dr hab. Agnieszka Stępińska, dr Ewa Jurga – Wosik, dr Bartłomiej

dr hab. Agnieszka Stępińska, dr Ewa Jurga – Wosik, dr Bartłomiej Secler, dr Dominika Narożna,
mgr Kinga Adamczewska
Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu
Badanie postaw dziennikarzy wobec aktorów politycznych
Abstrakt
Celem wystąpienia jest zaprezentowanie schematu badania służącego rozpoznaniu postaw
dziennikarzy wobec aktorów politycznych. Prowadzone dotąd badania ankietowe pozwalały
poznać jedynie postawy deklarowane przez dziennikarzy, podczas gdy zaproponowany schemat
prowadzić ma do poznania faktycznych postaw. Schemat ten stanowi połączenie badań
kwestionariuszowych z analizą zawartości przekazów prowadzonych w oparciu o model
sformułowany na podstawie teorii normatywnych i wcześniejszych badań nad dziennikarzami.
***
Przekształceniom politycznym, gospodarczym i społecznym mediów, które obserwujemy
w Polsce od lat 90. towarzyszą głębokie przemiany zachodzące w środowisku dziennikarzy.
Grupa ta znajduje się w centrum zainteresowania badaczy zajmujących się specyfiką
dziennikarstwa polskiego oraz rolą mediów lokalnych, regionalnych i ogólnokrajowych.
Zdecydowana większość analiz sytuacji dziennikarstwa w Polsce miała jednak charakter opisowy,
bądź też przeprowadzona była w oparciu o metody jakościowe (m. in. Kononiuk, 1996, 1997,
2001; Mocek, 2006; Szot, 2010; Barańska, 2011). Badania ankietowe prowadzone były zaś
głównie wśród pracowników mediów regionalnych i lokalnych, nieliczne zaś obejmowały
dziennikarzy mediów ogólnokrajowych. Niemniej, już w latach 70. 80. i 90. badania takie
prowadzone były m. in. przez Walerego Pisarka i Zbigniewa Bajkę z Uniwersytetu
Jagiellońskiego w Krakowie (Pisarek, 1994; Bajka, 1991, 2000). Wyniki tych badań ukazywały
nie tylko profil demograficzny dziennikarzy, ale także motywy wyboru zawodu, oczekiwania oraz
wartości, którymi kierowali się dziennikarze. Polscy dziennikarze analizowani byli także przez
uczonych zagranicznych w latach 70. i 80. (Curry, 1980, 1990).
W latach 90. badania ankietowe wśród dziennikarzy przeprowadził Jerzy Olędzki według
schematu opracowanego na potrzeby międzynarodowego projektu badawczego „The Global
Journalists” przez Davida H. Weavera z Indiana University w Bloomington. Dekadę później
David H. Weaver i Lars Willnat zaprosili do współpracy Agnieszkę Stępińską do drugiej edycji
międzynarodowych badań: „Global Journalist in the 21st Century” (Weaver & Willnat, 2012).
Obok pytań dotyczących profilu demograficznego dziennikarzy oraz autonomii dziennikarzy w
ankiecie zawarte zostały pytania o: staż pracy, formę zatrudnienia, przynależność do organizacji i
stowarzyszeń dziennikarskich, najważniejsze aspekty pracy, poziom zadowolenia zawodowego
oraz o zadania mediów i dziennikarzy względem aktorów politycznych i społeczeństwa
(Stępińska & Ossowski, 2010a, 2010b, 2011a, 2011b, 2011c, 2012; Stępińska, Ossowski,
Pokrzycka, & Nowak, 2012; Stępińska & Głowacki, 2014).
W kolejnych latach polscy badacze uczestniczyli również w innych międzynarodowych
projektach: „Media Accountability and Transparency in Europe MediaAcT” oraz „Journalism in
change. Journalistic culture in Russia, Poland and Sweden”. Jednym z głównych celów projektu
MediaAcT było rozpoznanie czynników zewnętrznych wpływających na rozwój profesjonalizmu
dziennikarskiego (Barczyszyn, Głowacki & Michel, 2011; Głowacki, 2013). Z kolei projekt
„Journalism in change” koncentrował się na zmianach zachodzących w środowisku
dziennikarskim w obszarach, które były już wcześniej badane, czyli strukturze zawodu,
standardów i wartości, czynników wpływających na decyzję o podjęciu pracy dziennikarza,
funkcji i ról dziennikarzy oraz autonomii zawodowej (Dobek – Ostrowska, Barczyszyn & Michel,
2013). Na szczególną uwagę zasługuje uwzględnienie wątku relacji pomiędzy dziennikarzami i
światem polityki (pytanie o poglądy polityczne dziennikarzy oraz o ocenę wpływu polityków na
media). Z kolei dotychczasowe badania nad dziennikarzami lokalnymi skoncentrowane były
głównie na rozpoznaniu wyzwań i problemów, z jakimi muszą się oni współcześnie mierzyć
(Chorązki, 1994; Pepliński, 2001; Gierula, 2006; Pokrzycka, 2008; Kowalczyk, 2008;
Jachimowski, 2006).
Wyniki tych badań prowadzą do wniosku, że współcześnie polscy dziennikarze
koncentrują się przede wszystkim na roli dostawcy bieżących informacji i opinii, a dopiero w
dalszej kolejności na monitorowaniu działalności instytucji publicznych (Stępińska, Ossowski
Pokrzycka & Nowak, 2012; Dobek – Ostrowska, Barczyszyn & Michel, 2013), choć widoczne są
w tym różnice pokoleniowe – dziennikarze, którzy rozpoczynali pracę w okresie transformacji
ustrojowej do dziś postrzegają siebie głównie jako strażników interesów obywateli i reprezentują
najbardziej krytyczną postawę wobec aktorów politycznych (Stępińska & Ossowski, 2012).
Ponadto, prowadzone były badania zawartości przekazów medialnych, które dostarczały
wiedzy o dziennikarzach i organizacjach medialnych, w których pracują (zob. m. in. Dobek –
Ostrowska, 2010; Piontek & Hordecki, 2009; Hordecki & Piontek, 2010; Piontek, 2011; Piontek,
Ossowski & Hordecki, 2013; Stępińska, 2011; Stępińska & Secler, 2014). Wyniki tych badań
pozwoliły na sformułowanie wniosków dotyczących m. in. stopnia tabloidyzacji polskich mediów
drukowanych i elektronicznych, kultury zawodowej oraz postaw przedstawicieli wybranych
organizacji medialnych względem określonych wydarzeń krajowych i międzynarodowych. Do
tego nurtu badań zaliczyć można także szereg studiów nad medialnym obrazem kampanii
wyborczych oraz poszczególnych partii politycznych (zob. m. in. Szymańska & Hess, 2014; Hess
& Mazur, 2012; Hess & Szymańska, 2008).
Przegląd dotychczasowych badań prowadzi do wniosku, że najczęściej stosowanymi
metodami badań nad dziennikarzami są: (1) analiza zawartości przekazów formułowanych przez
dziennikarzy, (2) badania ankietowe (kwestionariusz) oraz (3) pogłębione wywiady z wybranymi
przedstawicielami środowiska dziennikarskiego. Każda z wymienionych metod ma swoje zalety i
ograniczenia.
O ile wyniki badań ankietowych dostarczają wiedzy o deklaracjach dziennikarzy: ich
deklarowanych poglądach, ocenach, wyobrażeniach o zawodzie, grupie zawodowej lub – szerzej –
funkcjach mediów (role perception), o tyle analiza wypowiedzi dziennikarskich pozwala na
zbadanie faktycznych działań (aktywności) podejmowanych przez dziennikarzy (role
perfomance). Prowadzący badania ankietowe w środowisku dziennikarskim w Polsce mierzą się z
kilkoma podstawowymi wyzwaniami: brakiem środków finansowych na badania, określeniem
faktycznej liczby osób wykonujących zawód dziennikarza i tym samym określeniem próby, która
byłaby reprezentatywna, a następnie dotarciem do dziennikarzy.
Problem stanowi nie tylko brak baz danych, ale także niechęć środowiska
dziennikarskiego do udziału w tego typu badaniach, czy też udzielania odpowiedzi na niektóre z
pytań. Jednym z pytań, na które dziennikarze niechętnie udzielają odpowiedzi jest pytanie o
poglądy polityczne. W badaniu realizowanym w ramach projektu „Journalism in change”, 21
procent ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi („nie wiem”, „nie chcę odpowiadać na to
pytanie”, brak odpowiedzi). Najwyższy odsetek dziennikarzy niechętnych temu tematowi znaleźć
można było w mediach publicznych: 31 procent dziennikarzy Polskiego Radia i 37 procent
zatrudnionych w TVP nie udostępniło tej informacji w ankiecie (Dobek – Ostrowska, Barczyszyn
& Michel, 2013:21-22).
Wyniki uzyskane w efekcie przeprowadzonych tego typu badań mogą zatem nie
odzwierciedlać poglądów, ocen, czy deklarowanych postaw faktycznie dominujących w
środowisku. Kluczowe jest przy tym to, iż odpowiedzi stanowią jedynie deklaracje, które w tego
typu badaniach nie mogą być zweryfikowane: dziennikarze mogą więc kształtować określony
obraz swojej grupy zawodowej, nie zaś odzwierciedlać faktyczne postawy i zachowania.
Większe możliwości w tym zakresie stwarza pogłębiony wywiad, podczas którego badacz
ma okazję skonfrontowania dziennikarza z przykładami faktycznych zachowań przedstawicieli
zawodu. Niemniej, badania jakościowe stanowią źródło wiedzy o postawach i zachowaniach
jedynie wybranych przedstawicieli zawodu – należy być zatem ostrożnym w uogólnianiu
wniosków z tego typu studiów na całą populację dziennikarzy.
Z kolei dotychczasowe polskie badania zawartości przekazów koncentrowały się na
problematyce poruszanej przez dziennikarzy i hierarchizacji wydarzeń (priming) oraz
perspektywie przyjmowanej przez dziennikarzy (framing) podczas relacjonowania wydarzeń
politycznych lub aktorów politycznych. Teoretycznym punktem wyjścia była przy tym koncepcja
agenda setting (zob. m. in. Łódzki, 2011) lub koncepcja paralelizmu politycznego, która w ujęciu
Daniela C. Hallina i Paolo Manciniego (2004) stanowi jeden z czterech wymiarów systemu
medialnego (zob. Dobek – Ostrowska, 2010). Podejmowane były także badania, których celem
było ustalenie, jak wiedza i osobiste przekonania tych, którzy treść mediów tworzą, wpływają na
rekonstruowany w ich przekazie obraz rzeczywistości politycznej i społecznej (Szymańska &
Hess, 2014), choć obejmowały one dotąd jedynie część środowiska - dziennikarzy mediów
regionalnych.
Jednym z podstawowych wyzwań jest zatem zaplanowanie i przeprowadzenie badania,
które pozwoli na zestawienie deklaratywnych postaw (role perception) oraz faktycznych działań
podejmowanych przez dziennikarzy (role performance). Obecnie badacze z Uniwersytetu im. A.
Mickiewicza w Poznaniu (dr hab. Agnieszka Stępińska, dr Ewa Jurga – Wosik, dr Bartłomiej
Secler, dr Dominika Narożna i mgr Kinga Adamczewska) uczestniczą w międzynarodowym
projekcie „Journalistic Role Performance Around the Globe”, kierowanym przez Claudię Mellado
z Pontificia Universidad Catolica de Valparaiso w Chile. Celem tego naukowego przedsięwzięcia
jest przeprowadzenie międzynarodowych badań porównawczych zarówno nad postrzeganiem
funkcji mediów i ról dziennikarzy, jak i nad ich faktycznym pełnieniem.
Punktem wyjścia dla badań empirycznych nad dziennikarzami są teorie normatywne
mediów, które dostarczają odpowiedzi na pytanie, jakie role dziennikarze i media powinni pełnić
w danym systemie społecznym i politycznym, a zatem jakie oczekiwania są formułowane pod ich
adresem (Benson, 2009). W praktyce oznacza to takie formułowanie pytań zawartych w ankietach
lub wywiadach pogłębionych, a także kategorii zawartych w książkach kodowych służących do
analizy zawartości przekazów, aby możliwe było sprawdzenie, w jakim stopniu te oczekiwania są
spełniane.
Podstawą do wielu rozważań nad postawą dziennikarzy względem aktorów politycznych
w w warunkach demokracji jest podział zaproponowany przez Culbertsona (1983), który wyróżnił
postawę: (1) tradycyjną (neutralną), sprowadzającą się do rzetelnego i szybkiego informowania o
wydarzeniach; (2) interpretacyjną, polegającą na wyjaśnianiu opisywanych zdarzeń i zjawisk z
uwzględnieniem społecznego, historycznego kontekstu i ukazaniem potencjalnych konsekwencji
prezentowanych zdarzeń i zjawisk, oraz (3) aktywną, która obejmuje nie tylko relacjonowanie
zdarzeń i zjawisk, ale także wskazywanie rozwiązań społecznych problemów.
To właśnie w oparciu o ten podział David H. Weaver i G. Cleaveland Wilhoit (1996)
zaproponowali podział na cztery role mediów: (1) rozpowszechnianie informacji do odbiorców
jak szybko jest to możliwe z zachowaniem dbałości o weryfikację informacji); (2) bieżące
analizowanie
i
interpretowanie
wydarzeń
politycznych;
(3)
kwestionowanie
działań
podejmowanych przez elity polityczne i ekonomiczne; (4) dostarczanie odbiorcom tego, czego
oczekują, w tym rozrywki oraz mobilizowanie społeczeństwa do działania i wyrażanie opinii
społeczeństwa. Typologia ta stanowiła punkt wyjścia do skonstruowania pytań, które znalazły się
w ankietach wykorzystanych w badaniach kierowanych przez Davida H. Weavera (zarówno w
USA, jak i w międzynarodowych badaniach porównawczych).
Późniejsze
badania
empiryczne
i rozważania
teoretyczne
nad tzw.
kulturami
dziennikarstwa (Hanitzsch, 2007) pozwoliły na doprecyzowanie wymiaru kultury dziennikarskiej
oraz rozpoznania trzech głównych typów faktycznej aktywności dziennikarzy (role perfomance),
tj. interwencjonizmu, dystansu wobec władzy oraz orientacji rynkowej. Poprzez połączenie
wcześniej wyróżnionych ról (na bazie teorii normatywnych) z typami aktywności powstała
wielowymiarowa typologia funkcji mediów oraz postaw dziennikarzy wobec aktorów
politycznych.
Składają się na nią następujące modele dziennikarstwa: (1) zdystansowany „pies
stróżujący” (detached watchdog), który koncentruje się na dostarczaniu informacji politycznych
obywatelom, zachowując duży dystans wobec władzy i charakteryzujący się sceptycyzmem oraz
krytycznym podejściem do elity politycznej; (2) populistyczny dostawca informacji (populist
disseminator) skoncentrowany na oczekiwaniach odbiorców i zaspakajaniu ich potrzeby
otrzymywania interesujących informacji bez angażowania się w procesy polityczne i społeczne;
(3) krytyczny czynnik zmiany (critical change agent), który przyjmuje krytyczną postawę wobec
elity politycznej, nawołuje i zachęca do przeprowadzenia zmian społecznych, wskazuje problemy
i ich rozwiązania oraz wpływa na postrzeganie spraw (wysoki poziom interwencjonizmu
połączony z dużym dystansem wobec ośrodka władzy); (4) oportunistyczna podpora (opportunist
facilitator) ośrodka władzy, wspierająca elity polityczne i ich politykę.
Z kolei Claudia Mellado (2014) zaproponowała model ról dziennikarskich zbudowany
wokół trzech głównych wymiarów pracy dziennikarzy, tj. (1) relacji z aktorami politycznymi, w
szczególności zaś tymi, którzy sprawują władzę, (2) zaangażowaniu w życie publiczne oraz (3)
relacji z odbiorcami.
Relacje dziennikarzy z aktorami politycznymi opisuje tu dychotomia: „pies stróżujący”
(watchdog)
oraz
lojalny
pomocnik
(loyal-facilitator).
O
ile
pierwszy
zajmuje
się
kwestionowaniem, krytykowaniem, ukazywaniem i nagłaśnianiem nieprawidłowości, drugi może
przybierać jedną z dwóch postaw: lojalności wobec ośrodka władzy lub lojalności wobec kraju
(narodu). Lojalność wobec elity politycznej przejawia się we współpracy, wspieraniu kierunków
działania i konkretnych działaniach, chronieniu status quo, budowaniu pozytywnego wizerunku
elity politycznej. Lojalność wobec kraju wyraża się z kolei w budowaniu poczucia wspólnoty
poprzez akcentowanie wartości, wskazywanie na osiągnięcia, budowanie pozytywnego wizerunku
narodu i państwa.
Drugi wymiar uwzględnia dwie skrajne postawy: pasywność (dystans wobec opisywanych
zdarzeń, problemów, zjawisk i wyłącznie rozpowszechnianie informacji o nich) versus
interwencjonizm (aktywna postawa dziennikarzy – prezentowanie własnych poglądów, opinii,
ocen oraz sugestii, a także reprezentowanie jednej ze stron).
Wreszcie, relacje mediów z odbiorcami opisują trzy główne modele dziennikarstwa: (1)
model usługowy (service) obejmujący rady i porady oraz informacje o wydarzeniach mogących
mieć wpływ na codzienne życie ludzi; (2) model rozrywkowy (infotainment) koncentrujący się na
życiu prywatnych, jednostek, w tym aktorów politycznych, sensacji, skandalach i emocjach; oraz
(3) model służby obywatelskiej (civic), polegający na ukazywaniu perspektywy obywateli, ich
żądań, pytań, działań oraz edukowaniu obywateli w zakresie praw i obowiązków i zachęcanie do
aktywności i udziału w debacie publicznej (Mellado & Lagos, 2014:2092-2093).
Koncepcja ta leżała u podsatw zarówno kwestionariusza służącego poznaniu ocen, opinii,
poglądów i deklaracji dziennikarzy, jak i książki kodowej wykorzystanej do ilościowej analizy
zawartości przekazów medialnych. W obu narzędziach pojawiły się te same przejawy określonych
postaw, czyli zachowania, odpowiadające rolom i funkcjom wynikającym z teorii normatywnych.
I tak, postawy dziennikarzy wobec aktorów politycznych sprawdzały pytania dotyczące
następujących zachowań: WATCHODOG: (1) prezentowanie informacji o procesach sądowych i
postępowaniu
administracyjnym
przeciwko
elitom
politycznym;
(2)
kwestionowanie
prawdziwości tego, co przedstawiciele elit politycznych mówią i robią; (3) cytowanie źródeł,
które kwestionują działania elit politycznych; (4) ujawnianie informacji, które elity polityczne
chciałaby ukryć; (5) krytykowanie elit politycznych przez dziennikarza lub inną osobę; (6)
ukazywanie konfliktu pomiędzy dziennikarzem a przedstawicielami elit politycznych, (7)
prowadzenie własnego dochodzenia (dziennikarstwo śledcze); LOJALNY POMOCNIK: (1)
prezentowanie w pozytywnym świetle przedstawicieli elit politycznych – budowanie ich
pozytywnego wizerunku, (2) wspieranie określonych kierunków działań lub faktycznych działań
podejmowanych przez elity polityczne, (3) podkreślenie umiejętności i kompetencji
przedstawicieli elit politycznych lub ekonomicznych.
Analizie podlegała zawartość 4 tytułów prasowych: Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita,
Fakt, Nasz Dziennik – tytuły wybrane zostały w oparciu o następujące kryteria: typ prasy, poziom
czytelnictwa i orientacja polityczna. Materiał badawczy pochodzi z lat 2013-2014. Łącznie
analizie poddano 1130 artykułów prasowych. Tabela 1 prezentuje wyniki dla całej próby.
Analiza ujawniła także istotne różnice w postawach wobec aktorów politycznych wśród
dziennikarzy z poszczególnych tytułów w zakresie kwestionowania i krytykowania działań elit
politycznych. Najbardziej krytyczni byli w tym względzie dziennikarze „Naszego Dziennika”
(zob. Tabela 2), co wyraźnie wskazuje na wpływ orientacji politycznej tytułu prasowego na
zachowania dziennikarzy (role performance).
Tab. 1.
WYNIKI ANALIZY ZAWARTOŚCI (N=1130)
ZACHOWANIA
DZIENNIKARZY
TAK (%)
NIE (%)
WATCHDOG
Procesy sądowe
8,9
91,1
Kwestionowanie (dziennikarz)*
14,2
81,5
Kwestionowanie (inny)*
22,1
73,5
Krytyka (dziennikarz)*
11,9
85,3
Krytyka (inny)*
23,7
71,9
Ujawnienie informacji
5
93,6
Dziennikarstwo śledcze
4,2
95,8
LOJALNY POMOCNIK
Wspieranie działań
2,3
97,7
Wspieranie kierunków polityki
1,4
98,6
Pozytywny wizerunek
0,8
99,2
* Możliwe było zakodowanie przypadków kwestionowania lub krytyki także innych podmiotów poza politycznymi –
stąd liczby nie sumują się do 100.
Tabela 2. Zachowania dziennikarzy – rola watchdoga (%)
Gazeta
Kwestionowanie
(dziennikarz)
Kwestionowanie
(inny)
Krytyka
(dziennikarz)
Krytyka (inny)
Gazeta Wyborcza
12,6
25,7
8,8
21,9
Rzeczpospolita
10,6
23,9
5,9
27,5
Fakt
12,2
5
12,5
7,6
23
37,4
22,6
43,5
Nasz Dziennik
Tym, co wyróżnia projekt „Journalistic Role Performance Around the Globe” jest sposób
sformułowania pytań w ankiecie: dziennikarze proszeni są nie tylko o ocenę ważności danych
działań, czy postaw „w ogóle” (w „idealnym świecie”), ale także w organizacji medialnej, dla
której pracują oraz w swojej własnej pracy (w oparciu o własne, indywidualne doświadczenie).
Co więcej, pytania dotyczące funkcji mediów i ról dziennikarzy w społeczeństwie obejmują
zarówno ocenę ważności (Jak ważne jest.... ? W skali od 1 do 5...), jak i ocenę własnej
działalności w tym zakresie (Jak często Pana/Pani własne materiały realizują daną funkcję? W
skali od 1 do 5). Co prawda, uzyskane odpowiedzi są wciąż wyrazem deklaracji dziennikarzy,
niemniej zmniejszony został poziom abstrakcji rozważań nad rolami dziennikarzy i ich postawami
wobec aktorów politycznych, czy też odbiorców.
Sprawdzeniu stopnia zgodności pomiędzy deklaracjami zawartymi w ankiecie a faktycznie
podejmowanymi działaniami służyć ma specyficzny dobór próby w badaniu ankietowym. Do
wypełnienia kwestionariusza zaproszeni mają być dziennikarze, których artykuły podlegały
analizie zawartości (ankieta jest anonimowa, ale rozprowadzana wśród dziennikarzy pracujących
dla redakcji z tytułów prasowych, które podlegały badaniu zawartości). W Polsce ta część
projektu nie została jeszcze zrealizowana.
Bibliografia:
Bajka, Z. (1991). Dziennikarze (1981 – 1990). Komunikowanie masowe w Polsce – lata
osiemdziesiąte. Zeszyty Prasoznawcze, 1–2, 149-159.
Bajka, Z. (2000). Dziennikarze lat dziewięćdziesiątych. Zeszyty Prasoznawcze, 3-4, 42- 63.
Culbertson, H. (1983). Three perspectives in American journalism. Journalism Monographs, 83,
1-33.
Curry, J.L. (1980). Polish Journalists in the Policy – Making Process (w:) R. Kanet (red.),
Background to Crisis: Policy and Politics in Gierek's Poland (ss. 177-198). Boulder Westview
Press.
Curry, J.L. (1990). Poland's Journalists Professionalism and Politics. Cambridge: Cambridge
University Press.
Dobek-Ostrowska, B. (2010). Polski system medialny na rozdrożu: media w polityce, polityka w
mediach. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Dobek – Ostrowska, B., Barczyszyn, P., & Michel, A., (2013). Zmiana w dziennikarstwie. Kultura
zawodowa polskich dziennikarzy (badania ilościowe). Studia Medioznawcze, 1, 11-28.
Głowacki, M. (2013). Dziennikarze polscy w świetle studiów porównawczych systemów
odpowiedzialności mediów w Europie. Studia Medioznawcze, 1(52), 29-44.
Hallin, D., Mancini, P. (2004). Comparing Media Systems. Three Models of Media and Politics
Cambridge: Cambridge University Press.
Hanitzsch, T. (2007). Deconstructing Journalism Culture. Toward a Universal Theory.
Communication Theory, 17(4), 367-385.
Hess, A., Szymańska, A. (2008). Medialny obraz wyborów samorządowych na przykładzie
krakowskich gazet codziennych [w:] M. Magoska (red.) Wybory samorządowe w kontekście
mediów i polityki (ss. 83-97). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 83-97.
Hess, A., Mazur, M. (red.) (2012). Wybory samorządowe w mediach regionalnych. Dzienniki
regionalne i telewizyjne audycje wyborcze jako platformy komunikacji politycznej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Hordecki, B., Piontek, D. (2010). Tabloidyzacja czy tabloidyzacje telewizyjnych programów
informacyjnych (Fakty TVN i Wiadomości TVP). Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 2, 1932.
Mellado, C. (2014). Professional roles in news content: Six dimensions of journalistic role
performance. Journalism Studies. DOI:10.1080/1461670X.2014.922276.
Mellado, C., Lagos, C. (2014). Professional Roles in News Content: Analyzing Journalistic
Performance in the Chilean National Press. International Journal of Communication, 8, 20902112.
Olędzki, J. (1998). Polish Journalists: Professionals Or Not? (w:) D.H. Weaver (red.), The Global
Journalist. News People around the World (ss. 257-276). New Jersey: Hampton Press, Inc.
Piontek, D. (2011). Komunikowanie polityczne i kultura popularna. Tabloidyzacja informacji o
polityce. Poznań: Wydawnictwo WNPiD UAM.
Piontek, D., Hordecki, B. (2009). Ideał polityka w „Super Expressie” i „Fakcie. Gazecie
Codziennej” (lipiec–sierpień 2007), (w:) J. Miluska (red.), Polityka i politycy. Diagnozy – oceny –
doświadczenia (ss. 78-96). Poznań: Wydawnictwo WNPiD UAM.
Piontek, D., Hordecki, B., Ossowski, S. (2013). Tabloidyzacja dyskursu politycznego w polskich
mediach. Poznań: Wydawnictwo WNPiD UAM.
Pisarek, W. (1995). Kwalifikacje dziennikarzy polskich w opinii redaktorów naczelnych. Zeszyty
Prasoznawcze, 1-2, 153-163.
Stępińska, A. (2011). Obraz konfliktu rosyjsko – gruzińskiego w 2008 roku w polskiej prasie
drukowanej, Zeszyty Prasoznawcze, 1-2, 59-75.
Stępińska, A., Głowacki, M. (2014). Professional roles, context factors and responsibility accross
generations of Polish journalists, (w:) M. Głowacki, E. Lauk & A. Balcytiene (red.), Journalism
that Matters. Views from Central and Eastern Europe (ss.79-96). Frankfurt am Main: Peter Lang.
Stępińska, A., Ossowski, Sz. (2010a). Polski dziennikarz – niezależny altruista? (w:) W. Machura
(red.), Etyka w mediach, vol. 5, Nowe media – stare idee (ss. 35-46). Poznań – Opole:
Wydawnictwo Naukowe Scriptorium.
Stępińska, A., Ossowski, Sz. (2010b). Dziennikarze polscy – między mitem „czwartej władzy” a
świadomością misji, (w:) R. Kowalczyk & W. Machura (red.), Media – czwarta władza? (ss. 5566). Poznań – Opole: Wydawnictwo Naukowe Scriptorium.
Stępińska, A., Ossowski, Sz. (2011a). Społeczne oczekiwania a autostereotyp dziennikarzy
polskich w XXI wieku, (w:) B. Pająk – Patkowska (red.), Stereotypy w obszarze społecznym i
politycznym (pp. 33-46). Poznań: Wydawnictwo Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa
UAM.
Stępińska, A., Ossowski, Sz. (2011b). Dziennikarze w Polsce: wartości, priorytety i standardy
zawodowe, Studia Medioznawcze, 1, 17-30.
Stępińska, A., Ossowski, Sz. (2011c). Kariera, kontrola, służba społeczna – postawy różnych
pokoleń polskich dziennikarzy, (w:) I. Hoffman (red.), Studia nad dziennikarstwem (ss. 43-62).
Lublin.
Stępińska, A., Ossowski, Sz. (2012). Three Generations of Polish Journalists: Professional Roles
and Identities. Journalism Studies, 5-6, 857-867.
Stępińska, A., Ossowski, Sz., Pokrzycka, L. & Nowak, J. (2012). The Journalists and Journalism
of Poland, (w:) D. H. Weaver & L. Willnat (red.), The Global Journalist in the 21st Century (ss.
255-266). New York and London: Routledge.
Stępińska, A., Secler B. (2014). Polish Printed Media Coverage and Evaluation of the Polish
Presidency in the EU Council, (w:) A. Stępińska (red.) Media and Communication in Europe (ss.
211-226). Berlin: Logos Verlag.
Szymańska, A., Hess, A. (2014). Dziennikarze i promocja idei. Jak wiedza i osobiste przekonania
dziennikarzy wpływają na rekonstruowany w mediach obraz rzeczywistości politycznej i
społecznej?, e-Politikon, nr XII, 2014, s.10-40.
Weaver, D. H., Willnat, L. (red.) (2012). The Global Journalist in the 21st Century: News People
around the World. New York: Routledge.
Weaver, D.H., Wilhoit, G.C. (1996). The American Journalist in the 1990s: U.S. News People at
the End of an Era. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Asssociaties.