Abstrakty - Zakład Badań Wschodnich

WSCHODNIOZNAWSTWO
2011
Spis treści
TEMATY POLSKO-BIAŁORUSKIE
R. Czachor
Główne kierunki polityki zagranicznej Republiki Białoruś w latach 1994-2011
Artykuł przedstawia główne kierunki polityki zagranicznej Republiki Białoruś. Autor stawia tezę o podziale
polityki zagranicznej Białorusi w latach 1994-2011 na dwa odrębne okresy. W pierwszym okresie (19941999) główną jej osią była dominacja stosunków politycznych i gospodarczych z Rosją, rozwój białoruskorosyjskich struktur integracyjnych, w drugim okresie (od 2000 r.) władze Republiki Białoruś zgłaszają
priorytet wielostronności i rozwoju stosunków ze wszystkimi krajami.
Г. M. Міхалькевіч
Да пытання аб народнай дыпламатыі ў беларуска-польскіх дачыненнях
W artykule przedstawiono miejsce i rolę organizacji pozarządowych we wzmacnianiu polityki polskobiałoruskiej dobrego sąsiedztwa na przykładzie działalności stowarzyszeń „Białoruś-Polska” i „PolskaBiałoruś”.
Л. М. Гайдукевич
Белорусско-польское сотрудничество
перспективы развития
в
сфере
туризма:
состояние
и
W artykule omówiono niektóre główne tendencje w aktywizacji polsko-białoruskiej współpracy w dziedzinie
turystyki, które są oparte na historycznej wspólnocie narodów Białorusi i Rosji przy uwzględnieniu
współczesnych realiów gospodarczych.
Z. J. Winnicki
Uwagi o praktycznych możliwościach polskiej turystyki na Białoruś. Tezy ad
vocem wystąpienia prof. Hajdukiewicza
Autor wskazuje na polityczne i cywilizacyjno-kulturowe ograniczenia możliwości szerszego rozwoju
turystyki polskiej skierowanej na Białoruś. Uważa ponadto, że wobec aktualnych trendów wyjazdowych
(Północna Afryka, obszar Morza Śródziemnego i Karaiby) masowa turystyka z Polski na Białoruś nie
rozwinie się. Jedynymi formami będą wycieczki edukacyjne typu „śladami wieszczów”, turystyka
pielgrzymkowa oraz zanikająca wraz z ubywaniem pokolenia ekspatriantów, nostalgiczna.
T. Szyszlak
Białoruski kierunek turystyki religijnej i sentymentalnej Polaków
Celem artykułu jest analiza potencjału Białorusi jako celu polskiej turystyki religijnej i sentymentalnej.
Wśród przesłanej jej rozwoju autor wymienia: liczbę obywateli polskich urodzonych przed 1945 r. na
terenach dzisiejszej Białorusi, strukturę Kościoła katolickiego na Białorusi, sieć sanktuariów w tym kraju.
Niestety Polaków urodzonych na Białorusi ubywa a sanktuaria mają charakter lokalny, co nie sprzyja
wzrostowi wyjazdów polskich turystów na wschód od Bugu.
M. Koczan
Współpraca gospodarcza i wymiana handlowa Białorusi z Unią Europejską i Rosją
w latach 2000-2010
W ostatnich latach główną rolę w zewnętrznych relacjach gospodarczych Republiki Białoruś odgrywa Unia
Europejska i Rosja. Białoruś jest członkiem Wspólnoty Niepodległych Państw, dlatego też więzi gospodarcze i
polityczne z Rosją są silne. Jednakże po rozszerzeniu w 2004 r. Unii Europejskiej Białoruś uzyskała wspólną
granicę ze Wspólnotą, a to ma wpływ na intensywniejsze stosunki ekonomiczne z Unią. W artykule
przedstawiono ekonomiczne aspekty stosunków Unia Europejska-Białoruś i Rosja-Białoruś, najnowsze
trendy w handlu zagranicznym Białorusi, analizę głównych wskaźników ekonomicznych i danych
statystycznych handlu z Unią i Rosją.
Л. М. Гайдукевич, А. С. Скриба
Нефтяной фактор укрепления энергетической безопасности в условиях
реализации многовекторной внешней политики Беларуси
W artykule przedstawiono główne starania Republiki Białoruś w zakresie realizacji programu
bezpieczeństwa energetycznego kraju i stanowi analizę skutecznej współpracy w tej dziedzinie Białorusi z
państwami sąsiedzkimi (Rosja, Ukraina, Polska).
STUDIA I MATERIAŁY
M. Habowski
Polityka wschodnia rządu Donalda Tuska
Tematem artykułu jest wschodnia polityka Polski prowadzona przez pierwszy rząd Donalda Tuska (20072011). Autor wskazał na niektóre kluczowe cechy tejże polityki, a mianowicie priorytet stosunków z Rosją i
możliwości zmierzających do ich poprawy jako elementu polityki wschodniej Unii Europejskiej, koordynacja
polskiej i niemieckiej polityki wschodniej, wreszcie brak spójnej polityki wobec Białorusi. Funkcje te są
wzajemnie zależne i nie powinny być traktowane jako odrębne. Na przykład, próby poprawy stosunków z
Rosją starły się z poparciem aspiracji Ukrainy i Gruzji do NATO, a także stanowiskiem Niemiec na ten temat.
A. Woroniecka
Białoruś, Ukraina i Rosja w polskiej dyplomacji kulturalnej. Wybrane zagadnienia
Głównym celem artykułu jest wskazanie kluczowych zagadnień polskiej dyplomacji kulturalnej na Ukrainie,
Białorusi i Rosji. Misją dyplomacji kulturalnej jest skutecznie wpływanie na lokalne ośrodki artystyczne i
opiniotwórcze. Wśród priorytetów Instytutów Polskich należy umiejscowić budowanie dobrych, bliskich
kontaktów z zagranicznymi odbiorcami oraz Polakami i Polonią w tych krajach. Sieć polskiej dyplomacji
kulturalnej rozciąga się na ponad sto dwadzieścia biur attachatów kulturalnych i dwadzieścia Instytutów
Polskich. Wśród nich są Instytut Polski w Kijowie, Mińsku oraz w Moskwie. Ich programy obejmują
propagowanie polskiego filmu, teatru, muzyki i literatury.
L. Leszczenko
Kształtowanie się systemu ochrony praw człowieka w państwach poradzieckich w
okresie transformacji ustrojowej
Na tworzenie się systemu ochrony praw człowieka w krajach postkomunistycznych wpływ miały zmiany
polityczne. W początkowej fazie transformacji cechą wspólną dla wszystkich państw postkomunistycznych
była powszechna i widoczna nieudolność w sferze praw człowieka i swobód obywatelskich. Proces tworzenia
wewnętrznych systemów ochrony praw człowieka został przyspieszony głównie pod naciskiem organizacji
międzynarodowych. Działalność kilku organizacji pozarządowych i determinacja niektórych osób i
podmiotów publicznych w dziedzinie praw człowieka sprawiła, że kwestia ta zaczęła się pojawiać w
dyskursie politycznym. W ciągu dwudziestu lat transformacji w państwach postsowieckich problem
respektowania praw politycznych i obywatelskich stanowił ogromne wyzwanie a zachowanie nawet
minimalnego poziomu ochrony osiągnięty został zagrożony przez brak stabilności politycznej.
O. Polegkyi
Political changes in Post-communist Eastern Europe: from totalitarianism to the
„gray zone”?
Artykuł koncentruje się na zmianach, które nastąpiły w społeczeństwach postkomunistycznych krajów
Europy Wschodniej, a także różnicach w procesie ich transformacji z państwami Europy Środkowej. Dlaczego
niektóre kraje postkomunistyczne doświadczyły udanych zmian konsolidacji demokracji, a nie inne?
Dlaczego kraje, które miały podobne warunki po upadku komunizmu, nie były w stanie osiągnąć
demokratycznych zmian? Również celem niniejszego tekstu jest omówienie roli przemian
postkomunistycznych w praktyce politycznej na przykładzie Ukrainy.
T. Jarmara
Institutionalization of Post-Communist Political Parties
Celem artykułu jest analiza procesu instytucjonalizacji partii politycznych w krajach postkomunistycznych w
procesie demokratycznej tranzycji. Instytucjonalizacja jest na ogół definiowana jako proces, w którym partie
polityczne stają się „obiektywną“ oczywistą i społecznie uznaną częścią systemu politycznego. Analiza
dotyczy procesu instytucjonalizacji czeskich partii politycznych w porównaniu z partiami innych państw
postkomunistycznych i opiera się na klasycznej już dziś koncepcji instytucjonalizacji partii politycznych
Angela Panebinaca.
W. Haller
Repatriacja uchodźców serbskich do Chorwacji po 1995 r.
Skutkiem wojny w Chorwacji w latach 1991-1995 była ogromna rzesza uchodźców, rekrutujących się
zarówno spośród miejscowych Serbów, jak i Chorwatów. Przed wybuchem konfliktu Serbowie stanowili
12,2% ludności kraju. Na terenie państwa były nawet regiony, gdzie stanowili większość. W 1995 r. Chorwaci
zajęli niemal całe terytorium samozwańczej Republiki Serbskiej Krajiny, a większość społeczności serbskiej w
Chorwacji praktycznie przestała istnieć. Repatriacja nie była możliwa bez spełnienia kilku warunków, tj.
zapewnienia bezpieczeństwa, zniesienia dyskryminacji i wreszcie restytucji i odbudowy gospodarki na
obszarach planowanego powrotu. Ich spełnienie stało się jednym z warunków przystąpienia Chorwacji do
Unii Europejskiej. W artykule opisano proces i stopień realizacji niezbędnych warunków dla
zrównoważonego repatriacji.
J. Jarząbek
Rewolty w krajach arabskich a bezpieczeństwo Izraela
Artykuł jest próbą analizy nowych zagrożeń i wyzwań dla bezpieczeństwa Izraela związanych z rozwojem
społeczno-politycznym na Bliskim Wschodzie po serii powstań arabskich, które rozpoczęły się w styczniu
2011 r. Mimo, że proces trwa i ostateczne wyniki nie są jeszcze znane, pewne negatywne skutki wywarły już
wpływ na bezpieczeństwo Izraela. Szczególnie upadek autorytarnego reżimu Hosni Mubarak w Egipcie i
wciąż niepewna przyszłość tego państwa jest powodem do niepokoju dla izraelskiego rządu. Sytuacja jest
jeszcze bardziej frustrująca, gdy spojrzymy na problem z szerszej perspektywy. Arabskie rewolty położyły
kres władzy dyktatorów, którzy podobnie jak Mubarak w Egipcie, stanowili ważne ogniwa w amerykańskoizraelskiej sieci sojuszy na Bliskim Wschodzie. Niektóre inne autorytarne reżimy, jak Bashira Assada w Syrii,
mogły być wrogie wobec Izraela, ale nie stanowiły poważnego zagrożenia. Niestabilność, chaos,
nieprzewidywalność i dojście do władzy islamskich fundamentalistów może być znacznie bardziej
niebezpieczne. Jednocześnie sytuacja międzynarodowa Izraela wydaje się być najgorsza od wojny
sześciodniowej w 1967 r., natomiast stosunki z administracją prezydenta USA Baracka Obamy są znacznie
chłodniejsze niż z jego poprzednikiem, napięcia z Turcją oraz krytyka izraelskiej polityki wobec
Palestyńczyków jest z kolei silniejsza niż kiedykolwiek wcześniej.
RECENZJE I OMÓWIENIA
Iwona Kabzińska, Między rzeczywistością a pragnieniem. Polacy na Litwie,
Białorusi i Ukrainie w okresie transformacji systemowej przełomu XX i XXI stulecia,
Wydawnictwo Lester Quality, Warszawa 2009, ss. 228 (Z. J. Winnicki)
Natalia Niedźwiecka, Etniczny aspekt tożsamości Łużyczan, Polskie Towarzystwo
Nauk Politycznych, Katowice 2009, ss. 302 (E. Szyszlak)
Dovilė Jakniūnaitė, Kęstutis Paulauskas, Beieškant NATO Lietuvoje: pasiekimai,
nesėkmės, perspektyvos, Vilniaus universiteto leidykla, Vilnius 2010, ss. 220 (A.
Komoda)
Wniesznjaja politika Respubliki Biełarus’ w 2000-je gody, Aleksander Szarapo
(red.), BGU, Minsk 2010, ss. 84 (R. Czachor)
Bernard Lewis, The Crisis of Islam. Holy War and Unholy Terror, Phoenix, Londyn
2004, ss. 161 (J. Jarząbek)
Kronika naukowa Zakładu Badań Wschodnich za rok akademicki 2010/11
Informacje dla autorów
Formularz recenzyjny
Podyplomowe Studia Wschodnie