448 z teologii i filozofii. Po powrocie do kraju

448
K R O N IK A
z teologii i filozofii. Po powrocie do
kraju został prefektem w liceum,
którą to pracę przerw ała wojna.
W roku 1946 ks. dr K aczm arek w ró­
cił z w ysiedlenia do Poznania, do
pracy w szkole. W 1953 r. został
mianowany profesorem filozofii Se­
m inarium Arcybiskupiego. Równo­
cześnie pełnił urząd radcy K urii Me­
tropolitalnej i w izytatora religii.
K onsekracja Nominata odbyła się 18
stycznia 1959 roku w kościele Najśw.
M aryi Panny w Gdańsku.
Ks. Biskup K aczm arek jest auto­
rem szeregu p rac naukowych, m. in.
Doctrina Thomae Waldensis de reali
praesentia Christi eucharistica (Romae 1938), Nauka o m istycznym
Ciele Chrystusa (Poznań 1947), Za­
rys psychologii neotom istycznej (Po­
znań 1958), Istota i pochodzenie re­
ligii (Poznań 1958). O tym , jak b li­
skie są Ks. Biskupowi spraw y mło­
dzieży świadczy w ydana w 1946 r.
w Katowicach m ała książeczka: Oso­
bowość duszpasterza młodzieży.
SUFRAGAN GNIEŹNIEŃSKI
W dniu 2 lutego 1959 r. odbyła
się w bazylice prym asowskiej w
Gnieźnie konsekracja nowego bi­
skupa sufragana diecezji gnieźnień­
skiej ks. m gra Jan a Czerniaka, k a ­
nonika grem ialnego K apituły P ry ­
masowskiej.
Nom inat urodził się 1906 roku.
Studia filozoficzno-teologiczne roz­
począł w Sem inarium Duchownym
w Gnieźnie i Poznaniu. Po otrzym a­
niu święceń kapłańskich (1932 r.)
kontynuował studia na U niw ersy­
tecie Jagiellońskim. Po wojnie, w
czasie której pełnił obowiązki dusz­
pasterskie w diecezji sandom ier­
skiej, wrócił do pracy asystenta ko­
[2 ]
ścielnego katolickich stowarzyszeń
młodzieży w archidiecezji gnieź­
nieńskiej i poznańskiej, którą to
funkcję spełniał już przed wojną.
W 1947 roku ks. Czerniak został
powołany na stanowisko referenta
dla spraw duszpasterskich i m iano­
w any kanonikiem. Równocześnie zo­
stał w izytatorem księży dziekanów,
przewodniczącym Wydziału Duszpa­
sterskiego i wykładowcą teologii p a­
sterskiej w Sem inarium Duchow­
nym.
TRZECI SUFRAGAN
ARCHIDIECEZJI WARSZAWSKIEJ
Trzecim biskupem sufraganem
archidiecezji w arszawskiej został ks.
dr Jerzy Modzelewski. Uroczystość
konsekracji nowego biskupa odbyła
się 8 lutego 1959 r. w katedrze w a r­
szawskiej.
Ks. Biskup Modzelewski urodził
się 1905 r. Kształcił się w Warszawie,
następnie wyższe stu d ia prawnicze
odbył na Katolickim Uniwersytecie
w Lublinie (doktorat praw a kano­
nicznego). Wrócił do W arszawy,
gdzie pracow ał w duszpasterstw ie
parafialnym i prowadził akcję oświatową wśród niewidomych. Zo­
stał profesorem Niższego a później
Wyższego Sem inarium Duchownego,
w ykładał nauki społeczne. W czasie
w ojny oddawał się działalności dusz­
pasterskiej, równocześnie pełnił obo­
w iązki w iceoficjała w Sądzie M etro­
politalnym .
Ojciec św. Jan X X III nadał Ks.
Biskupowi Modzelewskiemu ty tu ­
larne biskupstwo w Daonium.
SUFRAGAN DIECEZJI OPOLSKIEJ
W dniu 25 stycznia 1959 r. odbyła
się konsekracja nowego biskupa su-
[3]
K RO N IK A
fragana diecezji opolskiej ks. dr Wa­
cław a Wyciska.
Ks. Biskup Wycisk urodził się w
1912 roku. Studia filozoficzne i teo­
logiczne odbywał na Uniwersytecie
W rocławskim. W roku 1936 otrzy­
m ał święcenia kapłańskie i od tego
czasu do końca wojny pracow ał w
duszpasterstw ie parafialnym . N a­
stępnie został powołany do K urii Opolskiej gdzie pracow ał jako nota­
riusz a później jako kanclerz.
W roku 1949 studiował praw o k a­
noniczne na Uniwersytecie Lubel­
skim. W 1951 r. został oficjałem Są­
du Biskupiego w Opolu i profesorem
praw a kanonicznego w Wyższym Se­
m inarium Duchownym.
Bullą z dnia 16 listopada 1958 r.
Ojciec św. mianował ks. Wyciska
biskupem tytularnym Cezarei w Numidii.
Wszystkich wspomnianych bisku­
pów konsekrował Prym as Polski.
SREBRNY JUBILEUSZ KSIĘDZA
ARCYBISKUPA EUGENIUSZA
BAZIAKA
W dniu 15 IX 1958 r. minęło dw a­
dzieścia pięć lat od chwili prekonizacji na biskupa Ks. M etropolity
Eugeniusza Baziaka, ordynariusza
archidiecezji krakow skiej i lubaczowskiej.
Ks. A rcybiskup Baziak urodził
się 8 III 1890 r. w Tarnopolu. Świę­
cenia kapłańskie otrzymał w 1912 r.
Po dwudziestu latach kapłaństw a,
w czasie których był proboszczem
w Tarnopolu i prefektem szkół
lwowskich, został konsekrow any na
biskupa sufragana lwowskiego w r.
1933. Już jako biskup był rekto­
rem M etropolitalnego Sem inarium
29 — N asza P rz eszło ść
449
Lwowskiego. W roku 1944 został
mianowany arcybiskupem m etropo­
litą, a po śmierci kardynała Adama
Sapiehy adm inistratorem archidie­
cezji krakowskiej.
Z okazji 25-lecia sakry biskupiej
Ojciec św. Pius X II obdarował Ju b i­
lata przyw ilejam i i honorami Asy­
stenta Tronu Papieskiego, przesyła­
jąc również błogosławieństwo Arcy­
biskupowi i w iernym archidiecezji.
Uroczystości jubileuszowe rozpo­
częły się 21-go w rześnia w Luba­
czowie, gdzie Ks. Arcybiskup od­
praw ił mszę św. pontyfikalną, w
czasie której kazanie wygłosił ks.
p rałat Kazimierz Bilczewski. Po
mszy św. księża biskupi, przedsta­
wiciele duchowieństwa i w iernych
diecezji lubaczowskiej złożyli swe­
mu Arcypasterzowi życzenia.
Z powodu śmierci Piusa XII i
w yboru nowego papieża, obchód ju ­
bileuszowy w archidiecezji krakow ­
skiej przesunięto na dzień 14 grud­
nia. W dniu tym Ks. M etropolita
odprawił w katedrze wawelskiej
sumę pontyfikalną. Kazanie wygło­
sił Ks. Biskup Fr. Barda, w którym
mówił o ideale pasterza ewangelicz­
nego. Po sumie Jub ilat podziękował
wszystkim biskupom obu metropolii,
zebranym na uroczystości, ducho­
w ieństw u i wiernym i udzielił bło­
gosławieństwa papieskiego. Druga
część uroczystości odbyła się w p a­
łacu biskupim, gdzie Ks. Metropoli­
ta odebrał życzenia od przedstaw i­
cieli społeczeństwa Krakow a i w ier­
nych całej metropolii.
Uprzednio dnia 11 grudnia, jubi­
leusz swego A rcypasterza święciło
też M etropolitalne Sem inarium Du­
chowne urządzając z tej okazji aka­
450
K R O N IK A
demię ku czci M atki Boskiej Bole­
snej.
METROPOLITA POZNAŃSKI
OTRZYMAŁ PALIUSZ
ARCYBISKUPI
A udytor św. Roty ks. infułat dr
Bolesław Filipiak wręczył m etropo­
licie poznańskiemu Ks. Arcybisku­
powi Antoniem u B araniakow i pa­
liusz arcybiskupi. Uroczyste w ręcze­
nie paliusza odbyło się w czasie pontyfikalnej mszy św. w katedrze po­
znańskiej w dniu 8 w rześnia 1958 r.
SREBRNY JUBILEUSZ
BISKUPÓW PRZEMYSKICH
25 listopada 1958 r. Ks. Biskup
ordynariusz Franciszek B arda ob­
chodził jubileusz 25-lecia spraw ow a­
nia rządów w diecezji przemyskiej.
W dniu tym również srebrny ju ­
bileusz prekonizacji obchodził Ks.
Biskup sufragan Wojciech Tomaka.
Zgodnie z życzeniem dostojnych
Jubilatów nie urządzano żadnych
uroczystości. Dni jubileuszu były dla
całej diecezji przem yskiej dniami
modlitwy w intencji jej A rcypasterzy.
500-LECIE BERNARDYNÓW
W POZNANIU
Dnia 5 października 1958 roku
poznański klasztor bernardynów ob­
chodził uroczyście jubileusz 550-lecia swego założenia w stolicy Wiel­
kopolski. Zakon bernardynów po­
w stał w XV w. w łonie zakonu fra n ­
ciszkańskiego. Był to odłam sum ien­
niej strzegący regułę zakonną. W la­
tach czterdziestych XV w. bernardy­
ni zdobyli sobie popularność w całej
Polsce. Do Poznania zostali sprow a­
dzeni przez biskupa Andrzeja Opa­
[4 ]
lińskiego 25 grudnia 1457 r. w pięć­
dziesiąt lat później (1509) otw arto
w poznańskim konwencie studium
teologiczne, które dzięki kw alifiko­
w anym siłom profesorskim, było
najważniejszym,
obok
konwentu
krakowskiego, ośrodkiem naukowym.
Już w pierwszej połowie XV w ieku
około pięćdziesięciu bernardynów ukończyło U niw ersytet Jagielloński
uzyskawszy stopnie naukowe. P ro­
fesorowie studium zdobywali też
w ykształcenie za granicą: w Rzymie,
Paryżu i Salamance. W roku 1646
zakon zaliczył studium poznańskie
do kategorii studium generalnego
a papież Innocenty X III podniósł je,
w roku 1723, do stopnia studium za­
konu pierwszej klasy. Przy studium
była bogata, jak na owe czasy, bi­
blioteka, której część zbiorów, w y­
wieziona w czasie najazdu szwedz­
kiego, znajduje się do dziś w Upsali.
Głęboka wiedza i wyrobienie w e­
w nętrzne cechowały poznańskich
bernardynów . One to pomogły, że
w swej pracy duszpasterskiej i m i­
syjnej w XVII w. bernardyni mogli
się pochwalić liczbą około tysiąca
nawróceń.
Klęską dla klasztoru był dekret
kasacyjny w 1835 r. Ale i w tym
okresie mieszczące się w zabudowa­
niach klasztornych gimnazjum św.
M arii M agdaleny było kuźnią pol­
skości pod zaborem pruskim i w tedy
księża katecheci spełniali podwójną
rolę krzewicieli w iary i polskości.
W roku 1948 wrócili na zgliszcza
wiekowi gospodarze, w 1951 r. odbu­
dowany został barokowy kościół
i klasztor. Dziś, jak przed w iekam i,
bernardyński klasztor w Poznaniu
prom ieniuje swą w iarą i spokojem.
15]
K RO N IK A
ZAKOŃCZENIE r o k u
JACKOWEGO
W listopadzie 1958 r. zakończyły
się uroczystości związane z 700-letnią rocznicą śmierci św. Jacka. Za­
kończenie Roku Jackowego zbiegło
się z poświęceniem odbudowanego
ze zniszczeń wojennych kościoła św.
W ojciecha we Wrocławiu. W dniach
6—9 listopada odbyły się w katedrze
w rocławskiej trzydniowe nabożeń­
stw a ku czci św. Jacka. W niedzielę
9-go listopada Arcybiskup krako­
w ski Ks. d r E. Baziak poświęcił ko­
ściół św. Wojciecha i odprawił su­
m ę pontyfikalną, w której uczestni­
czyli ordynariusz wrocławski Ks. Bp
B. Kominek i Ks. Bp A. Wronka. K a­
zanie wygłosił ordynariusz kielecki
Ks. Bp Czesław Kaczmarek. Na za­
kończenie uroczystości w katedrze
wrocławskiej odbył się koncert, w
czasie którego wykonano k an tatę o
św. Jacku Kazimierza W iłkomir­
skiego pod kierownictw em kompo­
zytora.
NEKROLOGIA
TRAGICZNA ŚMIERĆ
KS. PRAŁATA SZKIŁŁĄDZIA
8 XI 1958 r. w Paryżu zginął
w w ypadku samochodowym ks. p ra ­
łat Bolesław Szkiłłądź, audytor
N uncjatury Apostolskiej w Paryżu.
Ks. Szkiłłądź znany był polskiej
em igracji w e F rancji ze swojej dzia­
łalności duszpasterskiej, którą pro­
wadził po wojnie, po powrocie z obozu koncentracyjnego w Dachau.
Był też współpracownikiem obecne­
go Ojca św., wówczas jeszcze nunc­
jusza, w czasie jego pobytu we
451
Francji. Dowód pamięci o zmarłym
dał Ojciec św. w spom inając go w
czasie audiencji udzielonej P ry m a­
sowi Polski.
ZGON KATOLICKIEGO
MYŚLICIELA
17 listopada 1958 r. zmarł w ybit­
ny uczony polski, profesor praw a
adm inistracyjnego na Uniwersytecie
Poznańskim, d r Stanisław Kasznica.
Zm arły należał do grona profesorów,
którego zasługą jest zbudowanie
podwalin U niw ersytetu w Poznaniu
i zapewnienie mu wysokiego pozio­
mu dydaktycznego i naukowego. Był
dw ukrotnie rektorem tego uniw ersy­
tetu, dziekanem i prodziekanem,
a zaraz po wojnie organizatorem
pracy na wydziale praw a. Prof.
Kasznica jest autorem niezwykle
ważnego podręcznika praw a adm ini­
stracyjnego, który doczekał się już
kilku wydań. Szczególną troską da­
rzył budującą się adm inistrację Ziem
Zachodnich tworząc dla niej w ydaw ­
nictwo „A dm inistracja i samorząd
na Ziemiach Odzyskanych”. Przenie­
siony w 1947 r. w stan spoczynku
został reaktyw ow any jako profesor
w październiku 1956 r. i mimo sędzi­
wego wieku podjął pracę nad refor­
mą polskiej adm inistracji. W ostat­
nich latach ukończył także rozprawę
socjologiczną na tem at władzy.
Obok wytężonej pracy naukowej,
był profesor Kasznica stałym współ­
pracownikiem różnych instytucji k a ­
tolickich. Jest on też autorem popu­
larnego dzieła literacko-religijnego
pt. Rozważania, tłumaczem czterech
traktatów Sum m y teologicznej św.
Tomasza z Akwinu.
452
K R O N IK A
ROCZNICE
W 10-TĄ ROCZNICĘ ZGONU
KS. KARDYNAŁA AUGUSTA
HLONDA
Dnia 22 października 1958 r. m i­
nęło dziesięć la t od śmierci P rym a­
sa Polski ks. k ardynała Augusta
Hlonda. W dniu tym w katedrze
w arszaw skiej św. Jana przeniesiono
zwłoki kardynała z miejsca tymcza­
sowego spoczynku do K aplicy P ry ­
masów i złożono w podziemnym sar­
kofagu.
Postać Prym asa Hlonda jest
szczególnie droga polskim katolikom.
Celem jego życia było, jak sam p i­
sał w liście do m atki: „...bym się
swą pracą mógł przysłużyć chwale
bożej, pomyślności św. Kościoła
i szczęściu N arodu”.
K ardynał Hlond urodził się 5 VII
1881 r. na Górnym Śląsku. Mając
dwanaście la t w yjechał do Turynu
do Zakładu Jan a Bosko i po odby­
tym nowicjacie złożył śluby zakon­
ne. W Rzymskim Gregorianum zdo­
był doktorat filozofii, następnie w ró­
cił do Polski, ukończył studia teolo­
giczne. Święcenia kapłańskie otrzy­
mał w 1905 r. w Krakowie, gdzie na
uniw ersytecie odbywał jeszcze stu ­
dia klasyczne i humanistyczne.
W 1909 r. został powołany do W ie­
dnia, gdzie pełnił funkcję dyrektora
gimnazjum a od roku 1919 był prze­
łożonym
prow incji
salezjańskiej
obejm ującej A ustrię, Węgry i Niem­
cy. Kiedy w roku 1922 papież Pius
XI utw orzył hierarchię kościelną na
Górnym Śląsku, A dm inistratorem
Apostolskim ustanow ił ks. Augusta
Hlonda, który organizował tam żv-
[6 ]
cie religijne. W 1925 r. został m ia­
nowany biskupem katowickim, a w
rok później arcybiskupem gnieźnień­
skim i poznańskim oraz Prym asem
Polski. W ielostronna działalność ks.
Prym asa zdobyła sobie popularność
w całym świecie katolickim. Listy
pasterskie tłumaczone były na inne
języki europejskie. W czasie drugiej
w ojny on to swoją powagą w yjednał
u Ojca św. Piusa X II modlitwy w
całym świecie katolickim za Polskę,
„która um ierać nie chce”. Zaraz po
wojnie, w czasie której był więziony
przez gestapo, wrócił do Poznania
i natychm iast przystąpił do uregu­
low ania życia kościelnego. S tarał się
o odrębną organizację kościelną dla
Ziem Zachodnich. W 1946 r. zrzekł
się kardynał arcybiskupstw a poznań­
skiego i został mianowany arcybi­
skupem warszawskim. Zm arł 22 X
1848 r. w Warszawie.
[7 ]
K RO N IK A
przez Polskę niepodległości, organi­
zował szkolnictwo w diecezji po­
znańskiej. W 1920 r. został sufraganem poznańskim a sześć lat później
biskupem ordynariuszem łomżyń­
skim. Do 1939 r. był sekretarzem
Episkopatu. W 1947 r. Pius X II na­
dał mu godność A systenta Tronu.
Kiedy w roku 1944 ustępujący
najeźdźcy chcieli wysadzić katedrę
łomżyńską, biskup Łukomski osobi­
ście interw eniow ał w tej sprawie
i oznajmił, że w razie odmowy bę­
dzie bronił katedry, choćby m iał w
niej zginąć. Wysadzenia zaniechano.
Płyta pam iątkow a (dłuta Zofii
Trzcińskie j -Kamińskie j )
przedsta­
w ia biskupa błogosławiącego i od­
słaniającego katedrę — ta obrona
budynku przed zniszczeniem jest
symbolem obrony całego Kościoła.
„MAJESTAS MALIS INFRACTA”
20-LECIE ŚMIERCI
KS. ARCYBISKUPA
TEODOROWICZA
Takie słowa w idnieją na pam iąt­
kowej tablicy w m urow anej w k a te ­
drze łomżyńskiej, poświęconej p a­
mięci ks. biskupa Stanisław a Kostki
Łukomskiego (1874—1948). Uroczy­
stości umieszczenia tablicy w k ate­
drze odbyły się 28 października, w
dziesiątą rocznicę śmierci biskupa.
Trzy słowa umieszczone na płycie
n ajtrafniej charakteryzują sylw etkę
ks. bpa Łukomskiego, niezmordowa­
nego organizatora i obrońcę praw
Kościoła. Zaraz po święceniach k a ­
płańskich (1898), a był to ciężki okres K ulturkam pfu, oddał się pracy
duszpasterskiej, a od roku 1916 zo­
stał kanonikiem poznańskim i radcą
K urii. W roku 1918, po odzyskaniu
4 grudnia 1958 roku m inęła dw u­
dziesta rocznica śmierci arcybiskupa
Józefa Teofila Teodorowicza (1864—
1938). Trzydziestosiedmioletni okres
piastow ania godności biskupiej w y­
pełniała mu wszechstronna i inten­
sywna działalność pasterska. N aj­
większą popularność zyskał sobie a r­
cybiskup jako kaznodzieja. Jego bo­
gaty dorobek kaznodziejski w m ałej
tylko części został wydany. W 1919
roku wyszedł zbiorek kazań dogmatyczno-m oralnych Mnie żyć jest
Chrystus i w 1923 r. Okruchy ew an­
geliczne. Do tego działu należy też
w ydany pośm iertnie zbiór Z Jezu­
sem C hrystusem (1948). Do drugiego
działu należą kazania patriotyczne,
453
których zbiór pt. Na przełomie.
Przemówienia i kazania narodowe
wyszedł w 1923 r.
Arcybiskup Teodorowicz był w y­
bitnym pisarzem religijnym . W dzie­
jach teologii katolickiej w Polsce za­
pisał się przede wszystkim jako
świetny biblista. Trzydzieści lat
przygotowywał się do napisania mo­
nografii o Jezusie Chrystusie. Z
dzieła zaplanowanego na dwanaście
tomów zdążył pod koniec życia ogłosić zaledwie trzy: 1. Od B etlejem
do Nazaretu (1932) — jest to tom
obejm ujący ewangelię dziecięctwa.
2. Od Jahw y do Mesjasza (1936) —
trak tu je o w artości religijno-m oral­
nej judaizm u w porównaniu z hel­
lenizmem. 3. Herold Chrystusa na
tle epoki (1937) — poświęcony po­
staci Jana Chrzciciela. K ilka roz­
działów tomu czwartego drukow a­
nych było w piśmie diecezjalnym
Gregoriana w latach 1935—1938.
Osobnym działem twórczości są
prace poświęcone zagadnieniu stygmatyzmu: Zjaw iska m istyczne i ich
tłumaczenie
(1933), Konnersreuth
im Lichte der M istik und Psycho­
logie (1936), Trug oder Wahrheit?
Neues iiber Konnersreuth (1938).
Arcybiskup Teodorowicz powi­
nien pozostać w pamięci Polaków
jako jeden z wybitniejszych kazno­
dziejów polskich i wychowawców
katolickiego narodu.
RÓŻNE
PRYMASOWSKI TOM «NASZEJ
PRZESZŁOŚCI®
Dnia 27 X II 1958 r. Redaktor
ks. prof. dr Alfons Schletz C. M.
wręczył Prymasowi Polski w W ar­
K R O N IK A
454
szawie V III tom «Naszej Przeszło­
ści® poświęcony Ks. Kardynałow i
Stefanowi W yszyńskiemu z okazji
dziesiątej rocznicy Jego rządów
prymasowskich i 30-lecia pracy pi­
sarskiej.
Ofiarowany Ks. Prym asowi tom
oprawiony jest w purpurow ą skó­
rę koźlęcą (pracę introligatorską
w ykonała firm a «Starodruk» w K ra­
kowie). G raficzną stronę opracowali
mgr Stanisław Kobielski i inż. Zyg­
m unt Błaszak.
50 LAT PRACY NAUKOWEJ
W grudniu 1958 t ■ profesor h i­
storii lite ra tu ry polskiej U niw ersy­
tetu Stefana Batorego w Wilnie
a obecnie U niw ersytetu Jagielloń­
skiego d r Stanisław Pigoń obcho­
dził jubileusz 50-lecia pracy nau­
kowej. Prof. Pigoń jest jednym z
najw ybitniejszych polskich history­
ków literatu ry , niezmordowanym
edytorem jej dzieł (m. in. krytyczne
w ydania dzieł Mickiewicza, Fredry),
doskonałym i cenionym wychowaw­
cą młodzieży.
„SKARBY WAWELSKIE”
WRACAJĄ DO KRAJU
Dnia 3 lutego 1959 r. w róciła do
Polski część skarbów k u ltu ry naro­
dowej wywiezionych w 1939 r. do
Kanady. K ilkuletnie starania rzą­
du polskiego o rew indykację na­
szych pam iątek narodowych zostały
uwieńczone częściowym tylko suk­
cesem, część skarbów przechowy­
wanych w muzeum w Quebec, m.
in. słynne arrasy wawelskie, pozo­
stała jeszcze w Kanadzie.
Wśród zabytków, które wróciły
[8 ]
do k raju , znajduje się grupa dw u­
dziestu trzech średniowiecznych rę­
kopisów polskich i łacińskich, w
której znajdują się cenne dla hi­
storyka języka polskiego XIVwieczne Kazania Św iętokrzyskie i
Psałterz królowej Jadwigi zwany
Floriańskim. Jedyny starodruk znaj­
dujący się wśród skarbów to eg­
zem plarz pierwszego w ydania Bi­
blii G utenberga (1455). Jest to je ­
den z 45 egzemplarzy jakie się za­
chowały i jedyny w Polsce. Przed
w ojną znajdował się w Bibliotece
Sem inarium Duchownego w Pelpli­
nie, dokąd teraz wrócił. Egzemplarz
ocalał dzięki staraniu dyrektora
Biblioteki ks. p rałata A. Liedtkego.
Pelplińska Biblia ma tę szczególną
w artość, że na dolnym m arginesie
46 k a rty pierwszego tomu zacho­
w ał się ślad obalonej czcionki, któ­
ry posłużył uczonym w odtworze­
niu w yglądu pierw otnej czcionki
Gutenberga.
Wśród zbiorów znajduje się też
miecz koronacyjny królów polskich,
słynny Szczerbiec, insygnia koro­
nacyjne, hełmy husarskie, szable,
buławy, kunsztowne w yroby rze­
mieślnicze.
Rewindykowane zabytki w ysta­
wione były w Muzeum Narodowym
w W arszawie a od 17 II 1959 r. w
Krakow ie na Wawelu.
«ZNAK» O HISTORII
«Znak» R. 10: 1958, nr 52 i 53.
Te dw a num ery katolickiego m ie­
sięcznika poświęcone są zagadnie­
niom historycznym, ta k ważnym
dla współczesnego życia. Obok ta ­
kich artykułów jak H. Malewskiej
Historia i teraźniejszość, A. Rodziń­
[9 ]
K RO N IK A
skiego Chrześcijański sens dziejów,
czy Marie-M. Cottier O. P. Rom an­
tyczna koncepcja historii, znajdzie­
my autobiograficzny szkic W łady­
sława Konopczyńskiego Jak zosta­
łem historykiem , w którym uczony
w sposób bardzo prosty mówi
o swoim życiu.
DZIAŁALNOŚĆ POLSKIEGO
BISKUPA W BRAZYLII
Podawaliśm y już przy innej oka­
zji krótką wzmiankę biograficzną
o Ks. Ignacym K rause, biskupie or­
dynariuszu Shuntehfu w Chinach *.
W latach 1949—1953, po opuszcze­
niu w łasnej diecezji, pracował Ks.
bp K rause w Ameryce Północnej
jako zwykły misjonarz, głosząc sło­
wo Boże na misjach, nowennach
lub 40-godzinnych nabożeństwach,
często w języku polskim, angiel­
skim i niemieckim. Z placówki pol­
skich m isjonarzy w W hitestone czy­
nił ekskursje do licznych parafii
w Ameryce i pomagał kapłanom
różnych narodowości w duszpaster­
stwie. Pieniądze zdobyte w łasną
pracą obracał Ks. Biskup na studia
pięciu kleryków Chińczyków w Ge­
nui, oraz dwóch księży polskich:
Antoniego Czapli (prawo w Rzy­
mie) ' W ilhelma Gollego (medycy­
na na Uniwersytecie Saint-Louis,
Missouri). W roku 1952 przeprow a­
dził Ks. Bp K rause z ram ienia ge­
nerała Zgromadzenia Misji, ks. Wil­
liam a Slattery, wizytację kanonicz­
ną wiceprow incji m isjonarzy pol­
skich w Brazylii. Za bytności w
Brazylii ordynariusz diecezji Join-
455
ville Ks. Bp Pio F reitas C. M. pro­
sił Bpa Krausego o pomoc w ad­
m inistrow aniu diecezji, a nuncjusz
apostolski w Brazylii (dziś kard y ­
nał) Mgr Carlo Chiarlo napisał do
Rzymu, skąd nadeszła nom inacja
z Kongregacji Konsystorialnej dla
Bpa Krausego w pierw na biskupa
pomocniczego, a po rezygnacji Bpa
F reitasa w 1955 r., na adm inistra­
tora diecezji Joinville. W przeciągu
kilkuletniej działalności zreorgani­
zował Ks. Bp K rause K urię Bisku­
pią, zakupił dom z terenem pod bu­
dowę i kiedy diecezja zaczyna się
rozwijać, Biskup uw ażając, że w
Joinville potrzebny jest młody ad­
m inistrator poprosił o przeniesienie.
W lipcu 1957 roku przeniósł się
do Curitiby gdzie dostał nominację
na biskupa pomocniczego arcybisku­
pa kurytybskiego. Trud w izytacji
pasterskiej parafii pozamiejskich,
praca prawdziw ie m isyjna, dała Ks.
Biskupowi dużo zadowolenia. Ale
Bp Krause potrzebny był gdzie in­
dziej. I w kw ietniu 1958 r. został
m ianowany adm inistratorem apo­
stolskim prałatu ry Foz w Iguaęu,
gdzie zorganizował diecezję. Obec­
nie organizuje Ks. Biskup diecezję
z siedzibą w L aranjeiras.
POLSKA MISJA W RODEZJI
Chrześcijaństwo w Afryce Cen­
tralnej liczy sobie niewiele ponad
pięćdziesiąt lat. W roku 1955 ob­
chodzono w Rodezji złoty jubileusz
założenia pierwszej placówki m isyj­
nej. Założycielami byli dwaj fra n ­
cuscy jezuici należący do ówczes­
nej Misji Zambeskiej, pierwszymi
1
Zob. „Nasza Przeszłość” T. 6: ośrodkami były Chikuni i Kasisi.
1957, s. 275 n.
W tym czasie w Mozambiku praco-
456
K R O N IK A
w ali m isjonarze z A ustrii wśród
których byli Polacy. W czasie re ­
wolucji portugalskiej (1910) m isjo­
narze otrzym ali od rządu rew olu­
cyjnego rozkaz opuszczenia Mozam­
biku. Przenieśli się do Północnej
Rodezji zakładając tam dwa ośrod­
ki m isyjne Kapoche i Katondwe.
W 1912 r. Stolica Apostolska po­
w ierza polskiej prow incji Towarzy­
stwa Jezusowego lewobrzeżne te re ­
ny Zambezy, należące do P refek tu ­
ry Apostolskiej Zambezy.
Tak pow stała polska m isja w
Rodezji. Tuż przed pierwszą w oj­
ną światową przybyły jeszcze z Pol­
ski dwie grupy m isjonarzy i mimo
trudnych w arunków na niedostęp­
nych terenach w odległych wios­
kach pow staw ały następne stacje
misyjne. Czas w ojny, gdy nie było
żadnej pomocy z zewnątrz, później
lata 1919—21 kiedy to śmierć za­
brała kilku m isjonarzy, były cięż­
kim okresem w życiu polskiej m i­
sji.
W roku 1927 Północna Rodezja,
teren pracy polskich jezuitów, zo­
stała oddzielona od Misji Zambeskiej tworząc P refek tu rę Apostolską
Broken Hill. Pierw szym prefektem
został ks. Bruno W olnik T. J. (do
roku 1950).
Z k raju przyjechały nowe grupy
m isjonarzy, przyjechały też ss. Słu­
żebniczki N. M. P. do pracy nad
dziewczętami. D ruga w ojna świato­
w a odbiła się katastrofalnie na misji.
Brak było nowych misjonarzy i po­
mocy m aterialnej. Liczono się na­
w et z koniecznością przekazania Mi­
sji Polskiej innem u narodowi, który
nie ucierpiał ta k od wojny. Do ta ­
kiej ostateczności jednak nie d
a naw et w tym okresie ro
[10 ]
na m isji szkolnictwo, zostało roz­
budowane Sem inarium Nauczyciel­
skie w Chikuni, podstaw a szkół k a­
tolickich.
Po w ojnie, kiedy to zwolnieni
z obozów koncentracyjnych księża
i zakonnicy polscy znaleźli się poza
granicam i k raju, na pracę m isyjną
w Rodezji zdecydowało się dw u­
dziestu jezuitów polskich, słowac­
kich i czeskich.
Wśród zasilających misje znalazł
się ks. Adam Kozłowiecki T. J.,
który po zwolnieniu z obozu w Da­
chau poświęcił się pracy m isyjnej.
Od roku 1950 ks. Kozłowiecki
spełniał funkcję adm inistratora apostolskiego W ikariatu Lusaka po­
dzielonego na dwa okręgi: połud­
niowy, obsługiwany przez jezuitów
irlandzkich i północny, stanowiący
obecnie m isję polską.
W 1955 r. ks. Kozłowiecki został
m ianowany biskupem. W rozwoju
M isji Rodezyjskiej był to moment
przełomowy. Ciągły wzrost cywili­
zacji i oświaty stw arzał lepsze w a­
ru n k i dla rozwoju katolicyzmu, ale
też przybywało pracy naszym mi­
sjonarzom. W W ikariacie Lusaka
jest ponad sto katolickich szkół ele­
m entarnych, dwie szkoły średnie,
osiem szkół i kursów zawodowych.
Dużo jeszcze trzeba będzie pracy
i wiele jeszcze minie la t nim kato­
licyzm w Rodezji będzie samowy­
starczalny. W yjątkową w tym rolę
spełnia niew ielka placówka m isyj­
na — Mpima,, gdzie otw arto Małe
Sem inarium Duchowne. Dziś w Wi­
kariacie Lusaka jest pięciu księży
tubylców, ale w Mpinie wychowu­
je się już około stu seminarzystów.
Hanna Wojasóicna
K S I Ą Ż
KI
N A D E S Ł A N E
Archiv fur schlesische K irchengeschichte. Bd XVI, herausgegeben von
Dr. K u r t E n g e l b e r t . Hildesheim 1958 s. 356.
A u b e r t R.: Le pontificat de Pie IX (1846—1878). [B. m.] 1952 s. 510.
B a r J o a c h i m o. O. F. M. Conv.: Zgromadzenie Panien O fiarowania
Najświętszej M aryi Panny i jego ustaw y (1627—1955). W arszawa
1958 s. 33. Odb. z „Polonia Sacra” 1958.
B a r J o a c h i m o. O. F. M. Conv.: Zakonnik poza klasztorem. W ar­
szawa 1958 s. 82. Odb. z „Polonia Sacra” 1958 nr 2.
B a r a n o w s k i J ó z e f : Z w iązanką życzeń i pieśni. Poznań 1958 s. 189,
2 nlb.
B a r a n o w s k i Z. ks.: Życie religijne. Poznań 1958 s. 211.
B e n i s ł a w s k a K o n s t a n c j a : Pieśni sobie śpiewane. Przygotowali
do druku Tadeusz B rajew ski i Jerzy Starnaw ski. L ublin 1958
s. XXXI, 172.
D a n s e t t e A d r i e n : Destin du catholicisme franęais 1926—1956. P aris 1957 s. 493.
D ą b r o w s k i J a n : Studia nad początkami Państw a Polskiego. Wro­
cław—Kraków 1958 s. 59.
D y b o w s k i M i e c z y s ł a w ks.: Jezus Chrystus na tle dziejów S ta­
rego i Nowego Przymierza. Poznań 1958 s. 308.
Ewangelie i Dzieje Apostolskie. Wstęp, nowy przekład z W ulgaty, ko­
mentarz, przez ks. E u g e n i u s z a D ą b r o w s k i e g o . Poznań
1958 s. 480.
F e i c h t H i e r o n i m : Die K enntnis Mozarts in Polen. Bericht iiber
den internationalen M usikwissenschaftlichen Kongres Wien-Mozartjah r 1956. Sonderabdruck. Graz—Koln 1958 s. 191—194.
— Polifonia renesansu. (Kraków) 1957 s. 244.
— Polskie średniowiecze. Początki k u ltu ry muzycznej, [w:] Z dziejów
polskiej k u ltu ry muzycznej. T. I. Kraków (1958) s. 9—55.
— Muzyka w okresie polskiego baroku, [w:] Z dziejów polskiej kul­
tu ry muzycznej. T. I. Kraków (1958) s. 157—229. Nadb.
Golden Jubileo St. Stanislaus Kostka Parish Brooklyn, New York
1896—1946. (Brooklyn 1946) s. 248. [Tekst angielski i polski].
458
H e m m e r H.: M onsieur Portal. P retre de la Mission 1885—1926. Paris
1947 s. 248.
Historia 50-lecia Księży Misjonarzy w Ameryce Północnej 1904—1955.
Erie, P a (b. r.) s. 66.
J a ś k i e w i c z B r o n i s ł a w : Dynów do początków XVI stulecia.
Przem yśl 1958 s. 40. Odb. z t. IX Rocznika Przemyskiego.
J o b e r t A m b r o i s e : Histoire de la Pologne. P aris 1953 s. 128.
K a c z m a r e k L e c h ks.: Istota i pochodzenie religii. Poznań 1958
s. 320.
K ł o c z o w s k i J e r z y : Problem średniowiecza a współczesna histo­
riografia. „Zeszyty Naukowe K. U. L.”, Lublin 1958 nr 3 s. 61—78.
Nadb.
Kościoły katolickie ob. łac. na obszarach Rosji (1772—1914). Rzym 1955
s. 31. Odb. z Sacrum Poloniae M illennium, T. II.
Książka katolicka w Polsce. Spis bibliograficzny wydaw nictw katolic­
kich za rok 1955. (Kraków) 1956 s. 51.
Książka katolicka w Polsce. Spis bibliograficzny w ydaw nictw katolic­
kich za rok 1956. (Kraków) 1957 s. 47.
K u m o r B o l e s ł a w ks.: Dzieje polityczno-geograficzne diecezji ta r ­
nowskiej, Lublin 1958 s. 194.
K u r a ś S t a n i s ł a w : S tatu ty i przyw ileje bractw a kapłanów deka­
natu Zatorskiego 1378—1525. Nadb. z „Polonia Sacra” 1956 s. 253—
275.
M a l e j W i t o l d ks.: K ardynał A ugust Hlond, Prym as Polski 1881—
1948. W arszawa 1958 s. 14. Odb. z „Wiad. Archid. Warsz.” R. 40:
1958 s. 510—520.
M a l e j W i t o l d ks.: Papież Jan X X III. W arszawa 1959 s. 31. Odb.
z „Wiad. Archid. Warsz.” 1958 nr 11—12.
M a t e r s k i E. ks. — H e k k e r N. S.: Czekamy na Zbawiciela. Po­
znań 1958 s. 168.
— Mój katechizm. Poznań 1958 s. 156.
— P an Jezus pośród nas. Poznań 1958 s. 188.
M i l e w s k i T a d e u s z : Początki k u ltu ry europejskiej. Kraków 1958
s. 18. Odb. ze „Znaku” 1958 nr 53.
Miscellanea Francescana. Rivista trim estrale di scienze teologiche e di
studi francescani. Roma. T. 58: 1958 fasc. I—III s. 364.
Modlitewnik alum na. Poznań 1958 s. 126.
Oriente Europeo. Revista trim estral del Centro de Estudios Orientales.
D irector: Santiago Morillo S. J. M adrid 1958 nr 31.
P e r z a n o w s k i Z b i g n i e w : Zarys dziejów m iasta Kłobucka. K ra­
ków 1958 s. 58. Odb. z „Małopolskich Studiów Historycznych”.
Polonia Sacra R. 9: 1957 n r 4; R. 10: 1958 n r 1—2.
P o p ł a t e k J a n ks. T. J.: Studia z dziejów jezuickiego te atru szkol­
nego w Polsce. W rocław 1957 s. 225.
459
Abbe P ierre woła. Przekł. s. K atarzyny z Lasek. Poznań 1958 s. 263.
Przewodnik Katolicki. Ilustrow any tygodnik dla rodzin katolickich. Po­
znań 1957 s. 712.
Przewodnik Katolicki. Ilustrow any tygodnik dla rodzin katolickich. Po­
znań 1958 s. 738.
Rocznik Sądecki. T. 3. pod red. K a z i m i e r z a G o l a c h o w s k i e g o ,
Nowy Sącz 1957 s. 424.
Roczniki Humanistyczne T. 6: 1958 z. 4—5.
Roczniki Teologiczno-kanoniczne T. 4: 1958 z. 4.
Nowy Sącz 1957 s. 424.
PyccKaa n p a B o c .n a B H a fl Ije p K O B b . Y c t p o m c t b o , rio ^ o a c e H H e , ŹJeH Te^bH O C T b.
MocKBa 1958 c. 245
R z e p a J a n ks.: Władza proboszcza i innych kapłanów w zakresie
udzielania dyspensy od przeszkód małżeńskich (kan. 1044—1045).
Tarnów 1958 s. 40. Nadb. z „C urrendy” 1957—1958.
Sacrum Poloniae M illennium T. 5. Rzym 1958 s. 557.
S c h l e t z A l p h o n s e : Mgr Jan K anty Dąbrowski, eveque euxiliaire
de Poznań 1791—1853. T raduit en franęais par Mme Louise Rapacka-Cuisinier. P aris 1957. Nadb. z „Annales de la Congregation
de la Mission”, T. 122: 1957 s. 526—540. Nadb.
S e k r e c k a M i e c z y s ł a w a : C hateaubriand jako teoretyk i krytyk
literacki. Lublin 1958 s. 263.
Spis kościołów i duchowieństwa diecezji chełmińskiej na rok 1958. Pel­
plin 1958 s. 241.
Srebrny jubileusz parafii św. Józefa Ansonia, Connecticut 1926—1951.
(B. m. i r. w.).
S t a s i e w s k i B e r n h a r d : Kirchengeschichtliche B eitrage zur E ntw icklung des deutsch-polnischen Grenzsaumes im Hochm ittelalter.
B erlin 1955. Odb. z Forschungen zur osteuropaischen Geschichte.
Bd. 2 s. 7—138.
— Die K irchenpolitik der Nationalsozialisten im W arthegau 1939—
1945. V ierteljahrshefte fu r Zeitgeschichte (Stuttgart) 1959 s. 46—74.
Odb.
S z a f r a n P r z e m y s ł a w : Rozwój średniowiecznej sieci parafialnej
w Lubelskim. Lublin 1958 s. 228.
S z o s t k i e w i c z Z b.: Korespondencja arcbpa Cantelmiego, nuncjusza
na sejm grodzieński w 1688 r. Rzym 1956 s. 229. Odb. z „Sacrum
Poloniae M illennium ”, T. III.
S z y m a ń s k i J ó z e f : Pow stanie archidiakonatu wojnickiego i jego
organizacja. „Roczniki Teologiczno-kanoniczne”, T. 5: 1958 z. 4
s. 83—102. Nadb.
T a r g A l o j z y : Opolszczyzna pod rządam i Lukaschka i W agnera. K a­
towice 1958 s. 184.
*
460
T o k a r s k i M i k o ł a j F r a n c i s z e k o.: Filozofia bytu u M ikołaja
z Kuzy. Lublin 1958 s. 370.
Vincentiana. M ensuale Com m entarium Congregationis Missionis. Paris
1958—1959 n r 13—16 s. 64.
W a ś k i e w i c z H a n n a : Bibliografia filozofii praw a za lata 1945—1957.
„Roczniki Nauk Społecznych K. U. L.” T. 2: 1958 s. 183 —212. Nadb.
—
Teoria praw a prof. Jerzego Landego. (Próba charakterystyki).
„Roczniki Filozoficzne K. U. L.” T. 5: 1958 s. 271—302. Nadb.
W e r n e r B o n i f a c j a O. S. U.: Sw. Aniela Merici w św ietle swych
pism. Poznań 1958 s. 80.
Więź. Miesięcznik. 1958 z. 1—8; 1959 z. 1—2.
Zeitschrift fu r die Geschichte und A ltertum skunde Ermlands. Bd 29
H eft 1—3. Osnabriick 1956—1958 s. 695.
Złoty jubileusz parafii św. Stanisław a B. M. New Haven, Conn. 1901—■
1951. New Haven (b. r.) s. 86.
>K ypH aji M o c k o b c k o h riaTpH H pxnM . M o c K B a
1958
nr
9— 12; 19)9
nr
SPIS
1—3
i
TREŚCI
Str.
Papież Jan X X III (Maria S w ią te c k a )...........................•.
5
ZBIGNIEW PERZANOWSKI: Honorarium autorskie G alla-A non i m a ................................................................................................... 19
STANISŁAW KURAS: Katalog opatów klasztoru prem onstrateń39
skiego w Brzesku-Hebdowie 1179—1732 .................................
Ks. FRANCISZEK BOGDAN S. A. C.: Spraw a egzempcji benedyk­
tynów w Polsce ś r e d n io w ie c z n e j .............................................. 51
WIKTOR BAZIELICH: P arafialni proboszczowie starosądeccy . .
91
Ks. WŁADYSŁAW KARASIEWICZ: Paw eł z Przemankowa, biskup
krakow ski (1266—1 2 9 2 ) ..................................................................
157
Ks. WINCENTY.URBAN: Rzymsko-katolicka parafia w Gościęcinie na Opolszczyźnie i jej d u szp asterstw o ................................. 249
Ks. JAN RĄB: Kościelne dzieje B r z o z o w a ........................................293
Ks. KAZIMIERZ DRZYMAŁA T. J.: Polemika ks. M arcina Smigleckiego T. J. z innowiercami o powołaniu m inistrów . . 323
Ks. BOLESŁAW KUMOR: Najśw. M aryja Panna jako patronka
kościołów parafialnych w archidiakonacie sądeckim, wojnic­
kim i prepozyturze tarnow skiej (do końca XVI w.) . . . 357
Ks. JAN ARCAB: Cyprian Norwid wobec Kościoła i Stolicy Apo­
stolskiej
............................................................................................. 369
MISCELLANEA
Ks. ALFONS SCHLETZ: Najstarsza wzm ianka w Polsce o śmierci
św. Wincentego a P a u lo .................................................................. .... 389
Ks. CZESŁAW SKOWRON: Pierwszy kościół p. w. Królowej Polski 391
KAROL GÓRSKI: O zakonie PP. M a r i a w i t e k ................................. 395