SSympozja, konferencje

SSympozja,
konferencje
Nowe prawo konsumenckie w Polsce i w Niemczech.
Międzynarodowa konferencja naukowa,
Kraków, 24–26 października 2014 r.
W dniach 24–26 października 2014 r. na
Uniwersytecie Jagiellońskim, we współpracy z kancelarią Jara & Partners, odbyła się
polsko-niemiecka konferencja naukowa, zorganizowana przez warszawską i krakowską
Szkołę Prawa Niemieckiego, na temat „Nowe
prawo konsumenckie w Polsce i w Niemczech
[dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady
2011/83/UE z 25 października 2011 r. w sprawie
praw konsumentów (Dz. Urz. UE L 304 z 22
października 2011, s. 64, w Polsce ustawa z 30
maja 2014 r. o prawach konsumenta, Dz.U.
z 2014 r. nr 827)]”. Była to druga wspólna
konferencja absolwentów obu szkół. Odbywała się ona w całości w języku niemieckim,
a udział w niej wzięło 86 osób. Konferencja
była poświęcona tematyce o dużej doniosłości
społecznej, a jej zorganizowanie stanowi dobry
przykład wewnątrzunijnej naukowej współpracy prawników krajów członkowskich, poświęconej niełatwej problematyce implementacji unijnych dyrektyw do prawa krajowego,
a przez to – stopniowej harmonizacji prawa
prywatnego tych państw.
24 października 2014 r. w Auli Collegium
Novum UJ nastąpiło uroczyste otwarcie konferencji, które uświetnił wykład inauguracyjny
dr. Stefana Hecka, posła do niemieckiego Bundestagu, pt. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze. Podkreślił on, że relacje polsko-niemieckie,
tak gospodarcze, jak i polityczne, nigdy nie
były tak dobre jak teraz.
25 października 2014 r. rozpoczęły się merytoryczne wykłady. Pierwszy panel, zatytułowany Wprowadzenie do nowego europejskiego
prawa konsumenckiego, otworzył wykład Edyty
Deszczki, absolwentki Szkoły Prawa Niemieckiego na UW, pt. Ważne zmiany w kwestii konsumenckiego prawa odstąpienia od umowy – nowe
kłody pod nogi? Porównała ona dokładnie nowe
i dotychczasowe prawo konsumenckie. Zwróciła uwagę, że Polska, dokonując implementacji
dyrektywy do 25 grudnia 2014 r., nie dotrzymała zakreślonego w niej terminu. Podniosła,
że nowe polskie prawo konsumenckie jest
bardziej przyjazne konsumentowi niż dotychczasowe (np. wydłużenie terminu złożenia
oświadczenia o odstąpieniu do 14 dni, wydłużenie prekluzji dlań do roku), w Niemczech zaś
w wielu przypadkach dotychczasowe prawo
było dla konsumentów bardziej korzystne (np.
w braku pouczenia o prawie odstąpienia od
umowy termin do złożenia ww. oświadczenia
nie biegł wcale, w przypadku sprzedaży wysyłkowej sprzedający pokrywał koszty odesłania
rzeczy w przypadku ceny przekraczającej 40
euro, obecnie odsyłka rzeczy jest zawsze na
koszt kupującego). Skonkludowała, że nowe
prawo konsumenckie jest jednak zbyt surowe
dla drobnych przedsiębiorców i może stanowić
237
Sympozja, konferencje
kłodę rzuconą pod nogi międzynarodowemu
handlowi wysyłkowemu.
Kolejny wykład, pt. Nowe europejskie prawo
konsumenckie z perspektywy law and economics,
wygłosiła Anne-Marie Weber, absolwentka
Szkoły Prawa Niemieckiego na UW, doktorantka na UW w Katedrze Prawa Handlowego.
Przeprowadziła ona krytyczną ocenę nowej regulacji z punktu widzenia ekonomicznej analizy prawa. Po niej zaś wykład wygłosił Adam
Olszewski, absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego na UJ, nt. Zakres zastosowania nowego europejskiego prawa konsumenckiego na przykładzie
Polski i Niemiec, porównując sytuację w obu
krajach. Następnie wykład nt. Przedkontraktowe obowiązki informacyjne wygłosiła Magdalena
Frańczuk, absolwentka Szkoły Prawa Niemieckiego na UJ. Omówiła w nim kodeksy etyczne
i dobrych praktyk stosowane przez banki. Starała się odpowiedzieć na pytanie, czy rzeczywiście potrzebujemy takich kodeksów, czy tylko
banki je wydają, by poprawić swój image.
W dyskusji kończącej panel prof. W.-H. Roth
z Reńskiego Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn podniósł, że jedynie ok. 2% konsumentów korzysta z prawa odstąpienia i są
to głównie osoby wykształcone, z wyższych
warstw społecznych, które co do zasady z ekonomicznego punktu widzenia nie potrzebują
ochrony konsumenckiej, a wręcz przeciwnie
– nadużywają praw konsumentów (np. kupują w sklepie internetowym sześć par butów,
po czym zatrzymują jedną, a resztę odsyłają
na koszt sprzedawcy, ponieważ przekroczona jest wartość 40 euro), przy czym istnienie
prawa konsumenckiego odbija się na ogólnym
wzroście cen. Jest to praktycznie subwencjonowanie owych 2% przez resztę konsumentów, słabych ekonomicznie i niedoświadczonych.
Drugi panel dotyczył wyzwań dla handlu online. Otworzył go referat Julii Mandel
ze Szkoły Prawa Polskiego oraz firmy Trustet
Shops, pt. 5 wielkich przeszkód dla handlu internetowego w nowej ustawie konsumenckiej. Wymieniła: zmianę procesu zamówienia, konieczność
podania kosztów odsyłki w przypadku odstą-
238
PALESTRA
pienia, niejasny początek biegu terminu konsumenckiego prawa odstąpienia przy sprzedaży rzeczy wysłanych w wielu paczkach,
problem zapłaty za używanie rzeczy przed jej
odesłaniem oraz daty wejścia w życie ustawy
– 25 grudnia 2014 r., co zmusi sklepy internetowe do dokonania zmian dokładnie w Boże
Narodzenie. Zwróciła uwagę, że 80% przedsiębiorców nie wie o obowiązkach nałożonych na
nich przez ustawę.
Następny referat w panelu wygłosiła Anne
Steinbrück ze Szkoły Prawa Polskiego, prawniczka w firmie Hewlett-Packard, zajmująca się
w codziennej pracy wdrażaniem dyrektywy
w regulaminach ww. korporacji dotyczących
sprzedaży na odległość. Wykład miał tytuł
Dyrektywa konsumencka z punktu widzenia handlu internetowego dotyczącego hard- i software’u.
Referentka opowiadała, jak w praktyce wyglądała implementacja ww. dyrektywy w wielkiej
międzynarodowej firmie. W dyskusji kończącej panel podkreślono, że niektóre firmy, jak
np. Zalando, mają do 50% zwrotów, w USA
zaś zwroty są modą wpędzającą niektóre firmy w upadłość.
Dzień zakończył praktyczny workshop nt.
Transgraniczna problematyka prawa rodzinnego,
prowadzony przez mec. Pawła Gugałę, obejmujący naukę taktyki procesowej i pisania
pism procesowych w ramach rozwiązywania
kazusu.
26 października 2014 r. kontynuowano merytoryczne wykłady. Trzeci panel miał tytuł
Procesowe przeprowadzenie ochrony praw konsumentów. Otworzył go referat Jacka Kudły, absolwenta Szkoły Prawa Niemieckiego na UW, doktoranta na UW, pt. Materialna i procesowa ochrona
praw konsumenta przy umowach zawieranych poza
lokalem przedsiębiorstwa. Omówił on szczegółowo rozporządzenie Parlamentu Europejskiego
i Rady (UE) nr 1215/2012 z 12 grudnia 2012 r.
w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń
sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, Dz. Urz. UE
z 20 grudnia 2013 r., L 347/259, które wchodzi
w życie w 2015 r. (tzw. Bruksela Ia). Konsument
może korzystać z forum shopping, przedsiębior-
Sympozja, konferencje
1–2/2016
ca zaś może go pozwać jedynie w jego miejscu
zamieszkania. Umowa o zmianę właściwości sądu może być zawarta jedynie post litem
natam.
Następny referat, pt. Gwarancja jakości czy
ustawowa ochrona konsumenta?, wygłosiła Anna
Drobik, absolwentka Szkoły Prawa Niemieckiego na UJ. Wykazała, jak ciężko jest w sądzie
konsumentowi uzyskać ochronę jego praw
oraz że w praktyce może być sporne, czy konsument podnosi roszczenia z gwarancji jakości,
czy z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową.
Ostatni panel miał tytuł Konsument w zwłoce
lub w upadłości. Otworzył go referat Alicji Areńko, absolwentki Szkoły Prawa Niemieckiego na
UJ, pt. Transgraniczne zajęcie konta bankowego.
Nowe rozporządzenie Parlamentu Europejskiego
i Rady (UE) nr 655/2014 z 15 V 2014 r. ustanawiające procedurę europejskiego nakazu zabezpieczenia
na rachunku bankowym w celu ułatwienia transgranicznego dochodzenia wierzytelności w sprawach cywilnych i handlowych, Dz. Urz. UE z 27 VI 2014, L
189, s. 59, w którym szczegółowo opisała tę słabo znaną instytucję, po niej zaś wystąpił Kamil
Korn, absolwent Szkoły Prawa Niemieckiego
na UJ, którego referat nosił tytuł Powody otwarcia postępowania upadłościowego w prawie polskim
na tle prawa niemieckiego. W szczególności porównał on powody, dla których można popaść w konkurs w obu systemach prawnych.
Podkreślił, że rozwiązanie niemieckie jest w tej
materii lepsze niż polskie.
W podsumowaniu można stwierdzić, że
konferencja wniosła wiele dla wymiany myśli między polską a niemiecką doktryną i pozwoliła w szczególności poznać nowe uregulowania w prawie konsumenckim. Wybrane
referaty w polskiej wersji językowej ukażą się
w „Monitorze Prawniczym”.
Krzysztof Piotr Sokołowski
Konferencja „Recent case law of the European Court
of Human Rights in asylum law matters”,
Strasburg, 2 czerwca 2015 r.
W dniu 2 czerwca 2015 r. w siedzibie Rady
Europy w Strasburgu autorki niniejszego sprawozdania uczestniczyły w konferencji zorganizowanej przez Akademię Prawa Europejskiego „Recent case law of The European Court of
Human Rights in asylum law matters”. Przedmiotem konferencji była analiza praktycznych
problemów związanych ze stosowaniem prawa azylowego w odniesieniu do najnowszego
dorobku orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.
Zarówno prelegenci, jak i pozostali uczestnicy konferencji to osoby na co dzień zajmujące się tematyką prawa azylowego, posiadające
szeroką wiedzę i doświadczenie w kwestiach
związanych z przedmiotem konferencji.
Wykład wprowadzający wygłosiła Marie‑Laure Basilien-Gainche, profesor Uniwersyte-
tu Jean Moulin w Lyonie, autorka wielu publikacji z zakresu prawa imigracyjnego i prawa
azylowego. Prelegentka zwróciła uwagę na szerokie znaczenie problematyki migracji i prawa
do azylu w dzisiejszych czasach. Podała, że od
2000 r. w rejonie basenu Morza Śródziemnego
zarejestrowano 22 000 przypadków śmierci migrantów, w samym zaś 2014 r. liczba osób ubiegających się o azyl we wszystkich 28 krajach
członkowskich Unii Europejskiej osiągnęła
około 626 000. Biorąc więc pod uwagę fakt, że
masowy napływ ludności do Europy odbywa
się nie tylko z rejonów północnej i centralnej
Afryki, ale również Bliskiego Wschodu, kwestia regulacji prawnej problematyki migracji, a w szczególności prawa azylowego, ma
w obecnym czasie fundamentalne znaczenie,
zarówno na gruncie prawa wewnętrznego
239
Sympozja, konferencje
każdego państwa, jak i na gruncie prawa międzynarodowego.
Prawo do azylu jest jednym z fundamentalnych praw człowieka, znajdujących swoją
podstawę w wielu aktach normatywnych
o charakterze międzynarodowym, które z założenia tworzyć mają powszechny i jednolity system azylowy. Jednakże – zdaniem prelegentki
– praktyka pokazała, że obowiązujące normy
międzynarodowe nie są ani jednolite, ani
powszechne, co pozwala na przyjęcie stwierdzenia, że do czynienia mamy nie z jednym,
a z 28 niezależnymi od siebie systemami azylowymi (w ramach Unii Europejskiej). W związku z powyższym niepoślednią rolę pełni w tym
zakresie orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, którego działalność przyczynia się do ochrony prawa do azylu.
Kolejny referat wygłosiła Kay Everett – adwokat specjalizująca się w problematyce praw
człowieka, a w szczególności prawie imigracyjnym. Jej wykład dotyczył aresztowania osób
ubiegających się o azyl w świetle regulacji art. 5
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Wystąpienie rozpoczęło
się od wskazania podstaw prawnych pozbawienia wolności, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii konieczności ścisłego przestrzegania procedury aresztowań. Szczególną uwagę zwrócono na fakt, że aresztowanie osoby
ubiegającej się o azyl powinno być stosowane
wyjątkowo, przy wcześniejszej analizie możliwości zastosowania alternatywnych środków
izolacyjnych. Zauważono jednak, że analiza
spraw rozpoznawanych zarówno na gruncie
wymiaru sprawiedliwości Wielkiej Brytanii
(skąd pochodzi), jak i spraw rozpoznawanych
przez Europejski Trybunał Praw Człowieka
nakazuje przyjąć, że aresztowanie migrantów
ubiegających się o azyl jest podstawowym
i najczęściej stosowanym środkiem izolacyjnym, a jego wymiar jest nieproporcjonalny
do potrzeb i częstokroć za długi. Kay Everett
zwróciła również uwagę na kwestię relacji
problematyki aresztu azylowego do indywidualnych cech poszczególnych osób bądź grup
migrantów, wobec których się go stosuje. Za-
240
PALESTRA
uważyła, że istnieją kategorie migrantów, których sytuacja związana z odbywaniem przez
nich aresztu azylowego winna być różnicowana. Kategoriami takimi są przede wszystkim:
sytuacja rodzinna, wiek, stan zdrowia, ale
również to, jakiej narodowości (mniejszości)
są osoby współosadzone. Prelegentka zwróciła
również uwagę na prawne gwarancje ochrony
prawa do wolności osobistych, jakimi są m.in.
informowanie o przyczynach aresztowania
(w języku zrozumiałym dla osoby zatrzymanej), stosowanie tego środka przez niezależny
sąd lub organ do tego powołany oraz limity
czasowe stosowania aresztu.
Następnie swoją prezentację wygłosiła Pamela McCormick – prawnik zajmująca się sprawami Irlandii Północnej przy Europejskim Trybunale Praw Człowieka, ekspertka w zakresie
prawa migracyjnego i azylowego. Prezentacja
Pameli McCormick dotyczyła prawa do skutecznego środka odwoławczego (art. 13 Konwencji) w kontekście prawa azylowego i migracyjnego. Prelegentka wskazała, że w sprawach
o wydalenie (deportację) reguła wyczerpania
wszelkich środków odwoławczych w państwie
dotyczy wyłącznie tych środków, które powodują automatyczne wstrzymanie procedury
wydalenia. Tym samym nie jest konieczne
wyczerpanie wszelkich dostępnych w prawie
państwa środków odwoławczych. Ponadto
podkreśliła, że aby skarga w ogóle została przez
Trybunał przyjęta, jej przedmiot musi znaleźć
odzwierciedlenie w przepisach Konwencji,
a ponadto zawierać taką argumentację, która
daje wystarczające powody do przypuszczenia, że zostanie uznana za zasadną (powinna
zawierać problem prawny).
Kolejnym prelegentem był Marc Tysebaert,
przedstawiciel Rządu Belgii w Trybunale Strasburskim, który wywołał uśmiech na twarzach
uczestników konferencji, rozpoczynając wykład
stwierdzeniem, że rola Przedstawiciela Rządu
Państwa Strony Konwencji przy Trybunale jest
bliżej nieznana. Jego wykład dotyczył reguły
39 Regulaminu Trybunału (interim measure).
Prezentujący podkreślał, że decyzja podjęta na
jej podstawie bezpośrednio ingeruje w działa-
1–2/2016
nia organów państw stron nawet w sytuacji,
gdy sprawa nie została jeszcze merytorycznie
rozpoznana przez Trybunał. Podkreślił, że na
przestrzeni kilku lat Trybunał zmienił podejście
do przypadków stosowania reguły 39 i obecnie
podchodzi do składanych wniosków o wiele
ostrożniej i w sposób – jak to ujął – bardziej
racjonalny. Marc Tysebaert wskazał również
na zróżnicowane podejście państw stron do
sposobu realizacji decyzji Trybunału.
Czwarty panel poprowadził albański sędzia
Trybunału Praw Człowieka Ledi Bianku.
Na początku swojego referatu pokrótce
przedstawił definicję osoby ubiegającej się
o azyl, tzw. asylum seeker, wskazując m.in., że
już w art. 14 Deklaracji Praw Człowieka zagwarantowano każdemu prawo do poszukiwania
i otrzymania w innych krajach ochrony (azylu)
przed prześladowaniami.
Przechodząc do analizy postanowień Konwencji, wskazał, że żaden z artykułów wprost
nie wspomina o imigrantach, poszukujących
azylu czy uchodźcach. Istnieje niewiele postanowień, które dotyczą obywateli innych krajów – wśród nich art. 16, art. 4 protokołu 4 oraz
art. 1 protokołu 7.
Prawo do uzyskania azylu zagwarantowano
natomiast w art. 18 Karty Praw Podstawowych
Unii Europejskiej, który odwołuje się do reguł
konwencji genewskiej oraz Traktatu ustanawiającego Unię Europejską.
W dalszej części prezentacji prelegent
omówił kwestię odpowiedzialności państw
w zakresie wydalenia z ich terytorium obywateli państw trzecich. W tej materii istotny pozostaje między innymi wyrok w sprawie Hirsi
Jamaa przeciwko Włochom, w którym Trybunał
wprost wskazuje, że państwa strony Konwencji mają prawo kontroli osób przekraczających
ich granicę, kontroli ich pobytu na terytorium
tego państwa, a także wydalenia cudzoziemców. Prelegent zaprezentował również, w jaki
sposób ewoluowało orzecznictwo Trybunału
w tej materii. Najistotniejsza zaś poruszona
przez niego kwestia dotyczyła ewentualnej
odpowiedzialności państwa strony za naruszenie art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka
Sympozja, konferencje
i podstawowych wolności w przypadku wydalenia cudzoziemca, który mógł być narażony
w kraju pochodzenia na tortury czy niehumanitarne traktowanie. W swoim wystąpieniu
dokonał pełnej analizy metodologii badania
spraw zawisłych przed Trybunałem, w których
skarżącym była osoba, której nie udzielono
ochrony i która w konsekwencji została wydalona przez państwo stronę Konwencji. Wskazał
takie elementy, jak czas dokonywania analizy
ryzyka narażenia na traktowanie sprzeczne
z art. 3 Konwencji, odniesienie tego ryzyka
do sytuacji indywidualnej osoby w kraju pochodzenia oraz generalnej sytuacji panującej
w tym kraju. W konkluzji zaś stwierdził, że co
do zasady w każdym przypadku osoba ubiegająca się o ochronę w państwie trzecim jest
tzw. osobą podatną na pokrzywdzenie – ang.
vulnerable person.
W kolejnej części swojego wystąpienia sędzia Ledi Bianku zaprezentował rozważania
dotyczące reguły non-refoulement oraz przytoczył najważniejsze przykłady orzecznictwa
dotykające problemu naruszenia art. 3 Konwencji, który wyraża absolutne prawo każdego człowieka, odwołując się przy tym m.in. do
słynnej sprawy Soering przeciwko Wielkiej Brytanii. Interesujące uwagi prelegent poczynił,
opisując problem rozkładu ciężaru dowodu
w sprawach o naruszenie art. 3 Konwencji.
Na koniec swojego wystąpienia odwołał się
do systemu dublińskiego, elementu prawa Unii
Europejskiej, w szczególności zwracając uwagę na procedury krajowe odnoszące się do prawa pobytu cudzoziemców na terenie państw
Unii. Po prezentacji uczestnicy konferencji
mieli wiele pytań, na które Ledi Bianku starał
się udzielić jak najpełniejszych odpowiedzi, zaznaczając jednakże, że każda sprawa zawisła
przed Trybunałem jest indywidualna i podczas
jej rozpatrywania Sąd bierze pod uwagę szereg
okoliczności, orzeczenie zaś wydawane jest po
rozważeniu, które argumenty przeważają za
uznaniem bądź nie, że w danej sprawie indywidualnego skarżącego doszło do naruszenia
art. 3 Konwencji.
Z wielkim zainteresowaniem uczestnicy
241
Sympozja, konferencje
konferencji wysłuchali również prezentacji
Michelle Lafferty, prawnika od blisko 7 lat
pracującego w kancelarii Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, dotyczącej orzecznictwa Trybunału w zakresie naruszeń art. 8
Konwencji, tj. prawa do poszanowania życia
prywatnego i rodzinnego w sprawach dotyczących imigrantów. Prelegentka rozpoczęła
wykład od zwięzłej analizy art. 8, wynikających z niego praw oraz istotnych i koniecznych do ustalenia w każdej sprawie kwestii.
Pozostała część prezentacji w całości została
poświęcona analizie kolejnych wyroków Trybunału, wydanych zarówno w tych sprawach,
w których stwierdzono naruszenie art. 8
Konwencji, jak i w tych, w których takiego
naruszenia Trybunał się nie dopatrzył. Należy przyznać, że prostota przekazu, zarazem
pełna szczegółowość prezentacji, a przede
wszystkim jasne wypunktowanie argumentów, które w każdym przypadku Trybunał
brał pod uwagę w trakcie orzekania, oraz
ukazanie, które z nich i dlaczego przeważyły
w danej sprawie, uczyniły wystąpienie Laf-
PALESTRA
ferty jednym z najbardziej wartościowych,
merytorycznych i przydatnych w codziennej
praktyce zawodowej adwokatów.
Ostatnie wystąpienie należało do Patrici
Otvos – doradcy Komisarza Praw Człowieka
w zakresie przede wszystkim kwestii migracyjnych oraz rasizmu. Prelegentka w swoim
krótkim wystąpieniu przybliżyła uczestnikom urząd i kompetencje Komisarza Praw
Człowieka, podkreślając w szczególności jego
prawo do interwencji w każdej sprawie przed
Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu. Patricia Otvos wskazała również, że aktywność
Komisarza w sprawach migracyjnych jest coraz
większa. Kończąc swoje wystąpienie, prezentująca zachęciła uczestników konferencji do kierowania próśb o interwencję oraz przesyłania
sugestii odnośnie do podejmowania konkretnych interwencji w celu wsparcia i szerzenia
idei ochrony praw człowieka w Europie i na
świecie.
Całodzienna konferencja zakończyła się
uroczystą kolacją w jednej z najstarszych restauracji w centrum Strasburga.
Maria Rawicz, Karolina Dubowska-Mnich
Konferencja Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu
„Rola adwokata jako obrońcy i pełnomocnika
w postępowaniu karnym na gruncie zmian Kodeksów karnych
od dnia 1 lipca 2015 r.”, Poznań, 26 maja 2015 r.
Zmiany wprowadzane do postępowania
karnego od 1 lipca 2015 r. skłoniły Okręgową Radę Adwokacką w Poznaniu do zorganizowania konferencji na temat Rola adwokata jako obrońcy i pełnomocnika w postępowaniu
karnym.
Obrady w formie plenarnej odbyły się w sali Auditorium Maximum Collegium Iuridicum
Novum Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
w dniu 26 maja 2015 r.
Uroczystego otwarcia konferencji od strony ORA dokonał dziekan Okręgowej Rady
242
Adwokackiej w Poznaniu, prof. UAM dr hab.
Maciej Gutowski, który powitał prelegentów
i uczestników konferencji, a także przedstawił
tematykę obejmującą zagadnienia przewidziane w programie. W ramach sesji plenarnej
przewidziano 7 referatów. Konferencję prowadziła dr Agata Michalska-Olek.
Jako pierwszy głos zabrał sędzia Jarema Sawiński. W ramach wyznaczonej problematyki
dotyczącej Roli adwokata w postępowaniu przed sądem I instancji podkreślił fakt większego znaczenia zasady kontradyktoryjności po nowelizacji
k.p.k. Sędzia rozpoczął swoje rozważania od
1–2/2016
przybliżenia zmian w zakresie zdolności stron
do zadawania pytań świadkom – uprawnienie
określone w art. 370 k.p.k. w zw. z art. 171 k.p.k.
Następnie przeszedł do omówienia problematyki dostępu do akt w toczącym się postępowaniu na podstawie art. 321 k.p.k. w zw. z art. 324
k.p.k. Najistotniejsze podczas wystąpienia było
określenie roli sądu orzekającego, która to po
wprowadzeniu nowelizacji będzie typową rolą
bezstronnego arbitra, zwiększa się również inicjatywa dowodowa stron postępowania, a sąd
będzie rozstrzygał zasadność wniosków dowodowych. Jak podał sędzia Sawiński, ciekawe również będzie określenie roli wstępnego
posiedzenia sądu, które będzie posiedzeniem
organizacyjnym mającym na celu przyspieszenie postępowania. Istotna jest również zasada
prekluzji dowodowej, która w szeroki sposób
obejmie postępowania karne pod rządami znowelizowanego k.p.k.
Drugie wystąpienie, poświęcone Zmianom
w postępowaniu przygotowawczym w zakresie roli
obrońcy i inicjatywy dowodowej, wygłosiła prokurator Hanna Grzeszczyk. W czasie tej prelekcji, połączonej z prezentacją wybranych
zmian w przepisach Kodeksów karnych, omówione zostały problemy, z którymi spotyka
się prokuratura w zakresie organizacyjnym,
m.in. co do prowadzenia akt postępowania
przygotowawczego, obowiązku udostępnienia całości akt obrońcy wyznaczonemu
w sprawie. Pani prokurator zwróciła szczególną uwagę na inicjatywę dowodową, jaką
powinni podejmować obrońcy po wejściu
w życie nowych przepisów, w szczególności
w zakresie uregulowania zawartego w art. 321
Kodeksu postępowania karnego. Wnioski dowodowe składane w terminie 3 dni od daty
zaznajomienia się z aktami powinny wskazywać określone dokumenty oraz dowody, jakie mają być przeprowadzone bezpośrednio
przed sądem orzekającym. Była omawiana
również kwestia art. 32 ustawy o prokuraturze
w zakresie możliwości cofnięcia aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego oraz
potwierdzenia roli prokuratora w zakresie
wnoszenia środków zaskarżenia od orzeczeń
Sympozja, konferencje
sądowych. Podczas wystąpienia pani prokurator miała miejsce ożywiona dyskusja co do
aspektów praktycznych stosowania poszczególnych przepisów na gruncie relacji między
prokuraturą a adwokatami działającymi jako
obrońcy w postępowaniach. Pani prokurator
odpowiadała na liczne pytania adwokatów co
do poruszanych kwestii.
Trzeci prelegent, sędzia Michał Laskowski,
rozpoczął od ustosunkowania się do najistotniejszych zagadnień poruszanych w wystąpieniach sędziego J. Sawińskiego i prokurator
H. Grzeszczyk. Po odniesieniu się do tych
kwestii sędzia M. Laskowski przeszedł do
omówienia Zmian w postępowaniu kasacyjnym
i wznowieniowym po nowelizacji procesu karnego.
Zwrócił uwagę na art. 393 § 1 i 3 k.p.k. jako
novum w postępowaniu, gdyż możliwe będzie odczytywanie na rozprawie wszelkich
dokumentów prywatnych powstałych poza
postępowaniem karnym, w szczególności
oświadczeń, publikacji, listów oraz notatek. Sędzia podkreślił nadto, że wzmocnione zostaje
znaczenie opinii prywatnych, jakie mogą być
składane przez strony.
Kolejną omawianą kwestią był art. 437 § 2
k.p.k., który w rozumieniu ustawodawcy ma
spowodować ograniczenie przekazania spraw
odwoławczych do ponownego rozpoznania
przez sąd pierwszej instancji, gdyż została
określona większa rola sądu odwoławczego,
który może zmienić zaskarżone orzeczenie,
orzekając odmiennie co do istoty sprawy,
samo uchylenie orzeczenia i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania może
nastąpić WYŁĄCZNIE w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1. Z tą zmianą było związane uchylenie art. 452 § 1 k.p.k. Jak zaznaczył
sędzia Laskowski, jest to diametralna zmiana
i umożliwienie sądowi drugiej instancji szerszego niż dotychczas przeprowadzania postępowania dowodowego.
Następnie omówiono art. 427 § 4 i 5 k.p.k.,
wprowadzający prekluzję w postępowaniu
odwoławczym; możliwość przeprowadzenia dowodu pomimo niezłożenia wniosku
w sprawie w postępowaniu w pierwszej in-
243
Sympozja, konferencje
stancji, jeżeli zgłoszenie tego dowodu było
niemożliwe obiektywnie, tzn. w związku
z brakiem możliwości złożenia wyczerpującego wniosku dowodowego (np. 4 świadków,
ale do jednego z nich nie można było dotrzeć/
ustalić adresu).
Interesującą dla adwokatów zmianą ustawodawczą, jaką przedstawił sędzia Laskowski, było również nowe brzmienie art. 457 § 2
k.p.k., dotyczące uzasadnienia wyroku i treści
wniosku o uzasadnienie wyroku, który musi
po nowelizacji zawierać wskazanie zakresu
zaskarżenia (art. 422 § 1 i 2). Sędzia Sądu Najwyższego omawiał wiele nowych regulacji oraz
podstaw kasacyjnych i wznowieniowych, które to w sposób szczegółowy dotyczyły pracy
adwokata jako obrońcy. Ciekawe było również
przedstawienie podstaw wznowienia postępowania.
Po przerwie głos zabrał adw. prof. Jarosław
Majewski, którego wystąpienie dotyczyło
Wniosku pokrzywdzonego o umorzenie postępowania na podstawie art. 59a k.k. – nowej negatywnej
przesłanki procesowej.
Omówienie tej nowej instytucji określającej negatywną przesłankę procesową jest
zobrazowane treścią art. 59a k.k., który umożliwia umorzenie postępowania karnego, jeżeli
przed rozpoczęciem przewodu w pierwszej
instancji sprawca, który nie był uprzednio
karany za przestępstwo umyślne z użyciem
przemocy, pojednał się z pokrzywdzonym.
Dodatkowym warunkiem jest naprawienie
szkody lub zadośćuczynienie wyrządzonej
krzywdzie, a wniosek o umorzenie postępowania składa w tym trybie pokrzywdzony.
Przesłanką formalną jest również to, aby występek był zagrożony karą nieprzekraczającą
3 lat pozbawienia wolności, a w przypadku
występków przeciwko mieniu karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Profesor Majewski przedstawił odniesienia do definicji pokrzywdzonego, a także szkody bezpośredniej i następstw przestępstwa, zwrócił
uwagę na rozróżnienie szkody i krzywdy.
Omówił też zawężającą wykładnię art. 59a
k.k. Zachęcił adwokatów do sprawdzania, czy
244
PALESTRA
w danej sprawie jest możliwość obrony klienta w taki sposób, by nie miał postępowania
(procesu) karnego, a w efekcie również aby
odpowiedzialność za sprawstwo ograniczyła
się do rozliczeń finansowych z pokrzywdzonym.
Następnie głos zabrał sędzia Krzysztof
Mikołajczak, z wystąpieniem nt. Kontradyktoryjność procesu karnego po zmianie ustawy kodeks
postępowania karnego od 1 lipca 2015 r. Było to
bardzo ciekawe wystąpienie w kontekście
wprowadzanych zmian procedury karnej,
gdyż to właśnie postulat kontradyktoryjności
znalazł się u podstaw tak szerokiej nowelizacji
postępowania karnego. Sędzia zaznaczył, że za
całość postępowania odpowiada sąd i kodeks
wprowadza niepełną kontradyktoryjność.
Stwierdził, że w świetle procedury postępowanie opiera się na postępowaniu przygotowawczym, a rolą sądu jest potwierdzenie
faktów, ewentualne ich wykluczenie w takim
zakresie, w jakim zostały zgromadzone przez
prokuratora i zawnioskowane przez obrońcę.
Sędzia zaznaczył, że w zakresie powoływania
dowodu z opinii biegłego istnieje nierówność
stron, gdyż przewagę ma oskarżyciel publiczny, który powołuje dowód z opinii biegłego.
Oczywiście najistotniejszą rolę odgrywa zasada in dubio pro reo, gdyż to oskarżyciel jest
zobowiązany do wykazania winy oskarżonego, jednakże znacznie zwiększa się możliwość
inicjatywy dowodowej po stronie obrony,
w szczególności w zakresie przedstawienia
np. alibi oskarżonego, powoływania świadków
(art. 167 k.p.k.). Ograniczone zostaje podejmowanie działań sądu z urzędu, gdyż sąd nie będzie miał obowiązku wyjaśniania wszystkich
okoliczności sprawy.
Następnie głos zabrał sędzia dr Wojciech
Sych, który zapoznał zebranych ze zmianami
wprowadzonymi nowelizacją w przepisach
postępowania wykonawczego (k.k.w.) – Istotne
elementy postępowania wykonawczego po nowelizacji k.k.w.
W przemówieniu znalazło się omówienie kwestii związanych z wykonywaniem
kary, rolą sądu penitencjarnego w zakresie
Sympozja, konferencje
1–2/2016
postępowania wykonawczego co do grzywny, ograniczenia wolności. Bardzo ciekawą
częścią wykładu było omówienie zmian dotyczących systemu dozoru elektronicznego,
rodzajów dozoru, jakie obowiązują po 1 lipca 2015 r. (dozór stacjonarny, dozór mobilny,
dozór zbliżeniowy). W tym zakresie sędzia
Sych podał, że moc traci ustawa o dozorze
elektronicznym z 2007 r. i regulacja ta zostaje
włączona do Kodeksu karnego oraz Kodeksu
karnego wykonawczego.
Obrady zakończyło wystąpienie przewodniczącej konferencji, mec. dr Agaty Michalskiej-Olek, zatytułowane Rola adwokata jako
pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu karnym.
Zostało podkreślone znaczenie znowelizowanej treści art. 14 § 2 k.p.k. w zakresie możliwości zwiększenia roli pokrzywdzonego jako
oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu
karnym. Wygłaszająca wykład zwróciła również uwagę na nowe uprawnienia procesowe
pokrzywdzonego wynikające ze zmienionego
art. 54 § 2 k.p.k., zgodnie z którym w przypadku cofnięcia aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego pokrzywdzony może oświadczyć, że przystępuje do postępowania jako
oskarżyciel posiłkowy i dopiero w przypadku
nieprzystąpienia przez niego do postępowania w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia następuje skutek w postaci umorzenia
postępowania. Tu została zaznaczona możliwość szerokiego działania przez adwokatów
jako pełnomocników pokrzywdzonych oraz
pełnomocników oskarżycieli posiłkowych.
W wystąpieniu przedstawiono również problematykę tzw. posiedzeń wstępnych, podczas
których sąd oraz strony postępowania będą
analizować dowody i ustalać harmonogram
1
procesu. Pani mecenas podała również, że
możliwa jest nowelizacja przepisów, które
wchodzą w życie 1 lipca 2015 r. w związku
z tym, iż Rzecznik Praw Obywatelskich
w dniu 22 kwietnia 2015 r. złożył do Trybunału
Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności art. 56 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.
nr 89, poz. 555 ze zm.) – w zakresie, w jakim
wyłącza dopuszczalność zaskarżenia zażaleniem postanowienia wydanego na podstawie
art. 56 § 2 tego Kodeksu i odnoszącego się
do oskarżyciela posiłkowego – z art. 45 ust. 1
w zw. z art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 w zw.
z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej1. Z powyższego wynika, że sprawa
braku możliwości zażalenia na decyzję sądu,
który nie dopuścił do udziału w procesie osoby zamierzającej występować jako oskarżyciel
posiłkowy, będzie przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego.
W podsumowaniu należy stwierdzić, że
każdemu wystąpieniu towarzyszyła ożywiona dyskusja i wymiana poglądów, adwokaci
zadawali prelegentom wiele celnych pytań.
Konferencja była na bardzo wysokim poziomie
merytorycznym, a czynny udział adwokatów
i zabierane w dyskusji głosy świadczą o tym,
jak ważna tematyka została poruszona. Tego
typu inicjatywy poszerzające wiedzę praktyczną są cały czas realizowane przez Pana Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu
i spotykają się z szerokim zainteresowaniem
dużej grupy adwokatów. Na zakończenie
prowadząca podziękowała zgromadzonym za
uczestnictwo w konferencji, a prelegentom za
wygłoszone referaty.
W konferencji udział wzięło 167 adwokatów.
Agata Michalska-Olek
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich z 22 kwietnia 2015 r., II.511.337.2015.MK.
245