ARTYKUŁY Wielkość osobników lilii złotogłów Lilium martagon na

ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 66 (5): 375–382, 2010
Wielkość osobników lilii złotogłów Lilium martagon na przykładzie
populacji rosnącej na terenie użytku ekologicznego
„Las Krzyszkowicki” koło Krakowa
The size structure of Turk’s-cap lily Lilium martagon
from the “Las Krzyszkowicki” near Krakow (S Poland)
ANNA GAZDA1, MAŁGORZATA GAZDA2
Katedra Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja
31–425 Kraków, al. 29 Listopada 46
e-mail: [email protected]
1
31–425 Kraków, ul. L. Gardowskiego
studentka II roku biologii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ
2
Słowa kluczowe: lilia złotogłów, wielkość pędów.
Populacja lilii złotogłów Lilium martagon L. w Lesie Krzyszkowickim (50°0´3,14˝N; 20°0´41,25˝E)
oceniana jest jako najbogatsza w okolicach Krakowa. Celem pracy był opis wielkości osobników
lilii i porównanie cech tej populacji z populacjami z Wielkopolski, Dolnego Śląska i Beskidu
Makowskiego.
Zagęszczenie pędów lilii w badanej populacji (2–10 pędów/m2) jest porównywalne z innymi populacjami. Na Dolnym Śląsku zagęszczenie waha się między 1 a 14 pędów/m2, a w Wielkopolsce wynosi 3,9 pędu/m2. Pędy generatywne są jednymi z wyższych (93,4 ± 13,0 cm) w porównaniu do innych populacji. Wyższe osobniki (o średniej wysokości 110 cm) występowały tylko w Wielkopolskim
Parku Narodowym. Z kolei pędy wegetatywne można uznać za przeciętne (22,5 ± 12,0 cm).
Rośliny kwitnące badanej populacji są bardziej ulistnione (24 ± 7 liści) niż w populacji z Beskidu
Makowskiego; mają one podobną liczbę liści jak rośliny z Dolnego Śląska. Pod względem wielkości liści wszystkie populacje, zarówno tu opisywana, jak i znane z literatury, są zbliżone. Lilie
w Lesie Krzyszkowickim osiągnęły duże rozmiary i wytwarzały 3 ± 2 kwiaty, a maksymalnie 6 (według danych literaturowych liczba kwiatów waha się od 1 do 12, a średnio wynosi 3). Kwiatostany
wykształciły się na 6–90% pędów. W innych regionach Polski proporcje te są bardzo zróżnicowane
– w Małopolsce udział pędów generatywnych w populacji wahał się od 13 do 70%, w Wielkopolsce
od 0 do 60%, a na Dolnym Śląsku od 40 do 50%.
Wstęp
Lilia złotogłów jest gatunkiem, który ze
względu na swe walory estetyczne od dawna wzbudza zainteresowanie ludzi (ryc. 1).
Wyrażano je m.in. w sztuce ludowej, zdobnictwie czy medycynie (Medwecka-Kornaś 1949).
Lilia jest gatunkiem charakterystycznym dla
mezo- i eutroficznych lasów liściastych z rzędu Fagetalia sylvaticae (Matuszkiewicz 2002).
375
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, 2010
nowiących ich siedlisko pod inwestycje. W ten
sposób zniszczeniu mogą ulec całe populacje.
Celem pracy był opis wielkości osobników
lilii złotogłów i porównanie cech podmiejskiej
populacji w okolicach Krakowa z innymi populacjami rosnącymi w różnych częściach Polski:
w Wielkopolsce (Jańczyk-Węglarska; Węglarski
1992; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999), na
Dolnym Śląsku (Kolon, Krawczyk 1996) i w Beskidzie Makowskim (Pindel 2002).
Charakterystyka terenu badań
Ryc. 1. Kwiatostan lilii złotogłów (15.07.2006 r.,
fot. Marek Gazda)
Fig. 1. The inflorescence of Turk’s-cap lily (15 July 2006,
photo by Marek Gazda)
Zasięg występowania lilii obejmuje prawie całą
Europę (oprócz Wielkiej Brytanii, Holandii,
Skandynawii i północnej Rosji), a w Azji tylko
strefę umiarkowaną (Piękoś-Mirkowa, Mirek
2003). W Polsce lilia złotogłów występuje
dość powszechnie na całym obszarze, z wyjątkiem części zachodniej i północno-zachodniej
(Zając, Zając 2001).
Niestety, występowanie lilii, zwłaszcza
w miejscach często odwiedzanych przez ludzi,
jest zagrożone ze względu na pozyskiwanie jej
w celach dekoracyjnych. Dlatego takson ten
jest objęty ochroną gatunkową w Polsce już
od 1946 roku (Szafer 1952). Populacje roślin
występujące na obrzeżach miast są często silnie narażone na antropopresję i to nie tylko
poprzez zbieranie poszczególnych pędów, ale
również w wyniku przeznaczania terenów sta-
376
Badania prowadzono na terenie użytku ekologicznego „Las Krzyszkowicki” (ryc. 2), powołanego w 1998 roku, zlokalizowanego na granicy
pomiędzy Krakowem a Wieliczką na Pogórzu
Wielickim (50°0´3,14˝N; 20°0´41,25˝E). Użytek obejmuje obszar o powierzchni około
34 ha i zajmuje stok o przeważającej ekspozycji północnej, opadający do doliny Malinówki.
Zbiorowiskiem dominującym na obszarze Lasu
Krzyszkowickiego jest grąd Tilio-Carpinetum; na
całym obszarze rosną rośliny typowe dla żyznych
lasów liściastych (Michalik, Michalik 2002). Jest
to miejsce bardzo cenne, ze względu m.in. na występowanie kilku gatunków chronionych, np. lilii
złotogłów i ciemiężycy zielonej Veratrum lobelianum. Jest również ostoją zwierząt i popularnym
miejscem spacerów okolicznych mieszkańców.
54°
Wis
ła
Kraków
50°
Las Krzyszkowicki
16°
Ryc. 2. Lokalizacja powierzchni badawczych
Fig. 2. Loca�on of studied areas
24°
Lilia złotogłów w Lesie Krzyszkowickim
A. Gazda i M. Gazda
Populacja lilii występująca w Lesie Krzyszkowickim oceniana jest jako najbogatsza w oko-licach Krakowa (Michalik, Michalik 2002).
Stanowi przykład populacji podlegającej dość
silnej antropopresji: występuje pomiędzy nowo
powstałą autostradą a nowo wybudowanymi
osiedlami, z jednej strony rozbudowującej się
Wieliczki, a z drugiej Krakowa.
Metody
Obserwacje prowadzono w 2006 roku na
dwóch, wylosowanych płatach o powierzchni
1 ara każdy, oddalonych od siebie o około 500 m.
Płat A znajdował się na zboczu pagórka o ekspozycji zachodniej, o spadku około 7°, natomiast
płat B – na zboczu o ekspozycji południowo-zachodniej i spadku około 4°. Obydwa płaty
zlokalizowane są w grądzie (Michalik, Michalik
2002) (tab. 1). Runo w płacie A było zdominowane przez turzycę orzęsioną Carex pilosa Scop.
(80%), w płacie B — przez lilię (50%).
W przypadku lilii trudno zdefiniować osobnika, gdyż jest ona rośliną klonalną. Mimo że
genetyczna definicja jest jednoznaczna (osobnik to organizm o unikatowym genotypie), to
stosowanie jej w badaniach demograficznych
roślin klonalnych jest praktycznie niemożliwe.
Dlatego w tych badaniach wykorzystano morfologiczną definicję osobnika (Falińska 1996). W
obrębie obydwu płatów wylosowano po 30 pędów badanego gatunku i oznaczono je umieszczając w pobliżu etykietę z numerem. W celu
opisu wielkości osobników badanej populacji
w lipcu (w pełni sezonu wegetacyjnego) wykonano pomiary: wysokości pędów nadziemnych, długości i szerokości wszystkich liści oraz
policzono kwiaty i owoce powstałe na pędach
badanych roślin. Następnie porównano cechy
pędów, rosnących na dwóch płatach, a także
wielkość pędów w zależności od typu (generatywny/wegetatywny) testem KołmogorowaSmirnova (StatSoft 2006).
W przypadku lilii można oszacować dość
dokładnie wiek pędu na podstawie morfologii części podziemnych – cebul (MedweckaKornaś 1949; Jańczyk-Węglarska, Węglarski
1992). Zrezygnowano jednak z badania części
podziemnych, gdyż stosowanie metod inwazyjnych w sposób istotny może wpływać na populację, co ma znaczenie w przypadku gatunków
rzadkich. Przyjęto, że metoda zastosowana
Tab. 1. Skład gatunkowy badanych płatów roślinnych. Pokrycie gatunków oceniane w skali Braun-Blanqueta
Tab. 1. The plant species composi�on of study phytocoenoses. The determina�on of species abundance according
to Braun-Blanquet’s cover es�mate scale
Gatunki/Species name
1
Ekspozycja/Aspect
Płaty/Plots
A
B
2
3
NWW
W
Nachylenie/Slope [°]
5
7
Zwarcie warstwy A/Canopy of tree cover [%]
60
75
Pokrycie warstwy B/Understorey cover [%]
25
60
Pokrycie warstwy C/Forest floor cover [%]
80
80
Warstwa drzew/Tree layer
Klon jawor Acer pseudoplatanus L.
2
Brzoza brodawkowata Betula pendula Roth.
1
Dąb szypułkowy Quercus robur L.
2
Lipa drobnolistna Tilia cordata Mill.
1
Grab pospolity Carpinus betulus L.
1
Jesion wyniosły Fraxinus excelsior L.
2
4
377
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, 2010
1
2
3
Warstwa podrostu i podszytu/Understorey layer
Klon jawor Acer pseudoplatanus L.
1
Leszczyna pospolita Corylus avellana L.
2
2
Czeremcha zwyczajna Padus avium Mill.
1
2
Dereń świdwa Cornus sanguinea L.
3
Warstwa runa/Forest floor layer
Turzyca orzęsiona Carex pilosa Scop.
4
Wiśnia ptasia Cerasus avium (L.) Moench
+
Świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum L.
+
Nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana (Vill.) H. P. Fuchs
+
Niecierpek drobnokwiatowy Impa�ens parviflora DC
+
Perłówka zwisła Melica nutans L.
1
Prosownica rozpierzchła Millium effusum L.
+
Czworolist pospolity Paris quadrifolia L.
+
Jeżyna gruczołowata Rubus hirtus Waldst. & Kit. agg.
1
Malina właściwa Rubus idaeus L.
+
Bez czarny Sambucus nigra L.
+
Gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum L.
+
Klon jawor Acer pseudoplatanus L.
+
+
Podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria L.
1
1
Jarzmianka większa Astran�a major L.
+
+
Trzmielina zwyczajna Euonymus europaea L.
+
+
Gajowiec żółty Galeobdolon luteum Huds.
3
2
Bluszcz pospolity Hedera helix L.
+
+
Lilia złotogłów Lilium martagon L.
1
3
Wiechlina gajowa Poa nemoralis L.
+
+
Kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum mul�florum (L.) All.
+
+
Miodunka ćma. Pulmonaria obscura Dumort.
1
1
Jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus L.
1
+
Kopytnik pospolity Asarum europeum L.
1
Kłosownica leśna Brachypodium sylva�cum (Huds.) P. Beauv.
1
Dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium L.
+
Turzyca leśna Carex sylva�ca Huds.
+
Grab pospolity Carpinus betulus L.
+
Świerząbek korzenny Chaerophyllum aroma�cum L.
+
Jesion wyniosły Fraxinus excelsior L.
+
Kuklik pospolity Geum urbanum L.
+
Dzika róża Rosa canina L.
+
Żankiel zwyczajny Sanicula europaea L.
+
Fiołek leśny Viola reichenbachiana Jord. ex Boreau
+
378
Lilia złotogłów w Lesie Krzyszkowickim
A. Gazda i M. Gazda
przez innych autorów (Kolon, Krawczyk 1996)
wystarczająco dobrze aproksymuje strukturę
stadialną populacji na podstawie liczby liści
wytworzonych przez pęd: 1–2 liście – stadium
młodociane (juwenilne –1 rok); do 12 liści
włącznie – stadium niedojrzałe (immaturalne –
2–3 lata); ponad 12 liści – stadium wegetatywne-wyrośnięte (wirginijne – 3–4 lata); ponad 12
liści oraz wykształcone kwiatostany– stadium
generatywne (4–22 lata, w jego obrębie można
wyróżnić stadium senilne).
G
W
I
A
J
10
Wyniki
W Lesie Krzyszkowickim lilia występuje
masowo. Zagęszczenie lilii w płacie A wynosiło
około 2 pędy na 1m2, natomiast w płacie B – 10
pędów na 1 m2. W płacie A tylko nieliczne pędy
wytworzyły kwiatostany (7%), w przeciwieństwie do płata B, w którym na prawie wszystkich (90%) pędach rosły kwiaty.
Obydwa płaty różnią się pod względem
struktury stadialnej lilii (ryc. 3), ale w żadnym
z nich nie zaobserwowano siewek. Jedynie
w płacie B odnotowano obecność pędów juwenilnych (pochodzenia wegetatywnego – z cebul) było ich około 1% współwystępujących
w większych grupach lilii, ale żaden z nich nie
został wylosowany do dalszych badań. Różnice
(statystycznie istotne na poziomie p < 0,001;
test Kołmogorowa-Smirnowa) pomiędzy tymi
płatami uwidaczniały się również w strukturze
wielkości pędów. Najwyższe pędy (do 118 cm)
o najliczniejszych (40 liści) i największych liściach (długość 19 cm, szerokość 4 cm) oraz
największej liczbie pąków kwiatowych (11
sztuk) rosły w płacie B. Lilie rosnące w płacie
B poniosły również większy wysiłek reprodukcyjny, wytwarzając średnio około 5 kwiatów na
pędzie (ryc. 4) (wyrażony liczbą kwiatów ze
względu na niestosowanie metod inwazyjnych
w stosunku do gatunku chronionego). Jedynie
w płacie B zaobserwowano dojrzałe owoce
i rozsiewane nasiona (w przybliżeniu z co trzeciego kwiatu powstał dojrzały owoc). W płacie
A owoce zamarły pod koniec procesu ich dojrzewania.
30
20
G
W
I
J
B
10
20
30
Liczba pędów
Number of shoots
Ryc. 3. Struktura stadialna badanych populacji lilii
złotogłów (klasyfikacja za: Kolon, Krawczyk 1996);
Stadium: juwenilne (J), immaturalne (I), wirginijne
(W) i generatywne (G)
Fig. 3. Popula�on stage structure of Lilium martagon
(following Kolon, Krawczyk 1996). Plants: juvenile (J),
immature (I), virginile (W) and genera�ve (G)
Analizując wielkość pędów w zależności od
typu pędu (generatywny/wegetatywny), a nie
lokalizacji pędu w obrębie badanego obszaru,
można stwierdzić, że pędy te wyraźnie się różnią (statystycznie istotne na poziomie p < 0,001;
test Kołmogorowa-Smirnowa). Okazy kwitnące
osiągają znaczne wysokości (średnia wysokość
– 93,4 cm ± 13,0 a maksymalna – 118 cm), natomiast płonne są dość niskie (22,5 ± 12,0 cm).
Rośliny kwitnące są bardziej ulistnione (średnio 24 ± 7 liści) od niekwitnących (12 ± 4 liści),
a ich liście są węższe (2,1 ± 0,7) od liści rosnących na pędach wegetatywnych (2,8 ± 0,8). Pod
379
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, 2010
cm
I
100
II
N
40
20
A
cm
III
4
cm
A
IV
3
B
cm
A
III
4
B
cm
IV
20
3
10
2
10
2
1
1
A
B
N
6
A
A
B
V
2
2
Ryc. 4. Cechy opisujące wielkość lilii rosnących w obrębie dwóch różnych płatów A i B: I – wysokość pędu,
II – liczba liści na pędzie, III – szerokość liścia, IV – długość liścia, V – liczba kwiatów na pędzie
Fig. 4. Varia�on in dimension of plants growing within the plot A and the plot B: I – the height of plant, II
– number of leaves/plant, III – the leaf width, IV – the
leaf length, V – number of flowers/plant
względem długości liści nie wykazano różnic
w zależności od typu pędu (średnia wynosi
10,5 ± 3,1, a maksymalna 19 cm). Mimo iż lilie
osiągnęły bardzo duże rozmiary, wytworzyły
względnie mało kwiatów. Kwiatostany badanych osobników liczyły średnio 3 ± 2 kwiaty,
a maksymalnie 6 (ryc. 5)
Opisane różnice wielkości pędów wynikają częściowo z wpływu jeleniowatych na tę
populację. Sarny Capreolus capreolus spowodowały istotne uszkodzenia, zgryzając aż 18
lilii na 30 w płacie A, w ciągu jednego tygodnia na samym początku obserwacji. W późniejszym okresie liczba zgryzanych pędów
w tygodniu wahała się od 2 do 3, a proces
A
B
V
N
4
B
B
6
4
380
10
B
20
II
20
20
A
B
N
40
30
60
10
20
I
100
30
60
cm
B
Ryc. 5. Porównanie wielkości pędów wegetatywnych
(A) i generatywnych (B) lilii złotogłów badanej populacji (objaśnienia symboli I–V jak na ryc. 4)
Fig. 5. Varia�on in size of the vegeta�ve (A) and genera�ve (B) shoots (symbols I–V explained on Fig. 4)
uszkadzania pędów przez sarny zakończył
się po okresie kwitnienia. Można sądzić, iż
wywarło to istotny wpływ na liczbę osobników generatywnych, gdyż zgryzaniu uległy
najbardziej okazałe osobniki, które mogły
wykształcić kwiaty. Natomiast na płacie B nie
zaobserwowano żadnych śladów zgryzania
przez jeleniowate.
Prowadząc obserwacje zwracano również uwagę na wszelkie inne czynniki mogące oddziaływać na poszczególne osobniki.
Zaobserwowano chrząszcza poskrzypka liliowego Lilioceris lilii – najpierw w stadium larwalnym w czasie kwitnięcia lilii w płacie A,
a następnie imago na osobnikach w płacie B,
ale już w okresie ostatecznego zamierania poszczególnych lilii (30 września).
A. Gazda i M. Gazda
Podsumowanie wyników i dyskusja
W Lesie Krzyszkowickim lilia występuje
masowo. Jest to jedna z najbogatszych populacji w okolicach Krakowa, jej liczebność została
oceniona na kilka tysięcy osobników, w tym
20% osobników kwitnących. Kilka lat temu populacja zdominowana była przez rośliny młode, co wskazywało na dużą żywotność i dobre
odnawianie się populacji (Michalik, Michalik
2002).
Badania biologii i ekologii tego gatunku
na terenie Polski były prowadzone głównie na
Dolnym Śląsku (Kuczyńska i in. 1985; Kolon,
Krawczyk 1996), w Wielkopolsce (JańczykWęglarska, Węglarski 1992; Bednorz 1999;
Miciniak, Zątek 1999), a także w Małopolsce
(Pindel 2002).
Zagęszczenie pędów lilii badanej populacji
jest porównywalne z innymi populacjami. Na
Dolnym Śląsku (Kuczyńska i in. 1985; Kolon,
Krawczyk 1996) zagęszczenie waha się od
1 do 14 pędów/m2, a w Wielkopolsce wynosi
3,9 pędu/m2 (Bednorz 1999).
Pędy generatywne populacji z Lasu Krzyszkowickiego są jednymi z wyższych w porównaniu do innych populacji. Wyższe osobniki
(o średniej wysokości 110 cm) występowały
tylko w Wielkopolskim Parku Narodowym
(Jańczyk-Węglarska, Węglarski 1992). Z kolei
pędy wegetatywne można uznać za przeciętne. Rośliny kwitnące badanej populacji są bardziej ulistnione w stosunku do innej populacji
z Małopolski (Beskid Makowski – Pindel 2002),
ale mają one podobną liczbę liści w porównaniu do populacji z Dolnego Śląska (Kuczyńska
i in. 1985). Pod względem wielkości liści
wszystkie populacje, zarówno tu opisywana, jak
i te znane z literatury, są zbliżone. Lilie w Lesie
Krzyszkowickim wytworzyły średnio 3 kwiaty
(3 ± 2, maksymalnie 6), według danych z literatury liczba kwiatów waha się od 1 do 12, a średnio wynosi 3 (Kuczyńska i in. 1985; JańczykWęglarska, Węglarski 1992; Kolon, Krawczyk
1996; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999;
Pindel 2002). Na powierzchni A 6% pędów wykształciło kwiatostany, natomiast na poletku B
Lilia złotogłów w Lesie Krzyszkowickim
aż 90%. W innych rejonach Polski proporcje te
są bardzo zróżnicowane – w Małopolsce udział
pędów generatywnych w populacji wahał się
od 13 do 70% (Pindel 2002), w Wielkopolsce
od 0 do 60% (Jańczyk-Węglarska, Węglarski
1992; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999),
na Dolnym Śląsku od 40 do 50% (Kuczyńska
i in. 1985; Kolon, Krawczyk 1996). Warto wspomnieć, że frekwencja osobników generatywnych stanowi wskaźnik wzrostu liczebności populacji. Na tej podstawie można sądzić, że płat
B jest w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju.
Jednakże nie musi to w konsekwencji doprowadzić do znaczącego wzrostu liczebności populacji. Na przykład, w populacji z Wielkopolski
zaobserwowano, iż z 292 roślin na powierzchniach próbnych tylko 82 lilie wytworzyły pędy
z pąkami kwiatowymi, a na skutek zgryzania
przez jeleniowate kwiaty zdążyły rozwinąć się
tylko na 44 pędach i jedynie 13 wytworzyło torebki nasienne (Bednorz 1999). W Lesie
Krzyszkowickim również obserwowano wpływ
zgryzania przez jeleniowate na wielkość i liczbę
pędów, zwłaszcza generatywnych, gdyż zgryzaniu uległy najbardziej okazałe osobniki, które
mogłyby później wykształcić kwiatostany.
Nieodłącznym elementem badań nad organizmami, a w szczególności chronionymi, powinna być także ocena antropopresji, często mająca
duży wpływ na stan populacji. Bezpośredniego
wpływu człowieka na lilie, poprzez zrywanie czy
też wykopywanie, w Lesie Krzyszkowickim nie
stwierdzono, co być może wynika z faktu, że rośliny nie rosną przy głównych ścieżkach. Las ten
jest jednak wykorzystywany przez rowerzystów
do budowania skoczni i zjazdów „downhillowych”, co prowadzi do całkowitego zniszczenia
pokrywy roślinnej w tych miejscach. Zgubny
wpływ na florę użytku ekologicznego mają również dzikie wysypiska śmieci.
Obecny stan populacji wskazuje na dobrą
kondycję tego gatunku i korzystnie rokuje na
przyszłość. W następnych latach badania te powinny być kontynuowane w celu analizy dynamiki populacji i czynników kształtujących ją,
a także w celu określenia stopnia ewentualnego
zagrożenia tego gatunku.
381
Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, 2010
PIŚMIENNICTWO
Bednorz L. 1999. Charakterystyka ekologiczna
populacji lilii złotogłów (Lilium martagon L.)
w leśnictwie Bienieszew koło Konina. Roczn. AR
w Poznaniu 361: 19–27.
Falińska K. 1996. Ekologia roślin. PWN, Warszawa.
Jańczyk-Węglarska J., Węglarski K. 1992. Ekologiczna i morfologiczna charakterystyka Lilium
martagon L. na obszarze Wielkopolskiego Parku
Narodowego. Biul. Ogrod. Bot., Muz. Zbior. 5
(1): 31–45.
Kolon K., Krawczyk A. 1996. Ekologiczna organizacja populacji Lilium martagon L. z Grudna koło
Bolkowa na Dolnym Śląsku. Acta Univ. Wratisl.
1835, Pr. Bot. 68: 91–104.
Kuczyńska J., Sarosiek J., Szymańska E. 1985. Populacje Lilium martagon L. Acta Univ. Wrastisl.
775, Pr. Bot. 28: 155–178.
Matuszkiewicz W. 2002. Przewodnik do oznaczania
zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.
Medwecka-Kornaś A. 1949. Złotogłów. Chrońmy
Przyr. Ojcz. 5 (7/8): 9–15.
Michalik S., Michalik R. 2002. Szata roślinna użytku ekologicznego Las Krzyszkowicki. Chrońmy
Przyr. Ojcz. 58 (2): 21–38.
Miciniak E., Zątek W. 1999. Zmiany liczebności
populacji lilii złotogłów (Lilium martagon L.)
w Wielkopolskim Parku Narodowym. Roczn.
AR w Poznaniu 361: 87–96.
Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 2003. Flora Polski.
Atlas roślin chronionych. Oficyna Wyd. Multico,
Warszawa.
Pindel Z. 2002. Wpływ zmian warunków środowiska na populację i wzrost lilii złotogłów (Lilium
martagon L.). Zesz. Pr. Post. Nauk. Roln. 483:
167–172.
StatSoft, Inc. 2006 Statistica (data analysis software
system), version 7.1
Szafer W. 1952. Ochrona gatunkowa roślin w Polsce.
Zakł. Ochr. Przyr., Kraków.
Zając A., Zając M. (red.). 2001. Atlas rozmieszczenia
roślin naczyniowych w Polsce. Nakł. Prac. Chorol. Komp. Inst. Bot. UJ, Kraków.
SUMMARY
Gazda A., Gazda M. The size structure of Turk’s-cap lily Lilium martagon from the “Las Krzyszkowicki”
near Krakow (S Poland)
Chrońmy Przyr. Ojcz. 66 (5): 375–382, 2010
This paper reports results from study conducted in 2006 in “Las Krzyszkowicki” (50°0´3.14˝N;
20°0´41.25˝E). During the growing season there were measured 60 stems and 973 leaves of Turk’s-cap
lily from two plots. Plant height, leaf length and width, the number of leaves, flowers and fruits were
recorded for each individual.
Density of lily shoots (2–10 lilies per square meter) was a very similar to other lilies populations
(Dolny Slask 1–14; Wielkopolska 3.9 lilies per square meter). Generative plants produced higher stems
(93.4 ± 13.0 cm) and more leaves (24 ± 7 leaves per plant) than vegetative plants (22.5 ± 12.0 cm;
12 ± 4 leaves per plant). The number of flowers/fruits (3 ± 2) depended on the plant size. There were no
differences in size between vegetative plants from “Las Krzyszkowicki” and other Polish populations,
while mean stem size of flowering individuals was larger than average stem height of generative plants
in Dolny Slask and a little smaller than lilies from Wielkopolska (average 110 cm). Only 6–90% plants
were flowering. In other lilies populations, percentage of flowering plants vary very much: Małopolska
(13–70%), Wielkopolska (0–60%) and Dolny Slask (40–50%).
382