120 minut dla życia - materiał prasowy

120 minut dla życia - materiał prasowy

120 minut dla życia
zdążyć sercu na ratunek
Zawartość Zawartość .............................................................................................................................................1
Wstęp ...................................................................................................................................................2
Co to jest miażdżyca? ..........................................................................................................................2
Co to jest zawał serca? .........................................................................................................................3
Co to jest angioplastyka wieńcowa w zawale serca?...........................................................................4
Postępowanie i farmakoterapia w zawale serca...................................................................................4
Jak postępować zgodnie z najnowszymi Wytycznymi Europejskiego Towarzystwa
Kardiologicznego (ESC)? ....................................................................................................................5
Zalecenia dla pacjentów i ich bliskich .................................................................................................7
Podsumowanie .....................................................................................................................................8
materiał prasowy
1
Wstęp Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych - wyprzedzają w tej
tragicznej statystyce nawet nowotwory. Dotyczy to także Polski, której nie ominęły niekorzystne
zjawiska związane z cywilizacją stresu i pośpiechu. Co więcej, zamiłowanie do tłustych i słonych
potraw, duże zużycie tytoniu a także mała popularność kultury fizycznej stawiają Polaków
w rzędzie społeczeństw najbardziej narażonych na choroby serca. Najbardziej drastycznym –
i bardzo częstym - rezultatem choroby niedokrwiennej są zawały serca. Gdy dochodzi do zawału
serca – o życiu decydują pierwsze dwie godziny. Im później przyjdzie pomoc – tym mniejsza
szansa na przeżycie.
Co to jest miażdżyca? Miażdżyca to choroba tętnic prowadząca do stopniowego zwężania ich światła (przekroju),
a następnie zamykania się naczyń, co zatrzymuje przepływ krwi skutkując niedokrwieniem
zaopatrywanych tkanek.
Zwężenie w ścianie tętnicy nazywane jest blaszką miażdżycową – strukturą zbudowaną
m.in. z lipidów, zwapnień, komórek zapalnych. Tworzy się ona przez wiele lat, początkowo
bezobjawowo, pod wpływem wielu czynników, wśród których wymienić można:



wysokie stężenie cholesterolu lub/oraz cukru we krwi
nadciśnienie tętnicze
palenie papierosów
Drugim równie niebezpiecznym elementem przyczyniającym się do zamykania światła tętnic
są powstające w ich wnętrzu skrzepliny. W prawidłowych warunkach krew w tętnicy nie powinna
krzepnąć. Jednak w obecności blaszki miażdżycowej dochodzi do patologicznych procesów,
w wyniku których może dojść do agregacji płytek krwi, które łącząc się ze sobą powodują
natychmiastowe zamknięcie naczynia.
Leczenie miażdżycy odbywa się dwutorowo:
1. w celu spowolnienia narastania blaszki cukrzycowej stosuje się metody niefarmakologiczne:



odpowiednia dieta
aktywność fizyczna
leki obniżające ciśnienie krwi, stężenie cholesterolu oraz cukru we krwi
2. w celu zapobiegania tworzeniu skrzeplin na blaszkach miażdżycowych stosuje się tak zwane
leki przeciwpłytkowe, hamujące „zlepianie się” płytek krwi.
materiał prasowy
2
Co to jest zawał serca? Serce nigdy nie śpi i nie odpoczywa. Jego nieustanne, niezakłócone działanie jest warunkiem
sprawności całego organizmu. Wyliczono kiedyś, że w ciągu ludzkiego życia typowe serce
wykonuje pracę pozwalającą na uniesienie lokomotywy na wysokość szczytu Mont Blanc. Kiedy
serce przerywa swój nieustanny bieg – pojawia się poważne zagrożenie dla życia.
Największy światowy terrorysta
Każdego roku choroby serca i naczyń są przyczyną zgonów 4,35 miliona osób w 53 krajach
należących do WHO, z czego w Unii Europejskiej liczba ofiar sięga 1,9 miliona. Schorzenia
te są przyczyną 55 proc. wszystkich zgonów kobiet oraz 43 proc. zgonów mężczyzn. Roczny
koszt leczenia chorób serca i naczyń w skali Europy sięga 200 miliardów euro.
źródło: Europejska Deklaracja na rzecz Zdrowia Serca. Dodatek informacyjno-promocyjny do Gazety Wyborczej, 27
września 2008
Zawał serca jest skrajnym efektem zmian miażdżycowych. Zawał serca to stan w którym w wyniku
zamknięcia jednej z tętnic wieńcowych dochodzi do całkowitego zatrzymania przepływu krwi
w kierunku określonego obszaru mięśnia sercowego i w konsekwencji dochodzi do jego martwicy.
Mięsień sercowy ulega wówczas niedokrwieniu i w ciągu kilku-kilkunastu minut rozpoczyna się
jego nieodwracalne uszkodzenie, które w przypadku nie przywrócenia dopływu krwi prowadzi do
powstania ogniska martwicy danego jego fragmentu. Osoba uratowana po takim zawale będzie żyła
z częściowo niesprawnym sercem.
Objawy zawału serca są dramatyczne: chory się dusi, odczuwając przy tym silny, rozrywający ból
w klatce piersiowej (za mostkiem), który może promieniować do rąk, szyi lub żuchwy. Jednym
z elementów zawału jest paniczny lęk zwany angor animi czyli uczucie nadchodzącej śmierci.
Jednakże u niektórych osób objawy zawału serca mogą się sprowadzać do omdleń, gwałtownych
potów lub duszności.
Należy podkreślić, że zawał serca jest zawsze bezpośrednim zagrożeniem życia i wymaga
bezzwłocznej pomocy lekarskiej.
materiał prasowy
3
Co to jest angioplastyka wieńcowa w zawale serca? Angioplastyka wieńcowa (z ang. PCI) polega na udrożnieniu zamkniętej tętnicy wieńcowej
za pomocą specjalnie skonstruowanego balonika, który jest wprowadzany do naczyń serca poprzez
układ tętniczy. Angioplastyka wieńcowa stała się obecnie podstawową metodą leczenia chorych
z zawałem serca w celu przywrócenia przepływu krwi. Wykonuje się ją w znieczuleniu
miejscowym, nie wymaga operacyjnego otwierania klatki piersiowej, zaś instrumenty wprowadza
się do serca
Spodziewana śmiertelność w zależności od czasu między zdarzeniem a
zabiegiem angioplastyki w szpitalu (door-to-baloon):
Czas (min)
15
30
60
90
120
180
240
Śmiertelność (proc.)
2.9 (2.8-3.1)
3.0 (2.9-3.2)
3.5 (3.4-3.6)
4.3 (4.2-4.4)
5.6 (5.4-5.7)
8.4 (8.2-8.7)
10.3 (10.0-10.7)
źródło: Rathore SS, Cutis JP, Chen J, et al. Association of door-to-balloon time and mortality in
patients admitted to hospital with ST elevation myocardial infarction: a national cohort study.
BMJ 2009; 339:b1807.
poprzez drobne nakłucie tętnicy promieniowej (w okolicy nadgarstka) lub tętnicy udowej
(w okolicy pachwiny).
Kluczowym dla powodzenia zabiegu jest czas, jaki mija od początku objawów do chwili, gdy
pacjent trafia do szpitalnej pracowni hemodynamicznej na zabieg. Obowiązuje tu zasada „czas
to miesień serca” , czyli im krótszy czas do zabiegu udrożnienia tętnicy wieńcowej, tym mniejsza
martwica mięśnia serca. Generalna zasada brzmi: im szybciej tym lepiej. W języku angielskim czas
ten określa się jako door-to-baloon, czyli „od drzwi (chorego) do balonika”
Podczas angioplastyki może zostać wszczepiony również stent, czyli rodzaj „sprężyny”
rozprężającej tętnicę i utrzymujacej jej właściwy przekrój. Głównym zadaniem stentu jest
niedopuszczenie do ponownego zwężania się tętnicy w uprzednio poszerzonym miejscu.
Rozwiązanie to ma jednak pewne wady. Jako ciało obce, stenty mogą doprowadzić do powstania
skrzepliny. By temu zapobiec, pacjenci ze stentami muszą obowiązkowo przez dłuższy czas
przyjmować leki przeciwpłytkowe. O terapii decyduje lekarz.
Postępowanie i farmakoterapia w zawale serca W przypadku wystąpienia objawów mogących sugerować zawał serca, należy natychmiast wezwać
zespół Pogotowia Ratunkowego. W trakcie oczekiwania na pomoc lekarską pacjent powinien
pozostawać w spoczynku, pod opieką osób będących świadkami zdarzenia. Chory z zawałem serca
powinien otrzymać odpowiednie leczenie już w karetce, w drodze na zabieg angioplastyki.
materiał prasowy
4
Bardzo ważne jest również postępowanie po wyjściu ze szpitala. Chorzy po zawale muszą
przyjmować szereg leków kardiologicznych Oddzielnym rozdziałem farmakoterapii w chorobach
sercowo-naczyniowych jest leczenie obliczone na kontrolę wszystkich czynników ryzyka:
Kobiety narażone bardziej!
Statystyczny polski 45-latek będzie żył jeszcze 29 lat, czyli o 5 lat krócej niż w tzw. krajach
starej Unii. Polka będzie żyć 81 lat – a więc o 3 lata krócej. Główną przyczyną zgonów są
choroby układu krążenia. Rocznie z ich powodu umiera u nas 80 tys. panów i 90 tys. pań.
Wbrew powszechnemu mniemaniu aż 52 proc. zgonów kobiet spowodowane jest chorobami
układu krążenia, podczas gdy u mężczyzn odsetek ten wynosi tylko 40 proc. Choroby
układy krążenia są częstszą przyczyną zgonów niż nowotwory złośliwe.
źródło: Europejska Deklaracja na rzecz Zdrowia Serca. Dodatek informacyjno-promocyjny do Gazety Wyborczej,
27 września 2008
nadciśnienia tętniczego, zaburzonej gospodarki lipidowej i węglowodanowej, korygowania
nadwagi i otyłości oraz rzucenia palenia.
Jak postępować zgodnie z najnowszymi Wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC)? Nowe europejskie wytyczne dotyczące leczenia zawału serca, przyjęte przez Polskie
Towarzystwo Kardiologiczne, podkreślają znaczenie szybkiego działania oraz restrykcyjnej
terapii, w celu przywrócenia przepływu krwi do serca i zwiększenia szansy przeżycia.
„Dobrze funkcjonujący, regionalny system opieki i szybki transport do szpitala są kluczowe
dla powodzenia terapii”- mówią wytyczne opracowane przez Grupę Roboczą Europejskiego
Towarzystwa Kardiologicznego (ESC).
Profesor Frans Van de Werf (Leuven, Belgia), przewodniczący Grupy Roboczej, opisuje
wytyczne jako niezmiernie ważne. Podkreśla możliwość ich szerokiego wykorzystania, uważa
że przyjęcie wytycznych powinno przynieść znaczną poprawę przeżywalności zawałów serca.
Nowe wytyczne obejmują leczenie klasycznego zawału serca, znanego jako STEMI (ST-segment
elevation acute myocardial infarction). Około jedna trzecia wszystkich ostrych zdarzeń
wieńcowych jest rozpoznawana jako STEMI. Pomimo braku dokładnych danych
najprawdopodobniej 30-50% ofiar zawału serca umiera przed dotarciem do szpitala.
Większość z nich w ciągu pierwszych godzin od wystąpienia objawów. Wskaźnik
śmiertelności pozostaje dość stały w ostatnich latach. Częstość przeżycia chorego po zawale
w szpitalu znacznie się poprawiła, z 75% w latach sześćdziesiątych do około 95% dziś.
Wprowadzenie jednostek opieki wieńcowej, nowych technik interwencji oraz leczenia
trombolitycznego odgrywa obecnie dużą rolę w opiece szpitalnej.
Główne cechy nowych wytycznych, a tym samym zasadniczych zmian w porównaniu z poprzednią
edycją z 2003 roku, odnoszą się do systemów alarmowania i szybkiego wdrożenia restrykcyjnych
terapii, takich jak przezskórne interwencje wieńcowe (PCI) czy leczenie trombolityczne. Wytyczne
dokładnie mówią, że kluczem do leczenia jest wczesne rozpoznanie i trafna ocena ryzyka
po „pierwszym kontakcie medycznym” (FMC).
materiał prasowy
5


Pierwotna angioplastyka wieńcowa jest preferowanym sposobem leczenia jeżeli od
pierwszego kontaktu medycznego nie minęły dwie godziny.
Jeżeli przeprowadzenie PCI nie jest możliwe w ciągu dwóch godzin przed przyjęciem do
szpitala lub w samym szpitalu, to leczenie trombolityczne powinno być wdrożone jak
najszybciej od wystąpienia FMC (najpóźniej po 30 minutach).
Wytyczne mówią: „Pierwotne PCI, definiowane jako angioplastyka i/lub stent bez
uprzedniego lub jednoczesnego leczenia trombolitycznego, jest preferowaną opcją
terapeutyczną, która może być szybko wykonywana przez doświadczony zespół”. Im krótsza
zwłoka, tym lepszy wynik. Pierwsze wykonanie angioplastyki balonowej powinno być
przeprowadzone w ciągu dwóch godzin „we wszystkich przypadkach”. Wytyczne dodają
jednak, że tylko szpitale z ustalonym programem kardiologii interwencyjnej - 24/7 - powinny
przeprowadzać pierwotne PCI. Wytyczne zalecają też, aby większość pacjentów po udanym
leczeniu trombolitycznym było rutynowo poddawane angiografii. Dzięki tej technice może być
oceniany stan tętnic wieńcowych i mięśnia sercowego, określany poziom długoterminowego ryzyka
oraz ustalany przebieg leczenia.
* dostępność 7 dni w tygodniu przez 24 godz.
Rycina 1. Schemat leczenia przedszpitalnego na podstawie wytycznych ESC
strzałki pogrubione – preferowana droga kierowania chorego
linia kropkowana – droga, której należy unikać
STEMI – ostry zawał mięśnia sercowego z uniesieniem odcinka ST,
EMS – system ratownictwa medycznego
PCI- przezskórna interwencja wieńcowa
GP – lekarz rodzinny
materiał prasowy
6
Profesor Van de Werf przyznaje, że nie wszystkie szpitale oraz regiony są wyposażone w awaryjne
sieci lub urządzenia do przeprowadzania PCI, które są zalecane w wytycznych. Istotnie, obecne
dane sugerują, że około 20-30% wszystkich pacjentów z klasycznym zawałem serca (STEMI)
w Europie wciąż nie otrzymuje terapii reperfuzyjnej (przywracającej przepływ w tętnicy
wieńcowej). Przestrzeganie wytycznych, może znacząco poprawić przeżywalność pacjentów
z klasycznym zawałem serca (STEMI).
Sprawna praca pogotowia ratunkowego ma również kluczowe znaczenie dla poprawy
przeżycia – od szybkiego transportu, defibrylacji w razie potrzeby, poprzez diagnozę EKG,
wczesne wdrożenie leczenia przeciwkrzepliwego i przeciwpłytkowego, jeśli to konieczne
(za pomocą kwasu acetylosalicylowego oraz klopidogrelu w dawce nasycającej), do szybkiego
poinformowania i przywiezienia do szpitala. Wytyczne zalecają, aby ambulans był dostępny
w ciągu 15 minut od zakończenia rozmowy z dyspozytorem. Wszystkie karetki pogotowia powinny
być także wyposażone w 12-odprowadzeniowe EKG. Zalecane jest również, aby podstawowe
techniki podtrzymywania życia były częścią programu nauczania w szkołach.
Optymalny model współpracy w sieci szpital-karetka pogotowia
dopuszczalne czasy opóźnień według wytycznych ESC
≤ 15 min.
od zgłoszenia - dotarcie karetki do chorego z podejrzeniem OZW
< 10 min.
teletransmisja EKG z karetki do oddziału intensywnej opieki kardiologicznej
≤ 5 min.
konsultacja EKG na odległość - telekonsultacja
< 30 min.
od przybycia do wdrożenia leczenia fibrynolitycznego
≤ 120 min.
od przybycia karetki do pierwszego rozprężenia balonu
Materiały źródłowe: “New European guidelines on heart attack management put emphasis on speed of action“
http://www.escardio.org/about/press/press-releases/pr-08/Pages/STEMI-Guidelines-Nov08.aspx
Zalecenia dla pacjentów i ich bliskich Sygnatariusze uchwalonej w 2007 r. Europejskiej Deklaracji na rzecz Zdrowia Serca uznali,
że zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym powinno uwzględniać następujące czynniki
ryzyka – zarówno na poziomie indywidualnym jak i całych społeczeństw:
Art 3. (fragment)








niepalenie tytoniu
odpowiednia aktywność fizyczna przynajmniej przez 30 minut 5 razy w tygodniu
zdrowe zwyczaje żywieniowe
utrzymywanie prawidłowej masy ciała
ciśnienie tętnicze krwi poniżej 140/90 mmHg
stężenie cholesterolu we krwi poniżej 5mmol/L (190 mg/dl)
prawidłowy poziom glikemii
unikanie nadmiernego stresu
materiał prasowy
7
Do czynników ryzyka powinni się odnosić politycy m.in. poprzez odpowiednie regulacje prawne
dotyczące polityki podatkowej i rynkowej, pracownicy ochrony zdrowia – poprzez odpowiednie
poradnictwo, identyfikację i leczenie osób z wysokim ryzkiem sercowo-naczyniowym oraz każdy
z nas – poprzez wypełnianie wyżej wymienionych zaleceń.
Mniej soli – to nie boli!
Zależność między spożyciem sodu a nadciśnieniem tętniczym – głównym czynnikiem ryzyka chorób
sercowo-naczyniowych – jest dobrze udokumentowana. W badaniach przeprowadzonych w Finlandii
stwierdzono, że zwiększenie dobowego spożycia sodu wiąże się ze wzrostem ryzyka wystąpienia
choroby niedokrwiennej serca oraz częstości zgonów zarówno u mężczyzn jak i u kobiet. Tymczasem
badania wykazały, że dzienne spożycie soli kuchennej w Polsce sięga 15 gr., gdy według zaleceń
europejskich nie powinno przekraczać 5 gramów. Polacy zdecydowanie przesalają i problem ten
narasta wraz ze spożywaniem coraz większej ilości żywności przetworzonej. Tymczasem ograniczenie
ilość soli w jedzeniu jest jednym z głównych zaleceń dotyczących modyfikacji stylu życia u pacjentów
z nadciśnieniem tętniczym oraz ważnym elementem profilaktyki zawału serca.
źródło: Europejska Deklaracja na rzecz Zdrowia Serca. Dodatek informacyjno-promocyjny do Gazety Wyborczej, 27 września
2008
Podsumowanie Choroby układu krążenia to pierwszy zabójca w krajach rozwiniętych, także w Polsce. Stanowią
one wyzwanie zarówno dla pacjentów jak i dla służby zdrowia. My sami możemy im się skutecznie
przeciwstawić poprzez zmianę nawyków – mówi się, że cudownym lekarstwem XXI wieku
będzie... sport. Zdrowa dieta oraz moda na ruch pozwoliłyby znacznie ograniczyć nie tylko choroby
sercowo-naczyniowe, ale także cukrzycę i inne groźne choroby cywilizacyjne.
Polscy decydenci powinni wziąć pod uwagę wytyczne Europejskiego Towarzystwa
Kardiologicznego (ESC). Kładą one nacisk na sprawną pracę pogotowia ratunkowego oraz jego
koordynację z pracowniami hemodynamicznymi. Liczą się pierwsze dwie godziny od wystąpienia
zawału serca! Ambulans powinien być dostępny w ciągu 15 minut od zakończenia rozmowy
z dyspozytorem. Powinien również posiadać możliwość transmisji wyników EKG do pracowni
hemodynamicznej do której zmierza karetka. Załogi ratownictwa medycznego powinny być
wyposażone także w rekomendowane leki do leczenia przeciwzakrzepowego i przeciwpłytkowego :
kwas acetylosalicylowy oraz klopidogrel w dawce nasycającej. Podstawowe techniki
podtrzymywania życia powinny być częścią programu nauczania w szkołach.
Materiał prasowy przygotowany przez Stowarzyszenie „Dziennikarze dla Zdrowia” na konferencję prasową
9 czerwca 2009 r.
Dziękujemy Dyrekcji Szpitala i Kierownikowi Pracowni Kardiologii Inwazyjnej I Katedry i Kliniki
Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego przy ul. Banacha 1 w Warszawie,
oraz Zarządowi firmy LUX MED za możliwość wykonania zdjęć na potrzeby materiału prasowego
dla dziennikarzy.
materiał prasowy
8