-34- 15. Radzanowo

My dla regionu II
W sierpniu 2010 roku odbyły się uroczystości; obchodów 25 - lecia
Ochotniczej Straży Pożarnej w Radzanowie oraz wyświęcenia strażnicy i samochodu.
W uroczystości wzięli udział przedstawiciele
sejmu, władz samorządowych, Państwowej
Straży Pożarnej w Płocku, organizacji społecznych, rzesze mieszkańców gminy Radzanowo i okolicznych miejscowości oraz
delegacje z jednostek Ochotniczych Straży
Pożarnych z: Radzanowa, Woźników, Nowego Boryszewa, Blichowa, Nowych Łubek, Płocka Trzepowo, Rogozina, Szczytna, Juryszewa oraz orkiestra z Bielska.
Tablica pamiątkowa
Dla upamiętnienia uroczystości fundatorzy i przyjaciele OSP Radzanowo wbili imienne gwoździe w pamiątkową tablicę i dokonali wpisu w kronice Ochotniczej Straży
Pożarnej w Radzanowie.
15.Radzanowo - dawniej i dziś
Autorzy: grupa „Florianie” przy Ochotniczej Straży Pożarnej w Radzanowie.
Opiekun grupy: Kamila Marczak.
Według mało znanej legendy nazwa miejscowości Radzanowo wywodzi się od słowa rada.
Jak głosi podanie, książę mazowiecki wraz ze swoją drużyną przybywał z pobliskiego Płocka na polowania.
Tu również radzono nad ważnymi sprawami. Początki Radzanowa sięgają czasów średniowiecza i są związane
z osadnictwem na prawie niemieckim.
Radzanowo było gniazdem rodziny Radzanowskich, potem przeszło w ręce Niszczyckich, Kossobudzkich,
Krasińskich, Lasockich, Kobylińskich i Hołyńskich. Jak podaje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego,
w 1350 roku parafia radzanowska posiadała murowany kościół parafialny, szkołę początkową, karczmę oraz
62 domy i 589 mieszkańców.
W XVI wieku Radzanowo liczyło około 330 ha ziemi osadzonej
kmieciami (Kmieć - słowo to oznacza chłopów, którzy mieli własne
gospodarstwo o powierzchni przynajmniej 1 łana ziemi, w zamian za
co musieli płacić panu feudalnemu czynsz i wykonywać prace rolne
na jego ziemi (początkowo 1 dzień w tygodniu)), 20 ha zaś tworzyło
uposażenie parafii. Było siedzibą jednej z gałęzi rodu Prawdziców
(jedna z najzamożniejszych rodów średniowiecznego Mazowsza).
Pierwszym znanym przedstawicielem rodu był Paweł, chorąży płocki. Synem tego Pawła był Paweł, herbu Prawdzic. Paweł miał kilku
synów, z których dobra w płockim odziedziczył syn Zygmunt. Posiadał on obok Radzanowa, również Niszczyce (obecnie gmina Bielsk).
Brat Zygmunta, Jan, przyjął nazwisko Radzanowski.
Następnie dobra radzanowskie przypadły w posiadanie synowi Zygmunta, Andrzejowi, który przyjął nazwisko Niszczycki, zapewne dla
odróżnienia od kuzynów Radzanowskich.
W dalszej części majątek zarządzany był przez kolejne pokolenia
Niszczyckich, m.ni Zofię, żonę Stanisława Kossobudzkiego. W 1592
roku przekazali oni Radzanowo synowi Adamowi Kossobudzkiemu,
Słownik Geograficzny Królestwa
w 1605 roku kasztelanowi wyszogrodzkiemu, a przed 1630 rokiem
Polskiego, 1350
wojewodzie mazowieckiemu.
Synowie Adama, Zygmunt i Jan zostali ścięci w wyniku bójki w Warszawie w czasie bezkrólewia,
ale wcześniej zdążyli przekazać Radzanowo swej siostrze Zofii i jej mężowi Pawłowi Noskowskiemu
ze Szreńska. Wkrótce potem jej syn Marcin Noskowski sprzedał Radzanowo Stanisławowi Krasińskiemu,
-34-
My dla regionu II
proboszczowi katedry płockiej.
Następnie dobra radzanowskie przypadły w posiadanie Feliksowi, podkomorzemu ciechanowskiemu.
W 1673 roku było w Radzanowie 105, a w 1674 roku 104 poddanych.
W 1700 roku Feliks zastawił Radzanowo PP. Norbertankom płockim, od których w 1713 roku przejął zastaw
Stefan Żurawski. Odtąd dobra pozostawały w rodzinie Żurawskich wraz z gruntami na przedmieściu płockim.
W 1712 roku Żurawski utrzymywał we dworze w Radzanowie 25 osób, na wsi zaś było 102 poddanych.
Stefan Żurawski zmarł przed 1726 rokiem. Dobra przypadły bratankowi Janowi Żurawskiemu, który umarł
bezdzietnie w 1745 roku. W testamencie zapisał dobra żonie, lecz w rzeczywistości przeszły one na jego
siostrę Mariannę, żonę Dymitra Lasockiego, miecznika zakroczymskiego. W 1772 roku wdowa po Dymitrze
odstąpiła dobra synowi Zygmuntowi Lasockiemu, wojskiemu płockiemu, który w 1789 roku miał w Radzanowie 183 poddanych. Synowie i córka Zygmunta podzielili ojcowiznę. Radzanowo przypadło jednemu z synów,
Józefowi Lasockiemu. W 1817 roku miał on w Radzanowie
„33 dymy” i 269 mieszkańców. Józef zmarł w 1822 roku
bezdzietnie.
Jeszcze w 1836 roku Krasińscy dochodzili własności
Radzanowa, jednak sąd roszczenie oddalił.
W 1840 roku od licznych spadkobierców rodziny Lasockich dobra wykupił Florian baron Kobyliński, były generał napoleoński, prezes Komisji Województwa Płockiego,
zmarły w 1842 roku.
Radzanowo liczące wtedy 855 ha powierzchni, w tym 410
hektarów ziemi ornej, odziedziczyła w 1851 roku córka
barona Marianna, żona Stefana Hołyńskiego, przyjaciela
Juliusza Słowackiego.
Hołyński wspólnie z wieszczem odbył podróż w 1836
roku na Bliski Wschód. Trasa owej podróży wiodła przez
Otranto - Korfu - Patras - klasztor Megaspilleon - Napoli di Romania (Nauplion). Poeta zadedykował Stefanowi
Hołyńskiemu „Anhellego”, poemat napisany w 1838 roku, będący wizją przyszłości polskiej emigracji i walk
o niepodległość Polski.
W 1881 roku folwark Radzanowo, z attyn. (folwark wchodzący w skład klucza) Ślepkowo Królewskie, liczył
mórg 1528; grunta orne i ogrody mórg 714, łąk mórg 60, pastwisk mórg 13, lasu mórg 729, wody mórg 2,
nieużytków mórg 10, budynków murowanych 11, z drzewa 10, las nieurządzony, wiatrak.
W XIX wieku Radzanowo należało do guberni płockiej utworzonej w 1837 z województwa płockiego.
W 1901 roku dobra radzanowskie nabył od rodziców syn Jan. W 1930 roku gospodarował w Radzanowie syn
Jana, Włodzimierz Hołyński. Powierzchnia majątku wynosiła 722 morgi.
Według informacji w 1945 roku dobra zostały rozparcelowane.
W czasie I wojny światowej w 1915 roku w wyniku przechodzącego frontu niemiecko - rosyjskiego zostały całkowicie zniszczone wsie w parafii Radzanowo; Wólka
i Dąbrowa oraz 7 gospodarstw w Dębnikach - w tejże wsi
zginęła od kuli karabinowej kobieta. Przy kościele od jednego pocisku armatniego zginęło 3 mężczyzn, 8 osób zostało ciężko rannych.
Historia gminy
Pierwszą siedzibą władz gminy było Boryszewo, następnie
Ciołkowo (obecnie Ciółkowo).
Gminy Boryszewo i Ciołkowo w XIX wieku należały do
guberni płockiej, Królestwa Polskiego. Prawdopodobnie
w roku 1887, utworzono z obszarów dotychczasowych gmin Boryszewo i Ciołkowo nową gminę Rogozino.
W okresie międzywojennym gmina Rogozino należała do powiatu płockiego w województwie warszawskim.
-35-
My dla regionu II
Do gminy należała odległa eksklawa nad Wisłą, położona na granicy gmin Bielino i Miszewo Murowane.
Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 29 gromad (mniejszych jednostek administracyjnych obejmujących kilka wsi). Gminę zniesiono
29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin. Po reaktywowaniu gmin
1 stycznia 1972 roku utworzono gminę Radzanowo.
Gminę Radzanowo powołano w wyniku reformy administracyjnej kraju. Tereny wchodzące w skład gminy,
tak jak sama miejscowość Radzanowo, leżą na Wysoczyźnie Płockiej należącej do zachodniej części Niziny
Mazowieckiej. Ukształtowanie powierzchni tej ziemi jest wynikiem działania lodowca oraz powstałych na
skutek jego roztopień.
Wpisane w historię
Neogotycki kościół parafialny pw. św. Floriana
Parafia Radzanowo powstała prawdopodobnie w XIV w., jednak pierwsza informacja o niej pochodzi dopiero
z 1448r. Jej fundatorem był Paweł z Radzanowa, chorąży warszawski, a potem płocki. W drugiej połowie
XV w. zbudowano z fundacji Sasina z Radzanowa murowany kościół z wieżą (p.w. Świętych Katarzyny
i Doroty) i przetrwał do połowy XIX w. Kościół św. Katarzyny i Doroty był konsekrowany w 1599 roku,
a w 1611 roku erygowany przez Adama Kossobudzkiego.
Obecny neogotycki kościół murowany został wzniesiony w latach 1859 - 1861, według projektu architekta
Antoniego Chmielińskiego. W czasie okupacji od 1941r. kościół był zamknięty. Ówczesny proboszcz parafii,
39-letni ks. Józef Ogrodowicz, zamordowany został w Działdowie.
Świątynia wyposażona jest w ołtarz główny, wykonany w stylu barokowym oraz dwa ołtarze boczne. Na uwagę zasługują dwie rzeźby Apostołów, umieszczone na ołtarzu głównym. Wykonane są z drewna na podstawie
barokowego kontrapostu. Zabytkowym przedmiotem używanym w kościele jest kielich z XVII w.
W kościele znajdują się również zabytkowe organy z XVIII wieku. Remont i rekonstrukcja organów została
przeprowadzona w 2009 roku. Epitafia i tablice pamiątkowe w kościele przypominają również postać Włodzimierza Hołyńskiego, ochotnika w wojnie 1920r., zamordowanego podczas II wojny światowej w Auschwitz,
i generał Floriana Kobylińskiego, spoczywającego w podziemiach kościoła.
Park. Pozostałość z parku okalającego dworek modrzewiowy, posiadłość rodziny Hołyńskich.
Radzanowski park powstał w I poł. XIX w. Podobno był wtedy z alejami, stawami jednym z największych
i najpiękniejszych w okolicy.
Na zdjęciach dzieci na tle dworku modrzewiowego rodziny Hołyńskich.
Murowany spichlerz z 2 połowy XIX wieku, który jest pozostałością zespołu dworskiego.
Szkoła
Otwarcie pierwszej szkoły nastąpiło w roku 1918. Pierwsza
szkoła mieściła się w domu rodziny Woronieckich, zajmując
jedną izbę.
Budynek obecnej szkoły, murowanej został wybudowany w latach 30 XX w. z inicjatywy hrabiego Włodzimierza Hołyńskiego. W okresie II wojny światowej stacjonowali w niej Niemcy. Budynek szkoły
podczas okupacji został zniszczony, dlatego nauczanie odbywało się początkowo w pałacu Hołyńskich.
Po wojnie rok szkolny 1945/46 rozpoczął się w wyremontowanym budynku, który funkcjonuje do dnia
dzisiejszego.
-36-