Ograniczone prawa rzeczowe wiadomości wstępne

OGRANICZONE PRAWA
RZECZOWE- zagadnienia
wstępne
dr Katarzyna Anna
Dadańska
WPiA
Uniwersytet Szczeciński
Źródła prawa

Przepisy wspólne dla ograniczonych
praw rzeczowych to
art. 245-251 KC
Numerus clausus
ograniczonych praw rzeczowych
Zamknięta
lista
ograniczonych
praw
rzeczowych
Zgodnie z art. 244 k.c. są to:
użytkowanie
służebność
zastaw
 hipoteka
własnościowe spółdzielcze prawo do
lokalu
Numerus clausus
ograniczonych praw rzeczowych
Zasada ta oznacza, iż podmioty prawa
cywilnego mogą ustanawiać tylko takie
ograniczone prawa rzeczowe, jakie
zostały uregulowane w KC i ustawach
szczegółowych.
Zatem tylko wolą ustawodawcy, a nie
wolą stron mogą być tworzone inne
prawa
jako
ograniczone
prawa
rzeczowe.
Przedmioty ograniczonych praw
rzeczowych
●
●
●
●
rzeczy (ruchomości/nieruchomości)
prawa (zastaw, hipoteka, użytkowanie)
przedsiębiorstwo
zespół środków produkcji
OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE
●
●
●
●
●
●
●
Zbywalne
zastaw
hipoteka
własnościowe
spółdzielcze prawo do
lokalu
służebność gruntowa
służebność przesyłu
timeshare
●
●
●
Niezbywalne
służebność osobista
użytkowanie
USTANOWIENIE OGRANICZONEGO
PRAWA RZECZOWEGO
umowa
orzeczenie
sądu
decyzja administracyjna
ex lege
Umowa
Art.
245 par. 1 KC przewiduje, iż z
zastrzeżeniem
wyjątków
w
ustawie
przewidzianych,
do
ustanowienia
ograniczonego prawa rzeczowego stosuje
się odpowiednio przepisy o przeniesieniu
własności.
Art. 245 par. 2 KC przy ustanowieniu
ograniczonego prawa rzeczowego na
nieruchomości nie stosuje się przepisów o
niedopuszczalności warunku lub terminu.
USTANOWIENIE
OGRANICZONEGO PRAWA RZECZOWEGO
W DRODZE UMOWY
•
Forma aktu notarialnego przewidziana jest dla
oświadczenia woli właściciela, który to prawo
ustanawia. Art. 245 par. 2 k.c. zd. 2
• Oświadczenie woli drugiej strony może być
złożone w sposób dowolny
• Wyjątki:
Ustanowienie użytkowania na przedsiębiorstwie – art. 751
KC
Ustanowienie hipoteki art. 67 KWU
Ustanowienie zastawu art. 307 KC
EX lege
mogą
powstać
zastaw,
służebność
gruntowa czynna i służebność przesyłu.
Zastaw ustawowy przewidziany jest w art.
432 KC (na zwierzęciu wyrządzającym
szkodę na cudzym gruncie), w art. 670 KC
(na rzeczach ruchomych wniesionych do
wynajmowanego pomieszczenia), w art.
790 KC (na przesyłce znajdującej się u
przewoźnika), w art. 802 KC (na przesyłce
znajdującej się u spedytora). Z mocy prawa
- w drodze zasiedzenia może powstać
służebność gruntowa czynna polegająca
na korzystaniu z trwałego i widocznego
urządzenia (art. 292 KC). Zob. art. 305(4) KC
Powstanie ograniczonego prawa
rzeczowego z mocy orzeczenia
sądowego
w drodze orzeczenia sądu może powstać
służebność drogi koniecznej (art. 145 i 146
KC), służebność gruntowa niezbędna w
związku
przekroczeniem
granicy
sąsiedniego
gruntu
przy
wznoszeniu
budynku lub innego urządzenia (art. 151
KC), wydając orzeczenie o zniesieniu
współwłasności przez podział gruntu sąd
może poszczególne
części
obciążyć
potrzebnymi służebnościami gruntowymi
(art. 212 § 1 KC). Zob. też art. 305(4) KC
Powstanie ograniczonego prawa
rzeczowego z mocy decyzji
administracyjnej
Na podstawie art. 112 ust. 2 GospNierU
wywłaszczenie nieruchomości polega
na pozbawieniu albo ograniczeniu, w
drodze decyzji, prawa własności, prawa
użytkowania wieczystego lub innego
prawa rzeczowego na nieruchomości.
Przeniesienie ograniczonego prawa
rzeczowego
Art. 2451 KC przewiduje, że do
przeniesienia ograniczonego prawa
rzeczowego
na
nieruchomości
potrzebna
jest
umowa
między
uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli
prawo jest ujawnione w księdze
wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej.
Wpis do księgi wieczystej ma w tym
przypadku charakter konstytutywny.
Forma czynności prawnej
Ponieważ
umowa
o
przeniesienie
ograniczonego prawa rzeczowego nie
wymaga formy aktu notarialnego, do wpisu w
księdze wieczystej, zgodnie z art. 31 KWU,
wystarczy oświadczenie zbywcy z podpisem
notarialnie poświadczonym. (Zob. jednak art.
172 ust. 4 SpółdzMieszkU).

Zmiana treści ograniczonego
prawa rzeczowego
Zmiana treści ograniczonego prawa
rzeczowego może nastąpić w drodze
umowy,
a
także
w
wypadkach
przewidzianych w ustawie, na podstawie
orzeczenia
sądowego
lub
decyzji
administracyjnej.
 Przez zmianę treści ograniczonego prawa
rzeczowego należy rozumieć zmianę
zakresu uprawnień i obowiązków osoby,
której to prawo przysługuje oraz zmianę
zakresu
uprawnień
i
obowiązków
właściciela
rzeczy
obciążonej
tym
prawem.

Zmiana treści o.p.rz.
Zwykle do zmiany treści ograniczonego
prawa rzeczowego dochodzi w wyniku
umowy zawartej pomiędzy właścicielem
rzeczy
a
osobą,
której
przysługuje
ograniczone prawo rzeczowe, za zgodą
osoby trzeciej, której praw zmiana ta
dotyka (uszczupla je lub pogarsza).
Zgodnie z art. 248 KC do zmiany treści
ograniczonego
prawa
rzeczowego
potrzebna
jest
umowa
między
uprawnionym
a
właścicielem
rzeczy
obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione
w KW - wpis do KW.
Kolejność wykonywania
ograniczonych praw
rzeczowych
Zasada pierwszeństwa:
Jeżeli
kilka
ograniczonych
praw
rzeczowych obciąża tę samą rzecz,
prawo powstałe później nie może być
wykonywane z uszczerbkiem dla prawa
postawnego wcześniej (pierwszeństwo).
Przepis powyższy nie uchybia przepisom,
które określają pierwszeństwo w sposób
odmienny.
Przepisy szczególne
Zastaw
powstały
później
ma
pierwszeństwo
przed
zastawem
powstałym wcześniej.
 Ograniczone
prawa rzeczowe na
nieruchomości, ujawnione w księdze
wieczystej, mają pierwszeństwo przed
takimi prawami nieujawnionymi w
księdze (art. 11 KWU).
Prawa wpisane do KW
O
pierwszeństwie ograniczonych praw
rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej
rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki
dokonanego wpisu, czyli chwila złożenia
wniosku o dokonanie wpisu, a w przypadku
wszczęcia postępowania z urzędu – chwila
wszczęcia tego postępowania (art. 12 ust. 1
i art. 29 KWU).
Prawa wpisane na podstawie wniosków
złożonych równocześnie mają równe
pierwszeństwo (art. 12 ust. 2 KWU).
Zmiana pierwszeństwa
ograniczonych praw rzeczowych
Zmiana pierwszeństwa następuje na
podstawie umowy zawartej pomiędzy
tym,
czyje
prawo
ma
ustąpić
pierwszeństwa, a tym, czyje prawo ma
uzyskać wyższe pierwszeństwo. Jeżeli
chociaż jedno z tych praw jest
ujawnione
w
księdze
wieczystej,
potrzebny jest także wpis do księgi
wieczystej.
Umowa o zmianę pierwszeństwa ograniczonych
praw rzeczowych, które nie są ujawnione w księdze
wieczystej nie wymaga zachowania formy
szczególnej, z zastrzeżeniem art. 74 KC. Jeżeli
ograniczone prawa rzeczowe zostały wpisane do
księgi wieczystej - wymagana jest forma pisemna z
podpisem notarialnie poświadczonym (art. 31 ust. 1
KWU).

Do wpisu zmiany pierwszeństwa na podstawie takiej
umowy wymagany jest dokument obejmujący oświadczenie
woli osoby ustępującej pierwszeństwa. Oświadczenie woli o
ustąpieniu pierwszeństwa uważa się za złożone nie tylko
wtedy, gdy doszło do wiadomości drugiej strony, lecz także
gdy zostało złożone w przepisanej formie w sądzie
rejonowym prowadzącym księgę wieczystą (art. 33 KWU).

WYGAŚNIĘCIE
OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH
●
●
●
●
●
●
●
Zrzeczenie się art. 246 k.c.
Konfuzja art. 247k.c.
Upływ czasu
Niewykonywanie przez czas wskazany w ustawie
art. 255 i 293 k.c.
Śmierć uprawnionego art. 266 i 299 k.c.
Orzeczenie sądu art. 294 i 295k.c.
Decyzja administracyjna art. 112 u.g.n.
Ochrona ograniczonych praw
rzeczowych


Do
ochrony
ograniczonych
praw
rzeczowych stosuje się odpowiednio
przepisy o ochronie własności (art. 251
KC).
Do podstawowych środków ochrony tych
praw zalicza się roszczenie windykacyjne,
negatoryjne oraz roszczenia uzupełniające.
Ochrona c.d.
●
Przepisy o ochronie własności znajdą
zastosowanie tylko w odniesieniu do tych
praw rzeczowych ograniczonych, z którymi
wiąże się określone władztwo nad cudzą
rzeczą
(użytkowanie;
spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu; służebność
mieszkania; zastaw z wydaniem rzeczy
zastawnikowi).
Ochrona hipoteki
 Przepisy
o ochronie własności nie mają
natomiast zastosowania do hipoteki.
 Ochrona tego prawa uregulowana została w
art. 91-93 KWU.
Dziękuję za uwagę!