Czynniki ryzyka 4/2009 - Wydawnictwo Medical Education

prof. dr hab. n. farm. Marek Naruszewicz
LIST
OD REDAKTORA
Szanowni Czytelnicy,
za nami XIII Naukowy Zjazd naszego Towarzystwa. W jego trakcie przyznaliśmy tytuły Honorowego Członka PTBnM profesor Aldonie Dembińskiej-Kieć i profesor Zdzisławie Kornacewicz-Jach.
W tym miejscu chciałbym złożyć im wyrazy podziękowania i szacunku za wieloletnią pracę na rzecz naszego środowiska oraz szczególnie podkreślić rolę w popieraniu i kształtowaniu młodej kadry naukowej.
Ich sukcesy na tym polu pozwalają nam z większym spokojem myśleć o przyszłości badań nad miażdżycą w Polsce. Konieczność zmiany pokoleniowej jest nieubłaganym wymogiem czasu, więc szukamy
młodych ludzi, którzy już z nowej perspektywy będą kierować nauką i reprezentować PTBnM na forum
międzynarodowym. Dlatego też Zarząd naszego Towarzystwa postanowił, że 27 marca 2010 roku w Krakowie nastąpią zmiany we władzach, a funkcję przewodniczącego przejmie prof. Tomasz Guzik z CM UJ
w Krakowie. Bezsprzecznie jest on osobą o najwyższych kwalifikacjach naukowych i powszechnie rozpoznawaną na arenie międzynarodowej. Z mojej strony, tj. ustępującego przewodniczącego, uzyskał on
już niezbędne wsparcie moralne, a wskazówkami organizacyjnymi, płynącymi z lat moich doświadczeń
w tej trudnej działalności, jestem gotów podzielić się w każdej chwili.
Wierzę, że prof. Guzik zgromadzi wokół siebie wszystkich entuzjastów badań podstawowych
i klinicznych, ale także społecznych, zainteresowanych aktywną pracą na rzecz polskiej populacji, tak
bardzo narażonej na wysokie ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Przed nami bowiem jeszcze wiele lat edukacji na rzecz dobrego zdrowia od dzieciństwa do późnej starości – ta powinna dawać
zasłużony odpoczynek, najlepiej wolny od chorób. Nasze Towarzystwo będzie starać się wdrażać nowe
programy naukowo-badawcze, skierowane zarówno do studentów uniwersytetów medycznych, jak i do
ludzi w podeszłym wieku. Nie ulega bowiem już żadnej wątpliwości, że żyjemy w starzejącym się społeczeństwie, a populacja osób po 65. roku życia powiększa się lawinowo i wymaga szczególnej opieki. Prawidłowy proces leczenia i rehabilitacji tej grupy jest wysoce opłacalny, także z ekonomicznego punktu
widzenia, przez ograniczenie, dzięki prewencji, kosztownych hospitalizacji i zabiegów inwazyjnych.
Zachęcam Czytelników do dyskusji na łamach naszego czasopisma, jak zrealizować przedstawione zamierzenia. W tym celu już w następnym numerze otwieramy Forum Dyskusyjne.
Z życzeniami wesołych, zdrowych Świąt Bożego Narodzenia
i szczęśliwego Nowego Roku,
Marek Naruszewicz
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
1
Redakcja
Al. Powstańców Wielkopolskich 72
70-111 Szczecin
tel. (091) 466-15-09
tel./fax (091) 466-15-10
www.ptbnm.pl
Redaktor naczelny
prof. Marek Naruszewicz
tel. (022) 572-09-86
e-mail: [email protected]
Sekretarz redakcji
mgr Kornel Chełstowski
tel. (091) 466-14-99
e-mail: [email protected]
Rada redakcyjna
prof. Aldona Dembińska-Kieć
prof. Zdzisława Kornacewicz-Jach
doc. Grażyna Nowicka
prof. Michael Aviram
prof. Mirosław Dłużniewski
prof. Wojciech Drygas
prof. Mario Mancini
prof. Peter Schwandt
prof. Tomasz Guzik
doc. Piotr Socha
prof. Bogusław Okopień
prof. Władysław Sinkiewicz
Wydano na zlecenie PTBnM
Wydawca:
PISMO POLSKIEGO TOWARZYSTWA
BADAŃ NAD MIAŻDŻYCĄ
SPIS TREŚCI
Marek Naruszewicz
List od Redaktora .......................................................................................................... 1
ARTYKUŁ REDAKCYJNY
Małgorzata Czechowska, Irmina Kossuth, Zdzisława Kornacewicz-Jach
Statyny w kardiologii inwazyjnej .................................................................................. 3
Elżbieta Wojtasik
Produkty lecznicze OTC jako produkty pogranicza.
Czy żywność i leki wydawane w aptekach bez recepty mają wspólne cechy,
które pacjent i konsument utożsamia jedynie z produktami leczniczymi? ................ 4
Teresa Wesołowska, Kornel Chełstowski, Barbara Millo, Maria Jastrzębska,
Iwona Gorący, Jarosław Piątek
Masa ciała i wskaźniki otłuszczenia a markery procesu zapalnego
u męskiego potomstwa obciążonego rodzinnie chorobami
sercowo-naczyniowymi. Model bliźniąt ....................................................................... 5
Hanna Pogorzelska, Jolanta Wołkanin-Bartnik
Mądry Polak po szkodzie? – znajomość i stosowanie zasad
prewencji wtórnej przez pacjentów po 60. roku życia po przebyciu
ostrego zespołu wieńcowego ....................................................................................... 6
Beata Kieć-Wilk, Łukasz Partyka, Anna Polus, Anna Knapp, Iwona Wybrańska
Wpływ interleukiny-15 (IL-15) i oksydowanej 1-palmitylo-2-archidonylo-sn-glicero-3-fosfocholiny (oxPAPC) na proliferację
i różnicowanie komórek śródbłonka ............................................................................ 8
02-201 Warszawa
ul. Opaczewska 60D
tel. (022) 862-36-63(64)
Anita Woźniak-Wiśniewska, Władysław Sinkiewicz, Joanna Banach
Nowe biomarkery w niewydolności serca .................................................................. 10
Dyrektor zarządzający
Andrzej Kowalczyk
tel. kom. 510-056-045
e-mail: [email protected]
Agnieszka Kalinowska, Ewa Harasim, Bartłomiej Łukaszuk, Adrian Chabowski
Białka transportujące kwasy tłuszczowe a metabolizm lipidów
w mięśniu sercowym .................................................................................................. 11
Biuro reklamy
Monika Banach
tel. kom. 500-021-471
e-mail: [email protected]
Marcin Borys
Estry etylowe wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3.
Co wnoszą do prewencji wtórnej zawału serca? ....................................................... 12
Kierownik produktu
Marcin Szpak
tel. kom. 510-056-050
e-mail: [email protected]
Monika Czerwińska, Sebastian Granica, Anna K. Kiss
Penta-O-galoilo-β-D-glukoza – nie tylko antyoksydant. Potencjalne działanie
przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i przeciwcukrzycowe ................................... 13
Opracowanie graficzne i skład:
Medical Education
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności
za treść reklam i ogłoszeń.
Nakład: 5000 szt.
2
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
ARTYKUŁ
REDAKCYJNY
dr n. med. Małgorzata Czechowska, dr n. med. Irmina Kossuth,
prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kornacewicz-Jach
STATYNY
W KARDIOLOGII INWAZYJNEJ
STATINS IN INVASIVE CARDIOLOGY
Streszczenie
Abstract
Dzięki wielu przeprowadzonym badaniom
klinicznym statyny stały się jedną z najważniejszych grup leków wykorzystywanych w zapobieganiu chorobom układu krążenia i ich leczeniu.
Skuteczność kliniczna inhibitorów reduktazy
HMG-CoA okazała się niezależna od wyjściowego
poziomu cholesterolu i dużo wyższa od korzyści
wynikających z samego działania hipolipemizującego. W ten sposób powstała teoria o ich plejotropowym działaniu. Wielokierunkowe działanie
statyn pozwala na zahamowanie progresji, a nawet
regresję miażdżycy, udowodnioną metodami kardiologii inwazyjnej, a także ma wpływ na wyniki
kardiologicznych zabiegów przezskórnych. Ze
względu na wspólny patomechanizm chorób układu krążenia oraz obiecujące rezultaty w trakcie leczenia statynami pacjentów z chorobą wieńcową
wykorzystano je również w leczeniu miażdżycy
tętnic szyjnych oraz kończyn dolnych. W miarę
poszerzania naszej wiedzy na temat statyn odkrywamy kolejne wskazania do ich stosowania.
Słowa kluczowe: statyny, choroby układu krążenia, kardiologia inwazyjna
Thanks to many clinical studies which
have been conducted till now, statins has become
one of the most important agents used in preventive cardiology and in the treatment of cardiovascular disease. Clinical effectiveness of HMG-CoA
reductase inhibitors seams to be independent for
baseline cholesterol level and benefits are greater
then followed with their hypolipemic action. That
was the beginning of theory about their pleiotropic activity. Multidirectional action of statins is
responsible for stopping the progression of atherosclerosis and its regression which is proved by invasive cardiology methods. Statins can also affect
the results of percutaneous procedures. Because
of promising results and common patomechanism
of atheromatosis, HMG-CoA reductase inhibitors
were used to treatment of carotid artery atherosclerosis and peripheral artery disease. We can
still develop new indications for statins, when we
extend our knowledge about them.
Key words: statins, cardiovascular disease, invasive cardiology
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
3
dr n. farm. Elżbieta Wojtasik
PRODUKTY LECZNICZE OTC
JAKO PRODUKTY POGRANICZA. CZY ŻYWNOŚĆ I LEKI WYDAWANE
W APTEKACH BEZ RECEPTY MAJĄ WSPÓLNE CECHY, KTÓRE PACJENT
I KONSUMENT UTOŻSAMIA JEDYNIE Z PRODUKTAMI LECZNICZYMI?
OTC MEDICINAL PRODUCTS AS BORDERLINE PRODUCTS.
DO FOOD AND OVER THE COUNTER MEDICINAL PRODUCTS HAVE
COMMON CHARACTERISTIC EXCLUSIVELY IDENTIFIED BY A PATIENT
AND CONSUMER WITH MEDICINE?
4
Streszczenie
Abstract
Produkty lecznicze z pogranicza suplementów diety lub innych kategorii produktów, np.
kosmetyków lub wyrobów medycznych, stanowią
poważny problem społeczny w Polsce i Europie,
który w pewnych sytuacjach może stanowić zagrożenie zdrowia publicznego.
Omawiane zagadnienia dotyczą bezpieczeństwa stosowania tych suplementów diety lub
kosmetyków, które zawierają substancje farmakologicznie czynne i są prezentowane w sposób
właściwy jedynie dla produktów leczniczych. Zagrożenie związane z ich dużą popularnością wśród
pacjentów i konsumentów wynika z braku oceny
bezpieczeństwa stosowania, braku oceny zgodności składu z deklaracją podmiotu oraz zafałszowań
różnymi substancjami, w tym sterydami anabolicznymi, NLPZ i innymi.
Słowa kluczowe: produkty lecznicze
OTC, suplementy diety
Borderline products are related to medicinal
products and other group of products e.g. food supplements, medical devices, cosmetics and biocidal
products. Borderline products constitute a very important problem in Poland and all European Union
countries, which in special circumstances even
constitute a threat to public health. The article discusses the safety in application of borderline food
supplements and cosmetics which contain pharmacologically active medicinal substances presented
in a manner characteristic for medicinal products.
A threat related to their common use by patients
and consumers come from lack of evaluation of
safety, lack of evaluation of content compliance
with declaration of the manufacturers, and counterfeiting by other substances such as anabolic steroids and non-steroidal anti-inflammatory drugs.
Key words: Over the Counter Medicinal
Products, diatery suplement
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
dr n. przyr. Teresa Wesołowska, mgr Kornel Chełstowski, dr n. przyr. Barbara Millo,
prof. dr hab. n. med. Maria Jastrzębska, dr n. med. Iwona Gorący, dr n. med. Jarosław Piątek
MASA CIAŁA I WSKAŹNIKI OTŁUSZCZENIA
A MARKERY PROCESU ZAPALNEGO U MĘSKIEGO POTOMSTWA
OBCIĄŻONEGO RODZINNIE CHOROBAMI SERCOWO-NACZYNIOWYMI.
MODEL BLIŹNIĄT
ASSOCIATIONS OF BODY MASS AND ADIPOSITY WITH INFLAMMATORY
MARKERS IN MALE OFFSPRING WITH A FAMILY HISTORY
OF CARDIOVASCULAR DISEASES. TWIN MODEL
Badania sfinansowano ze środków na realizację grantu nr 4P05B 002 19.
Streszczenie
Badaniom poddano 38 rodzin z dodatnim
wywiadem w kierunku chorób sercowo-naczyniowych (CVD). Celem badań było, poprzez oznaczenie ilościowe stężenia białka C-reaktywnego
(CRP), fibrynogenu (Fb), cholesterolu lipoprotein
o niskiej (LDL-C) i wysokiej gęstości (HDL-C)
oraz określenie masy ciała u mono- i dizygotycznych bliźniąt i ich rodziców, oszacowanie
wzajemnych powiązań między ww. parametrami i stopnia ich odziedziczalności. Wszystkich
uczestników projektu poddano podstawowemu
badaniu lekarskiemu oraz pomiarom antropometrycznym (wysokość i masa ciała, obwody talii
i bioder). Test Elisa (firma Euroimmun) zastosowano do badania stężenia CRP, zestaw bioMérieux – do oznaczania stężenia fibrynogenu, a testy
firmy Roche (metody spektrofotometryczne) – do
oznaczania cholesterolu lipoprotein. Zygotyczność badano testami Polymarke + DQalpha firmy
Perkin Elmer. Stwierdzono korelacje wartości
CRP z wartościami Fb oraz BMI i wielkością tętniczego ciśnienia krwi u potomstwa płci męskiej,
zwłaszcza u monozygotycznych bliźniąt, sugerujące związek między stężeniem CRP, wielkością
masy ciała oraz tkanki tłuszczowej i tworzeniem
warunków do stanu prozakrzepowego, częściowo
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
dziedziczonego, u potomstwa obciążonego rodzinnie CVD.
Słowa kluczowe: CRP, masa ciała, miażdżyca, potomstwo, rodzinne zagrożenie CVD
Abstract
We have studied serum concentrations of
C-reactive protein (CRP), fibrinogen (Fb) and as
well as lipids and body mass in mono- and dizygotic (MZ, DZ) twins and their parents from 38
families with positive history of cardiovascular
disease (CVD). Physical examination was performed in all participants. Zygosity was determined with Polymarke + DQalpha tests. The
ELISA test kit from Euroimmun was used to determine CRP concentration. Fb level was measured with kits from bioMérieux. Anthropometric
parameters were measured: mass and high of body
and circumference of waist and hip.
We found that CRP levels correlated with
BMI and Fb concentrations, blood pressure values
in male offspring, especially in MZ, suggesting
that a link between CRP concentration and body
and fat mass and procoagulant state in offspring
with familial risk of CVD is partly inherited.
Key words: C-reactive protein, body mass,
atherosclerosis, offspring, familial risk CVD
5
dr n. med. Hanna Pogorzelska, dr n. med. Jolanta Wołkanin-Bartnik
MĄDRY POLAK PO SZKODZIE?
– ZNAJOMOŚĆ I STOSOWANIE ZASAD PREWENCJI WTÓRNEJ
PRZEZ PACJENTÓW PO 60. ROKU ŻYCIA PO PRZEBYCIU OSTREGO
ZESPOŁU WIEŃCOWEGO
KNOWLEDGE AND COMPLIANCE WITH PRINCIPLES OF SECONDARY
PREVENTION AMONG ELDERLY PATIENTS AFTER ACUTE CORONARY
SYNDROME
Streszczenie
Ostre zespoły wieńcowe (OZW) są zwykle
konsekwencją braku kontroli czynników ryzyka
choroby wieńcowej i nieodpowiednio stosowanego
leczenia. Wdrożona wcześnie po OZW prewencja
wtórna poprawia rokowanie pacjentów i zmniejsza
ryzyko nawrotu.
Celem pracy była ocena aktywnych czynników ryzyka w okresie poprzedzającym OZW
oraz skuteczności prewencji wtórnej w ciągu
6 miesięcy po incydencie wieńcowym u chorych
po 60. r.ż.
Materiał stanowiło 185 pacjentów po przebytym 6 miesięcy wcześniej OZW zgłaszających
się do Zespołu Poradni Kardiologicznych Instytutu Kardiologii. Na podstawie wywiadu i kart
wypisowych dokonano identyfikacji aktywnych
czynników ryzyka oraz oceny leczenia farmakologicznego przed OZW i aktualnie. Przeprowadzono ankietę oceniającą wiedzę pacjentów na temat
czynników ryzyka choroby wieńcowej i stosowania zasad prewencji w odniesieniu do stwierdzonych u nich chorób współistniejących.
Przed OZW u wszystkich pacjentów stwierdzono aktywne czynniki ryzyka choroby wieńcowej (najczęściej nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemię, otyłość, brak aktywności fizycznej, palenie
tytoniu). Pół roku po OZW znamiennie poprawiła
się kontrola ciśnienia, hiperlipidemii i cukrzycy oraz mniej było osób palących, natomiast nie
zmieniła się liczba pacjentów z otyłością ani z niską aktywnością fizyczną.
Po OZW odnotowano znaczną poprawę
w zakresie farmakoterapii – statyny, beta-blokery,
ACE-inhibitory lub sartany i kwas acetylosalicylowy przyjmowało ponad 90% pacjentów, a >54%
przyjmowało podwójne leczenie przeciwpłytkowe
(aspiryna + klopidogrel).
6
Pół roku po przebytym OZW wiedza pacjentów na temat czynników ryzyka choroby
wieńcowej była wciąż bardzo niska, a stosowanie
skutecznej prewencji wtórnej w odniesieniu do
własnych schorzeń współistniejących – niedostateczne.
Przeprowadzone badania wskazują na niedostateczną opiekę systemu ochrony zdrowia nad
starszymi pacjentami z chorobą wieńcową. Dzięki
opiece poradni kardiologicznej dochodzi do poprawy w zakresie czynników ryzyka modyfikowanych farmakologicznie, ale w osiągnięciu celów
prewencji wtórnej przeszkadza brak opieki dietetyków, fizykoterapeutów, psychologów i pracowników socjalnych.
Słowa kluczowe: czynniki ryzyka miażdżycy, prewencja wtórna, ostry zespół wieńcowy
Abstract
Acute coronary syndromes (ACS) are usually consequence of insufficient control of risk factors for coronary heart disease and inappropriate
treatment. Introduced early after ACS secondary
prevention, improves the prognosis of patients and
reduces risk of relapse.
The aim of the study was assessment of active risk factors before ACS and effectiveness of
secondary prevention six months later in patients
over 60 years old.
185 patients over 60, six months after ACS,
who visited cardiologist in Ambulatory Care Unit
in Institute of Cardiology in Warsaw were included into the study. On the basis of medical history
and hospital records assessment of risk factors and
pharmacological treatment before ACS and current
was made. Patients were asked to fill-in a questionnaire evaluating their knowledge about risk
factors for coronary heart disease and compliance
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
with principles of secondary prevention identified
in relation to their co-diseases.
Prior to ACS all patients were found to have
active coronary heart disease risk factors (most
commonly hypertension, elevated cholesterol
levels, obesity, physical inactivity, smoking). Six
months later a significant improvement of control
of blood pressure, diabetes, cholesterol level was
observed but the number of obese patients and
levels of physical activity did not change.
After ACS there were significant improvements in pharmacovigilance – more than 90% of
patients received statins, betablockers, ACE- inhibitors and acetylsalicylic acid, 54%- double antiplatelet treatment (with additional clopidogrel).
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
Patient’s knowledge about cardiovascular
risk factors was generally low, and compliance
with the rules of prevention in relation to co-own
diseases – poor.
The result of the study emphasizes the lack
of care for elderly patients with coronary heart
disease. Due to cardiologic care an improvement
in pharmacologically modified risk factors was
observed, but for achievement of the objectives of
secondary prevention an involvement of a physiotherapist, psychologist, dietetic care and social
workers is essential.
Key words: secondary prevention, acute
coronary syndrome, risk factors
7
dr n. med. Beata Kieć-Wilk, dr n. med. Łukasz Partyka, dr n. biol. Anna Polus,
dr n. med. Anna Knapp, dr n. biol. Iwona Wybrańska
WPŁYW INTERLEUKINY-15 (IL-15)
I OKSYDOWANEJ 1-PALMITYLO-2-ARCHIDONYLO-SN-GLICERO-3-FOSFOCHOLINY (OXPAPC) NA PROLIFERACJĘ I RÓŻNICOWANIE
KOMÓREK ŚRÓDBŁONKA
INFLUENCE OF THE INTERLEUKIN-15 AND OXPAPC ON ENDOTHELIAL
CELL PROLIFERATION AND DIFFERENTIATION
Streszczenie
Niestabilność blaszki miażdżycowej jest
związana z rozwojem procesu zapalnego, wiążącego się ze stymulacją ekspresji czynników zakłócających miejscową homeostazę i promujących
angiogenezę. Minimalnie zmodyfikowane fosfolipidy, podobnie jak interleukina-8, stymulują adhezję monocytów do komórek endotelialnych i ich
chemotaksję. Oksydowana 1-palmitylo-2-archidonylo-sn-glicero-3-fosfocholina (oxPAPC) ma
właściwości naśladowania efektu indukowanego
przez zmodyfikowane LDL in vivo. Wykazano, że
interleukina-15 (IL-15), cytokina, której obecność
wykazano we wczesnej fazie procesu zapalnego,
ma zdolność indukcji angiogenezy.
Celem pracy było stwierdzenie prawdopodobieństwa istnienia współpracy oxPAPC
z IL-15 w zapoczątkowaniu w komórkach endotelialnych (HUVEC) procesu angiogenezy,
w modelu in vitro.
Metody: Komórki HUVEC były inkubowane z nietoksycznymi stężeniami ox-PAPC
(150 μg/ml), VEGF (0,2 nM), bFGF (0,5 nM),
a także z TNFα (10 ng/ml) w czasie 4, 6 lub 24 godzin. Do analizy zmian ekspresji genów dla IL-15
oraz IL-8 użyto ilościowej reakcji PCR w czasie
rzeczywistym (qRT-PCR), stosując gen GAPDH
jako gen referencyjny.
IL-15 nie miała wpływu na proliferację komórek endotelialnych, ale w zależności od stężenia aktywowała tworzenie struktur tubulopodobnych w modelu angiogenezy in vitro. oxPAPC nie
wpływał na proliferację komórek endotelialnych,
natomiast hamował tworzenie przez nie tubul. Inkubacja komórek HUVEC z ox-PAPC hamowała
ekspresję genu IL-15 przy równoczesnej aktywacji ekspresji IL-8.
Wnioski: Uzyskane wyniki przemawiają za udziałem IL-8 oraz IL-15 w aktywacji odpowiedzi angiogennej komórek endotelialnych
8
pod wpływem zmodyfikowanych lipidów LDL
(oxPAPC), co może być jednym z mechanizmów
patologicznej angiogenezy związanej z formacją
blaszek miażdżycowych.
Słowa kluczowe: angiogeneza, miażdżyca, HUVEC, IL-8, IL-15, oxPAPC
Abstract
The association of atherosclerosis and
plague instability involves inflammatory processes, stimulating expression of factors disturbing
local homeostasis and promoting angiogenesis.
Minimally modified phospholipids, similarly to
IL-8, were found to induce the monocyte adhesion
to the endothelial cells (EC) and chemotaxis. The
oxidized 1-palmitoyl-2-archidonoyl-sn-glycero-3-phosphocholine (oxPAPC) mimics the effects of
minimally modified LDL in vivo. Interleukin-15
(IL-15), the cytokine detected in early phases of
inflammatory processes was shown to induce angiogenesis. This study was aimed to measure the
possible cooperation of PAPC with IL-15 in initiation of endothelium (HUVEC) driven angiogenesis
in in vitro models. HUVECs were incubated with
non-toxic oxPAPC (150 μg/ml), VEGF (0,2 nM),
bFGF (0,5 nM) and with TNFα (10 ng/ml) for
4, 6 or 24 hours. The quantitative real time PCR
was used to analyse the changes in IL-15 and IL-8
genes expression, GAPGH served as the house
keeping gene. IL-15 did not influence the EC
proliferation, but concentration-dependently, activated the formation of the tube-like structures in
the in vitro model of angiogenesis. OxPAPC did
not modify the EC proliferation but inhibited the
tube-like structure formation in 3D-model. The inhibition of basal IL-15 expression with parallel activation of basal expression of IL-8 was observed
after HUVEC incubation with oxPAPC. Our findings argue for the involvement of IL-8 and IL-15
mediated angiogenic response of endothelium to
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
modified lipids (ox-PAPC), the one of suggested
mechanisms of pathological angiogenesis associating the atherosclerotic plaque formation.
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
Key words: angiogenesis, athersoclerosis,
HUVEC, IL-8, IL-15, oxPAPC
9
lek. Anita Woźniak-Wiśniewska, prof. dr hab. n. med. Władysław Sinkiewicz,
dr n. med. Joanna Banach
NOWE BIOMARKERY
W NIEWYDOLNOŚCI SERCA
NEW BIOMARKERS IN HEART FAILURE
Streszczenie
Niewydolność serca jest jednym z największych wyzwań współczesnej kardiologii.
Mimo ogromnego postępu, jaki w ostatnich latach dokonał się w poznaniu patomechanizmów,
diagnostyce oraz leczeniu niewydolności serca,
rokowanie w grupie chorych na tę chorobę jest
wciąż bardzo złe. Z tego względu trwają intensywne poszukiwania czynników pozwalających
wyodrębnić spośród pacjentów podgrupę osób
o podwyższonym ryzyku nawrotu zaostrzenia
niewydolności serca. Jednym z najbardziej obiecujących kierunków badań jest koncepcja wskazania markera (bądź markerów) umożliwiającego
wczesne rozpoznanie niewydolności serca oraz
monitorowanie przebiegu terapii chorych. BNP
(brain natriuretic peptide) i NT-proBNP (N-terminal pro b-type natriuretic peptide) są obecnie
jedynymi uznanymi parametrami diagnostycznymi i prognostycznymi w niewydolności serca,
których stosowanie w praktyce klinicznej zalecają
standardy opracowane przez ESC (European Society of Cardiology) oraz ACC/AHA (American
College of Cardiology/American Heart Association). Jednakże poszukuje się nowych czynników,
które zarówno niezależnie, jak i komplementarnie
wykażą wyższą skuteczność w przewidywaniu
ryzyka zgonu i niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych niż peptydy natriuretyczne. Trwają badania nad nowymi markerami niewydolności
serca, takimi jak: antygen nowotworowy CA 125,
kopeptyna, czyli C-końcowy fragment prowazopresyny, oraz białko ST2 należące do nadrodziny
receptorów dla interleukiny 1. Udowodniono, że
powyższe czynniki są zarówno markerami ciężkości choroby, jak i predyktorami wczesnej śmiertelności u pacjentów z niewydolnością serca.
W poniższym opracowaniu dokonano przeglądu
publikacji na temat trzech nowych biomarkerów,
10
które już w niedalekiej przyszłości mogą znaleźć
zastosowanie w rutynowej diagnostyce.
Słowa kluczowe: biomarkery, niewydolność serca, kopeptyna, ST2, CA 125
Abstract
Chronic heart failure is one of the biggest
challenges of modern cardiology. In spite of immense progress observed recently in diagnostic
and therapeutic methods and pathomechanisms
understanding, prognosis in this group of patients
is still poor. It became one of the reasons behind
intensive search for new factors allowing for isolation of patients with high risk of recurrent exacerbation of heart failure. The most promising
research concerns biomarkers that could enable
early diagnosis and therapy monitoring of heart
failure patients. BNP (brain natriuretic peptide)
and NT-proBNP (N-terminal pro b-type natriuretic peptide) are currently the only acknowledged biochemical parameters, both diagnostic
and prognostic, recommended in ESC (European
Society of Cardiology) and ACC/AHA (American College of Cardiology/American Heart Association) guidelines. However there is a constant
search for new factors that could be more precise
predictors of death and adverse cardiovascular
events. Researches include new markers such as
cancer antigen 125, copeptin (C-terminal provasopressin) and ST2 protein – member of interleukin-1 receptor family. It has already been proven
that above mentioned factors are at the same time
markers of the disease severity and predictors of
early mortality in patients with chronic heart failure. The present paper is a review of literature on
three new biomarkers that may soon become useful in the routine diagnostic of heart failure.
Key words: biomarkers, heart failure,
copeptin, ST2, CA 125
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
lek. Agnieszka Kalinowska, mgr Ewa Harasim, mgr Bartłomiej Łukaszuk,
dr hab. n. med. Adrian Chabowski
BIAŁKA TRANSPORTUJĄCE
KWASY TŁUSZCZOWE A METABOLIZM LIPIDÓW W MIĘŚNIU SERCOWYM
FATTY ACID TRANSPORT PROTEINS AND THEIR ROLE IN MYOCARDIAL
LIPID METABOLISM
Streszczenie
Mięsień sercowy w stanie spoczynku 60–
–70% energii uzyskuje w wyniku utleniania długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (LCFA).
W licznych badaniach opublikowanych w ciągu
ostatnich lat wykazano, że kluczową rolę w regulacji metabolizmu lipidów w mięśniu sercowym,
zarówno w warunkach fizjologicznych, jak i patologicznych, pełnią białka transportujące kwasy
tłuszczowe (FAT/CD36 i FABPpm). Transport dokomórkowy LCFA zachodzi bowiem nie tylko na
zasadzie przezbłonowej biernej dyfuzji, ale również przy współudziale białkowych transporterów.
Udowodniono, że przemieszczenie się z puli wewnątrzkomórkowej do błony plazmatycznej ww.
białek transportujących stymuluje przezbłonowy
napływ kwasów tłuszczowych w mięśniu sercowym. Interesujące wydają się także doniesienia na
temat udziału ww. transporterów w rozwoju insulinooporności kardiomiocytów.
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
Słowa kluczowe: długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, białkowe transportery kwasów
tłuszczowych, insulinooporność, cukrzyca
Abstract
Long Chain Fatty Acids (LCFAs) represent predominant energy source (60-70%) for the
working heart. LCFAs are taken up mainly via
a protein-mediated mechanism involving sarcolemmal LCFA-binding proteins (i.e., FABPpm
and CD36). Their increased presence at the plasma
membrane leads to the enhanced LCFA influx into
cardiac myocytes. Recent evidences strongly suggest high involvement of increased plasmalemmal
expression of fatty acid transporters in the development of insulin resistance and diabetes.
Key words: long chain fatty acids, fatty
acid transport proteins, heart metabolism, insulin resistance, diabetes
11
dr n. med. Marcin Borys
ESTRY ETYLOWE WIELONIENASYCONYCH
KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3. CO WNOSZĄ DO PREWENCJI
WTÓRNEJ ZAWAŁU SERCA?
SECONDARY PREVENTION OF MYOCARDIAL INFARCTION
– ROLE OF PUFA OMEGA-3
12
Streszczenie
Abstract
Dowiedziono korzystnej roli estrów etylowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych
omega-3 w diecie Inuitów. Przejawiała się ona
w znaczącym spadku śmiertelności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego w tej grupie.
Za najbardziej uderzający efekt redukcji śmiertelności u chorych po zawale serca stosujących kwasy omega-3 odpowiedzialne jest ich działanie antyarytmiczne. Ta obserwacja została potwierdzona
w badaniach naukowych także w grupie pacjentów
z niewydolnością serca.
Słowa kluczowe: omega-3, wtórna prewencja, efekt antyarytmiczny
Dietary role of PUFA-3 was proved in
Greenland population. This has a great meaning in prevention of vascular disease, especially
in coronary disease. The most spectacular result
of secondary prevention of sudden cardiac death
in group after myocardial infarction is placed in
antiarrhythmic effect of PUFA-3. It was shown
in international trials in group after myocardial
infarction with as well as in patients with cardiac
failure.
Key words: fatty acids omega-3, secondary prewention, antiarrhytmic efect
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
mgr farm. Monika Czerwińska, mgr farm. Sebastian Granica, dr n. farm. Anna K. Kiss
PENTA-O-GALOILO-β-D-GLUKOZA
– NIE TYLKO ANTYOKSYDANT. POTENCJALNE DZIAŁANIE
PRZECIWZAPALNE, PRZECIWNOWOTWOROWE I PRZECIWCUKRZYCOWE
PENTA-O-GALOILO-β-D-GLUCOSE – NOT ONLY ANTI-OXIDANT.
ANTI-INFLAMMATORY, ANTI-CANCER AND ANTI-DIABETIC POTENTIAL
ACTIVITY
Streszczenie
Abstract
1,2,3,4,6-penta-O-galoiloglukoza
(PGG)
jest prekursorem związków polifenolowych spotykanym w wielu surowcach roślinnych bogatych
w garbniki. PGG występuje w postaci dwóch form
izomerycznych α i β, ale forma β jest spotykana
częściej. Badania in vitro i in vivo pokazują, że
β-PGG wykazuje wiele działań biologicznych,
które potencjalnie mogą być wykorzystane w prewencji i terapii chorób cywilizacyjnych. Część aktywności jest związana z działaniem antyoksydacyjnym PGG. Działanie przeciwzapalne PGG jest
wynikiem hamowania uwalniania i ekspresji czynników prozapalnych, takich jak TNF-α, IL-6, IL-8.
PGG wykazuje także zdolność do hamowania indukowanych form enzymów COX-2 i iNOS. Działanie przeciwzapalne i wazorelaksacyjne w obrębie
układu naczyniowego wiąże się z aktywacją układu
NO/cGMP. W zakresie aktywności przeciwnowotworowej stwierdzono, że PGG hamuje in vitro rozwój raka prostaty, piersi, wątroby i skóry. Potencjalne mechanizmy działania przeciwnowotworowego
obejmują: zwiększenie produkcji reaktywnych form
tlenu (ROS) w komórkach nowotworowych, indukcję apoptozy, hamowanie angiogenezy i aktywności metaloproteinaz. W badaniach aktywności przeciwcukrzycowej in vitro i in vivo stwierdzono, że
izoforma α-PGG silniej stymuluje transport glukozy i różnicowanie preadipocytów niż β-PGG.
Słowa kluczowe: penta-O-galoilo-β-D-glukoza, polifenole, antyoksydanty, działanie
przeciwzapalne, działanie przeciwnowotworowe
1,2,3,4,6-penta-O-galloyl-glucose (PGG)
is a precursor of polyphenolic compounds highly
enriched in a number of medicinal tannin herbals. It occurs in two isoforms α and β but the second one is more common. Several in vitro and
in vivo studies have shown that β-PGG exhibits
multiple biological activities which implicate
a great potential in the prevention and therapy of
several diseases. The antioxidant activity is one
of the mechanisms of activity of PGG. Anti-inflammatory activity is a result of inhibition of release and expression of pro-inflammatory factors
including TNF-α, IL-6, IL-8. PGG also shows
the ability of inhibition of inducible forms of
COX-2 and iNOS. Vasodilatory and anti-inflammatory effects of PGG in the vascular system
are connected with the activation of NO/cGMP
pathway. For anti-tumour activity in vitro studies
have shown that PGG inhibits the development of
prostatic, breast and hepatic carcinoma and melanoma. Potential mechanisms include the increase
of ROS production in tumour cells, induction of
apoptosis, anti-angiogenesis and inhibition of
metalloproteinases activity. For anti-diabetic activity in vitro and in vivo studies demonstrated
that α-PGG was more potent stimulator of glucose transport and inhibitor of adipogenesis than
β-PGG.
Key words: penta-O-galoilo-β-D-glucose,
polyphenols, anti-oxidants, anti-inflammatory
activity, anti-cancer activity
CZYNNIKI RYZYKA 4/2009
13