, że być może
41
42
ROZDZIAŁ 4. ROZLICZANIE OBOZU
b˛edzie miał on do czynienia z ksi˛egowymi tamże. W starciu z nimi wyjaśnienia, że wieśniak nie wystawia faktur, nie maja˛ szans. W takiej sytuacji
trzeba radzić sobie samodzielnie ze stworzeniem rozliczenia, do którego
Choragiew
˛
nie b˛edzie mogła si˛e przyczepić, badź
˛ też organizować obozy
w ramach bardziej przyjaznej harcerzom organizacji.
Należy pami˛etać, że im mniej czasu zużyje si˛e na produkcj˛e niczego nieznaczacych
˛
dokumentów rozliczenia obozu – tym mniej go b˛edzie na planowanie i organizacj˛e działań drużyny po obozie (np. wycieczek integracyjnych
dla uczniów klas pierwszych). Jednym słowem b˛edziemy minimalizować
papierkowa˛ prac˛e.
4.1
Panowanie nad sytuacja˛ w czasie obozu
Dogodnie jest zapisywać wydatki w tabelce, w której b˛eda˛ co najmniej nast˛epujace
˛ kolumny: dzień, kwota, opis wydatku. Jeśli po obozie b˛edziemy
musieli sporzadzić
˛
jego oficjalne rozliczenie, to warto dodać kolumn˛e zawierajac
˛ a˛ kwot˛e wydatku umieszczona˛ na dokumencie. Warto zapisywać
także inne istotne dla rozliczenia wyjazdu informacje (np. zmiany ilości
uczestników).
W czasie obozu należy zbierać nast˛epujace
˛ dokumenty:
• faktury VAT na wszystko (na obozach zagranicznych zazwyczaj wystarczaja˛ paragony).
• bilety na wszystkie przejazdy, bilety ze zwiedzania muzeów
• paragony (poniżej 6 zł netto)
• dowody wymiany walut.
Dokumenty należy jak najszybciej zabierać pozostałym osobom, zanim je
pogubia˛ i powi˛eksza˛ problem w nast˛epnej cz˛eści.
4.2
Wskazówki dotyczace
˛ post˛epowania po obozie
Na wst˛epie należy przypomnieć, że niniejsze wskazówki maja˛ charakter
nieoficjalny i nie zawieraja˛ kompletnego opisu rozliczania obozu. Zdecydowanie należy zajrzeć do oficjalnych dokumentów regulujacych
˛
te sprawy,
4.2. WSKAZÓWKI DOTYCZACE
˛ POSTEPOWANIA
˛
PO OBOZIE
43
w szczególności do Instrukcji finansowej obozu. Ponadto należy podkreślić,
że jej wykładnia stosowana w Choragwi
˛
Stołecznej bywa nie tylko z nia˛
sprzeczna, ale także zmienna w czasie i zależna od tego, z kim si˛e rozmawia. Warto wi˛ec skonsultować si˛e z osobami, które niedawno rozliczały
obóz, i poznać lokalne fanaberie.
Jesteś doświadczonym kwatermistrzem, wi˛ec:
1. Z pewnościa˛ nie wystawiłeś druków KP przed wyjazdem. Jeśli wystawiłeś KP na pełne kwoty, to straciłeś główne pole manewru... Wziałeś
˛
zarejestrowany bloczek KP z hufca na potrzeby obozu.
2. Z pewnościa˛ masz spore wydatki na rzeczy, na które nie uzyskałeś
dokumentu. Niezależnie, czy w Polsce, czy za granica...
˛ Nie możesz
uczciwie napisać, jakie rzeczy kupiliście wtedy i zebrać podpisy całego obozu...
3. Robiac
˛ zakupy przedwyjazdowe kupiłeś troch˛e rzeczy „prywatnych”
na faktury obozu
4. Chcesz zostawić minimalne (ale nieujemne) saldo – by różne nadrz˛edne jednostki harcerskie nie poczuły, że chca˛ mieć w nim udział...
Jeśli masz je bardzo dodatnie to spróbuj:
(a) Wystawić KP na niższe wpłaty i oddać pieniadze
˛
ludziom (pami˛etaj, żeby na KP wpisać odpowiednio przeszła˛ data – tak aby
wpłaty wygladały
˛
na dokonane przed obozem)
(b) Jeśli nie możesz zaniżyć wpłat – to kup za te pieniadze
˛
jakieś artykuły dla drużyny (np. namioty) i powiedz, że to zwrot sprz˛etu
drużyny zniszczonego przez obóz
5. Pami˛etaj o haraczu dla Choragwi
˛
– „opłacie za obsług˛e finansowa”
˛ –
ściaganego
˛
przez Choragiew
˛
od Twojego wyjazdu (sprawdź ile wynosi, w 2008 roku było to 4% budżetu obozu)
6. Reasumujac:
˛ przed i w trakcie trwania obozu nie wypełniasz żadnych oficjalnych papierów. Nie chcesz sobie blokować rak...
˛
Jak już
wymyślisz po obozie (w arkuszu kalkulacyjnym) jak wszystko rozliczysz, na jakim poziomie wpłaty, a na jakim poziomie wydatki, to
dopiero zacznij wypełniać dokumenty (Ksia˛żka finansowa, KP, lista
odpłatności itd).
44
ROZDZIAŁ 4. ROZLICZANIE OBOZU
Najwygodniej jest prowadzić arkusz kalkulacyjny o nast˛epujacych
˛
kolumnach:
• data
• kwota na dokumencie (w walucie oryginalnej, gdy nie mamy dokumentu – to i nast˛epne pole pozostawiamy puste)
• kwota w ksia˛żce kasowej obozu (równa wartości z poprzedniego pola
przeliczonej wg oficjalnego kursu)
• opis wydatku
• rzeczywista kwota wydatku (w walucie oryginalnej – tyle kolumn, ile
jest walut).
• saldo (tyle kolumn, ile jest walut).
Nast˛epnie trzeba tak manipulować wysokościa˛ wpłat, by saldo osiagn˛
˛ eło
zero. Nast˛epnie wystawiasz KP, i przygotowujesz na podstawie tego arkusza ksia˛żk˛e finansowa˛ obozu. Na podstawie KP wystawiasz list˛e odpłatności uczestników.
Nast˛epnie przygotowujesz skoroszyt dowodów finansowych, czyli zbierasz znajomych i na odwrocie każdego dokumentu piszecie:
• Sprawdzono pod wzgl˛edem formalnym, merytorycznym i rachunkowym.
(data, podpis kwatermistrza)
• Kwot˛e . . . zł zatwierdzam do wypłaty. (data, podpis kwatermistrza)
(Oczywiście zamiast „zł” można wstawić odpowiednia˛ inna˛ walut˛e.)
• W przypadku obcych walut:
Kwot˛e . . . (waluta obca) przeliczono po kursie 1 (waluta obca) = . . . PLN.
12 EUR * 3,25 PLN/EUR = 72,96 PLN. (data, podpis kwatermistrza)
• Opis wykorzystania zakupionego towaru lub usługi:
Jedzenie – Wymienione na odwrocie artykuły spożywcze zostały spożyte
przez uczestników obozu.
Materiały – należy opisać, jak zostały zużyte, np.: Impregnat zużyto
do zaimpregnowania namiotu przed wyjazdem.
4.2. WSKAZÓWKI DOTYCZACE
˛ POSTEPOWANIA
˛
PO OBOZIE
45
Ksiażki,
˛
mapy – Mapy zostały zużyte do zaplanowania trasy obozu w˛edrownego.
Benzyna do kuchenek – Benzyn˛e wypalono w kuchence turystycznej.
(„Wypalono” nie wystarcza, bo ksi˛egowa panicznie zaczyna poszukiwać dokumentów na samochód.)
Bilet na przejazd, zwiedzanie – mimo tego, że jest na nim napisane
„Przewoźnik: PKP PR; Od: Warszawa Wschodnia; Do: Zagórz;
Liczba osób: 15”, i tak musisz je opisać: Przejazd pociagiem
˛
z Warszawy do Zagórza dla 15 uczestników obozu w dn. 15.06.2008.
Wiele identycznych biletów – naklejamy je na jedna˛ kartk˛e i opisujemy: Przejazd autobusem z lotniska na dworzec kolejowy w Poznaniu
w dn. 31.07.2008. 15 x 1,80 zł = 27 zł. zaś formuła zatwierdzajaca
˛
do wypłaty opiewa wtedy na 27 zł.
Rzeczy, z którymi mamy problem – piszemy coś wystarczajaco
˛ głupiego i spychamy na program: Menażk˛e zużyto do zrobienia jeża
podczas zaj˛eć programowych.
• Jeśli na jednej fakturze z supermarketu znajduja˛ si˛e artykuły spożywcze i zapałki to w opisie dokumentu, to musisz to zaznaczyć:
Wyżywienie: . . . zł. Artykuły spożywcze zostały spożyte przez uczestników
obozu.
Zużycie materiałów: . . . zł. Zapałki zostały zużyte do rozpalania kuchenek.
i wpisane kwoty musza˛ si˛e zgadzać z wpisanymi w poszczególnych
kolumnach ksia˛żki finansowej.
Opis wykorzystania również należy opatrzyć data˛ i podpisem kwatermistrza.
W przypadku dokumentów o formacie mniejszym niż A4 warto jest je nakleić na kartk˛e formatu A4. Wynika stad
˛ również sprytny sposób na oszcz˛edzenie sobie cz˛eści pracy: na kartce, na której naklejamy dokument, powyższe teksty moga˛ być już wydrukowane. Cała˛ dokumentacj˛e najlepiej wpiać
˛
do segregatora.
W opisach należy cz˛esto używać wyrażenia „uczestników obozu”. Założenie, że inteligentna osoba czytajaca
˛ dokumentacj˛e si˛e domyśli, jest bł˛edne.