pobierz plik
Transkrypt
pobierz plik
Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska. Sp. z o.o. Jendrośka Jerzmański Bar & Partners. Environmental Lawyers. Pl. Solny 16, 50-062 Wrocław; www.jjb.com.pl tel. (0-71) 34 102 34; fax: (0-71) 34 101 97; e-mail: [email protected] Magdalena Bar, Krzysztof Okrasiński RAPORT KOŃCOWY Z REALIZACJI BADANIA PN. „WERYFIKACJA ZGODNOŚCI PROJEKTÓW REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO Z RAMOWĄ DYREKTYWĄ WODNĄ W ŚWIETLE ART. 4.1 ORAZ 4.7” 12.11.2013 r. SPIS TREŚCI 1. Streszczenie raportu 2. Wprowadzenie w problematykę ekspertyzy 3. Opis próby badawczej oraz opis metodologii, źródeł informacji i kryteriów wyboru projektów do dalszej szczegółowej weryfikacji zgodności projektów RPO WZ z RDW 4. Opis wyników przeprowadzonego badania 5. Karty rekomendacji dla poszczególnych projektów uznanych za niezgodne z RDW 6. Załączniki Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 1. Streszczenie raportu Rozporządzenie Wspólnoty Europejskiej nr 1083/2006 ustala, że państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do zapewnienia „spójności pomocy funduszy z działaniami, politykami i priorytetami Wspólnoty oraz jej komplementarności z innymi wspólnotowymi instrumentami finansowymi”. Niezbędne jest zagwarantowanie zgodności projektów współfinansowanych ze środków finansowych Unii Europejskiej m.in. z wymaganiami Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. UE L 327 z dnia 22 grudnia 2000 r., z późn.zm.), tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej (dalej: RDW). W przypadku Polski jest to o tyle trudno, że − polskie przepisy implementujące RDW oraz plany gospodarowania wodami przyjęto z dużym opóźnieniem, przy czym działanie te nie zostały uznane przeprowadzone w sposób prawidłowy, − ocena środowiskowa przedsięwzięć ingerujących w wody podziemne i powierzchniowe bardzo rzadko była wykonywana w sposób uwzględniający konieczność zachowania zgodności z przepisami RDW. Okoliczności te nie zwalniają jednak Polski z obowiązku zapewnienia, że projekty finansowane z funduszy Unii Europejskiej są zgodne z celami środowiskowymi RDW. Mając to na uwadze, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, jako Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 (dalej: RPO WZ), podjęły decyzję o konieczności wykonania niniejszej ekspertyzy. Dla potrzeb realizacji zlecenia przeanalizowano 1 921 projektów, dla których wnioski o dofinansowania złożono do dnia 30.08.2012 r. Z uwagi na ewidentny brak możliwości negatywnego oddziaływania na cele środowiskowe RDW, z badania wyłączono projekty realizowane w ramach działania 3.2 – poddziałania 133C, 132, 131 oraz częściowo poddziałania 451. Badanie przeprowadzono w trzech zasadniczych etapach: 1. W pierwszym etapie kolejności ustalono kryteria wyboru projektów do dalszej, szczegółowej weryfikacji pod kątem zgodności z wymaganiami RDW. Przeanalizowano opisy 1 921 projektów oraz przeprowadzono ich kwalifikację pod kątem potencjalnej 2 możliwości takiego oddziaływania na środowisko wodne, które może potencjalnie zagrażać celom środowiskowym RDW. Doprowadziło to do stwierdzenia konieczności poddania 9 wybranych projektów szczegółowej analizie zgodności z RDW: 1) Porty Zalewu Szczecińskiego - poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój. 2) Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy. 3) Budowa infrastruktury rekreacyjnej i żeglarskiej w Stepnicy. 4) Zagospodarowanie Basenu Północnego w Świnoujściu na port jachtowy. 5) Odbudowa i modernizacja przystani żeglarskiej w miejscowości Lubczyna, gmina Goleniów, w oparciu o plany projektu Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. 6) Budowa Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej. 7) Budowa nabrzeża obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej km 717,5 -718,6. Nabrzeże pasażerskie – północne. 8) Zagospodarowanie turystyczne jeziora Panieńskiego i Stawno w m. Pełczyce. 9) Budowa odwodnienia w Goleniowskim Parku Przemysłowym. 2. W drugim etapie każdy z projektów, który na podstawie listy kwalifikacyjnej został uznany za mogący zagrażać celom środowiskowym RDW, poddano szczegółowej analizie zgodności z wymaganiami dyrektywy. W stosunku do przeważającej części projektów uznano, że są one całkowicie neutralne pod względem celów środowiskowych RDW. Nie wprowadzają one nowych zmian w charakterystyce fizycznej jednolitych części wód powierzchniowych, nie wpływają na zmiany poziomu jednolitych części wód podziemnych oraz nie mają żadnego istotnego bezpośredniego wpływu na stan wód. W stosunku do 7 projektów stwierdzono, że nie zagrażają one celom środowiskowym RDW. Natomiast w odniesieniu do 2 projektów zagrażających uzyskaniu celu środowiskowego RDW przeprowadzono analizę pod kątem występowania przesłanek ustanowienia derogacji w trybie art. 4 ust. 7-9 RDW. W obydwu przypadkach stwierdzono, że takie przesłanki nie występują, w związku z czym zaistniała potrzeba rozważenia konieczności podjęcia działań naprawczych. Chodzi tu o projekty: 1) Porty Zalewu Szczecińskiego - poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój. 2) Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy. 3 Występujące przy obydwu projektach pogłębianie torów wodnych (które jest częścią projektu) zostało uznane za jedyne działanie bezpośrednio zagrażające celom środowiskowym RDW. 3. Trzeci etap polegał na sformułowaniu rekomendacji przedstawiających proponowane działania naprawcze w odniesieniu do dwóch projektów kolidujących z celami środowiskowymi RDW, dla których nie wystąpiły przesłanki ustanowienia derogacji w trybie art. 4 ust.7-9 RDW. Rekomendacje te sprowadzają się do następujących działań: 1) uwzględnienie skutków realizacji projektów w przygotowywanych planach ochrony obszarów Natura 2000; 2) uwzględnienie przedmiotowych projektów w przeprowadzanych strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko dla projektów dwóch dokumentów strategicznych pn. „Program rozwoju polskich portów morskich do roku 2020 (z perspektywą do 2030 roku)” oraz „Polityka morska Rzeczypospolitej Polskiej do roku 2020"; 3) uwzględnienie ww. projektów w ramach prac związanych z opracowywaniem Masterplanów, mających za zadanie uzupełnienia obowiązujących Planów gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy. 4 2. Wprowadzenie w problematykę ekspertyzy Rozporządzenie 1083/2006 WE ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w art. 9 ust. 2 ustala, że państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są do zapewnienia „spójności pomocy funduszy z działaniami, politykami i priorytetami Wspólnoty oraz jej komplementarności z innymi wspólnotowymi instrumentami finansowymi”. Nie ulega wątpliwości, że „działania, polityki i priorytety Wspólnoty” obejmują m.in. zapewnienia zgodności z przepisami o ochronie środowiska. W toku opracowywania projektów krajowych i regionalnych programów operacyjnych oraz prowadzenia konsultacji w tej sprawie z Komisją Europejską, w każdym z tych dokumentów zawarto następujący zapis: „Projekty współfinansowane w ramach programu operacyjnego będą w pełni zgodne z postanowieniami dyrektyw ooś, siedliskowej i ptasiej”. W związku z powyższym, w fazie wyboru projektów aplikujących o dofinansowanie ze środków finansowych Unii Europejskiej w ramach ww. programów zastosowano odpowiednie kryteria kwalifikacyjne celem zagwarantowania, że projekty te spełniają wymagania nakreślone przez powyżej wymienione dyrektywy. Niemniej, rozporządzenie 1083/2006 nie odwołuje się do konkretnych dyrektyw, lecz ogólnie odnosi się do „działań, polityk i priorytetów Wspólnoty”. Można zatem uznać, że niezbędne jest zagwarantowanie zgodności projektów współfinansowanych ze środków finansowych Unii Europejskiej m.in. z wymaganiami Dyrektywy 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz.U. UE L 327 z dnia 22 grudnia 2000 r., z późn.zm.), tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej (dalej: RDW). Próba poprawnej transpozycji RDW do polskiego porządku prawnego została dokonana przyjęciem ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 32, poz. 159), która weszła w życie 18 marca 2011 r. Zakres tej ustawy obejmował m.in. kwestie celów środowiskowych wynikających z planów gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy. Plany te zostały przyjęte uchwałami Rady Ministrów z dnia 22 lutego 2011 r., po czym zostały opublikowane w Monitorze Polskim. Transpozycję RDW oraz przyjęcie planów gospodarowania wodami przeprowadzono z dużym opóźnieniem czasowym: RDW powinna być wdrożona do polskiego porządku 5 prawnego już w dniu 1 maja 2004 r., natomiast plany gospodarowania wodami powinny być opublikowane do 22 grudnia 2009 r. Ponadto, ww. działania zrealizowano w sposób budzący wątpliwości pod kątem zgodności z RDW. W związku z powyższym, w lutym 2013 r. Komisja Europejska wniosła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej sprawę przeciwko Polsce w związku z nieprawidłową transpozycją europejskich przepisów w dziedzinie ochrony wód 1. Waga postawionych Polsce zarzutów jest potęgowana konkluzjami ze sprawozdania Komisji na temat jakości polskich planów gospodarowania wodami2. Autorzy opracowania przedstawiają swoją ocenę tych planów i wskazują, że są one ich zdaniem niespójne, oparte na wątpliwych podstawach i nie czynią zadość wymaganiom RDW. W związku z powyższym, 2 lipca 2013 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 118/2013 w sprawie przyjęcia Planu działania w zakresie planowania strategicznego w gospodarce wodnej. Z uchwały tej wynika m.in. koncepcja opracowania Masterplanów dla dorzecza Odry i dla dorzecza Wisły, które zostaną docelowo włączone do planów gospodarowania wodami i będą stanowiły ich uzupełnienie w sposób zgodny z przepisami RDW. Zakłada się, że działanie to zostanie zakończone do końca września 2014 r. W kontekście charakteru niniejszego opracowania istotne jest podkreślenie, że w ramach opracowywania Masterplanów analizowane będą tysiące projektów mogących kolidować z celami środowiskowymi RDW, dzięki czemu możliwe będzie ujęcie kwestii oddziaływań skumulowanych. Zarysowane powyżej uwarunkowania prawne mają wpływ na dystrybucję funduszy finansowych Unii Europejskiej. W listopadzie 2011 r. Komisja Europejska zwróciła się do władz Polski z pismem, w którym stwierdziła konieczność przekazania przez stronę polską dowodów wykazujących zgodność projektów hydrotechnicznych realizowanych ze środków finansowych UE z wymaganiami RDW. Jest to o tyle trudne, że: − polskie przepisy implementujące RDW oraz plany gospodarowania wodami przyjęto z dużym opóźnieniem, przy czym działanie te nie zostały uznane przeprowadzone w sposób prawidłowy, − ocena środowiskowa przedsięwzięć ingerujących w wody podziemne i powierzchniowe bardzo rzadko była wykonywana w sposób uwzględniający konieczność zachowania zgodności z przepisami RDW, 1 2 http://europa.eu/rapid/press-release_IP-13-144_pl.htm http://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/pdf/CWD-2012-379_EN-Vol23_PL_pl.pdf 6 − Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 11 września 2012 r. w sprawie C-43/10 (punkty 57-65) stwierdził, że przedsięwzięcia realizowane przed przyjęciem planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza nie mogą „poważnie zagrażać osiągnięciu celów” RDW, a w przypadku gdy powodują one takie zagrożenie – należy zastosować w stosunku do nich przepisy art. 4 ust. 7 RDW. W tej sytuacji strategicznym zadaniem władz krajowych stało się udowodnienie zgodności ww. projektów z celami środowiskowymi RDW. W związku z powyższym, na szczeblu instytucji zarządzających krajowymi i regionalnymi programami operacyjnymi prowadzone są analizy zgodności projektów z celami środowiskowymi RDW. Jednym z możliwych działań jest dokonanie weryfikacji wszystkich projektów, które uzyskały wsparcia w ramach programu operacyjnego, pod kątem zgodności z RDW. Mając na uwadze powyższe uwarunkowania, władze Województwa Zachodniopomorskiego – Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, jako Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 (dalej: RPO WZ), podjęły decyzję o konieczności wykonania ekspertyzy pn. „Weryfikacja zgodności projektów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego z Ramową Dyrektywą Wodną w świetle art. 4.1 oraz 4.7”. Niniejszy raport przedstawia wyniki przeprowadzonych analiz oraz formułuje rekomendacje w zakresie możliwych do podjęcia działań naprawczych. 7 3. Opis próby badawczej oraz opis metodologii, źródeł informacji i kryteriów wyboru projektów do dalszej szczegółowej weryfikacji zgodności projektów RPO WZ z RDW 1. Cele badania Cele przeprowadzonego badania są następujące: 1) cel główny: ocena zgodności projektów RPO WZ z RDW; 2) cel szczegółowy 1: analiza dokumentacji projektów RPO WZ w zakresie ich zgodności z RDW; 3) cel szczegółowy 2: identyfikacja niezgodności projektów RPO WZ z RDW; 4) cel szczegółowy 3: określenie ścieżki postępowania i wskazanie działań naprawczych; 5) cel szczegółowy 4: przygotowanie materiału do wykorzystania w trakcie kontroli (prowadzonej np. przez organy Komisji Europejskiej lub Instytucję Audytową - Urząd Kontroli Skarbowej), który miałby wykazać, że Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Zachodniopomorskiego (IZ RPO) zapewniła zgodność finansowanych projektów z przepisami RDW; 6) cel szczegółowy 5: opracowanie propozycji listy sprawdzającej służącej do weryfikacji planowanych przedsięwzięć pod kątem zgodności z RDW; lista ta służyłaby ocenie projektów RPO WZ wyłączonych z niniejszej analizy; pełniłaby ona funkcję zbliżoną do obecnie stosowanej listy sprawdzającej projektów pod kątem zgodności z dyrektywą OOŚ; lista mogłaby także być wykorzystana także w przyszłej perspektywie finansowej. 2. Określenie grupy badawczej Dla potrzeb realizacji zlecenia przeanalizowano wszystkie projekty, które były przedstawione w załączniku do Szczegółowego Opisu Przedmiotu Zamówienia będącego elementem Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia. Chodzi tu o 1 921 projektów, dla których wnioski o dofinansowania złożono do dnia 30.08.2012 r. i znajdują się one na listach rankingowych. Z uwagi na ewidentny brak możliwości negatywnego oddziaływania na cele środowiskowe JCWP i JCWPd, z badania wyłączono projekty realizowane w ramach działania 3.2 – poddziałania 133C, 132, 131 oraz częściowo poddziałania 451. 8 3. Opis metodologii W pierwszej kolejności ustalono kryteria wyboru projektów do dalszej, szczegółowej weryfikacji pod kątem zgodności z wymaganiami RDW. Skoncentrowane zostały one wokół kwestii faktycznego oddziaływania mogącego potencjalnie kolidować z celami środowiskowymi RDW. Kryteria te zapisano w formie listy sprawdzającej pozwalającej na zidentyfikowanie tych projektów, które mogą stanowić choćby potencjalne zagrożenie dla osiągnięcia celów środowiskowych wynikających z RDW. Najważniejszy był tu nie stan prawny (tzn. ilość czy rodzaj uzyskanych decyzji), lecz faktyczna ingerencja w środowisko wodne. Wypełnienie listy doprowadziło do stwierdzenia konieczności poddania wybranych projektów szczegółowej analizie zgodności z RDW. Wzór listy, w oparciu o którą prowadzono kwalifikację projektów do szczegółowej analizy, stanowi załącznik nr 1 do niniejszego raportu. W związku z powyższym, przeanalizowano opisy 1 921 projektów oraz przeprowadzono ich kwalifikację pod kątem potencjalnej możliwości takiego oddziaływania na środowisko wodne, które może potencjalnie zagrażać celom środowiskowym RDW. Kierowano się treścią art. 4 ust. 7 RDW, który mówi o „nowych zmianach w charakterystyce fizycznej części wód powierzchniowych” oraz „zmianach poziomu części wód podziemnych” – które to zmiany są wynikiem realizacji działań i przedsięwzięć ingerujących bezpośrednio w środowisko wodne. Niezależnie od powyższego, na etapie analizy projektów Wykonawca zwrócił się do Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z prośbą o niewiążącą informację lub sugestię odnośnie do zrealizowanych w ostatnich latach przedsięwzięć, które zdaniem tych organów mogą potencjalnie kolidować z celami środowiskowymi RDW. Odpowiedź tych organów nie wniosła jednak żadnych informacji istotnych z punktu widzenia przedmiotowego badania (dokumenty te stanowią odpowiednio załącznik nr 3 i 4 do niniejszego raportu). Każdy z projektów, który na podstawie listy kwalifikacyjnej został uznany za mogący zagrażać celom środowiskowym RDW, poddano szczegółowej analizie zgodności z wymaganiami dyrektywy. Schemat i specyfikę analizy na tym etapie warunkuje treść RDW, w szczególności art. 4 oraz załączniki do dyrektywy. Ogólne ramy do jej przeprowadzenia zostały wskazane w publikacji Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z 2011 r. pn. „Zasady weryfikacji przesłanek z art. 4 ust. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej w odniesieniu do 9 przedsięwzięć przeciwpowodziowych realizowanych w stanie prawnym obowiązującym przed i po 18 marca 2011 r. wraz z wytycznymi do oceny wpływu/oddziaływania przedsięwzięcia na cele ochrony wód w rozumieniu art. 4.1. dyrektywy”. Kierowano się także treścią wytycznych Komisji Europejskiej z 2009 r. pn. „Wytyczne dotyczące wyłączeń z realizacji celów środowiskowych”. Wykorzystano również wytyczne zawarte w piśmie Komisji Europejskiej do Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 28 lutego 2012 [Ares (2012) 225303], w którym Komisja przedstawia recenzję 4 polskich ekspertyz zgodności projektów hydrotechnicznych (realizowanych w ramach POIŚ) z wymaganiami RDW. Pierwsza z ww. publikacji przedstawia listy sprawdzające i wytyczne do sposobu przeprowadzenia ekspertyzy. Niemniej, dla potrzeb niniejszego badania opracowano dedykowane listy sprawdzające (załącznik nr 1 i 2 do niniejszego raportu), dostosowane do specyfiki prowadzonych prac analitycznych. Uznano, że zaproponowane dla potrzeb niniejszego badania listy są narzędziem bardziej praktycznym i odzwierciedlającym logiczny schemat wnioskowania w kontekście celu i charakteru oceny przedsięwzięć na okoliczność oceny ich zgodności z RDW. Schemat kolejnych kroków przeprowadzanych w ramach szczegółowej analizy (tj. prowadzonej w oparciu o listę sprawdzającą do szczegółowej analizy zgodności projektów z celami środowiskowymi RDW) przedstawia się w tej liście następująco: A. Charakterystyka przedsięwzięcia, w tym opis rozwiązań z zakresu minimalizacji oddziaływania na środowisko. B. Identyfikacja części wód, w obrębie których będzie realizowane przedsięwzięcie i na które przedsięwzięcie może oddziaływać. C. Identyfikacja celów środowiskowych części wód z uwzględnieniem celów dla obszarów chronionych (rozumianych w kontekście wymagań RDW). D. Określenie stanu części wód w oparciu o dane Państwowego Monitoringu Środowiska, publikacje naukowe, ekspertyzy i inne dokumenty. E. Identyfikacja oddziaływań generowanych przez przedsięwzięcie na etapie jego realizacji i eksploatacji (funkcjonowania) oraz prognoza skutków tych oddziaływań zakończona wnioskiem na temat tego, czy realizacja przedsięwzięcia zagraża uzyskaniu celu środowiskowego dla części wód. 10 F. W przypadku projektów zagrażających uzyskaniu celu środowiskowego RDW wskazanie, czy zachodzą przesłanki ustanowienia derogacji w trybie art. 4 ust. 7-9 RDW, tj.: − czy zostały podjęte wszystkie praktyczne kroki, aby ograniczyć niekorzystny wpływ na stan części wód? − czy dla przedsięwzięcia ustanowiono derogację w planie gospodarowania wodami? − czy powody realizacji przedsięwzięcia przeważają nad celami ochrony wód? − czy cel realizacji przedsięwzięcia może być osiągnięty innymi środkami, stanowiącymi znacznie korzystniejszą opcję środowiskową? − czy zastosowanie derogacji nie wyklucza lub nie przeszkadza w osiągnięciu celów RDW w innych częściach wód w tym samym obszarze dorzecza? − czy przedsięwzięcie jest zgodne z polityką Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska i jej przepisami innymi niż RDW (np. dyrektywa OOŚ lub dyrektywa siedliskowa). G. Ostateczna konkluzja na temat zgodności ocenianego projektu z wymaganiami RDW z uwzględnieniem derogacji wynikających z art. 4 ust. 7-9 RDW. Graficzne ujęcie ww. schematu oceny przedstawia poniższa rycina zaczerpnięta z przywołanej wcześniej publikacji pn. „Zasady weryfikacji przesłanek z art. 4 ust. 7 Ramowej Dyrektywy Wodnej w odniesieniu do przedsięwzięć przeciwpowodziowych realizowanych w stanie prawnym obowiązującym przed i po 18 marca 2011 r. wraz z wytycznymi do oceny wpływu/oddziaływania przedsięwzięcia na cele ochrony wód w rozumieniu art. 4.1. dyrektywy”: 11 Dla projektów, które uznano za kolidujące z celami środowiskowymi RDW, w stosunku do których nie zachodzą przesłanki ustanowienia derogacji w trybie art. 4 ust. 7-9 RDW, zaproponowano rekomendacje w postaci działań naprawczych. Zgodnie z ustaleniami Zamawiającego z Wykonawcą, rekomendacje dotyczą jedynie tych projektów, „dla których istnieje wykonalna ścieżka postępowania, umożliwiająca doprowadzenie projektu do pełnej zgodności z RDW”. 12 4. Opis wyników przeprowadzonego badania W stosunku do przeważającej części projektów uznano, że są one całkowicie neutralne pod względem celów środowiskowych RDW. Nie wprowadzają one nowych zmian w charakterystyce fizycznej jednolitych części wód powierzchniowych (dalej: JCWP), nie wpływają na zmiany poziomu jednolitych części wód podziemnych (dalej: JCWPd) oraz nie mają żadnego istotnego bezpośredniego wpływu na stan wód. W odniesieniu do poszczególnych osi RPO WZ i kategorii projektów sytuacja przedstawia się następująco: 1. Oś 1 – Gospodarka, innowacje, technologie: 1) 1 318 projektów działania 1.1 (Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez innowacyjne inwestycje) i 1.2 (Innowacje i transfer technologii) – to projekty polegające głównie na zakupie i ewentualnym montażu urządzeń, instalacji i pojazdów lub na wdrażaniu nowych technologii i nowych usług świadczonych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą; 2) 11 projektów działania 1.3 (Zaawansowane usługi wsparcia dla przedsiębiorstw) polega głównie na uzbrojeniu terenów przemysłowych lub/oraz na doprowadzeniu do nich niezbędnej infrastruktury; niektóre przedsięwzięcia związane są tu z ujmowaniem i zagospodarowaniem wód opadowych, niemniej ilość tych wód oraz sposób ich odprowadzania pozwalają na uznanie, że działanie to nie stanowi „nowej zmiany w charakterystyce fizycznej JCWP” (w rozumieniu art. 4 ust. 7 RDW); spośród 11 projektów tylko jeden („Budowa odwodnienia w Goleniowskim Parku Przemysłowym”) został uznany za wymagający szczegółowej analizy zgodności z celami środowiskowymi RDW, co było związane z rozbudowanym systemem retencyjno – kanalizacyjnym. 2. Oś 2 – Rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej: 1) 119 projektów działania 2.1 (Zintegrowany system transportowy województwa) obejmuje przede wszystkim budowę i przebudowę dróg publicznych (107 projektów z poddziałań 2.1.1, 2.1.2 i 2.1.3), zakup środków transportu i specjalistycznych jednostek pływających, modernizację linii kolejowych oraz przebudowę portów i pogłębienie kanałów żeglugowych; odnosząc te projekty do relacji względem celów środowiskowych RDW, należy przedstawić następujące wnioski: 13 − projekty polegające na zakupie nie generują oddziaływania na środowisko i są neutralne pod względem wymagań RDW; − większość przedsięwzięć drogowych wiąże się z ujmowaniem i zagospodarowaniem wód opadowych, niemniej ilość tych wód oraz sposób ich odprowadzania pozwalają na uznanie, że działanie to nie stanowi „nowej zmiany w charakterystyce fizycznej JCWP” (w rozumieniu art. 4 ust. 7 RDW); − niektóre analizowane przedsięwzięcia drogowe związane są z budową lub przebudową mostów; żaden z nich nie stanowi „nowej zmiany w charakterystyce fizycznej JCWP” (w rozumieniu art. 4 ust. 7 RDW); ponadto, kierując się wytycznymi do metody waloryzacji hydromorfologicznej rzek3 uznano, że żaden z planowanych do budowy mostów nie może być uznany jako „silnie oddziałujący na środowisko” w skali JCWP; − projekty związane z budową i przebudową portów, tj. „Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy” oraz „Porty Zalewu Szczecińskiego poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój” uznano za wymagającej szczegółowej analizy pod kątem zgodności z celami środowiskowymi RDW ze względu na pogłębianie torów wodnych na dojściach do portów. 2) 7 projektów działania 2.2 (Lokalna infrastruktura energetyczna) związanych jest z budową i przebudową linii elektroenergetycznych oraz gazociągów, bez żadnej ingerencji w środowisko wodne. 3. Oś 3 – Rozwój społeczeństwa informacyjnego: 1) 23 projekty działania 3.1 (Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego) w ramach osi 3 RPO WZ (Rozwój społeczeństwa informacyjnego) związane są z tworzeniem sieci szerokopasmowych i publicznych punktów dostępu do internetu, bez żadnej ingerencji w środowisko wodne. 4. Oś 4 – Infrastruktura ochrony środowiska: 1) wszystkie (tj. 27) projekty działania 4.1 (Energia odnawialna i zarządzanie energią) związane są z energetyką wiatrową, słoneczną oraz gazową (w tym – biogazownie); 3 Szoszkiewicz K. i in., „Hydromorfologiczna ocena wód płynących. Podręcznik do badań terenowych według metody River Habitat Survey w warunkach Polski”, Poznań – Warrington 2012 14 żaden z projektów nie dotyczy energetyki wodnej; jeden projekt (Budowa biogazowni rolniczej w miejscowości Grabowiec) wiąże się z poborem wód ze studni, jednak przewidywana wielkość poboru wody jest na tyle mała, że z pewnością nie koliduje ona z celami środowiskowymi dla JCWPd; 2) 25 projektów działania 4.2 (Gospodarka odpadami) polegają na rekultywacji składowisk odpadów, budowie i modernizacji instalacji gospodarki odpadami, zakupie pojazdów do odbioru odpadów oraz pojemników do ich selektywnej zbiórki; żaden z przeanalizowanych projektów nie wiąże się z bezpośrednią ingerencją w środowisko wodne, w związku z czym nie stwierdzono ryzyka kolizji z celami środowiskowymi RDW; 3) 16 projektów działania 4.3 (Zaopatrzenie w wodę i oczyszczanie ścieków) wiąże się z budową sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, przy czym projekty obejmują także modernizacje oczyszczalni ścieków i działania skutkujące zwiększeniem wydajności ujęć wody podziemnej (np. jako efekt modernizacji stacji uzdatniania wody); żaden z dwóch projektów związanych z ujmowaniem wody podziemnej nie został uznany za potencjalnie zagrażający celom środowiskowym RDW, ponieważ według dokumentacji projektowej każdorazowo chodziło o niewielkie zwiększenie wydajności (w jednym przypadku o 328 m3/dobę, w drugim przypadku o 225 m3/dobę), co oznacza iż realizacja projektu sama w sobie nie powoduje ryzyka zmiany poziomu wód podziemnych w JCWPd; 4) 9 projektów działania 4.4 (Ochrona powietrza) polega na budowie lub modernizacji instalacji odpylania oraz instalacji emitujących zanieczyszczenia; żaden z tych projektów nie ingeruje w środowisko wodne; 5) projekty (50) działania 4.5 (Ochrona przyrody i zapobieganie zagrożeniom) polegają głównie na działalności edukacyjnej, tworzeniu ścieżek edukacji ekologicznej, działaniach z zakresu czynnej ochrony przyrody, zakupie sprzętu związanego z likwidacją zagrożeń środowiskowych, budowie i rozbudowie budynków; żaden z tych projektów nie ingeruje w środowisko wodne i nie stwarza nawet potencjalnego zagrożenia dla celów środowiskowych RDW. 5. Oś 5 – Turystyka, kultura i rewitalizacja: 1) 33 projekty działania 5.1 (Infrastruktura turystyczna) polega na rewitalizacji i zagospodarowaniu terenów o potencjale turystycznym i kulturowym; realizowane 15 działania obejmują głównie parki, deptaki, promenady, rozwój informacji turystycznej; 2 projekty („Zagospodarowanie Basenu Północnego w Świnoujściu na port jachtowy” oraz „Budowa infrastruktury rekreacyjnej i żeglarskiej w Stepnicy”) uznano za mogące potencjalnie kolidować z celami środowiskowymi RDW, w związku z czym poddano je szczegółowej analizie; 2) 50 projektów działania 5.2 (Rozwój kultury – ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego) polega na budowie lub przebudowie obiektów związanych z kulturą (np. filharmonie, ośrodki kultury, teatry, świetlice, kina – poddziałania 5.2.1) oraz na remoncie obiektów zabytkowych (np. mury obronne, wieże ratuszowe, pałace. kościoły – poddziałanie 5.2.2); żaden z tych projektów nie ingeruje w środowisko wodne; 3) 18 projektów działania 5.3 (Ścieżki rowerowe) polega wyłącznie na budowie ścieżek rowerowych i towarzyszącej im infrastruktury (np. oznakowanie, obiekty małej architektury); projekty te nie ingerują w środowisko wodne; 4) 1 projekt działania 5.4 (Promocja, ochrona i waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego) polega na rewitalizacji parku poprzez m.in. przebudowę układu zieleni, budowę fontanny oraz modernizację nawierzchni i obiektów małej architektury; projekt nie ingeruje w środowisko wodne; 5) 41 projektów działania 5.5 (Rewitalizacja) obejmuje remonty, przebudowy, rewitalizacje takich obiektów, jak budynki, place, ulice i tereny poprzemysłowe; 40 projektów nie ingeruje w środowisko wodne (lub ingeruje w bardzo niewielki, punktowy sposób, np. „Zagospodarowanie parku w delcie Młynówki”, nie zmieniając charakterystyki fizycznej JCWP), natomiast uznano że 1 projekt („Zagospodarowanie turystyczne jeziora Panieńskiego i Stawno w m. Pełczyce”) może potencjalnie kolidować z celami środowiskowymi RDW, w związku z czym poddano go szczegółowej analizie. 6. Oś 6 – Rozwój funkcji metropolitalnych: 1) projekty (28) działania 6.1 (Infrastruktura turystyczna na obszarze metropolitalnym) związane są z takimi działaniami jak: tworzenie szlaków turystycznych, przebudowa obiektów budowlanych i zieleni parkowej, zagospodarowanie terenów o potencjale turystycznym i rekreacyjnym, działania z zakresu promocji i informacji turystycznej; 16 ze względu na skalę ingerencji w środowisko wodne, uznano iż szczegółowej analizy zgodności z RDW wymagają 3 następujące projekty: „Budowa Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej”, „Odbudowa i modernizacja przystani żeglarskiej w miejscowości Lubczyna, gmina Goleniów, w oparciu o plany projektu Zachodniopomorski Szlak Żeglarski” oraz „Budowa nabrzeża obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej km 717,5 -718,6. Nabrzeże pasażerskie – północne”; 2) projekty (22) działania 6.2 (Wzrost atrakcyjności kulturalnej na obszarze metropolitalnym) polegają głównie na remoncie i renowacji zabytków oraz budowie lub przebudowie obiektów kultury (opera, filharmonia); projekty te nie wiążą się z ingerencją w środowisko wodne; 3) 7 projektów działania 6.3 (Ścieżki rowerowe na obszarze metropolitalnym) wiąże się jedynie z utworzeniem ścieżek rowerowych i towarzyszącej im drobnej infrastruktury (oznakowania, obiekty małej architektury, itp.), a zatem nie generują one żadnego oddziaływania na środowisko wodne; 4) 6 projektów działania 6.4 (Zintegrowany system transportu publicznego na obszarze metropolitalnym) polega na przebudowie układu torowego, zakupie taboru autobusowego i modernizacji taboru tramwajowego, a zatem nie generują one żadnego oddziaływania na środowisko wodne; 5) 1 projekt działania 6.5 (Inteligentne systemy transportowe na obszarze metropolitalnym) polega na budowie systemu zarządzania ruchem w mieście, a zatem nie generuje żadnego oddziaływania na środowisko wodne; 6) projekty (30) działania 6.6 (Rewitalizacja na obszarze metropolitalnym) polegają na rewitalizacji i renowacji obiektów budowlanych, przebudowie układu zieleni oraz rozbudowie miejskiej przystani żeglarskiej głównie w części lądowej (1 projekt); projekty te nie generują żadnego oddziaływania na środowisko wodne; rozbudowa miejskiej przystani żeglarskiej jest przedsięwzięciem o charakterze punktowym, bez jakiegokolwiek znaczenia dla elementów charakteryzujących JCWP, a zatem nie koliduje z celami środowiskowymi RDW. 7. Oś 7 - Rozwój infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia 17 1) 35 projektów działania 7.1 (Infrastruktura edukacyjna) polega na budowie lub przebudowie obiektów edukacyjnych (np. szkół) lub/oraz na ich wyposażeniu; żaden z tych projektów nie ingeruje w środowisko wodne; 2) 21 projektów działania 7.2 (Infrastruktura sportowa) polega na budowie boisk, kortów tenisowych i innych obiektów sportowych; żaden z tych projektów nie ingeruje w środowisko wodne; 3) 23 projekty działania 7.3 (Infrastruktura ochrony zdrowia) i 7.4 (Infrastruktura dla osób niepełnosprawnych) polegają na zakupie wyposażenia dla przychodni, szpitali i zakładów opieki zdrowotnej oraz na ich budowie lub rozbudowie; żaden z projektów nie ingeruje w środowisko wodne. Podsumowując: w wyniku przeprowadzonej analizy zidentyfikowano 9 projektów wymagających szczegółowej analizy pod kątem zgodności z celami środowiskowymi Ramowej Dyrektywy Wodnej: 1. Porty Zalewu Szczecińskiego - poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój. 2. Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy. 3. Budowa infrastruktury rekreacyjnej i żeglarskiej w Stepnicy. 4. Zagospodarowanie Basenu Północnego w Świnoujściu na port jachtowy. 5. Odbudowa i modernizacja przystani żeglarskiej w miejscowości Lubczyna, gmina Goleniów, w oparciu o plany projektu Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. 6. Budowa Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej. 7. Budowa nabrzeża obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej km 717,5 -718,6. Nabrzeże pasażerskie – północne. 8. Zagospodarowanie turystyczne jeziora Panieńskiego i Stawno w m. Pełczyce. 9. Budowa odwodnienia w Goleniowskim Parku Przemysłowym. Projekty, które uznano za potencjalnie zagrażające osiągnięciu celów środowiskowych RDW, poddano szczegółowej analizie merytorycznej. Dla każdego z tych projektów sporządzono listę sprawdzającą. Listy te stanowią załącznik nr 5 do niniejszego protokołu, 18 natomiast poniżej przedstawiono jedynie podsumowanie wniosków wynikających z tej szczegółowej oceny. 1. Porty Zalewu Szczecińskiego - poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój. Długość pogłębionych torów wodnych wynosi ok. 97,5 km – działanie to jest integralną częścią projektu. W celu utrzymania odpowiednich parametrów torów wodnych, będą one musiały być poddawane systematycznym okresowym pracom konserwacyjnym związanym z pogłębieniem dna i utrzymaniem jego odpowiednich parametrów. Analizowane przedsięwzięcie obejmuje zaledwie kilka zadań związanych z funkcjonowaniem śródlądowych dróg wodnych i turystyki wodnej w obrębie Zalewu Szczecińskiego. Można tu wymienić m.in. takie projekty, jak: „Zachodniopomorski Szlak Żeglarski - sieć portów turystycznych Pomorza Zachodniego”, „Przebudowa basenu kolejowego w porcie morskim w Stepnicy” oraz „Modernizacja toru wodnego Świnoujście Szczecin (Kanał Piastowski i Mieliński) - etap II, strona wschodnia i zachodnia”. Oddziaływanie analizowanego przedsięwzięcia będzie się kumulować z oddziaływaniem generowanym przez rezultaty ww. projektów. Analiza materiałów z postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla obydwu ww. projektów prowadzi do wniosku, że nie były one poddane analizie zgodności z wymaganiami RDW; w szczególności należy podkreślić brak odniesienia się w nich do kwestii pogłębiania torów wodnych oraz zagospodarowania refulatu z pogłębiania dna. Prócz tego, na terenie Zalewu Szczecińskiego są i inne drogi wodne wymagające utrzymania (pogłębiania, utrzymania odpowiedniej drożności), których katalog określa Zarządzenie nr 3 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 7 października 2004 r. w sprawie określenia infrastruktury zapewniającej dostęp do portów morskich w Dziwnowie, Kamieniu Pomorskim, Lubiniu, Mrzeżynie, Nowym Warpnie, Policach, Stepnicy, Trzebieży, Wapnicy i Wolinie oraz do przystani morskich w Międzyzdrojach, Niechorzu i Rewalu. Autorzy niniejszej listy nie dotarli do dokumentu, który analizowałby zgodność ustaleń ww. Zarządzenia z wymaganiami RDW, a tym bardziej który analizowałby całościowa żeglugę (i utrzymanie dróg i torów wodnych) pod kątem zgodności z wymaganiami RDW oraz dyrektyw przyrodniczych: dyrektywy ptasiej i dyrektywy siedliskowej. Aby zapewnić odpowiednią trwałość projektu, przez okres co najmniej 5 lat od daty jego zakończeniu jego efekty będą musiały być trwałe, co z kolei oznacza konieczność ciągłego 19 utrzymywania odpowiednich parametrów torów wodnych. Wymóg ten wynika również z przepisów obowiązującego prawa, w szczególności z §11 pkt 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 23 października 2006 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania oraz szczegółowego zakresu kontroli morskich budowli hydrotechnicznych. A zatem, stale będzie zachodziła ingerencja w dno. W trakcie prowadzonych prac czerpalnych oraz krótko po ich zakończeniu w wyniku zjawiska resuspensji osadów dennych wzrośnie okresowo ilość zawiesin oraz substancji biogenicznych i materii organicznej, co w konsekwencji doprowadzi do wzrostu mętności i spadku przeźroczystości oraz pogorszenia warunków tlenowych wody. Są to czynniki sprzyjające eutrofizacji. Eutrofizacja jest głównym zagrożeniem dla kluczowego siedliska w obszarze Natura 2000 „Ujście Odry i Zalew Szczeciński”, jakim są „zalewy i jeziora przymorskie (laguny)”. W odniesieniu do tego konkretnego projektu należy stwierdzić, co następuje: Innym rodzajem oddziaływania związanego z pracami pogłębieniowymi będzie negatywne oddziaływanie na bentos i makrofity, czyli elementy warunkujące jakość siedliska dla innych gatunków, w tym m.in. gatunków ryb będących przedmiotem ochrony obszarów Natura 2000. Ryby zresztą mogą być bezpośrednim receptorem negatywnego oddziaływania. Osady ze strefy toru wodnego zawierają bardzo wysoki udział drobnej frakcji ilastej Przedmiotowe osady, gdy zalegają w formie nienaruszonej, nie stanowią zagrożenia dla środowiska (w tym dla roślin wodnych). Problem pojawia się dopiero w momencie ich naruszenia, co powoduje powstanie zawiesiny osadowej rozprzestrzeniającej się w środowisku wodnym. Zawiesina osadowa złożona z cząstek stałych opada na dno dzięki sile grawitacji, a tempo opadania jest uzależnione od wielu czynników, jak na przykład: gęstość wody, temperatura czy zasolenie. Negatywne oddziaływanie będzie skutkiem rozprzestrzeniania się zawiesiny osadów i jej opadanie na siedliska sąsiednie (co może istotnie zaburzyć populacje organizmów bentosowych) oraz migrowanie w strefę brzegową (0,1 – 1,5 m głębokości), gdzie występują rośliny wodne. Zawiesina znajdująca się w strefie występowania roślin będzie oddziaływać przez wzrost mętności i spadek przezroczystości wody oraz przez osadzanie się drobnej frakcji ilastej na pędach roślin wodnych i plechach glonów. Ponadto, na etapie prowadzenia prac pogłębieniowych, biomasa gatunków bezkręgowców bentosowych zostanie zmniejszona praktycznie do zera na całym naruszonym obszarze (tor wodny, skarpy, obrotnice). Maksymalna głębokość zagrzebywania się 20 organizmów gatunków bentosowych , wynosi do 30 cm, najczęściej jednak jest to pierwsze 10 cm. Wpływ bagrowania dna w celu pogłębienia, poszerzenia i utrzymania dróg wodnych na makrozoobentos, może być bardzo różny w swoim oddziaływaniu (od nieistotnego po wręcz katastrofalny) i może zależeć od szeregu czynników. Często nie jest możliwe określenie czasu potrzebnego do rekolonizacji dna w stopniu przypominającym stan zespołów organizmów przed ingerencją. Badania na świecie wskazują na bardzo zróżnicowane tempo rekolonizacji – nawet do kilku czy kilkunastu lat. Jej sukces uzależniony jest również od częstotliwości prac związanych z utrzymaniem parametrów technicznych toru wodnego. Systematycznie i często pogłębiane tory wodne charakteryzują się niskimi wskaźnikami różnorodności gatunkowej, zagęszczeniem oraz biomasą zespołów bentosowych. Wzrost zawartości materii organicznej, mętności i uwolnienia substancji toksycznych zawartych w osadzie do wody sprzyjać będzie takim skutkom, jak: lokalne pogorszenie kondycji organizmów oraz zmniejszenie wydolności filtracyjnej organizmów pobierających pokarm z toni wodnej. To oddziaływanie najbardziej wpłynie na zooplankton gdyż formacja ta zamieszkuje pelagial. Wzrost zamulenia i zmętnienia wody do pewnego stopnia, nie musi wpływać negatywnie na faunę toni wodnej, jednak gdy będzie on zbyt duży – może obniżać tempo filtracji – a jest to sposób odżywiania się większości organizmów zooplanktonowych w tym rejonie. Oddziaływanie na organizmy wodne, może wykraczać poza miejsce prowadzenia prac czerpalnych, przemieszczając się podczas ich trwania na przybrzeżne rejony. Podniesienie do toni wodnej znacznej ilości materii organicznej pierwotnie zdeponowanej w osadach spowoduje gwałtowny wzrost zapotrzebowania tlenowego, co może wywołać powstanie warunków beztlenowych. Zjawisko to może mieć istotny, negatywny wpływ na bytującą w obrębie akwenu ichtiofaunę. Podczas wystąpienia ponadnaturalnego zmętnienia wody możliwe jest ograniczenie, bądź zaprzestanie żerowania większości gatunków ryb, co ma znaczenie w aspekcie obniżenia ich kondycji i stanu zdrowotnego. Zmętnienie wody w trakcie migracji tarłowych, może całkowicie zaburzając orientację sensoryczną, uniemożliwiać migrantom dotarcie na tarliska. Ponadto, przypadkowe zamulenie tarlisk może wystąpić podczas prac czerpalnych i spowodować ich całkowitą degradację Wyłączenie dostępności ekologicznej tarliska na dłuższy czas (nawet na kilka sezonów) może spowodować zmianę na poziomie populacyjnym i konieczność poszukiwania przez ryby 21 tarlisk w innych rejonach systemu Dolnej Odry. Wiedza dotycząca rozmieszczenia i wielkości (a więc tym samym znaczenia) tarlisk w ujściu Odry i w Zalewie Szczecińskim jest tylko natury ogólnej, dlatego nie można wykluczyć znaczącego negatywnego oddziaływania. Biorąc pod uwagę skalę inwestycji, oddziaływanie to można uznać za istotne, przy czym jego natężenie będzie wzmacniane przez inne projekty. Stwierdza się również istnienie zagrożenie polegającego na przerwaniu izolacji użytkowych poziomów wodonośnych w obrębie JCWPd nr 2 (wskutek zbyt głębokiego bagrowania). W szczególności polega ono na zagrożeniu dla poziomu międzyglinowego, który w centralnej części JCWPd nr 2 (w rejonie portu Stepnica i portu Trzebież) występuje na głębokości ok. 4,6 m; miejscami poziom międzyglinowy łączy się z poziomem gruntowym, co stwarza możliwość migracji zanieczyszczeń z przygruntowych warstw wodonośnych. Tymczasem pogłębienie torów wodnych w obrębie JCWPd nr 2 jest przewidziane do głębokości nawet 4,5 m, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla warstw wodonośnych. Wspomnieć w tym miejscu wypada również o tym, że w praktyce pozostawienie 10 cm warstwy izolacyjnej nie zapewni wystarczającej ochrony wód podziemnych, a przede wszystkim brak jest możliwości technicznych pogłębiania dna z dokładnością co do 10 cm. Inwestycja stwarza zatem istotne zagrożenie dla osiągnięcia celów środowiskowych JCWPd nr 2. Przedstawiona w poprzednich punktach analiza pozwala na przyjęcie, że realizacja przedsięwzięcia koliduje z celami środowiskowymi RDW (nawet po uwzględnieniu derogacji w Planie gospodarowania wodami), w szczególności gdy zestawi się ją z innymi działaniami realizowanymi w obrębie JCWP oraz z brakiem merytorycznej analizy oddziaływania na elementy składające się na ocenę stanu wód. Wytyczne Nr 20 Komisji Europejskiej w sprawie odstępstw od celów środowiskowych RDW przedstawiają rozdział 3.2.3. „Zarządzanie niepewnościami” z którego wynika konieczność stosowania zasady przezorności przy analizach zgodności np. przedsięwzięć z wymaganiami RDW. Zasada ta wymaga, aby wszelkie prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków traktować tak, jak pewność ich wystąpienia. Na płaszczyźnie ocen środowiskowych praktycznym wymiarem zastosowania zasady przezorności powinno być odmowa wyrażenia zgody na realizację działań, których skutki są niepewne, niejasne, wątpliwe lub ryzykowne. Kierując się zasadą przezorności wątpliwość, czy dane negatywne oddziaływanie należy uznać za znaczące, czy nieznaczące, rozstrzygnąć należy na korzyść 22 środowiska przyjmując, że będzie ono znaczące, natomiast wątpliwość, czy dane działania pogorszą integralność obszaru Natura 2000, czy nie odniosą takiego skutku – przyjmując, że pogorszą integralność, itd. Znajduje to potwierdzenie w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (np. wyrok ETS w sprawie C-127/02 Waddenzee, C-239/04 Castro Verde), w których stwierdza się, że wyrażenie akceptacji na realizację planu lub przedsięwzięcia może zostać udzielone jedynie pod warunkiem, gdy właściwe władze krajowe uzyskają pewność, że plan lub przedsięwzięcie nie będą generowały nieakceptowalnych, negatywnych skutków w środowisku przyrodniczym. Przy wykonywaniu koniecznych ocen należy stosować zasadę przezorności, a sama ocena powinna koncentrować się na obiektywnym i popartym dowodami stwierdzeniu, że nie wystąpią negatywne oddziaływania. Tam, gdzie stwierdzenie takie nie jest możliwe, należy przyjąć założenie, że wystąpią negatywne oddziaływania. W przypadku omawianego projektu nie można wykluczyć kolizji pogłębiania torów wodnych z wymaganiami dobrego potencjału ekologicznego (będącego składową dobrego stanu wód) oraz z wymaganiami ochrony obszarów Natura 2000. Nie można też nie zauważyć dużego ryzyka dla wód podziemnych wchodzących w skład JCWPd nr 2. Mając powyższe na uwadze stwierdza się, że pogłębianie torów wodnych oraz towarzyszące im zagospodarowanie wydobytego urobku, zwłaszcza przy uwzględnieniu prac towarzyszących innym projektom o podobnym charakterze w obrębie JCWP „Zalew Szczeciński”, koliduje z celami środowiskowymi RDW. Nie stwierdzono występowania przesłanek ustanowienia derogacji w trybie art. 4.7 RDW. 2. Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy. Stwierdza się istnienie zagrożenie polegające na przerwaniu izolacji użytkowych poziomów wodonośnych w obrębie JCWPd nr 2 (wskutek zbyt głębokiego bagrowania). W szczególności polega ono na zagrożeniu dla poziomu międzyglinowego, który w centralnej części JCWPd nr 2 (w rejonie portu Stepnica i portu Trzebież) występuje na głębokości ok. 4,6 m; miejscami poziom międzyglinowy łączy się z poziomem gruntowym, co stwarza możliwość migracji zanieczyszczeń z przygruntowych warstw wodonośnych. Tymczasem pogłębienie torów wodnych w obrębie JCWPd nr 2 jest przewidziane do głębokości nawet 4,5 m, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla warstw wodonośnych. Wspomnieć w tym miejscu wypada również o tym, że w praktyce pozostawienie 10 cm warstwy izolacyjnej nie 23 zapewni wystarczającej ochrony wód podziemnych, a przede wszystkim brak jest możliwości technicznych pogłębiania dna z dokładnością co do 10 cm. Inwestycja stwarza zatem istotne zagrożenie dla osiągnięcia celów środowiskowych JCWPd nr 2. Brak uwzględnienia faktu, że pierwszy poziom wód podziemnych znajduje się bardzo blisko powierzchni gruntu, a prace pogłębieniowe mogą doprowadzić do perforacji w warstwie uszczelniającej warstwę wodonośną, może skutkować zanieczyszczeniem wód podziemnych (pierwszego i drugiego poziomu) w przyszłości i jest poważnym niedopatrzeniem wiążącym się z groźbą przedostania się zanieczyszczonych wód powierzchniowych do wód podziemnych w drodze perforacji warstw wodonośnych, możliwej do wykonania podczas pogłębiania basenu Kolejowego w Stepnicy. Mając powyższe na uwadze stwierdza się, że pogłębianie toru wodnego (będące częścią analizowanego projektu), zwłaszcza przy uwzględnieniu prac towarzyszących innym projektom o podobnym charakterze w obrębie JCWP „Zalew Szczeciński”, koliduje z celami środowiskowymi RDW. Nie stwierdzono występowania przesłanek ustanowienia derogacji w trybie art. 4.7 RDW. 3. Budowa infrastruktury rekreacyjnej i żeglarskiej w Stepnicy. Realizacja inwestycji nie wpłynęła negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW, ze względu na fakt, że jej wpływ na jakość wód powierzchniowych uznać można za nieznaczny i krótkotrwały (ograniczony do czasu trwania inwestycji). Nie ma też ona wpływu na jakość i ilość wód podziemnych, a jej negatywny wpływ na organizmy bentosowe i ichtiofaunę jest możliwy do naprawienia siłami natury w ciągu kilku 2-3 sezonów po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia. Można wnioskować, że realizacja inwestycji nie wpłynie negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW: − jej wpływ na jakość wód powierzchniowych uznać można za nieznaczny i krótkotrwały (ograniczony był on do czasu trwania inwestycji), − nie ma ona wpływu na jakość wód podziemnych, − jej negatywny wpływ na organizmy bentosowe i ichtiofaunę jest odwracalny w perspektywie 2-3 lat. 24 4. Zagospodarowanie Basenu Północnego w Świnoujściu na port jachtowy. Realizacja inwestycji nie wpłynęła negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW, ze względu na fakt, że jej wpływ na jakość wód powierzchniowych uznać można za nieznaczny i krótkotrwały (ograniczony do czasu trwania inwestycji). Nie ma też ona wpływu na jakość i ilość wód podziemnych, a jej negatywny wpływ na organizmy bentosowe i ichtiofaunę jest możliwy do naprawienia siłami natury w ciągu kilku 2-3 sezonów po zakończeniu realizacji przedsięwzięcia. Można wnioskować, że realizacja inwestycji nie wpłynie negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW: − jej wpływ na jakość wód powierzchniowych uznać można za nieznaczny i krótkotrwały (ograniczony był on do czasu trwania inwestycji), − nie ma ona wpływu na jakość wód podziemnych, − jej negatywny wpływ na organizmy bentosowe i ichtiofaunę jest odwracalny w perspektywie 2-3 lat. 5. Odbudowa i modernizacja przystani żeglarskiej w miejscowości Lubczyna, gmina Goleniów, w oparciu o plany projektu Zachodniopomorski Szlak Żeglarski. Przedmiotowa inwestycja w miejscu jej realizacji może generować negatywny wpływ na siedliska chronionych gatunków flory i fauny. Inwestycja mieć będzie wpływ na wzrost stężeń biogenów w wodzie jeziora Dąbie poprzez stworzenie sztucznej miksji podczas wykonywania prac jak i poprzez składowanie urobku na tworzonej sztucznej wyspie, co skutkować może zmniejszeniem liczebności populacji gatunków chronionych występujących w wodach jeziora Dąbie. Zważywszy, że: − podczas inwestycji zaplanowano wykorzystanie wielu rozwiązań przyjaznych środowisku, − inwestycja nie jest zlokalizowana na obszarze szczególnej ochrony siedlisk wyznaczonym na mocy Dyrektywy Siedliskowej, − obszar zasięgu terytorialnego inwestycji jest niewielki w porównaniu z całą powierzchnią Jeziora Dąbie, domniemywać należy, że w obliczu ustanowionej dla JCWP derogacji w Planie gospodarowania wodami (z art. 4(4)-3 RDW) wykorzystującej możliwość odstępstwa 25 czasowego od celów środowiskowych (że dobry stan wód może zostać osiągnięty do roku 2021 lub najpóźniej do 2027 (art. 4.4 RDW) - inwestycja nie koliduje z celami środowiskowymi RDW. 6. Budowa Międzyszkolnego Ośrodka Sportowego Euroregionalne Centrum Edukacji Wodnej i Żeglarskiej. Realizacja inwestycji nie wpłynęła i nie wpłynie negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW. Wynika to z następujących powodów: − skala inwestycji jest niewielka w odniesieniu do całej JCWP; − inwestycja nie wzmacnia czynników, które przemawiają za klasyfikacją JCWP jako części wód w złym stanie oraz jako silnie zmienionej części wód; − oddziaływanie inwestycji pod względem hydromorfologicznym należy uznać za punktowe i nieistotne w skali JCWP; − oddziaływanie polegające na zniszczeniu makrofitów należy uznać za nieistotne w skali JCWP; − oddziaływanie związane ze wzrostem mętności (wskutek wzrostu zawiesiny przy pogłębianiu dna) i wzrostem zawartości biogenów miało charakter krótkotrwały i odwracalny; − żadne z oddziaływań nie mogło i nie może pogorszyć stanu JCWP. 7. Budowa nabrzeża obsługi jednostek pasażerskich oraz turystyki żeglarskiej na prawym brzegu rzeki Odry Wschodniej km 717,5 -718,6. Nabrzeże pasażerskie – północne. Realizacja inwestycji nie wpłynęła i nie wpłynie negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW. Wynika to z następujących powodów: − skala inwestycji jest niewielka w odniesieniu do całej JCWP; − inwestycja nie wzmacnia czynników, które przemawiają za klasyfikacją JCWP jako części wód w złym stanie oraz jako silnie zmienionej części wód; − oddziaływanie inwestycji pod względem hydromorfologicznym należy uznać za punktowe i nieistotne w skali JCWP; 26 − oddziaływanie polegające na zniszczeniu makrofitów należy uznać za nieistotne w skali JCWP; − oddziaływanie związane ze wzrostem mętności (wskutek wzrostu zawiesiny przy pogłębianiu dna) i wzrostem zawartości biogenów miało charakter krótkotrwały i odwracalny; − żadne z oddziaływań nie mogło i nie może pogorszyć stanu JCWP. Dodatkowo trzeba podkreślić, że na etapie oceny oddziaływania na środowisko wykluczono ryzyko znaczącego negatywnego oddziaływania na cel i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz otuliny parku krajobrazowego. 8. Zagospodarowanie turystyczne jeziora Panieńskiego i Stawno w m. Pełczyce. Realizacja inwestycji nie wpłynęła i nie wpłynie negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW. Wynika to z następujących powodów: − oddziaływanie na morfologię brzegów i dna ma charakter punktowy, nie zaburza struktury hydromorfologicznej jezior oraz nie zakłóca naturalnych procesów morfologicznych i biologicznych; − oddziaływanie na roślinność przybrzeżną ma charakter punktowy i nie wpłynie na charakterystykę hydromorfologiczną i biologiczną jezior, a tym bardziej na całą JCWP; − skala inwestycji oraz skala jej oddziaływania w odniesieniu do całej JCWP jest niewielka. 9. Budowa odwodnienia w Goleniowskim Parku Przemysłowym. Realizacja inwestycji nie wpłynęła i nie wpłynie negatywnie na osiągnięcie celów środowiskowych RDW. Wynika to z następujących powodów: 1) powierzchnia, z której będą ujmowane wody opadowe i roztopowe (z systemu melioracji) jest stosunkowo niewielka w odniesieniu do całej JCWPd, zatem nie wpłynie to negatywnie na stan ilościowy JCWPd; 2) wylot, którym będą odprowadzane wody opadowe i roztopowe do rzeki Ina, nie będzie znaczącym elementem mogącym istotnie oddziaływać na środowisko; 3) wody opadowe i roztopowe będą odprowadzane do rzeki Iny jedynie w przypadku wyczerpania pojemności retencyjnej układu melioracyjnego i retencyjnego (a więc będzie to incydentalne zjawisko); 4) przed odprowadzeniem do rzeki Iny wody opadowe i roztopowe będą oczyszczone. 27 Podsumowując: przeprowadzona analiza wykazała, że dwa projekty zostały uznane za niezgodne z celami środowiskowymi RDW i realnie tym celom zagrażające; chodzi tu o projekty: 1. Porty Zalewu Szczecińskiego - poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój. 2. Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy. Obydwa projekty znajdują się w obrębie tej samej JCWP „Zalew Szczeciński” i obydwa projekty położone są w granicach tego samego obszaru Natura 2000 – specjalnego obszaru ochrony siedlisk „Ujście Odry i Zalew Szczeciński”. 5. Karty rekomendacji dla projektów uznanych za niezgodne z RDW W stosunku do obydwu wymienionych w poprzednim rozdziale projektów, tj.: 1. Porty Zalewu Szczecińskiego - poprawa jakości infrastruktury szansą na rozwój, oraz 2. Przebudowa Basenu Kolejowego w Porcie Morskim w Stepnicy, - możliwe jest podjęcie działań naprawczych. Będą się one wiązały z: 1) uwzględnieniem przedmiotowych projektów i związanych z nimi oddziaływań w przygotowywanych planach ochrony obszarów Natura 2000 - prace w tym zakresie koordynuje Urząd Morski w Szczecinie w ramach projektu POIS.05.03.00-00-280/10 pn. „Projekty planów ochrony 5 ostoi Natura 2000 wyznaczonych na obszarach morskich w województwie zachodniopomorskim"; 2) uwzględnieniem przedmiotowych zagadnień w trakcie przeprowadzania strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu „Programu rozwoju polskich portów morskich do roku 2020 (z perspektywą do 2030 roku)” oraz dla projektu „Polityki morskiej Rzeczypospolitej Polskiej do roku 2020" – prace w tym zakresie koordynuje Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej; 3) uwzględnieniem ww. projektów w ramach prac związanych z opracowywaniem Masterplanów, mających za zadanie uzupełnienia obowiązujących Planów gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy – prace w tym zakresie koordynuje Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. 28 Szczegóły zaproponowanych powyżej działań przedstawiono w formie kart rekomendacji stanowiących załącznik nr 6 do niniejszego raportu. Zakres zaproponowanych działań naprawczych dla obydwu projektów jest identyczny. Wynika to z następujących przesłanek: 1) w zakres obydwu projektów wchodzi pogłębianie torów wodnych; 2) pogłębianie torów wodnych przy obydwu projektach zostało uznane za jedyne działanie bezpośrednio zagrażające celom środowiskowym RDW; 3) pozostałe zadania inwestycyjne wchodzące w zakres ww. projektów zostały uznane za zgodne z celami środowiskowymi RDW; 4) według przedłożonych do oceny materiałów dot. obydwu projektów, pogłębianie wchodzące w zakres ww. przedsięwzięć jest samo w sobie (tj. traktowane w oddzieleniu od całości projektu) „przedsięwzięciem” w rozumieniu przepisów o ocenach oddziaływania na środowisko; 5) mając na uwadze powyższe, racjonalnym jest przyjęcie tezy, że zakres działań naprawczych powinien dotyczyć wyłącznie czynników zagrażających celom środowiskowym RDW; w tym przypadku oznacza to konieczność skupienia się wyłącznie na kwestii pogłębiania torów wodnych (traktując ją jako ten element przedsięwzięcia, który może realnie zagrażać celom środowiskowym RDW); 6) w związku z powyższym, karty rekomendacji załączone do niniejszego raportu (czyli dotyczące dwóch projektów) przedstawiają identyczny zakres treści, która jest dedykowana aspektom związanym z pogłębianiem torów wodnych. 6. ZAŁĄCZNIKI 1. Wzór listy sprawdzającej służącej kwalifikacji projektów do szczegółowej analizy pod kątem zgodności z celami środowiskowymi RDW. 2. Wzór listy sprawdzającej służącej szczegółowej analizie projektów pod kątem zgodności z celami środowiskowymi RDW. 29 3. Stanowisko Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie w sprawie zrealizowanych w ostatnich latach przedsięwzięć, które mogą potencjalnie kolidować z celami środowiskowymi RDW. 4. Stanowisko Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie w sprawie zrealizowanych w ostatnich latach przedsięwzięć, które mogą potencjalnie kolidować z celami środowiskowymi RDW. 5. Listy sprawdzające 9 projektów, które uznano za potencjalnie zagrażające celom środowiskowym RDW. 6. Karty rekomendacji dla projektów, które uznano za realnie zagrażające celom środowiskowym RDW. 30