kąpielisko – w świetle wybranych przepisów

Problemy ogólne i przedmiotowe / General and subject – matter
dr Iwona Michniewicz
Ratownictwo Wodne Rzeczpospolitej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im.
Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu
dr Romuald Michniewicz
Ratownictwo Wodne Rzeczpospolitej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im.
Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu
KĄPIELISKO – W ŚWIETLE WYBRANYCH PRZEPISÓW
SWIMMING AREA – IN THE VIEW OF SELECTED REGULATIONS
W środowisku ratowniczym, coraz więcej jest głosów, że wiele szkód
(jakkolwiek tego nie rozumieć), wyrządziło wejście w życie nowych regulacji
prawnych, w tym ustawy o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach
wodnych a w ślad za nią, czterech kolejnych rozporządzeń Ministra Spraw
Wewnętrznych.
Należy jednak pamiętać, iż pierwotnym powodem rewolucji prawnej w
ratownictwie była Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
15 lutego 2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach [1]. Ten
dokument uchylił bowiem dyrektywę 76/160/EWG (Dz. U. UE. L. 06.64.37), i został
implementowany do polskiego prawa ustawą z dnia 4 marca 2010 r., o zmianie
ustawy Prawo wodne (Dz. U. z 2010 r., Nr 44, poz. 253) [2], stanowiącą nowelizację
ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U z 2005 r. Nr 267, poz. 2255, z
późn. zm.) [3]. Ta sekwencja zmian prawa, wymusiła modyfikację dotychczasowego
podejścia do zagadnienia wyznaczania, oznakowania, wyposażania, liczby
ratowników i zarządzania kąpieliskami, w tym nadzorowania jakości wody w
kąpielisku i sposobu jej oceny oraz klasyfikacji.
Obowiązki różnych podmiotów, odpowiedzialnych za organizację kąpieliska
Wójt, burmistrz, prezydent miasta – organ wykonawczy samorządu
gminnego, odpowiada za sprawy organizacyjne związane z wyznaczaniem kąpielisk
i prowadzeniem ewidencji, tj.:
1. przygotowuje projekt uchwały obejmujący wykaz planowanych kąpielisk
sporządzony po rozpatrzeniu wniosków złożonych przez organizatorów
kąpielisk oraz wydzielonych fragmentów wód powierzchniowych, na których
planuje utworzyć kąpieliska, dla których będzie organizatorem,
2. podaje do publicznej wiadomości projekt uchwały obejmujący wykaz
planowanych kąpielisk oraz rozpatruje zgłoszone uwagi i propozycje,
3. przekazuje projekt uchwały do zaopiniowania właściwemu: dyrektorowi
regionalnego zarządu gospodarki wodnej, wojewódzkiemu inspektorowi
ochrony środowiska i państwowemu powiatowemu inspektorowi
25
sanitarnemu, a w przypadku kąpielisk położonych na polskich obszarach
morskich, również właściwemu terytorialnie dyrektorowi urzędu morskiego,
4. prowadzi i aktualizuje ewidencję kąpielisk [4].
5. przekazuje na wniosek właściwego inspektora sanitarnego właściwym
organom w sprawach gospodarowania wodami, informacje zawarte w
prowadzonej przez niego ewidencji,
6. rozpowszechnia informacje o wprowadzonym zakazie kąpieli za pomocą
środków masowego przekazu.
Rada gminy – zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym,
odpowiada za:
1.
zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty [5] . W szczególności zadania
własne obejmują sprawy: (…) 5) ochrony zdrowia, (…) 10) kultury fizycznej i
turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
2.
zatwierdza projekt uchwały wyznaczającej kąpieliska.
Organizator kąpieliska – odpowiada za sprawy techniczne związane z
prowadzeniem kąpieliska, tj.:
1. zorganizowanie kąpieliska i utrzymanie infrastruktury przy nim
zlokalizowanej,
2. wnioskuje o wyznaczenie kąpieliska uchwałą wójta, burmistrza, prezydenta
miasta i umieszczenie w ewidencji kąpielisk na terenie gminy,
3. aktualizuje dane, które zgodnie z ustawą zobowiązany jest dostarczyć
właściwemu wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta,
4. oznakowuje kąpielisko,
5. sporządza profil wody w kąpielisku [6],
6. prowadzi kontrolę wewnętrzną zgodnie z art. 163 ustawy Prawo wodne,
7. ustala wspólnie z inspektorem sanitarnym harmonogram poboru próbek
wody do badań laboratoryjnych,
8. systematyczne wizualne nadzorowanie kąpieliska,
9. zleca badanie jakości wody laboratoriom upoważnionym ustawowo
(laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub inne laboratoria
zatwierdzone przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej),
10. niezwłocznie przekazuje wyniki badania wody właściwemu inspektorowi
sanitarnemu celem dokonania oceny jej jakości,
11. informuje właściwego inspektora sanitarnego o wystąpieniu zmian mogących
mieć wpływ na jakość wody w kąpielisku oraz o zawieszeniu harmonogramu
badań wody w kąpielisku,
12. informuje kąpiące się osoby o jakości wody w kąpielisku i o zaleceniach
organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
13. ustala przyczynę ewentualnego zanieczyszczenia wody i podejmuje
działania dla ochrony zdrowia ludzkiego i poprawy jakości wody.
26
Terminy otwarcia kąpielisk
Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne [3] sezon
kąpielowy obejmuje okres między 15 czerwca a 30 września. Indywidualnie dla
każdego kąpieliska decyzję o jego otwarciu i zamknięciu w ramach czasowych
określonych prawem praktycznie podejmuje organizator kąpieliska.
Sezon kąpielowy jest okresem określonym przez radę gminy w uchwale,
terminy te są zatwierdzane uchwałą Rady gminy, dodatkowo informacje te można
znaleźć w Serwisie kąpieliskowym prowadzonym przez Główny Inspektorat
Sanitarny.
Liczba kąpielisk w 2013 roku
W roku 2011 zgłoszonych zostało 220 kąpielisk, w 2012 było ich 221, a w
sezonie kąpielowym 2013 – 204.
Najwięcej kąpielisk znajdowało się (w roku 2013) na terenie
województwa pomorskiego (67, z czego 52 to kąpieliska morskie i 15 śródlądowe) i
zachodniopomorskiego (47, z czego 30 to kąpieliska morskie i 17 śródlądowe).
Najmniej było ich w opolskim (2), podkarpackim (2) i podlaskim (2). W
analizowanym sezonie kąpielowym, żadnego kąpieliska nie zorganizowano na
terenie województwa małopolskiego.
Najwięcej kąpielisk na tzw. śródlądziu znajdowało się na obszarze
województwa wielkopolskiego (27) oraz po 13 kąpielisk w województwach kujawsko
– pomorskim i warmińsko – mazurskim.
Przepisy dotyczące organizacji kąpielisk
Definicja kąpieliska została określona w ustawie Prawo wodne [3] w poniższym
brzmieniu:
(…) rozumie się przez to wyznaczony uchwałą rady gminy, wydzielony i
oznakowany fragment wód powierzchniowych, wykorzystywany przez dużą liczbę
osób kąpiących się, określoną w uchwale rady gminy w sprawie wykazu kąpielisk,
pod warunkiem że w stosunku do tego kąpieliska nie wydano stałego zakazu
kąpieli; kąpieliskiem nie jest: basen pływacki, basen uzdrowiskowy, zamknięty
zbiornik wodny podlegający oczyszczaniu lub wykorzystywaniu w celach
terapeutycznych, sztuczny, zamknięty zbiornik wodny, oddzielony od wód
powierzchniowych i wód podziemnych.
Oznakowanie kąpieliska, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 6 marca 2012 [7]:
1. Strefy dla umiejących i nieumiejących pływać oraz brodzik w kąpieliskach i
miejscach wykorzystywanych do kąpieli oznacza się bojami (pławami), z tym
że:
1) strefy dla nieumiejących pływać, o głębokości wody nie większej niż 120
cm – bojami (pławami) w kolorze czerwonym, przy czym za bojami
27
2.
3.
4.
5.
6.
(pławami) powinien znajdować się pas bezpieczeństwa o szerokości 5 m i
głębokości nieprzekraczającej 130 cm;
2) strefy dla umiejących pływać, o głębokości wody do 4 m – bojami
(pławami) w kolorze żółtym, przy czym ich odległość od strefy dla
nieumiejących pływać lub od linii brzegowej może w kierunku
prostopadłym wynosić maksymalnie 50 m, z tym że boje (pławy) żółte nie
powinny znajdować się w odległości większej niż 50 m od brzegu;
3) wydzielony brodzik dla dzieci, o głębokości wody do 40 cm – bojami
(pławami) w kolorze białym oraz dodatkowo otacza się siatką sięgającą od
powierzchni lustra wody do dna.
W przypadku gdy granice stref dla umiejących i nieumiejących pływać
wyznaczają granice pomostów stałych lub pływających, nie wykonuje się
oznaczeń granic tych stref bojami (pławami).
W kąpieliskach, miejscach wykorzystywanych do kąpieli, pływalniach oraz
innych obiektach dysponujących nieckami basenowymi o łącznej powierzchni
powyżej 100 m2 i głębokości ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub
głębokości powyżej 1,2 m należy oznaczyć głębokość wody poprzez:
1) umieszczenie napisów informujących o głębokości na ścianach lub dnie
niecek basenowych – w pływalniach oraz innych obiektach dysponujących
nieckami basenowymi o łącznej powierzchni powyżej 100 m2 i głębokości
ponad 0,4 m w najgłębszym miejscu lub głębokości powyżej 1,2 m;
2) zamieszczenie tabliczek informujących o głębokości wody na pomostach
lub bojach – w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli.
Ustala się znak informacyjny „plaża strzeżona”. Znaki informacyjne mają
kształt trójkąta równobocznego o długości boku 75 cm lub prostokąta o
wymiarach 80 x 60 cm. Wzory znaków zakazu, nakazu oraz znaków
informacyjnych określa załącznik do rozporządzenia.
Ustala się oznaczenia kolorów flag:
1) flaga biała – kąpiel dozwolona;
2) flaga czerwona – zakaz kąpieli.
Flagę czerwoną wywiesza się w przypadku, gdy co najmniej:
1) temperatura wody wynosi poniżej 14°C;
2) widoczność jest ograniczona do 50 m;
3) szybkość wiatru przekracza 5 stopni w skali Beauforta;
4) występuje fala powyżej 70 cm, z pojawiającymi się pienistymi białymi
grzywami;
5) występują silne prądy wsteczne;
6) trwa akcja ratownicza;
7) prędkość nurtu wody przekracza 1 m/s;
8) występuje chemiczne lub biologiczne skażenie wody;
9) występują wyładowania atmosferyczne.
28
Wyposażenie kąpieliska, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 27 lutego 2012 r. [8].
Kąpielisko wyposaża się w:
1) ratowniczą łódź motorową – jedna na każde 400 m linii brzegowej;
2) ratowniczą łódź wiosłową – jedna na każde 100 m linii brzegowej;
3) koło ratunkowe z nietonącą linką o długości 25 m lub pasy ratownicze –
jedna sztuka na każde 50 m linii brzegowej, umieszczone w pobliżu lustra
wody;
4) żerdzie ratunkowe na kąpieliskach posiadających pomosty stałe lub
pływające – dwie sztuki;
5) liny asekuracyjne o długości minimum 80 m na kołowrotku lub w
zasobniku linowym – jedna na każde 100 m linii brzegowej;
6) tubę głosową elektroakustyczną na każdym stanowisku ratowniczym;
7) tablicę do zamieszczania informacji o temperaturze wody i powietrza,
szybkości wiatru oraz wysokości fali;
8) akustyczny sygnał alarmowy typu gwizdek, gong, dzwon lub syrena – po
jednej sztuce na każdym stanowisku ratowniczym;
9) środki łączności między stanowiskami ratowniczymi;
10) rzutki ratunkowe – po jednej sztuce dla każdego ratownika wodnego;
11) lornetki – jedna sztuka na każdym stanowisku ratowniczym;
12) zestaw do nurkowania (płetwy, maska, fajka) – po jednym komplecie dla
każdego ratownika wodnego;
13) podwyższone stanowiska ratownicze dla ratowników wodnych – jedno na
każde 100 m linii brzegowej;
14) maszt wraz z kompletem flag przy każdym stanowisku ratowniczym;
15) sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne.
Wykaz sprzętu medycznego, leków i artykułów sanitarnych, w które
wyposaża się wyznaczone obszary wodne, określa załącznik do rozporządzenia.
Sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne umieszcza się w łatwej do
przenoszenia torbie/plecaku lub torbach/plecakach o miękkich wewnętrznych
ścianach, z tkaniny trudno zapalnej, wodoodpornej z uchwytami umożliwiającymi
transport w ręku, na ramieniu i na plecach, z łatwym dostępem do niezależnych
przegród na sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne, z elementami odblaskowymi,
oznakowanej/oznakowanego krzyżem św. Andrzeja lub znakiem podmiotu
uprawnionego do wykonywania ratownictwa wodnego.
Liczba ratowników na kąpielisku, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 23 stycznia 2012 r. [9].
Ustala się minimalne wymagania dotyczące liczby ratowników wodnych
zapewniających stałą kontrolę wyznaczonego obszaru wodnego:
w przypadku kąpielisk:
a) śródlądowych na każde 100 m linii brzegowej – jeden ratownik wodny od
strony lądu i jeden ratownik wodny od strony lustra wody, przebywający na
29
łodzi lub platformie umożliwiającej obserwację i umieszczonej poza strefą
dla umiejących pływać,
b) nadmorskich na każde 100 m linii brzegowej – trzyosobowe zespoły
ratowników wodnych, w tym co najmniej jeden ratownik wodny od strony
lustra wody.
Badanie jakości wody
Zmiany związane z organizacją i nadzorowaniem kąpielisk wynikają z
nowego rozumienia oceny zagrożeń. Pozwala to na odejście od sztywnych ram
badania szeregu parametrów mikrobiologicznych i fizykochemicznych, gdzie już
nieznaczne przekroczenie jednego z parametrów stanowiło o dyskwalifikacji
kąpieliska. Sposób postępowania zgodny ze starą dyrektywą 76/160/EWG*
powodował, iż ocena wydawana po sezonie kąpielowym nie odzwierciedlała
rzeczywistego stanu kąpieliska oraz zagrożeń zdrowotnych i innych niezwiązanych
z rutynowymi badaniami pomimo kontrolowania długiej listy parametrów.
Dyrektywa 2006/7/WE* realizuje zobowiązanie zapewnienia wysokiego poziomu
ochrony wody w kąpieliskach, z równoczesnym wprowadzeniem nowego modelu
zarządzania jakością wody w kąpieliskach i odejściem od ostrych kryteriów
normatywnych na rzecz oceny realnych zagrożeń i analizy tych wskaźników, które
rzeczywiście stanowią niebezpieczeństwo. Główna różnica w podejściu obu
dyrektyw polega na kompleksowym podejściu nowej dyrektywy do oceny jakości
wody poprzez analizę dłuższego okresu czasu przy mniejszym zakresie
parametrów świadczącym o zanieczyszczeniu kałowym wody – Escherichia coli i
enterokoki, które zostały zakwalifikowane jak stanowiące potencjalnie największe
ryzyko zdrowotne dla osób kąpiących się. Ważna jest prewencja oparta na realnej
ocenie wody i natychmiastowa reakcja. Pozwalają na to m.in. zmiany wprowadzone
w zakresie organizacji i nadzoru nad kąpieliskami poprzez skupienie się na ocenie
mikrobiologicznej oraz występowaniu sinic.
Harmonogram pobrania próbek wody w kąpielisku uwzględnia terminy
pobierania i analizy nie mniej niż czterech próbek w sezonie kąpielowym, w okresie
funkcjonowania kąpieliska, tak aby przerwa między badaniami nie przekraczała
miesiąca. Pierwsza próbka pobierana jest na krótko przed rozpoczęciem sezonu
kąpielowego.
Błękitna Flaga
Jest to nazwa programu wdrażanego przez pozarządową organizację
ekologiczną – Fundację na rzecz Edukacji Ekologicznej (Foundation for
Environmental Education – FEE), zrzeszającą narodowe organizacje pełniące rolę
krajowych koordynatorów programów FEE.
Błękitna Flaga jest wyróżnieniem przyznawanym obiektom spełniającym
najwyższe kryteria w zakresie jakości wody, zarządzania środowiskowego,
bezpieczeństwa, a także prowadzonych działań edukacyjnych i informacyjnych.
30
Idea Kampanii Błękitnej Flagi powstała w 1985 r. we Francji, kiedy to
kilka miejscowości położonych na Lazurowym Wybrzeżu przyznało certyfikaty
Błękitnej Flagi wyróżniającym się kąpieliskom.
Jako kryterium przyznania wyróżnienia uznano prawidłową gospodarkę
ściekową i dobrą jakość wody.
Plaża ze znakiem Błękitnej Flagi nie może być zanieczyszczona
ściekami przemysłowymi i komunalnymi, teren kąpieliska musi być utrzymywany w
czystości, powinny być tam kosze na śmieci i pojemniki do selektywnej zbiórki
surowców wtórnych, toalety, w tym dla osób niepełnosprawnych.
Na plażę z Błękitną Flagą nie wolno wjeżdżać pojazdami, obozować i
wprowadzać zwierząt. Kąpielisko musi być strzeżone, wyposażone w środki
pierwszej pomocy i źródło wody pitnej.
Wyróżnienie przyznawane jest od ponad 20 lat, ale tylko na jeden sezon.
Błękitną Flagę otrzymują nie tylko plaże i mariny w Europie, ale również leżące w
tak egzotycznych miejscach jak Republika Południowej Afryki, Karaiby, Maroko czy
Nowa Zelandia.
W roku 2013 wyróżnione Błękitną Flagą były następujące kąpieliska:
1. Gdańsk (kąpielisko Molo Brzeźno; kąpielisko Jelitkowo; kąpielisko
Sobieszewo; kąpielisko Stogi),
2. Gdynia (kąpielisko Śródmieście),
3. Dziwnów,
4. Dziwnówek,
5. Dźwirzyno (kąpielisko Grzybowo),
6. Lubczyna,
7. Kobylanka,
8. Kołobrzeg (Plaża Centralna, Plaża Zachodnia),
9. Międzywodzie,
10. Międzyzdroje,
11. Moryń,
12. Mrzeżyno,
13. Niechorze,
14. Pobierowo,
15. Pogorzelica,
16. Postomino,
17. Pustkowo,
18. Rewal,
19. Sopot (kąpielisko Koliba),
20. Stepnica,
21. Świnoujście (Uznam),
22. Trzęsacz,
23. Ustka (Plaża Wschodnia),
24. Ustronie Morskie.
31
Podsumowanie
Dobrze zorganizowane kąpielisko, to nie lada wyzwanie dla
zarządzającego. Nie wystarczy kupić sprzęt i zatrudnić ratowników. Trzeba
dokonać, czasem ze znacznym wyprzedzeniem, wiele innych czynności mających
swoje uzasadnienie i sprecyzowanych prawnie (choćby uchwała rady gminy,
badanie jakości wody). Czasy, kiedy kąpielisko kojarzyło się wyłącznie z
ratownikiem i masztem z flagą, minęły. Dzisiejsze kąpielisko jest miejscem, gdzie
musi się znaleźć ekwipunek warty kilkadziesiąt tysięcy złotych (począwszy od łodzi
motorowej, przez łódź wiosłową, zestaw środków medycznych, na drobnym
sprzęcie ratowniczym skończywszy). Ratownicy powinni wiedzieć i dbać o to, by na
strzeżonym przez nich kąpielisku, nie zabrakło niczego, co jest wymagane
przepisami. Zarządzający (organizator), mają obowiązek zapewnić całe
wyposażenie i zatrudnić odpowiednio wykwalifikowanych fachowców, ale ratownicy
mają ustawowy obowiązek (art. 16 pkt 9 Ustawy o bezpieczeństwie osób
przebywających na obszarach wodnych) [10], niezwłocznie informować
zarządzającego, o którym mowa w art. 21 ust. 1, oraz swojego przełożonego o
zagrożeniach bezpieczeństwa osób przebywających na obszarze wodnym. Zatem:
nie wolno udawać, że się nie widzi, że nie ma problemu, że potem, zaraz, jutro …
dokupi się, zmieni, poprawi. Gdy wydarzy się tragedia, to przede wszystkim
ratownicy będą stali na pierwszej linii oskarżenia. Lepiej wyjść na męczącego
osobnika, niż zaniechać swoich obowiązków (z lenistwa, niewiedzy, strachu), niż
odpowiadać za przyczynienie się do śmierci człowieka, bo łódź nie była sprawna,
bo nie było tlenu, bo było za mało ratowników, etc.
Literatura:
1. Dyrektywa 2006/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 lutego
2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w kąpieliskach i uchylająca
dyrektywę 76/160/WE (Dz.U. L 64 z 4.3.2006).
2. Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne (Dz.U. Nr
44, poz. 253).
3. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2012 r. poz. 145).
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2011 r. w sprawie
ewidencji kąpielisk oraz sposobu oznakowania kąpielisk i miejsc
wykorzystywanych do kąpieli (Dz.U. Nr 91, poz. 527).
5. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2013 poz.
594).
6. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie
profilu wody w kąpielisku (Dz. U. Nr 36, poz. 191).
7. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 6 marca 2012 r. w
sprawie sposobu oznakowania i zabezpieczania obszarów wodnych oraz
wzorów znaków zakazu, nakazu oraz znaków informacyjnych i flag (Dz.U.
2012 poz. 286).
32
8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 lutego 2012 r. w
sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów
wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i
ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne (Dz.U. 2012
poz. 261).
9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie
prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu
wykorzystywanym do kąpieli (Dz.U. Nr 86, poz. 478).
10. Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających
na obszarach wodnych (Dz.U. Nr 208, poz. 1240).
*Oryginalne teksty oraz tłumaczenia wspólnotowych aktów prawnych
opublikowanych w Dzienniku Urzędowym UE dostępne są na stronie internetowej
Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/legislation/index_pl.htm
33