Prezentacja Kancelaria Goldenstein w Szczecinie

Uwolnienie rynku gazu w Polsce a rozwój
odnawialnych źródeł energii
• rozpoczęcie funkcjonowania w 2015 r. jednolitego rynku gazu
ziemnego w Unii Europejskiej
• Istotą regulacji jest stworzenie docelowo zharmonizowanego i
pozbawionego barier rynku gazu ziemnego, obejmującego
wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej, działającego w
oparciu o zasady pełnej konkurencji.
Elementy:
• skuteczne oddzielenie działalności w zakresie dostaw i
produkcji gazu od działalności sieciowej(unbundling);
• udostępnianie infrastruktury sieciowej przez właściciela lub
operatora podmiotom trzecim,
• zapewniające im niedyskryminacyjny dostęp do sieci
przemysłowych i dystrybucyjnych, czyli tzw. third party
access (TPA);
• dywersyfikacja źródeł pozyskania gazu (import
gazociągami, LNG oraz produkcja krajowa);
• możliwość dokonania wyboru dostawcy surowca
• uwolnienie cen dla odbiorców końcowych.
Prezes URE opublikował w styczniu 2013 r. „Mapę drogową
uwolnienia cen gazu ziemnego”, określającą pakiet działań
mających na celu eliminację barier rynkowych dla
przedsiębiorstw i wprowadzenie rynkowych metod
kształtowania cen gazu ziemnego dla wszystkich odbiorców.
Jako główne priorytety Prezes URE określił następujące
zadania:
• 1) stworzenie podstaw do uwolnienia cen dla odbiorców
komercyjnych,
• 2) rozwój konkurencji na krajowym rynku gazu ziemnego i
integracja z rynkami regionalnymi UE
• 3) stworzenie warunków do uwolnienia cen dla małych
odbiorców i gospodarstw domowych.
Obligo gazowe
• 11 września 2013 r. wszedł w życie tzw. mały trójpak
energetyczny, czyli nowelizacja Prawa energetycznego i niektórych
innych ustaw z 26 lipca 2013 r. Nowe przepisy miały między innymi
decydujące znaczenie dla rozwoju konkurencji na rynku gazu, dając
Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki możliwość uwolnienia cen
surowca dla odbiorców przemysłowych. Równocześnie, tzw. mały
trójpak nakładał na Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo tzw.
obligo giełdowe, czyli obowiązek sprzedaży części surowca na
Towarowej Giełdy Energii (TGE).
• W 2013 roku w ten sposób nasz gazowy potentat miał sprzedać aż
30 proc błękitnego paliwa. Faktycznie był to tylko ułamek tej kwoty
(około 3 procent). W 2014 r. – 40 % , w 2015 r. – 55 %
PGNiG nie wykonało obliga giełdowego za 2013 r., zaś przyczyny
tego upatruje się głównie w dysproporcji pomiędzy poziomem obliga
a niższym zapotrzebowaniem na gaz wśród podmiotów
prowadzących działalność w zakresie obrotu tym surowcem. Z tego
też względu Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy
PGNiG uchwałą z dnia 24 kwietnia 2014 r. wyraziło zgodę na
wniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa spółki PGNiG
aportem do spółki PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o. o.Spółka ta –
zajmująca się handlem detalicznym – ma dokonywać zakupu gazu
od PGNiG za pośrednictwem giełdy, realizując w ten sposób
ustawowy poziom obliga.
Zmiany na rynku gazu – proponowane i wprowadzone zmiany
rozporządzenie dywersyfikacyjne - MG rozpoczęło uzgodnienia
międzyresortowe i konsultacje społeczne projektu rozporządzenia w
sprawie minimalnego poziomu dywersyfikacji dostaw gazu z
zagranicy - Poprzednie - z 2000 r. - nie przystaje do rzeczywistości
liberalizującego się rynku gazu. W uzasadnieniu do projektu
nowelizacji resort gospodarki przyznaje, że obowiązujące przepisy,
przyjęte jeszcze w 2000 r. nie przystają do rzeczywistości. Po
pierwsze ze względu na rozwój rynku gazu ziemnego i zmiany
zachodzące w sektorze na świecie. Powstają międzynarodowe huby
gazowe, giełdy gazu, rozwija się przesył rewersowy, wreszcie
następuje gwałtowny rozwój rozwoju rynku LNG. Po drugie,
przepisy z 2000 r. zamiast pomóc, mogą wręcz zaszkodzić
dywersyfikacji bo mogą one stanowić barierę w pełnym
wykorzystaniu dostępnej infrastruktury gazowej na terytorium Polski
utrudniając rzeczywistą dywersyfikację dostaw gazu
Market maker na rynku gazu
• Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo podpisało z
Towarową Giełdą Energii umowę umożliwiającą spółce
pełnienie funkcji animatora na giełdowym rynku gazu.
Zadaniem animatora jest utrzymywanie płynności na rynku.
Celem działalności tzw. market makera jest utrzymanie płynności
obrotu w taki sposób, by możliwie duża liczba transakcji dochodziła
do skutku, a efektem takiego działania jest zwiększenie płynności na
giełdzie, przez co podmioty uczestniczące w handlu paliwem mają
możliwość realizacji swoich zleceń kupna i sprzedaży po cenach
rynkowych
Obowiązek przedkładania przez przedsiębiorstwa energetyczne do
zatwierdzenia przez Prezesa Urzędu Regulacji taryf na gaz ziemny
sprzedawany wszystkim grupom odbiorców
• W lutym 2013 roku Prezes URE stwierdził, że segment hurtowego
obrotu gazem ziemnym może zostać uznany za rynek
konkurencyjny, a dalsze utrzymywanie dotychczasowych zasad
zatwierdzania taryf ograniczałoby wzrost jego płynności. W związku
z tym Prezes URE zwolnił przedsiębiorstwa energetyczne z
obowiązku przedkładania do zatwierdzenia taryf stosowanych w
obrocie hurtowym. Wcześniej decyzje indywidualne o zwolnieniu z
obowiązku zatwierdzania taryf były wydawane przedsiębiorstwom
posiadającym koncesję na ich wniosek.
• Utrzymany został obowiązek przedkładania do zatwierdzenia taryf
dla odbiorców niespełniających przesłanek ilościowych konsumpcji
gazu, jak również dla odbiorców w gospodarstwach domowych.
Rynek gazu a nowa ustawa oze
• Najważniejszą zmianą w stosunku do obowiązującego prawa jest
wprowadzenie systemu aukcji, w ramach którego odbywałyby się
przetargi na wytwarzanie energii elektrycznej z OZE. Kryterium ma
być najniższa cena, a gwarancja wsparcia dla wytwórcy
obowiązywać ma 15 lat. Osobne aukcje będą dotyczyły obiektów do
1 MW i powyżej 1 MW. Zgodnie z nowymi przepisami co najmniej
25 proc. energii elektrycznej powstawałoby w instalacjach OZE
o zainstalowanej mocy do 1 MW
Podczas pierwszego głosowania nad ustawą o OZE, które odbyło się w
Sejmie 16 stycznia br., posłowie zdecydowali, że istniejące
biogazownie o mocy do 1 MW należy włączyć do grupy aukcji dla
istniejących instalacji o mocy do 1 MW.
Do art. 73 ustawy o OZE wpisano wówczas ustęp 8, mówiący iż:
„Wszystkie instalacje wytwarzające energię elektryczną z biogazu
rolniczego istniejące w dniu wejścia w życie ustawy mogą wejść do
sytemu aukcyjnego dla instalacji do 1MW
Decyzji Sejmu sprzeciwił się później jednak Senat, który zagłosował
przeciwko dodatkowym preferencjom dla istniejących biogazowni o
mocy większej niż 1 MW.
• W uzasadnieniu tej decyzji senatorów czytamy, że: „art. 73 ust. 8
jest przepisem zbędnym ze względu na fakt, iż istniejące w dniu
wejścia w życie ustawy biogazownie rolnicze o mocy zainstalowanej
powyżej 1 MW będą mogły uczestniczyć w dodatkowej aukcji, o
której mowa w art. 80 ust. 4. Aukcja ta będzie przeznaczona dla
wytwórców, którzy wytwarzają energię elektryczną w instalacji
odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej
elektrycznej większej niż 1 MW oraz nie większej niż 2 MW i stopniu
wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej większym niż 4000
MWh/MW/rok. Istniejące biogazownie rolnicze o mocy
zainstalowanej elektrycznej powyżej 1 MW spełniają wszystkie
kryteria opisane w art. 80 ust. 5, stąd zbędna jest dodatkowa
regulacja zakłócająca rynkowe i neutralne technologicznie podejście
wspierania źródeł odnawialnych”.
Z takiego rozwiązania nie jest zadowolona branża biogazowa. – Należy
zapewnić istniejącym biogazowniom umożliwienie wejścia do
nowego systemu wsparcia w formie aukcji tak, by trafiły do systemu
akcyjnego dla instalacji do 1 MW, ewentualnie wprowadzić taki
mechanizm ochrony praw nabytych, by istniejące instalacje
biogazowe po wejściu w życie ustawy mogły pozostać w starym
systemie wparcia – w postaci świadectw pochodzenia (przy realnym
obowiązku zakupu otrzymywanych świadectw pochodzenia).
Tymczasem istnieje bardzo duże ryzyko, iż po wejściu w życie
rozdziału 4 procedowanej ustawy i zaspokojeniu swoich potrzeb
przez podmioty zobowiązane do zakupu zielonej energii na
aukcjach, nie będą one zainteresowane zakupem zielonych
świadectw pochodzenia, których wartość rynkowa może spaść do
zera – Polskie Stowarzyszenie Producentów Biogazu Rolniczego
(PSPBR) apelowało na etapie prac nad ustawą o OZE w
parlamencie.
Czy to znaczy, że sytuacja jest poniekąd stosunkowo prosta, a
mianowicie jeśli ceny referencyjne dla energii z biogazu
rolniczego nie będą zapewniały opłacalności produkcji to po
prostu biogazownie rolnicze nie będą powstawały?
Tak będzie w sytuacji biogazowni rolniczych projektowanych w
oderwaniu od gospodarstw rolnych, czyli przy założeniu, że
surowiec będzie kupowany, a cała energia elektryczna będzie
sprzedawana do sieci. Oczywiście, w praktyce na rynku mogą się
pojawiać różne modele biznesowe i w efekcie dla jednych ceny
referencyjne mogą być za niskie, a dla innych opłacalne. Poza tym
małe biogazownie , o mocy zainstalowanej poniżej 0,5 MW, będą
prawdopodobnie powstawały niezależnie od tego czy i jak zadziała
aukcyjny system wsparcia. Budowa takich biogazowni zakładająca
wykorzystanie własnego surowca oraz zużywanie energii
elektrycznej i ciepła na własne potrzeby ma sens ekonomiczny.
Stała cena za zielona energię a biogaz
• Nowa ustawa przewiduje wprowadzenie stałej, nie waloryzowanej
wskaźnikiem inflacji, ceny za zieloną energię przez 15 lat. Taki
okres wsparcia w przypadku biogazowni rolniczych może być za
krótki, aby zwróciły się nakłady inwestycyjne, zwłaszcza że
przedsiębiorcy nie będą mogli jednocześnie skorzystać z dotacji
unijnych na budowę instalacji OZE
• Zagrożone jest funkcjonowanie już zrealizowanych inwestycji, bo w
analizach finansowych zakładały one rosnące przychody z zielonych
certyfikatów. W projekcie ustawy przewidziano ponadto, że
jednostkowa opłata zastępcza - wyznacznik maksymalnej ceny
zielonych certyfikatów - nie będzie już indeksowana o wskaźnik
inflacji, jak było do tej pory.
Zalety biogazowni:
• mniejsze straty energii na przesyle i dystrybucji z uwagi na lokalizację
źródeł bliżej odbiorcy,
• możliwość lokalizacji źródła niemal w każdej gminie rolniczej.
• Biogazownie zagospodarowują i utylizacją odpady dzięki wykorzystaniu
procesu fermentacji metanowej do produkcji biogazu, a masa
poferementacyjna może być wykorzystywana do nawożenia pól uprawnych.
• Produkcja biogazu rolniczego pozwala przede wszystkim zmniejszyć emisję
metanu i innych gazów cieplarnianych, pochodzących z rozkładu odchodów
zwierzęcych
• Biogazownie dają też szansę napływu kapitału do gmin rolniczych i
intensyfikację produkcji rolnej na nowe rynki zbytu;
• nowe miejsca pracy i wzrost przychodów z tytułu podatków
• biogaz może być wykorzystywany do wytwarzania prądu, jak i ciepła instalacje produkują energię w sposób ciągły, niezależnie od słońca, wiatru
Biogazownie na świecie – stan energetyki biogazowej
• Liderem w produkcji biogazu wśród krajów rozwiniętych są Niemcy,
które posiadają blisko 3400 MW zainstalowanej mocy elektrycznej
w 8700 biogazowni. Stany Zjednoczone znacząco odstają od
Niemiec, posiadając mniej niż 450 biogazowni, z których uzyskują
zaledwie 175 MW mocy.
• Szwecja dysponuje mniej niż 200 biogazowniami, jednak posiada
najwybitniejszy krajowy program dotyczący biogazu. W większości
szwedzkich miast autobusy miejskie zasilane są biogazem.
Uwzględniając domowe biogazownie oraz instalacje, które nie są
podłączone do sieci to Chiny są liderem w wykorzystaniu biogazu.
•
•
•
•
•
Biogazownie na przykładzie Niemiec
„Obecnie 80% działających na świecie biogazowni – w tym dwie największe
o mocy 20 MW każda – funkcjonuje w Niemczech. W większości są to
instalacje o wysokim stopniu zaawansowania technologicznego. Co więcej,
nasi zachodni sąsiedzi wcale nie zamierzają zwalniać tempa i nadal
utrzymują się w czołówce krajów, w których buduje się najwięcej nowych
instalacji.
regulacje prawne przyjaznym energetyce odnawialnej, które w Niemczech
funkcjonują już od 2000 r.
model oparty na niemieckich taryfach gwarantowanych (EEG) dla
producentów energii z OZE – w mniej lub bardziej zmienionych formach –
funkcjonuje już w kilkudziesięciu krajach świata.
Biogazownie rolnicze naturalny element krajobrazu terenów uprawnych,
a farmerzy tworzą specjalne spółdzielnie, które nie tylko inwestują
w budowę biogazowni, ale czerpią wymierne korzyści ze sprzedaży biogazu
i nie mają problemów z utylizacją odpadów organicznych ze swoich
gospodarstw.
•
•
•
•
Polityka, której Niemcy zawdzięczają tak dynamiczny rozwój rynku
biogazowego, opiera się na cenach gwarantowanych, określających stałą
cenę minimalną za wyprodukowaną w OZE energię elektryczną przez okres
20 lat oraz na systemie „bonusów” za wykorzystanie roślin energetycznych,
gnojowicy i wyprodukowanego ciepła.
Możliwe jest również uzyskanie niskooprocentowanego kredytu.
Różnicuje się wysokości wsparcia w zależności od mocy zainstalowanej.
Model niemiecki opiera się w większości na wykorzystaniu do produkcji
biogazu roślin energetycznych, za których zastosowanie przewidziane są
dodatkowe dopłaty w postaci bonusów. Wsparcie energetyki odnawialnej w
Niemczech reguluje wprowadzona w 2000 roku Ustawa o wsparciu dla
odnawialnych źródeł energii (EEG), której ostatnia nowelizacja z 2009 r.
przedstawia szczegółowo zróżnicowany system taryf za zieloną energię
elektryczną wytworzoną z biogazu w Niemczech. Należy zaznaczyć, że
system stymuluje budowę biogazowni w jak najkrótszym czasie – im
prędzej jest ona oddana do użytkowania tym większa jest podstawowa cena
.
gwarantowana
• W Niemczech wsparcie dla biometanu uwarunkowane jest
następującymi aktami prawnymi: Rozporządzeniem o dostępie do
sieci gazowych (GasNZV)2 z 2010 r. i Ustawą o wsparciu dla
odnawialnych źródeł energii z 2009 r. (EEG). Dokumenty te regulują
takie kwestie jak: uprzywilejowany dostęp do sieci przesyłowej gazu
ziemnego oraz standardy jakości biometanu, określające jak mają
wyglądać pomiary i standaryzowana aparatura pomiarowa dla
biometanu wprowadzanego do sieci.
• Biogaz może być wprowadzany do sieci tylko po dokładnym
oczyszczeniu. Aby zrealizować te założenia na terenie Niemiec
musi powstać około 1 000 biogazowni wraz z instalacjami do
oczyszczania biogazu (inwestycje rzędu 10 mld Euro).
•
Natomiast system stałych cen dla biometanu wprowadzonego do sieci
2 Rozporządzenie o dostępie do sieci gazowych (Verordnung über den
Zugang zu Gasversorgungsnetzen (Gasnetzzugangsverordnung GasNZV). Bundesgesetzblatt, Nr I, S. 1261 z 3.09.2010. gwarantuje
przychody przez 20 lat eksploatacji. Rozporządzenie GasNZV stwierdza, że
dostęp dla biometanu jest uprzywilejowany, gdy długość przyłącza do sieci
nie przekracza 10 km. Na operatorze sieci gazowej spoczywa obowiązek
dostosowania jakości biometanu przed wtłoczeniem do sieci (liczba
Wobbego, ciśnienie, dezodoryzacja). Natomiast zgodnie z ustawą EEG
inwestor ma gwarancję otrzymywania stałych cen (feed-in tariffs) przez 20
lat od rozpoczęcia eksploatacji instalacji. Biogaz, który jest wtłaczany do
sieci gazu ziemnego musi być oczyszczony do jakości gazu ziemnego
według określonych standardów i nie może wpływać na pogorszenie jakości
gazu ziemnego. Tak dynamiczny wzrost ilości instalacji produkujących
biometan w Niemczech możliwy jest dzięki stabilnemu otoczeniu prawnemu
i gwarancjom dochodu w długim okresie czasu, co minimalizuje ryzyko
inwestycyjne. Ważnym czynnikiem jest też istnienie dobrze rozwiniętej sieci
przesyłowej gazu ziemnego
Przykłady funkcjonujących i nowo powstałych biogazowni w naszym
regionie
• Nowa biogazownia w miejscowości Brzeżno k. Świdwina. Na początku
stycznia rozpoczęto napełnianie zbiorników w nowej biogazowi rolniczej. W
instalacji będzie wykorzystywany substrat pochodzący z hodowli trzody
chlewnej. Genezą powstania Biogazowni Brzeżno sp. z o. o. jest fakt, iż
firma zajmuje się hodowlą trzody chlewnej posiada odpad i równocześnie
doskonały wsad do biogazowi. Rosnące koszty utylizacji gnojowicy bądź
obornika stają się istotnym czynnikiem stawiającym pod znakiem zapytania
ekonomiczne uzasadnienie hodowli trzody. Prace przygotowawcze do
inwestycji trwały 4 lata. Budowę rozpoczęto w styczniu 2014 r., natomiast
od 2 stycznia br. trwa napełnianie zbiorników gnojowicą i rozruch instalacji.
Koszt wybudowania instalacji o mocy 800 kW el (1 agregat MWM) wyniósł
ponad 10 mln zł (netto). Projekt otrzymał dofinansowanie z Regionalnego
Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata
2007-2013 w wysokości 42 proc. kosztów kwalifikowanych.
•
•
•
•
•
•
Biogaz jest mieszaniną gazową, która składa się głównie z metanu i
dwutlenku węgla. Powstaje w procesie fermentacji odpadów organicznych.
Biogaz to gaz powstający z przetworzenia organicznych związków
zawartych w biomasie. Jest źródłem wtórnym powstającym z przetworzenia
biomasy przy wykorzystaniu różnych procesów. Najbardziej
rozpowszechnioną techniką wytwarzania biogazu jest fermentacja
metanowa, gdzie w warunkach beztlenowych fizyko-chemiczne procesy
wspierane bakteriami metanowymi rozkładają masę organiczną do postaci
gazowej.
Istnieje kilka możliwości przeprowadzenia procesu fermentacji:
fermentacja mokra lub sucha;
ciągła lub porcjami;
jednostopniowa lub z rozdziałem faz procesu;
temperatura procesu ok. 10-25C (z użyciem bakterii psychrofilowych),
pomiędzy 32oC a 42oC (mezofilny zakres temperatur) oraz pomiędzy 50oC
a 57oC (z użyciem termofilnych kultur bakterii).
Proces technologiczny
•
Po przyjęciu i krótkim okresie przechowywaniu w zbiornikach wstępnych,
określona część biomasy jest codziennie rozdrabniana, mieszana z płynem
i wpompowywana do zbiorników fermentacyjnych. W zbiornikach,
przeciętnie w ciągu 30-50 dni od dostarczenia porcji biomasy zachodzi
proces fermentacji i wydziela się biogaz, który zbiera się w górnej części
zbiornika fermentacyjnego pod charakterystyczną dla biogazowni wypukłą
membraną, utrzymującą określone ciśnienie biogazu. Biogaz jest następnie
oczyszczany i dostarczany do układu kogeneracyjnego, w którym jest
spalany. Wyprodukowana energia elektryczna jest sprzedawana do sieci
elektrycznej, ciepło jest częściowo wykorzystane do ogrzewania zbiorników
fermentacyjnych (20-30% wyprodukowanego ciepła), a pozostała część
może być wykorzystywana np. do ogrzewania lub również sprzedana.
•
Ze zbiorników fermentacyjnych codziennie również jest odbierany tzw. płyn
pofermentacyjny, w ilości zbliżonej do wpompowanej, rozcieńczonej
biomasy. Część tego płynu może być użyta do ponownego rozcieńczenia
biomasy jako tzw. recyrkulat, a część trafia do zbiornika pofermentacyjnego
lub laguny, a w odpowiednim czasie jako nawóz naturalny o wysokiej
zawartości azotu, fosforu i potasu jest rozwieziona na pola w celu
użyźniania gleby.
•
•
•
•
Technologia biogazowa może być rentowna w polskich warunkach, ale nie
każda biogazownia będzie rentowna przy dzisiejszych rozwiązaniach
prawnych i przy dzisiejszym poziomie dopłat do energii mającej status
energii odnawialnej.
Jako korzyść z istnienia biogazowni rolniczej należy też uznać, że utylizuje
ona gnojowicę, więc przynosi efekt ekologiczny, nie tylko finansowy.
Ze względu na odmienne uregulowania prawno-finansowe niż na przykład
w Niemczech, w Polsce obecnie opłacalność biogazowni typowo rolniczych
jest stosunkowo niska.
W celu umożliwienia budowy biogazowni typowo rolniczych, należy
zastanowić się nad stworzeniem mechanizmu ew. dofinansowania produkcji
rolniczej (kiszonki, zboża) na cele produkcji odnawialnej energii
elektrycznej, lub przeanalizować inne możliwości wspomożenia tego
sektora odnawialnych źródeł energii (np. zwiększyć cenę płaconą za
energię elektryczną wytworzoną w biogazowniach rolniczych).
Maria Kryń
Radca prawny
Obecnie
•
Radca prawny w Kancelarii Goldenstein w
Szczecinie
Znajomość języków obcych
Kwalifikacje
•
Radca prawny
•
2009-2014 aplikacja radcowska przy
Okręgowej Izbie Radców Prawnych w
Szczecinie
od 2008 w Goldenstein & Partner w
Szczecinie
2005-2008 Sąd Rejonowy w Szczecinie
2000-2005 Studia prawnicze na
Uniwersytecie Szczecińskim
Wyjazd stypendialny w ramach Programu
Erasmus – Uniwersytet w Rostoku
•
•
•
•
•
•
Niemiecki
•
Angielski
•
Francuski
Obszary działalności
•
•
•
•
Prawno-gospodarcza obsługa niemieckich i
polskich przedsiębiorców
Prawo ochrony środowiska
Prawo samorządowe
Prawo gospodarcze
Dziękuję za uwagę!