Historia literatury współczesnej

mgr Anita Pieńkowska
Historia literatury współczesnej
Ćwiczenia dla I roku studiów niestacjonarnych drugiego poziomu kształcenia (40h)
Rok akademicki 2010/2011
Nazwa pola
Komentarz
Po ukończeniu przedmiotu (ćwiczeń) student:
- posiada wiedzę na temat głównych nurtów i prądów literackich w prozie i poezji
polskiej XX wieku;
- posiada wiedzę na temat kontekstów historycznych, społecznych i filozoficznych,
Efekty uczenia
się
w których pojawiały się kolejne prądy literackie;
- posiada umiejętność czytania literatury współczesnej za pomocą najnowszych
sposobów interpretacji;
- posiada umiejętność problematyzowania ujmowanych w prozie i poezji tematów oraz
interpretowania ich z różnych perspektyw badawczych.
Metody i kryteria oceniania:
Metody i
ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)- 30 %
kryteria
końcowe zaliczenie pisemne – 20 %
oceniania
kontrola obecności – 30 %
praca semestralna/roczna – 20 %
Sposób
zaliczenia
Zaliczenie na ocenę.
1. Zajęcia organizacyjne (omówienie zasad zaliczenia przedmiotu i schematu pracy,
tematyki zajęć) i wprowadzające do przedmiotu (zarys dziejów współczesnej literatury
polskiej, prezentacja przydatnych syntez i monografii).
2. Problemy historiografii po I wojnie światowej – Sól ziemi Józefa Wittlina. Mityzacja
języka, ironia, przesłanie. Historiografia jako dyskurs figuratywny. Kontekst literatury
europejskiej.
3. Futuryzm a Awangarda Krakowska. Umiejscowienie obu zjawisk w przestrzeni
modernizmu. Ideologia a rola języka. Strategie i techniki poetyckie.
Zakres
tematów
4. Realizm psychologiczny – Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka. Wprowadzenie do
realizmu psychologicznego. Fragmentaryczność, punkt obserwacyjny narratora,
konstrukcja czasu i postaci.
5. Nowatorstwo konstrukcji prozatorskiej – Biali bracia M. Choromańskiego. Kalka
sensacyjno-detektywistyczna, niesamowitość, funkcjonalizacja elementów natury.
6. Gra w Gombrowicza: Bakakaj. Gra z konwencjami, parodia, wprowadzenie do
rozważań nad formą (zarówno w kontekście literatury jak i społecznych zależności).
7. Prekursor teatru absurdu, – S. I. Witkiewicz. Zbiór toposów dramaturgicznych
Witkacego. Wątki katastroficzne. Próba określenia groteski jako strategii literackiej.
8. Wobec katastrofy - Czechowicz a Miłosz. Dialektyka arkadii i katastrofy oraz
muzyczność u Czechowicza. Wizjoneryzm i rygor „klasycyzmu” u Miłosza.
9. Proza w obliczu wojny. Borowski a Kossak-Szczucka – dyskusja nad strategią
pisarską i reprezentacją. Niemoc literatury wobec faktów – styl reportażowy Zofii
Nałkowskiej.
10. Poezja w obliczu wojny – dwie perspektywy (Baczyński, Gajcy). Inspiracje i
strategie poetyckie wobec tematu Historii.
11. Proza socrealistyczna – T. Konwickiego Przy budowie. Schematy powieści
tendencyjnej. Konstrukcja postaci. Diagnoza efektów romansu literatury i socrealizmu
u Miłosza.
12. Tożsamość emigracyjna jako kategoria interpretacyjna (Baśka i Barbara
Romanowiczowej).
Wprowadzenie do historii literatury pisanej na emigracji.
Tożsamość emigracyjna – charakterystyka, konteksty, zależności. Główne strategie
prozatorskie na emigracji. Wygnanie a literatura pisana przez kobiety.
13. Spóźnione debiuty i poezja pokolenia
Białoszewskiego, Herberta i Szymborskiej.
„Współczesności”.
Twórczość
14. Powieść w latach 60. - Bramy raju Andrzejewskiego. Strategie literackie
Andrzejewskiego a nouveau roman.
15. Groteska a sprawa polska – Emigranci Sławomira Mrożka. Groteska, status
polskiego inteligenta, diagnoza relacji społecznych.
16. Bunt w literaturze czyli poezja Nowej Fali. Strategia poetycka Stanisława
Barańczaka. Manifesty poetyckie i przesłanie. Poetyka buntu.
17. Polska eseistyka XX-wieczna. Zarys historyczny gatunku. Polski kontekst, czyli
Miciński i Stempowski.
18. Autobiografizm XX-wieczny– Dąbrowska, Gombrowicz, Nałkowska. Relacja a
kreacja. O (nie)obecności fabuły.
19. Proza współczesna. Wprowadzenie do prozy współczesnej na podstawie
historycznoliterackiej Przemysława Czaplińskiego.
Realizm, konstruktywizm i
zarazem postmodernizm w powieści Olgi Tokarczuk Dom dzienny, dom nocny.
20. Poezja współczesna. Wprowadzenie do poezji współczesnej na podstawie
Przygód z wolnością Piotra Śliwińskiego. Wprowadzenie do poezji współczesnej
proponowanej przez Biuro Literackie (poezja Romana Honeta, Andrzeja
Sosnowskiego, Bohdana Zadury, Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, Marty
Podgórnik, Krystyny Miłobędzkiej).
Podsumowanie roku kursu.
Prezentacja kontekstu historyczno-literackiego – 10 minutowy wykład na początku
zajęć.
Metody
Grupowe omówienie tekstu (wcześniej przeczytanego przez studentów) inspirowane
dydaktyczne
dotychczasowymi badaniami historyków literatury. Inspirowanie do brania udziału
w
dyskusjach
poprzez
zlecanie
krótkich
wystąpień
przygotowywanie krótkich relacji z lektury w formie pisemnej.
słuchaczy
kursu
oraz
1. Słownik literatury polskiej XX wieku, Wrocław 1996.
2. J. Wittlin, Sól ziemi, Wrocław 1991 (oraz wstęp E. Wiegandt).
L. F. Celine Podróż do kresu nocy (fragmenty). Ale tutaj motyw historiografii.
Literatura
3. Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, red. Helena Zaworska, BN I 230,
Wrocław 1978:

Stern, Aleksander Wat, Prymitywiści do narodów świata i do Polski;

Jasieński, Do narodu polskiego. Manifest w sprawie natychmiastowej
futuryzacji Życia;

J. Jankowski, Tram wpopszek ulicy. (Rapsod);

T. Czyżewski, Sensacja w kinie, Płomień i studnia, Hymn do maszyny
mego ciała, Transcendentalne panopticum;

Jasieński, Marsz, But w butonierce, Do futurystów;

S. Młodożeniec, Hymn pokoju, Moskwa;

Ważyk, Aorta, Dagerotyp, List rekonwalescenta;

Wat, JA z jednej strony i JA z drugiej strony mego mopsożelaznego
piecyka.
Tadeusz Peiper, Pisma wybrane, BN I 235, red. S. Jaworski, Wrocław 1979:

Miasto, masa, maszyna, Metafora teraźniejszości, Futuryzm, Poezja
jako budowa;

Wiersze: Noga, Ulica, Naga, Upadek, Na plaży, Kronika dnia.

Stanisław Jaworski, wstęp do: T. Peiper, "Pisma wybrane" (jak wyżej).
Julian Przyboś, Sytuacje liryczne, Wybór poezji, Wrocław1989.

Purpurowy osioł , Śruby, Na uskrzydlonych kołach, Na kołach,
Pochód, Gmachy, Powrót przez wieś, Eiffel, Notre-Dame.
J. Kwiatkowski, Główne nurty poezji dwudziestolecia, w: Literatura polska w okresie
międzywojennym, red. J. Kądziela, J. Kwiatkowski, I. Wyczańska, t. II, Kraków 1979.
4. M. Kuncewiczowa, Cudzoziemki, wydanie dowolne.
J. Sławiński; E. Frąckowiak-Wiegandtowa, Psychologizm - przezwa czy nazwa?,
„Teksty”, 1973/ 4.
G. Borkowska, Cudzoziemki, Warszawa 1996 (fragmenty).
5. M. Choromański, Biali bracia, Poznań 1990.
S. Wysłouch, Proza M. Choromańskiego, Wrocław 1977.
6. W. Gombrowicz, Bakakaj, Kraków 2002.
Grymasy Gombrowicza: w kręgu problemów modernizmu, społeczności kulturowej roli
płci i tożsamości narodowej, red. E. Płonowska-Ziarek, Kraków 2001 (fragmenty).
J. Jarzębski, Gra w Gombrowicza, Warszawa 1982 (fragmenty).
J. Błoński, Forma, śmiech i rzeczy ostateczne, Kraków 2003(fragmenty)..
7. S. I. Witkiewicz, Niepodległość trójkątów, w: Dramaty, Warszawa 1998.
J. Błoński, Witkacy. sztukmistrz, filozof, estetyk, Kraków 2000 (fragmenty).
W. Kayser, Próba określenia istoty groteskowości, w: Groteska, red. M. Głowiński,
Gdańsk 2003.
8. J. Czechowicz, Wybór poezji, Wrocław 1985:

Wstęp: Niepokój i katastrofa, Kształt mitotwórstwa, Muzyczny
porządek rzeczy;

Wiersze: Front, Na wsi, śmierć, elegia niemocy, Cmentarz lubelski,
pieśń o niedobrej burzy.
Cz. Miłosz, Poezje wybrane, Kraków 1996:

Wiersze: Dysk, Dom młodzieńców, Pieśń.
J. Kryszak, Katastrofizm ocalający, Warszawa 1978 (fragmenty);
K. Wyka, Rzecz wyobraźni, Kraków 1997 (fragmenty).
9. T. Borowski, Utwory wybrane, Wrocław 1991:
Ze zbioru Kamienny świat: Kamienny świat, Pokój, Dziewczyna ze spalonego domu,
Dziennik podróży,
Tadeusz Borowski, Alicja w krainie czarów, „Pokolenie”, 1947/1.
Z. Kossak-Szczucka, Z otchłani (fragmenty).
Z. Nałkowska, Medaliony, Wydanie dowolne.
S. Buryła, Wokół nihilizmu: Na antypodach tradycji literackiej. Wokół „sprawy
Borowskiego”. Wobec krainy czarów, w: tegoż, Prawda mitu i literatury. O pisarstwie
Tadeusza Borowskiego i Leopolda Buczkowskiego, Kraków 2003.
P. Czapliński, Zagłada jako wyzwanie dla refleksji o literaturze, „Teksty Drugie”
2004/5, s. 89.
10. Baczyński, Wybór poezji, Wrocław 1998:

Piosenka, Ostatni wiersz, Czarne cheruby kołyszą widnokręgi, Ballada
o wisielcach, Śmierć samotna, Zła kołysanka, Legenda, Świat sen,
Pamiąteczki, [Książka leżała na stole. Na książkę upadł promień], Samotność,
Rzeczy niepokój, Noc, Ciemna miłość, Pokolenie, Oddech wiosenny.
T. Gajcy, Wybór poezji, Misterium niedzielne, Wrocław 1992.

Widma. Poemat: I i VII Zwiastowanie, czyli sen proroczy,
Wczorajszemu, Chwila biblijna, Na progu, Do potomnego,
E. Balcerzan, Baczyński – poeta kontynuacji, w: tegoż, Poezja polska 1939-1965, t..2
Warszawa 1988.
J. Święch, Poeci spełnionej apokalipsy, w: tegoż, Literatura polska w latach II wojny
światowej, Warszawa 1997.
11. T. Konwicki, Przy budowie, Warszawa 1950.
M. Kierczyńska, O paru przesłankach realizmu socjalistycznego, w: Spór o realizm.
Szkice krytyczne, Warszawa.
W. Tomasik, „Czytanie” postaci, w: Polska powieść tendencyjna 1949-1955.
Problemy perswazji literackiej, Wrocław1988.
Cz. Miłosz, Zniewolony umysł (fragmenty, wydanie dowolne).
12. Z. Romanowiczowa, Baśka i Barbara, Libella, Paryż 1956.
M. Danielewicz-Zielińska, Szkice o literaturze emigracyjnej półwiecza 1939-1989,
Wrocław 1999 (fragmenty).
E. Czaplejewicz, U źródeł literatury emigracyjnej. Jeden z najstarszych toposów
literatury europejskiej, w: Pisarz na emigracji. Mitologie, style, strategie przetrwania,
red. H. Gosk, A. S. Kowalczyk, Warszawa 2005.
B. Karwowska, Wygnanie w powojennej emigracyjnej literaturze kobiecej, „Teksty
Drugie” 2008/3, s. 68-88.
13. M. Białoszewski (wybrane wiersze)
Z. Herbert (wybrane wiersze)
W. Szymborska (wybrane wiersze).
14. J. Andrzejewski, Bramy raju, wyd. dowolne.
A. Gawron. „Próba rekonstrukcji barokowego ołtarza” – od Schwoba do nouveau
Roman, w: tegoż, Sublimacje współczesności. Powieściopisarstwo Jerzego
Andrzejewskiego wobec przemian prozy XX wieku, Łódź 2003.
15. S. Mrożek, Emigranci, wydanie dowolne.
M. Suglera, Dramaturgia Sławomira Mrożka, Kraków 1996 (fragmenty).
16. Określona epoka. Nowa Fala 1968-1993. Wiersze i komentarze, oprac. T. Nyczek,
Kraków 1995:

S. Barańczak: Określona epoka, Przejściowe ograniczenie, Ci
mężczyźni, tak potężni, Te słowa, W zasadzie niemożliwe, Daję ci słowo, że
nie ma mowy, Co będzie świadectwem, To się nie mieści w głowie, To mnie
nie dotyczy.

R. Krynicki: Jednym tchem;

Adam Zagajewski: Próbny alarm.
J. Kornhauser, A. Zagajewski, Świat nie przedstawiony, WL Kraków 1974
P. Czapliński, P. Śliwiński, Przesłanie Nowej Fali, w: Literatura polska 1976-1998.
Przewodnik po prozie i poezji, Kraków 2000.
M. Głowiński, Nowomowa (Rekonesans), w: tegoż, Nowomowa po polsku, Warszawa
1990.
17. B. Miciński, Podróże do piekieł, w: Pisma, oprac. A. Micińska, Kraków 1970.
J. Stempowski, Eseje, Kraków 1984:

Esej dla Kassandy, Chimera jako zwierzę pociągowe,
A. S. Kowalczyk, W kręgu poetyki eseju, w: tegoż, Kryzys świadomości europejskiej w
eseistyce polskiej lat 1945 – 1977 (Vincenz – Stempowski – Miłosz), Warszawa 1990.
18. M. Dąbrowska, Dzienniki powojenne, Warszawa 1997.:

Przedmowa w tomie I s. 5-39,

z tomu I: listopad i grudzień 1948 (s. 320-270). wiosna 1949, s. 418441;

z tomu II: przed odwilżą s. 372-391
W. Gombrowicz, Dziennik, Wyd. Literackie 2004 (fragmenty).
M. Głowiński, Powieść a dziennik intymny, w: tegoż, Gry powieściowe, Warszawa
1973.
19. O. Tokarczuk, Dom dzienny, dom nocny, Wałbrzych 1999.
P. Czapliński, Ślady przełomu o prozie polskiej 1976-1996, Kraków 1997.
20. P. Śliwiński, Przygody z wolnością, Kraków 2002.
http://biuroliterackie.pl/ wybrane wiersze: Romana Honeta, Andrzeja Sosnowskiego,
Bohdana Zadury, Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego, Marty Podgórnik, Krystyny
Miłobędzkiej.