Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
24.01.2011
Stanisław i Placyda Bukowscy dla Białegostoku
____________________________
autor: Filip Makowiecki
Przed wojną wiedli szczęśliwe życie w Wilnie i to właśnie tam chcieli zamieszkać na stałe. Tuż przed
wybuchem wojny, w sierpniu 1939 roku, kupili nawet działkę budowlaną w pobliżu miasta. Nie
spodziewali się, że wojenna zawierucha spowoduje tak ogromne zmiany w ich życiu. Przesunięcie
granic sprawiło, że po wojnie osiedli na stałe w rodzinnym mieście Placydy – Białymstoku.
Placyda, absolwentka Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, dawna
uczennica profesora Ludomira Sleńdzińkiego, a także młodzieńcza miłość Czesława Miłosza, nie miała
szczególnie dużych możliwości rozwoju swojego talentu malarskiego w mieście spustoszonym przez
wojnę. Również Stanisław, znany między innymi z projektów przebudowy placu katedralnego w Wilnie,
raczej nie marzył wcześniej o przeprowadzce do Białegostoku. Choroba syna, Andrzeja, który cierpiał
na zespół Downa, sprawiła jednak, że postanowili tu zostać.
Bukowski szybko znalazł pracę przy odbudowie zniszczonych białostockich zabytków. Samodzielnie
lub z grupą współpracowników z Pracowni Konserwacji Zabytków Architektury, założonej z
Władysławem Paszkowskim, ówczesnym wojewódzkim konserwatorem zabytków, podniósł z gruzów
centrum miasta, między innymi Rynek Kościuszki i znajdujące się przy nim klasztor Sióstr Miłosierdzia
oraz zbrojownię; Pałacyk Gościnny i budynek Loży Masońskiej przy ulicy Kilińskiego; komorę celną
przy alei Jana Pawła czy jedną z kamienic przy ulicy Sienkiewicza. Najważniejszym projektem była
jednak odbudowa Pałacu Branickich wraz z ogrodami.
Na uwagę zasługują budynki sakralne, do których powstania przyczynił się Bukowski. Tuż po przybyciu
do miasta w 1945 roku przejął on po śmierci Oskara Sosnowskiego zwierzchnictwo nad budową
kościoła Świętego Rocha. Skonstruował mur wokół wzgórza, który miał zapobiec dalszemu osuwaniu
się skarpy, był także autorem ołtarzy Matki Boskiej Różańcowej i Świętego Antoniego. Placyda
Bukowska zaprojektowała natomiast witraże w tym kościele. Małżonkowie współpracowali również przy
budowie świątyni Niepokalanego Serca Maryi na Dojlidach – malarka wykonała niektóre z elementów
wystroju wnętrza budowli zaprojektowanej przez męża.
Stanisław Bukowski projektował również budynki użyteczności publicznej, między innymi Dom Partii
przy Placu Uniwersyteckim oraz Hotel Miejski (obecnie Cristal) przy ulicy Lipowej. Warto wspomnieć,
że budynek hotelu zdobił usunięty podczas późniejszej przebudowy neon przedstawiający Damę
Kameliową autorstwa Placydy – był to kolejny z wielu owoców ich artystycznej współpracy.
Mimo że Bukowski wykonywał projekty na zlecenie władz komunistycznych, nie wahał się krytykować
ich decyzji. Spór o przeznaczenie Pałacu Branickich, w którym umieszczono Akademię Medyczną,
zamiast otworzyć tam, zgodnie z projektem, dom kultury, doprowadził do wyłączenia Bukowskiego z
dalszych prac przy odbudowie. Architekta konsekwentnie pomijano także przy nadawaniu odznaczeń
państwowych. Stanisława nagrodzili jednak znajomi, którzy zamówili jego popiersie i w tajemnicy
umieścili je na tympanonie ogrodowej fasady pałacu.
Można też powiedzieć, że niepokornego architekta, już pośmiertnie, nagrodziła historia. Jego znajomi i
rodzina wspominali, że siedzibę KW PZPR zaprojektował w taki sposób, żeby budynek łatwo można
było zaadaptować na potrzeby uczelni wyższej – obecnie w Domu Partii mieści się Uniwersytet w
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
Białymstoku. Chciał również przywrócić oryginalne zagospodarowanie terenu przy białostockim ratuszu
– i to marzenie się spełniło, a nieuporządkowany skwer zastąpił plac miejski.
O małżeństwie Bukowskich nie zapominają także białostoczanie. Po latach twórczość Placydy
Bukowskiej została przypomniana w Galerii im. Sleńdzińskich, z których pochodził jej malarski mistrz –
Ludomir. Imieniem Stanisława Bukowskiego została natomiast niedawno nazwana jedna z
białostockich ulic.
strona 2 / 2