Prognoza oddziaływania na środowisko - e

Transkrypt

Małopolskie Biuro KonsultingowoMarketingowe - ochrona środowiska s.c.
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Aktualizacji
Programu Ochrony Środowiska
dla Miasta i Gminy Niepołomice
na lata 2009-2012,
z perspektywą do roku 2016
Niepołomice, sierpień 2009
Prognoza oddziaływania na środowisko dla programu ochrony środowiska Miasta i Gminy
Niepołomice - aktualizacja na lata 2009-2012.
Spis treści
1.
Streszczenie .................................................................................................... 3
2.
Cel i zakres prognozy ....................................................................................... 6
3.
Zawartość i główne cele ocenianego dokumentu ..................................................... 7
4.
Stan środowiska obszaru objętego programem........................................................ 8
4.1.
Wody powierzchniowe i podziemne ........................................................ 8
4.2.
Klimat i jakość powietrza atmosferycznego ........................................... 10
4.3.
Jakość i zagrożenia gleb ..................................................................... 12
4.4.
Klimat akustyczny i promieniowanie elektromagnetyczne ....................... 12
4.5.
Flora i fauna ...................................................................................... 13
4.6.
Ochrona przyrody............................................................................... 15
5.
Problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji GPOŚ .................. 22
6.
Zmiana stanu środowiska w przypadku braku realizacji programu ............................ 23
7.
Cele ochrony środowiska na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym
istotne z punktu widzenia ocenianego dokumentu .................................................................. 24
8.
Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko wynikające z realizacji programu
25
9.
Rozwiązania alternatywne ............................................................................... 37
10.
Metody wykorzystane przy sporządzaniu prognozy ............................................... 37
11.
przewidywane metody analizy skutków realizacji postanowień „Programu…” ............ 38
12.
Podsumowanie .............................................................................................. 39
13.
Literatura ..................................................................................................... 40
2
STRESZCZENIE
Stan środowiska
Stan środowiska na obszarze gminy Niepołomice jest zróżnicowany, gmina położona
jest w dolinie rzeki Wisły, na wschód od Krakowa. Narażona jest zarówno na napływ
zanieczyszczeń z obszaru Krakowa i Nowej Huty, jak i na lokalne emisje komunalne
i przemysłowe. Część wschodnia i południowa, o charakterze wiejskim, opiera się o kompleks
leśny Puszczy Niepołomickiej, kształtujący na tym obszarze warunki mikroklimatyczne.
Monitoring diagnostyczny Wisły w punktach „Niepołomice” (km 102,1) oraz „Stanowisko
PZW” (km 134,5) w roku 2008 zaliczył wody do klasy V (najniższa - zła jakość wody).
Ocena wykazała zagrożenie eutrofizacją, oraz brak przydatności dla bytowania ryb
w warunkach naturalnych. Monitoring wody rzeki Drwinki (punkt Świniary, km 2,0)
zaklasyfikował wodę do klasy IV w roku 2006 oraz klasy III w roku 2007. Woda została
określona jako nieprzydatna dla potrzeb naturalnego bytowania ryb ze względu na wysokie
zawartości fosforu ogólnego i azotynów.
Na terenie gminy występują dwa główne poziomy wodonośne; trzeciorzędowy
i czwartorzędowy. Poziom trzeciorzędowy, o wysokiej jakości wód, wchodzi w skład
Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) 451 – Subzbiornik Bogucicki. Wody
zbiornika czwartorzędowego cechują się niską jakością ze względu na połączenie
hydrologiczne z wodami Wisły, oraz zanieczyszczenie lokalne.
Miasto i Gmina Niepołomice położone są w krakowsko-wielickiej strefie monitoringu
i klasyfikacji jakości powietrza atmosferycznego. W najnowszej ocenie (za rok 2008)
zakwalifikowano strefę do klasy „C” ze względu na występowanie przekroczeń wartości
normatywnych w zakresie stężeń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Względem
pozostałych zanieczyszczeń nie wykazano przekroczeń (klasa „A”).
Teren gminy Niepołomice obejmuje obszary cenne przyrodniczo, zarówno centra
bioróżnorodności, jak i korytarze ekologiczne. W części są one objęte obecnie ochroną
obszarową jako rezerwaty i obszary Natura 2000. Terenami cennymi przyrodniczo, nie
objętymi ochroną, są tereny łąkowe w międzywalu Wisły oraz mniejsze fragmenty łąk
kośnych, starorzeczy i torfowisk. Na terenie gminy znajduje się kilkanaście pomników
i zabytków przyrody, rezerwat leśny „Koło” oraz fragmenty obszarów Natura 2000 (OSO
„Puszcza Niepołomicka” i OOS „Koło Grobli”). Planowane jest objęcie ochroną rezerwatową
terenów „Wielkie Błoto” i „Śnieżyczka” oraz ochroną w sieci Natura 2000 obszaru ochrony
siedlisk (OOS) „Torfowisko Wielkie Błoto”. Od wielu lat prowadzone są działania
w kierunku utworzenia Niepołomickiego Parku Krajobrazowego.
Program Ochrony Środowiska
W niniejszej „Prognozie...” ocenie podlega dokument pn. „Program ochrony
środowiska dla Miasta i Gminy Niepołomice – Aktualizacja na lata 2009 – 2012” (GPOŚ)
będący rozszerzeniem i aktualizacją programu przyjętego przez Radę Miasta i Gminy w roku
2005.
Zakres gminnego programu ochrony środowiska, zgodnie z wymogami ustawy Prawo
ochrony środowiska, odpowiada zagadnieniom ujętym w Polityce Ekologicznej Państwa,
z uwzględnieniem charakteru gminy, potrzeb i preferencji społeczności lokalnej, celów
zawartych w programach wyższego szczebla.
3
Cele i zadania uwzględnione w programie ochrony środowiska mają na celu optymalne
wykorzystanie środków dostępnych na szczeblu gminnym, dla osiągnięcia jak najwyższej
jakości środowiska. Wybór priorytetów i harmonogram realizacyjny określają politykę
ekologiczną gminy.
Niniejsza prognoza oddziaływania na środowisko dotyczy zapisów programu. Zgodnie
z wymaganiami prawa podobne prognozy wykonywane są dla wszystkich dokumentów
o charakterze programów i strategii, w tym strategii rozwoju i miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego. Prognoza oddziaływania na środowisko dla dokumentu
o charakterze strategicznym ma na celu optymalizację procesu planowania i rozwoju, poprzez
dostarczenie na wczesnym etapie decyzyjnym informacji o potencjalnym wpływie na
środowisko podejmowanych decyzji.
Prognoza oddziaływania na środowisko
Ocena zapisów „Programu ochrony środowiska Miasta i Gminy Niepołomice –
Aktualizacja na lata 2009 – 2012” wykazała brak istotnych, negatywnych skutków dla
środowiska wynikających z jego realizacji.
Dokonano identyfikacji najistotniejszych problemów ochrony środowiska na terenie gminy.
Zaliczono do nich zagrożenie bioróżnorodności, ogólną kondycję i odporność środowiska na
presję (zmiany klimatyczne, zanieczyszczenia), jakość wód i powietrza atmosferycznego,
zmiana charakteru terenów rolniczych, rozwój zabudowy o charakterze „podmiejskim”,
możliwe konflikty wymogów ochrony obszarów Natura 2000 z ruchem turystycznym
i rekreacją. Narastającym problemem jest postępująca fragmentacja środowiska
przyrodniczego, związana z rozwojem osadnictwa i układu komunikacyjnego.
Realizacja programu powinna przynieść pozytywne zmiany w środowisku obejmujące:
zachowanie bioróżnorodności środowiska w obszarach o różnej funkcji
(rezerwaty, obszary sieci Natura 2000, obszary produkcji rolniczej, tereny
zabudowane),
poprawę jakości wód powierzchniowych, gruntowych i powietrza
atmosferycznego,
poprawę jakości życia mieszkańców,
ograniczenia indywidualnej presji mieszkańców na środowisko (wzrost
świadomości ekologicznej, oszczędne korzystanie ze środowiska).
Do kontroli skutków realizacji programu można wykorzystać część wskaźników
zaproponowanych do monitoringu jego wykonania (wskaźniki efektu ekologicznego).
Ze względu na komplementarny charakter zapisów programu względem innych dokumentów
strategicznych uchwalonych na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim, analiza
porealizacyjna skutków środowiskowych powinna opierać się o wykonywane okresowo
inwentaryzacje przyrodnicze i wyniki opracowań określających regionalne trendy zmian
środowiskowych. Pozwoli to na ocenę sprawności systemu zarządzania środowiskiem
w gminie i skuteczność jej polityki ekologicznej.
Po wykonaniu i zatwierdzeniu planów ochrony dla obszarów Natura 2000 konieczna będzie
weryfikacja zapisów MPZP oraz dokumentów strategicznych gminy w celu włączenia w ich
teść odpowiednich wymagań ochronnych.
Zakończenie realizacji dużych inwestycji z zakresu rozbudowy systemu kanalizacji
i oczyszczania ścieków, oraz rozbudowy układu komunikacyjnego planowane w latach 20132014 umożliwi przeniesienie środków na realizację nowych celów. W kolejnej aktualizacji
4
GPOŚ możliwe będzie również uwzględnienie wyników monitoringu porealizacyjnego dla
określenia sprawności systemu i kierunków dalszych działań.
Realizacja zapisów GPOŚ nie powoduje wystąpienia transgranicznych oddziaływań na
środowisko.
Niniejsza Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji Programu Ochrony Środowiska
dla Miasta i Gminy Niepołomice na lata 2009 – 2012 został opracowany na zamówienie
Gminy Niepołomice – umowa ŚiR. Nr. 2/2009, z dnia 10 sierpnia 2009 r., zawarta pomiędzy
Gminą Niepołomice reprezentowaną przez Stanisława Kracika – Burmistrza Miasta i Gminy
Niepołomice, a Małopolskim Biurem Konsultingowo-Marketingowym – ochrona środowiska
s.c. reprezentowanym przez Konrada Pawła Turzańskiego – wspólnika spółki cywilnej.
5
CEL I ZAKRES PROGNOZY
Prognoza oddziaływania na środowisko dla dokumentu o charakterze strategicznym ma
na celu optymalizację procesu planowania i rozwoju, poprzez dostarczenie na wczesnym
etapie decyzyjnym informacji o wpływie na środowisko podejmowanych decyzji.
Prognoza tego rodzaju określana mianem strategicznej różni się zasadniczo od ocen
oddziaływania sporządzanych w przypadku realizacji konkretnych inwestycji. Ze względu na
teoretycznie niemal nieograniczoną liczbę wariantów sporządzanego dokumentu, których
selekcja opiera się w przeważającej części na przesłankach społecznych i gospodarczych
w oparciu o przyjętą często wcześniej wizję rozwoju, występuje zasadnicza trudność
w określeniu „optymalności” proponowanych rozwiązań. Dbałość o środowisko jest
obowiązkiem gminy, jednak nie jest jej podstawowym zadaniem; następuje w trakcie
realizacji celów społecznych i gospodarczych. Ocenie w niniejszej prognozie podlegają
oddziaływania wynikające z zapisów programu, a nie wizja polityki ekologicznej gminy
poprzez niego wprowadzanej. Zgodnie z wymaganiami ustawy dla pozostałych dokumentów
ustalających kierunki i ramy rozwoju (MPZP, Strategia rozwoju, Plan gospodarki odpadami
itp.) sporządzane są odrębne prognozy oddziaływania na środowisko.
Niniejsza prognoza dotyczy zapisów programu ochrony środowiska na szczeblu gminnym,
a więc dokumentu, który z założenia ma za zadanie określić zadania ograniczające negatywne
skutki rozwoju i wspierające ochronę przyrody na jej terenie. Cel i działania uwzględnione
w programie w większości nie powodują znaczących oddziaływań na środowisko i w związku
z tym nie podlegają szczegółowej analizie w prognozie oddziaływania na środowisko.
Ze względu na specyfikę dokumentu objętego prognozą, skoncentrowano się w niej, zgodnie
z wymaganiami art. 51. ustawy wymienionej w przypisie, na oczekiwanych efektach
ekologicznych realizacji programu oraz przekształceniach środowiska w przypadku jego
zaniechania.
Jedną z podstawowych przesłanek sporządzania prognozy oddziaływania na środowisko
(oceny strategicznej) jest jej włączenie w proces doskonalenia ocenianego dokumentu. W tym
ujęciu prognoza jest jednym z elementów wieloetapowej procedury zmierzającej do
wypracowania akceptowanych przez wszystkie strony, optymalnych w danych warunkach
rozwiązań strategicznych. Większość zagadnień prognostycznych była na bieżąco
rozpatrywana w trakcie sporządzania poszczególnych rozdziałów roboczej wersji programu
ochrony środowiska. Ocena możliwych rozwiązań alternatywnych odnosi się do rozważanych
wariantów realizacji zadań zapisanych w programie o największym zróżnicowaniu skutków.
6
ZAWARTOŚĆ I GŁÓWNE CELE OCENIANEGO DOKUMENTU
Oceniany „Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Niepołomice Aktualizacja lata 2009 – 2012” (GPOŚ) jest rozszerzeniem i aktualizacją programu
przyjętego przez Radę Miasta i Gminy w roku 2005.
Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 17 nakłada na organy wykonawcze gmin
obowiązek sporządzenia gminnego programu ochrony środowiska, uwzględniając wymagania
zapisane w art. 14 ustawy odnoszące się do polityki ekologicznej państwa. Zgodnie
z powyższym polityka ekologiczna państwa, a za nią programy niższego szczebla, powinny
na podstawie aktualnego stanu środowiska, określić:
cele ekologiczne,
priorytety ekologiczne,
poziomy celów długoterminowych
rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne
i środki finansowe.
Zakres gminnego programu ochrony środowiska odpowiada zagadnieniom ujętym
w Polityce Ekologicznej Państwa, z uwzględnieniem charakteru gminy, potrzeb i preferencji
społeczności lokalnej, celów zawartych w programach regionalnych oraz możliwości
finansowych.
Powiązania GPOŚ z innymi dokumentami
Równolegle z pracami nad ocenianym „Programem…” sporządzany jest „Plan
Gospodarki Odpadami”. Zgodnie z Art. 14 pkt. 6 Ustawy o odpadach: „Wojewódzki,
powiatowy i gminny plan gospodarki odpadami stanowi część odpowiedniego programu
ochrony środowiska i jest tworzony w trybie i na zasadach określonych w przepisach
o ochronie środowiska”.
W związku z powyższym zagadnienia związane z gospodarką odpadami w gminie zostały
wyłączone z podstawowego tekstu „Programu…”. Ponieważ dla wspomnianego gminnego
planu gospodarki odpadami wykonywana jest odrębna prognoza oddziaływania na
środowisko, zagadnienia te zostały pominięte również w tekście niniejszej prognozy.
Program ochrony środowiska powinien uwzględniać zapisy programów wyższego szczebla,
powiatowych i wojewódzkich, oraz ogólne wskazówki wynikające z polityki ekologicznej
państwa. Ze względu na trwające równolegle prace nad aktualizacją programu powiatowego,
w niniejszej prognozie odnoszono się do jego ostatniej obowiązującej wersji.
Niniejsza prognoza oddziaływania na środowisko dotyczy programu, jako dokumentu
o randze strategicznej, a nie poszczególnych inwestycji w nim ujętych. Dla każdej inwestycji
mogącej powodować istotne zmiany w środowisku wykonywane są odpowiednie oceny
oddziaływania na środowisko. Dodatkowo prognozy sporządzane są dla projektów MPZP
i strategii rozwoju. W niniejszym opracowaniu wykorzystano wnioski z dostępnych
opracowań.
7
STAN ŚRODOWISKA OBSZARU OBJĘTEGO PROGRAMEM
1.1. Wody powierzchniowe i podziemne
Wody powierzchniowe
Gmina Niepołomice położona jest w dolinie Wisły. Teren poprzecinany jest
stosunkowo gęstą siecią niewielkich cieków, rowów melioracyjnych oraz starorzeczy.
Sieć rzeczną na terenie gminy tworzą:
Wisła - stanowiąca północną granicę gminy na długości około 19,5 km.
Drwinka - prawy dopływ Wisły (w 133,4 km) o długości około 25 km. Zlewnia
o powierzchni 150 km2 obejmuje południową i centralną część gminy.
Podłężanka - potok o długości 5,72 km odprowadzający wody z południowozachodniej części gminy. Do Podłężanki wpadają niewielkie potoki Zakrzówek oraz
Zakrzewianka.
Na terenie gminy Niepołomice położonych jest kilkanaście stawów i zbiorników wodnych.
Pojemność czynna zbiorników retencyjnych i stawów szacowana jest na 335 000 m3,
a pojemność bierna na ok. 465 000 m3. Największymi zbiornikami są:
Zbiornik sztuczny „Żwirownia” w Zabierzowie Bocheńskim o powierzchni ok. 11 ha
i średniej głębokości 1,5 m. Zbiornik pełni funkcje rekreacyjną i hodowli ryb.
Zbiornik sztuczny w miejscowości Wola Batorska o pow. ok. 3 ha i śr. głębokości
3 m. Staw hodowli ryb.
Stawy „Podłęże” w miejscowości Podłęże. Powierzchnia łączna ok. 3 ha.
Zbiornik w eksploatowanym wyrobisku żwirowni w Woli Batorskiej o powierzchni
ok. 1 ha i śr. głębokości 3 m.
Jakość wód płynących
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie prowadzi badania jakości
wód Wisły w punkcie monitoringu „Niepołomice” (102,0 km) oraz w punkcie „Stanowisko
PZW” (134,5 km).
Monitoring w punkcie „Niepołomice” latach 2004 – 2006 pozwolił zaliczyć wodę do
klasy V (najniższa - zła jakość wody). W roku 2007 badań nie prowadzono.
W punkcie „Stanowisko PZW” wody w roku 2007 zaliczono do klasy V ze względu na
przekroczenie wskaźników: przewodności elektrolitycznej, zawartości substancji
rozpuszczonych, chlorków, liczby bakterii coli fek., ogólnej liczba bakterii coli, chlorofilu „a”
Wyniki badań wody Wisły w roku 2007 pod kątem eutrofizacji wykazały zagrożenie
(Tabela 1). Badania wody pod kątem bytowania ryb w warunkach naturalnych wykazały brak
przydatności ze względu na przekroczenia wskaźników: BZT5, zawiesina ogólna, azot
amonowy, azotyny, niezjonizowany amoniak, fosfor ogólny.
8
Tab. 1. Wyniki monitoringu wskaźników eutrofizacji (stężenia średnioroczne) (WIOŚ
[14])
Azot
ogólny
Azot
azotanowy
[mg/l]
[mg/l]
„Stanowisko PZW”
na Wiśle
3,9
2,5
11,1
0,27
33,85
eutrofizacja
„Świniary” na
Drwince
1,7
0,9
4,1
0,08
3,0
nie
występuje
Punkt pomiarowy
Azotany
[mg/l]
Fosfor
Chlorofil
ogólny
[μg/l]
[mg/l]
Ocena
zagrożenia
Wody rzeki Drwinka badano w roku 2006 w przekroju Świniary (2,0 km) prowadząc
identyczny zakres monitoringu jak dla pomiarów na Wiśle. Wody zaklasyfikowano do
IV klasy (niezadowalająca jakość), a w roku 2007 do klasy III (jakość zadowalająca). Badania
wód Drwinki pod kątem przydatności dla bytowania ryb przeprowadzone w roku 2007
wykazały, że woda jest nieprzydatna ze względu na wysokie zawartości azotynów i fosforu
ogólnego.
Wody podziemne
Na obszarze gminy użytkowe znaczenie mają czwartorzędowe i trzeciorzędowe piętro
wodonośne.
Czwartorzędowe piętro wodonośne wykształcone jest w postaci osadów piaszczystożwirowych akumulacji rzecznej i wodnolodowcowej, przykrytych kilkumetrową warstwą
glin, mad i pyłów. Zasoby wodne są związane hydrologicznie z zanieczyszczonymi wodami
Wisły, co skutkuje pogorszeniem jakości wody i ograniczenie w poborze wód. Zasoby
obniżają się w kierunku południowym. Wydajność studni wynosi 10 – 70 m3/h.
Trzeciorzędowe piętro wodonośne reprezentują piaski i piaskowce bogucickie warstw
grabowieckich, obejmujące piaskowce słabo zwięzłe, niekiedy zlepieńcowate piaski
z wkładkami iłów i iłowców.
Stosunkowo duże zasoby wód piętra trzeciorzędowego występują w centralnej części terenu,
w rejonie Niepołomic, Podłęża i Staniątek. Wydajność studni waha się między 30 – 70 m3/h
wód dobrej jakości. Wody z ujęć trzeciorzędowych wykorzystywane są głównie do
zaopatrzenia ludności w wodę pitną i dla potrzeb gospodarczych.
Poziom trzeciorzędowy wchodzi w skład Głównego Zbiornika Wód Podziemnych
(GZWP) 451 – Subzbiornik Bogucicki.
9
1.2. Klimat i jakość powietrza atmosferycznego
Klimat
Klimat gminy zaliczany jest wg. klasyfikacji Gumińskiego do dzielnicy XIV –
Tarnowskiej. Obszar miasta i gminy Niepołomice charakteryzuje się średnią temperaturą
roczną 8,1OC, przy temperaturach: lipca 17,3OC i stycznia -2,5OC. Na obszarze doliny Wisły
notowane są inwersje termiczne i mgły obniżające temperatury letnie w stosunku do
notowanych na obszarze Kotlin Podkarpackich (średnia temp. lipca 18,5OC). Okres
bezprzymrozkowy trwa średnio 169 dni, a liczna dni mroźnych średnio 32 w roku. Notowane
jest średnio 700-750 mm opadu; 40 – 50 dni pogodnych i 35 – 40 gorących. Pokrywa śnieżna
utrzymuje się średnio przez 80 – 100 dni. Dominują wiatry zachodnie 20%, przy 25% udziale
ciszy.
Jakość powietrza
W ramach prac Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzona jest coroczna ocena
jakości powietrza atmosferycznego. Zasady oceny wyznacza: ustawa – Prawo ochrony
środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca
2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 w sprawie stref, w których dokonuje się oceny
jakości powietrza. Oceny dokonuje się z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych
ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin.
Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji
w powietrzu. Klasyfikacji stref dokonuje się dla każdego zanieczyszczenia oddzielnie, na
podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy, następnie określa się klasę
wynikową dla danej strefy.
Lista zanieczyszczeń, jakie należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem
spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje: benzen, dwutlenek
azotu, dwutlenek siarki, ołów, pył zawieszony (PM10), tlenek węgla, arsen, benzo(α)piren,
kadm, nikiel, ozon. Dla oceny ze względu na ochronę roślin wykorzystuje się stężenia:
dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i ozonu.
Ocena prowadzona jest w oparciu o trzystopniową klasyfikację:
klasa A stężenia nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych
klasa B stężenia powyżej poziomów dopuszczalnych* lecz nieprzekraczające poziomów
dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji
klasa C stężenia powyżej poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji
i poziomów docelowych
W przypadku kwalifikacji do kategorii B konieczne jest zwiększenie zakresu monitoringu,
a przy kategorii C opracowanie Programu Ochrony Powietrza dla całej strefy. Wyniki
najnowszej oceny opublikowano w opracowaniu „Ocena jakości powietrza w województwie
małopolskim w 2008 roku”; WIOŚ Kraków, marzec 2009 [17].
Miasto i Gmina Niepołomice położona jest w strefie krakowsko-wielickiej. Punkt pomiarowy
włączony do systemu oceny strefy położony jest w Niepołomicach przy ulicy 3-go Maja. W
punkcie prowadzone są manualne pomiary stężenia dwutlenku azotu. Klasyfikacja
pozostałych wskaźników prowadzona jest w oparciu o punkty pomiarowe położone poza
gminą.
10
Strefa krakowsko-wielicka została zaliczona do klasy „A” w przypadku zanieczyszczeń: SO2,
NO2, CO, benzenu, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i ozonu. Kwalifikacja strefy do klasy „C”
dokonano z uwagi na:
przekroczenie dopuszczalnej częstości przekraczania poziomu dopuszczalnego 24godzinnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym,
przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w roku
kalendarzowym,
przekroczenie poziomu docelowego benzo(α)pirenu /B(a)P/ w roku kalendarzowym.
Przekroczenia stężeń kwalifikujące strefę do klasy „C” zanotowano między innymi w punkcie
pomiarowym na terenie Niepołomic:
benzo(α)piren – stężenie 9 ng/m3 przy poziomie docelowym 1 ng/m3 w roku 2013,
pył zawieszony PM(10) – średnioroczne stężenie 47 μg/m3
przy wartości
dopuszczalnej 40 μg/m3.
Jako przyczyny wystąpienia przekroczeń wartości normatywnych wskazano w „Raporcie ...”
[14]:
niekorzystne warunki klimatyczne,
oddziaływanie emisji z zakładów przemysłowych, ciepłowni, elektrowni
zlokalizowanych w pobliżu stacji,
oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków.
Ze względu na dominujące kierunki wiatrów w rejonie Niepołomic tereny miasta są narażone
na napływ zanieczyszczeń z terenów przemysłowych. Znaczący wpływ lokalnie na poziomy
zanieczyszczeń pyłem zawieszonym i B(a)P może mieć również lokalna, niska emisja
z domowych kotłów.
Redukcja emisji pyłu zawieszonego i B(a)P jest jednym z najistotniejszych problemów
w województwie małopolskim; na 11 stref aż 9 wymaga wprowadzenia programu ochrony
powietrza ze względu na przekraczanie dopuszczalnego poziomu stężenia PM(10)
i docelowego poziomu stężenia B(a)P.
11
1.3. Jakość i zagrożenia gleb
Obszar gminy Niepołomice charakteryzuje się dobrymi glebami. Do klas II do IV zaliczane
jest około 97 % gruntów ornych oraz 95 % łąk i pastwisk. W obu przypadkach przeważają
grunty klasy III (odpowiednio 62 i 67 %).
Klasy bonitacyjne gruntów ornych
Klasa VI
Klasa V 0%
3%
Klasa IVb
7%
Klasa I
0%
Klasa VI
1%
Klasa V
4%
Klasa I
0%
Klasa II
4%
Klasa II
14%
Klasa IV
24%
Klasa IVa
14%
Klasa IIIb
27%
Klasy bonitacyjne łąk i pastwisk
Klasa IIIa
35%
Klasa III
67%
Rys. 1. Klasy bonitacyjne gruntów ornych oraz łąk i pastwisk na terenie gminy
Niepołomice.
W południowo-zachodniej części gminy (tereny Pogórza Wielickiego) występuje
umiarkowane i słabe zagrożenie erozją. Erozją wodną zagrożonych jest 403 ha gruntów
ornych, a erozją wietrzną 1187 ha gruntów, głównie w miejscowościach Zagórze, Zakrzów,
Ochmanów i Suchoraba. Tereny północno-wschodnie gminy, położone w dolinie Wisły
(Zabierzów Bocheński, Wola Zabierzowska, Wola Batorska i Chobot) nie są zagrożone
erozją.
Na terenie gminy pozostają nie zrekultywowane tereny po zakończonej eksploatacji kruszyw
w Zabierzowie i w Woli Batorskiej. Zakończona została rekultywacja poeksploatacyjnego
zbiornika wodnego w Zabierzowie Bocheńskim.
1.4. Klimat akustyczny i promieniowanie elektromagnetyczne
Hałasem są dźwięki, których natężenie powoduje negatywne odczucia u narażonej na
nie populacji. Dla oceny narażenia na hałas przyjmuje się graniczne poziomy natężenia
dźwięku zatwierdzone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007
w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826).
Źródłami hałasu, dla których zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi ustalono
dopuszczalne wartości w środowisku są:
drogi lub linie kolejowe,
linie elektroenergetyczne,
starty, lądowania i przeloty statków powietrznych,
pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu.
Pod względem charakteru źródła hałasu można wydzielić:
Hałas przemysłowy – związany z pracą urządzeń i wykonywaniem operacji na
terenach przemysłowych, inwestycje stwarzające zagrożenie hałasem dla otoczeniu muszą
prowadzić działalność w oparciu o odpowiednie pomiary, oceny i decyzje administracyjne,
12
Hałas komunalny – o charakterze lokalnym, wynikający z działalności podmiotów
gospodarczych funkcjonujących na terenach zabudowanych (handel, rzemiosło, rozrywka)
oraz z użytkowania nieruchomości (prace porządkowe, rekreacja, remonty i naprawy itp.).
Widoczny jest trend zwiększania udziału hałasu komunalnego w stosunku do uciążliwości
dużych zakładów przemysłowych.
W zakresie hałasu przemysłowego i komunalnego ograniczenia ponadnormatywnej emisji
hałasu można osiągnąć między innymi poprzez stosowanie instalacji i urządzeń
o niskim wskaźniku emisji dźwięku (modernizacja), stosowaniu zabezpieczeń tłumiących
hałas (izolacja) bądź też zmianę technologii (likwidacja źródeł hałasu).
Hałas komunalny („sąsiedzki”) często dominuje na obszarach zwartej zabudowy
jednorodzinnej i osiedlowej. Składa się na niego emisja dźwięku z prac na terenie
poszczególnych gospodarstw, praca zakładów rzemieślniczych, nagłośnienie obiektów,
lokalny ruch pojazdów itp.
Hałas komunikacyjny generowany poprzez środki transportu poruszających się po
drodze bądź linii kolejowej. Na terenie gminy położone są uciążliwe źródła tego rodzaju:
autostrada A4 (w budowie), droga międzynarodowa nr 4, linia kolejowa Kraków – Tarnów.
Wszystkie trasy przebiegają w południowej części gminy, w odległości około 1,5 km od
siebie. Dodatkowo w otoczeniu działa lokalna linia kolejowa w kierunku Nowej Huty, oraz
rozbudowujące się strefy inwestycyjne. Stwarza to znaczące zagrożenie dla jakości klimatu
akustycznego w rejonie miejscowości Staniątki i Podłęże. Nakładające się miejscowo wpływu
hałasu komunikacyjnego, przemysłowego i komunalnego wymagają prowadzenia
monitoringu w tym zakresie i realizacji działań ograniczających emisję i rozprzestrzenianie
się hałasu.
Na pozostałej części gminy dominuje w środowisku hałas komunalny.
W najbliższym okresie nastąpią istotne zmiany w rozkładzie hałasu związane z oddaniem do
eksploatacji odcinka autostrady A4, węzła autostradowego w Podłężu, oraz obwodnicy
Niepołomic. Spowoduje to z jednej strony zwiększenie natężenia dźwięku w ich sąsiedztwie,
z drugiej możliwe jest obniżenie poziomu hałasu w centrum Niepołomic oraz w otoczeniu
drogi nr 4.
W zakresie oddziaływania pól elektromagnetycznych najwięcej obaw budzi w ostatnich
latach rozwój sieci telefonii bezprzewodowej. W „Raporcie o stanie środowiska
w województwie małopolskim w 2007 roku” [14] przedstawiono wyniki badań poziomów
pól promieniowania elektromagnetycznego (EM) przeprowadzonych w Laboratorium
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Badania prowadzono w dwóch
aspektach: badania monitoringowe i badania kontrolne.
Zmierzone w latach 2006-2007 w 11 punktach monitoringowych poziomy pól
elektromagnetycznych kształtowały się zdecydowanie poniżej wartości dopuszczalnych.
Laboratorium wykonało w roku 2007 również kilkanaście pomiarów kontrolnych źródeł
promieniowania elektromagnetycznego, których powodem w większości były skargi,
zazwyczaj na stacje bazowe telefonii komórkowej. W podsumowaniu stwierdzono,
że poziomy pól promieniowania EM były znacząco niższe od dopuszczalnych.
W pojedynczych przypadkach wielkości zarejestrowane osiągały kilka procent wartości
dopuszczalnych, w pozostałych przypadkach były poniżej wartości oznaczalności (około 2%
wartości dopuszczalnych) [14].
1.5. Flora i fauna
Teren gminy Niepołomice obejmuje obszary cenne przyrodniczo. W niewielkiej części
są one objęte obecnie ochrona obszarową jako rezerwaty i obszary Natura 2000. Istotne
znaczenie dla bioróżnorodności i poprawnego funkcjonowania środowiska ma zachowanie
13
ważnych korytarzy ekologicznych, zarówno krajowych (dolina Wisły) jak i lokalnych
(np. między obszarami leśnymi Puszczy Niepołomickiej).
Analiza uwarunkowań i ochrony środowiska przyrodniczego terenu gminy została wykonana
w roku 2006 przez zespół Instytutu Ochrony Przyrody PAN [4]. Poza istniejącymi obszarami
chronionymi wyznaczono 12 terenów w wysokich walorach przyrodniczych, które ze
względu na rolę w kształtowaniu bioróżnorodności gminy, powinny podlegać szczególnej
ochronie w procesie planowania przestrzennego.
Południowa część Puszczy Niepołomickiej jest zdominowana przez lasy sosnowe. Występują
siedliska boru mieszanego, sosnowego – świeżego i suchego, oraz małych fragmentów lasu
liściastego. Dominują lite bory sosnowe, (80% kompleksu) z małą domieszką brzozy, dęba
i olchy. Enklawy wzdłuż Wisły są mozaiką lasów liściastych i nadrzecznych; występują: dąb,
olcha, grab, brzoza, oraz mniej licznie lipy, jesion, wiąz, topola, świerk i sosna [4].
W Puszczy Niepołomickiej stwierdzono występowanie około 30 gatunków roślin
chronionych. Chroniony rezerwatem jest rejon występowania Długosza Królewskiego.
W rejonie Wielkiego Błota występuje najdalej na południowy-zachód wysunięte w Polsce
stanowisko brzozy niskiej. Występuje również modrzewica zwyczajna, żurawina błotna oraz
bagno zwyczajne.
Istotnym czynnikiem decydującym o walorach przestrzeni rolniczej jest mozaikowatość
upraw, tradycyjny, wysokonakładowy model rolnictwa (rozdrobnienie gospodarstw),
zachowanie ekstensywnie użytkowanych łąk i zarośli.
Do obszarów cennych pod względem florystycznym, istotnych dla utrzymania
bioróżnorodności należy zaliczyć tereny łąkowe z zachowaną mozaiką rozmaitych łąk
kośnych. Występują na tym terenie siedliska z załącznika I „Dyrektywy Siedliskowej”,
głównie występują: ekstensywnie użytkowane łąki kośne (poz. 6510) oraz wilgotne łąki
trzęślicowe (poz. 6410) [4]. Tereny łąkowe są siedliskami ptaków, bezkręgowców i drobnej
fauny kręgowej oraz stanowią korytarze ekologiczne.
Bogactwo fauny związane jest z zróżnicowanym środowiskiem, sąsiedztwem dużego
kompleksu leśnego Puszczy Niepołomickiej, doliny Wisły, a także urozmaiconym
zagospodarowaniem terenu i mozaikowatością upraw rolniczych. Opis fauny i flory obszarów
o wysokich walorach przyrodniczych, włączonych do sieci Natura 2000 został zamieszczony
w rozdziale 5.7.3.
14
1.6. Ochrona przyrody
Pomniki przyrody
Na terenie Miasta i Gminy Niepołomice ochroną prawną jako pomniki i zabytki
przyrody objęto stare drzewa oraz zespoły ogrodowo-parkowe.
Tab. 2. Pomniki przyrody na terenie gminy Niepołomice (Dane UMiG 2009).
Lokalizacja
Nr
rej.
1.
Lipy drobnolistne – 6 okazów
zarejestrowanych pod odrębnymi
numerami
Wola Batorska
20/2
do
20/7
2.
Wiąz szypułkowy
Niepołomice
(przy Kościele)
3.
Jawor
Niepołomice
(przy Kościele)
4.
Dąb szypułkowy
Podłęże
5.
Ogród zamkowy (pow. 1 ha)
Niepołomice
6.
Ogród szwedzki, użytkowy
(pow. 10 ha)
Staniątki
7.
Park miejski (pow. 1 ha)
Niepołomice
8.
Skupienie drzew
grupa wielogatunkowa lipa (2),
klon-jawor (3), wiąz(1)
Niepołomice
utw. 1968
9.
Wiąz
Niepołomice
utw. 1973
Lp.
Obiekt
20/8
20/9
Uwagi
dawniej chroniona
grupa drzew
jednogatunkowych –
nr rej 499
utw. 1968
dawniej chroniona
grupa drzew
wielogatunkowych –
nr rej. 136
dawniej nr rej 153
ochrona od 1934 r.
wł. komunalna
ochrona od 1968 r.
wł. kościelna
wł. komunalna
Obok ochrony prawnej w postaci pomników i zabytków przyrody uznaje się za wymagające
ochrony przy planowaniu rozwoju gminy obiekty o najwyższych walorach przyrodniczych
i krajobrazowych, jak:
kompleks leśny uroczyska Koło
koryto rzeki Wisły
łąki nad rzeką Drwinka
układ przestrzenny Niepołomic
układ przestrzenny wsi Wola Batorska, Wola Zabierzowska i Zabierzów Bocheński
założenia zabytkowe Staniątek
15
Rezerwaty przyrody
Na terenie gminy Niepołomice istnieje jeden rezerwat przyrody „Koło” o powierzchni
3,49 ha, utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu 21 kwietnia 1962, dla
ochrony fragmentów naturalnego lasu liściastego – zbiorowiska grądu niskiego. Gatunkiem
dominującym w drzewostanie jest tu lipa drobnolistna (50%), gatunkami domieszkowymi
rodzime dęby oraz grab. Podszyt stanowią grab, dąb, kruszyna, dereń, trzmielina. Wiek
drzewostanu sięga 140-200 lat. Naturalne stosunki wodne są częściowo zakłócone przez
wykonane prace melioracyjne. Licznie występują płazy [11]. Zgodnie z Planem ochrony
rezerwatu na lata 1999-2018 obiekt został zaliczony do rezerwatów leśnych obejmujących
naturalne fitocenozy, a ze względu na główny przedmiot ochrony jest to rezerwat typu
biocenotycznego, podtypu biocenoz naturalnych i półnaturalnych, natomiast ze względu na
główny typ środowiska - lasy i bory, podtyp lasy nizinne [11].
Celem utworzenia rezerwatu jest:
ochrona spontanicznych, naturalnych procesów rozwojowych lasu i odtworzenie jego
puszczańskiego charakteru,
zachowanie naturalnych warunków siedliskowych.
zachowanie bogatej, różnorodnej flory i fauny typowej dla puszczańskich
starodrzewów leśnych.
Na terenie gminy projektowane są dwa nowe rezerwaty przyrody:
„Wielkie Błoto” - podstawą do ochrony tych terenów są walory wskazane również
w opisie proponowanego obszaru Natura 2000 PLH 12_41 „Torfowisko Wielkie Błoto”
(por. rozdz. 5.6.3.). Na terenie gminy Niepołomice leży jedynie niewielki, północny
fragment terenu projektowanego rezerwatu, zaznaczony na przyjętym Planie
Zagospodarowania Przestrzennego - Obszar „A”.
„Śnieżyczka” – obszar zgłoszony celem ochrony siedlisk grądu wysokiego, grądu
niskiego oraz łęgu olchowo-jesionowego a także gleb, zbiorowisk zwierzęcych
i roślinnych ze szczególnym uwzględnieniem śnieżyczki przebiśniegu w oddziałach 169
i 170 wzniesienia Kobyla Głowa [7]. Projektowany rezerwat położony jest przy
południowej granicy gminy na terenie Puszczy Niepołomickiej.
Obszary Natura 2000
Obszary sieci Natura 2000 tworzone są w oparciu o:
Dyrektywę Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. o ochronie dziko żyjących
ptaków (Directive on the Conservation of Wild Birds) – tzw. obszary „ptasie”
Dyrektywę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk
naturalnych oraz dzikiej fauny i flory – tzw. obszary „siedliskowe”.
Na terenie gminy Niepołomice położone są dwa obszary sieci Natura 2000.
PLB 120002 – Puszcza Niepołomicka (obszar „ptasi”),
PLH 120008 – Koło Grobli (obszar „siedliskowy”).
W roku 2008 zgłoszony został do sieci Natura 2000 nowy obszar:
PLH 12_41 – Torfowisko Wielkie Błoto (obszar „siedliskowy”; w całości w granicach
PLB 120002)
16
PLB 120002 – Puszcza Niepołomicka
Obszar PLB 120002 – Puszcza Niepołomicka znalazł się na liście terenów zgłoszonych
do sieci Natura 2000 w roku 2004. Obszar stanowi równocześnie ostoję ptaków o randze
europejskiej (IBA) E-70. Całość obszaru zajmuje 11776 ha, w tym na terenie gminy
Niepołomice 1305 ha (skrajny, północno-zachodni fragment Puszczy).
Obszar „Puszcza Niepołomicka” zajmuje duży obszar leśny położony w widłach rzek Wisły
i Raby składający się z dwóch części oddzielonych dolinę rzeki Drwinki, oraz Torfowisko
Wielkie Błoto i tereny łąk rozdzielające kompleksy leśne w północnej części. W Puszczy
Niepołomickiej stwierdzono występowanie 30 gatunków roślin chronionych. Na Torfowisku
Wielkie Błoto znajduje się najdalej na południowy zachód wysunięte w Polsce stanowisko
brzozy niskiej.
Obszar został włączony do sieci Natura 2000 ze względu na wybitne znacznie dla ochrony
trzech gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej: muchołówki białoszyjej,
puszczyka uralskiego oraz włochatki. Na terenie Puszczy stwierdzono również gniazdowanie
dzięcioła czarnego (30-40 par) oraz występowanie dwóch gatunków ptaków migrujących nie
wymienionych w Załączniku I Dyrektywy, kobuza i gołębia siniaka.
Na terenie Puszczy Niepołomickiej stwierdzono występowanie łącznie 16 gatunków ptaków
z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi [4]. W gminie
W granicach obszaru wykazano ponadto występowanie kilkunastu innych gatunków
kręgowców (7 płazów, 5 gadów, 3 ssaków) ważnych dla zachowania bioróżnorodności [4].
PLH 120008 – Koło Grobli
W oparciu o „Dyrektywę Siedliskową” zgłoszony do objęcia ochroną został Specjalny
Obszar Ochrony Siedlisk (SOO) „Koło Grobli” o powierzchni 599,63 one w dolinie Wisły.
Obszar uznano za ważny dla ochrony 3 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy
Siedliskowej:
3150 – starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne,
9170 – grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny,
91E0 – łęgi wierzbowe.
oraz dla ochrony siedlisk 2 gatunków chrząszczy: pachnicy dębowej i kozioroga dębosza.
Na terenie obszaru istnieją dwa niewielkie rezerwaty przyrody, „Wiślisko Kobyle” (6,7 ha)
oraz „Koło” (3,13 ha), jednak w większości teren nie był dotychczas chroniony.
Na obszarze „Koło Grobli” stwierdzono występowanie 2 gatunków kręgowców objętych
ochroną ścisłą: kumaka nizinnego oraz traszki grzebieniastej ponadto wykazano
występowanie 8 innych gatunków (5 płazów, 2 gadów i ryby) uznawanych za ważne dla
bioróżnorodności [5].
Na terenie gminy Niepołomice znajduje się jedynie zachodnia enklawa „Las Koło”
(otaczająca rezerwat „Koło”). Najcenniejszym zbiorowiskiem roślinnym na tym terenie jest
grąd niski oraz łęgi.
17
PLH 12_41 – Torfowisko Wielkie Błoto (proponowany)
Obszar został zaproponowany do sieci Natura 2000 na przełomie roku 2008 i 2009
(opracowanie karty informacyjnej we wrześniu 2008 aktualizacja w marcu 2009). Obejmuje
teren o powierzchni 347,9 ha, w całości objęty obecnie ochroną w ramach obszaru PLH
120002 – Puszcza Niepołomicka.
Podstawą do utworzenia obszaru Natura 2000 „Torfowisko Wielkie Błoto” jest zachowana
populacja trzech gatunków motyli wymienionych w II Załączniku do Dyrektywy
Siedliskowej:
Maculinea teleius (nr. 1059)
Lycaena dispar (nr. 1060)
Maculinea nausithous (nr. 1061)
Zgodnie z zapisem w karcie informacyjnej obszaru w przypadku motyli z rodzaju Maculinea
są to najprawdopodobniej największe tak zwarte populacje w Europie, co wynika z małej
fragmentacji siedlisk w granicach torfowiska.
Ze względu na zachowanie siedlisk motyli obszar można podzielić na dwie części: północną
gdzie siedliska i sposób ich użytkowania odpowiadają idealnym warunkom dla bytowania
motyli, oraz południową gdzie motyle występują w mniejszych zagęszczeniach.
W części północnej zachowana jest mozaika siedlisk: łąk, gruntów użytkowanych rolniczo
i zabudowy, która sprzyja dużej różnorodności gatunkowej. Zachowanie siedlisk tego obszaru
jest istotne dla zachowania ciągłości siedlisk motyli chronionych na obszarze Polski
Południowej.
Na terenie gminy Niepołomice położony jest jedynie niewielki, północny skrawek
projektowanego obszaru; większość terenu leży w gminie Kłaj.
Inne obszary cenne przyrodnicze
Sieć ekologiczna ECONET - Polska
Sieć ECONET waloryzuje obszar kraju w oparciu o koncepcje obszarów węzłowych
i korytarzy ekologicznych. Puszcza Niepołomicka została zakwalifikowana jako obszar
węzłowy ECONET o znaczeniu krajowym oznaczony jako 23 K. Za ważne korytarze
ekologiczne uznano doliny Wisły i Raby łączące Puszczę odpowiednio z obszarem
węzłowym 16 K (Krakowskim) oraz 31 K (Pogórze Ciężkowickie).
Projekt Niepołomickiego Parku Krajobrazowego
Od wielu lat trwają prace nad objęciem ochroną krajobrazową obszaru Puszczy
Niepołomickiej wraz z terenami położonymi między kompleksem leśnym a rzeką Wisłą.
Obszary przewidziane do ochrony w granicach parku stanowią cenny składnik
bioróżnorodności regionu i zostały w części zgłoszone do sieci Natura 2000 lub objęte
ochroną rezerwatową. Utworzenie parku krajobrazowego zapewniłoby najcenniejszym pod
względem przyrodniczym terenom rodzaj otuliny o mniejszym reżimie ochronnym.
Tereny Doliny Wisły i Puszczy Niepołomickiej stanowią atrakcyjne krajobrazowo
i przyrodniczo tereny wypoczynku i rekreacji. Utworzenie parku ma na celu między innymi
ochronę i właściwe użytkowanie:
18
krajobrazu starasowanego dna doliny Wisły, stożka napływowego Raby z wydmami
i równiną torfowiskową oraz wysoczyzn przedkarpackich;
wartości geologicznych i geomorfologicznych, jak unikalny w skali kraju zespół
kopalnych starorzeczy wiślanych w kompleksie Grobla;
naturalnych lasów grądowych, fragmentów borów bagiennych, trzęślicowych.
19
Inwentaryzacja przyrodnicza gminy
W oparciu o waloryzację przyrodniczą obszaru gminy na potrzeby planowania
przestrzennego, zidentyfikowano i wyznaczono 12 obszarów określonych jako obszary cenne
przyrodniczo, oraz określono ograniczenia i preferencje w ich dalszym użytkowaniu.
Obszary zostały oznaczone w MPZP jako E-1 do E-12. Zestawienie najważniejszych cech
terenów przedstawiono w tabeli 3. Wyznaczone obszary zostały uwzględnione w
najnowszych planach zagospodarowania przestrzennego.
Tab. 3. Obszary cenne przyrodniczo zidentyfikowane na potrzeby planowania
przestrzennego Miasta i Gminy Niepołomice ([7, 4]).
Kod
Lokalizacja terenu
Uwagi
E-01
Tereny otwarte w międzywalu przy prawym
brzegu Wisły, wraz z ujściowym odcinkiem
Podłężanki (rejon Małej Wsi).
E-02
Tereny otwarte
między Zamogielicami Starorzecze wskazane do ochrony
a Przykopem przy południowo-zachodnim w formie użytku ekologicznego.
skraju Lasu Koło.
E-03
Tereny otwarte wzdłuż drogi z Lasu Koło do Mozaika
pól,
Zabierzowa Bocheńskiego.
i użytkowanych łąk.
E-04
Tereny
otwarte
między
Zabierzowem Mozaika kośnych łąk.
Bocheńskim i Wola Zabierzowską (na północ
od Szlaku Bocianich Gniazd).
E-05
Tereny otwarte na południe od miejscowości Teren w większości w granicach
Chobot sięgające po Drwinkę. Część Obszaru Specjalnej Ochrony
kompleksu łąk między północną a południową Ptaków Puszcza Niepołomicka.
częścią Puszczy Niepołomickiej
E-06
Tereny otwarte położone nad rzeką Drwinka Mozaika pól uprawnych, ugorów
między miejscowościami Grobla i Piaski i łąk.
(Niepołomice).
E-07
Tereny otwarte w rejonie Wielkiego Błota.
E-08
Łąki Niepołomickie. Teren pomiędzy drogą
Niepołomice - Wieliczka, linią kolejową,
Puszczą Niepołomicką i byłą Strzelnicą
Wojskową (obecnie strefa inwestycyjna – rejon
osiedla „Kwiat Paproci”).
E-09
Tereny otwarte między Staniątkami Górnymi Mozaika
pól
uprawnych
(ul. Biały Ogród) a północno-zachodnim i użytkowanych kośnie świeżych
skrajem Lasu Winnica.
łąk rajgrasowych u podnóża Góry
Winnica.
Obszar
gniazdowania
m.in.
ugorów
Propozycje ochronne dla terenu
„Wielkie błoto” por. rozdz. 5.6.2
i 5.6.3.
20
łozówki, cierniówki, pokląskwy,
makolągwy.
Żerowisko
myszołowa, krogulca, pustułki
i kobuza.
E-10
Las Winnica. Niewielka enklawa leśna o
charakterze grądu między miejscowościami
Staniątki i Gruszki, przecięta Drogą Królewską.
E-11
Tereny w dolinie Podłężanki koło Staniątek.
E-12
Tereny w dolinie Podłężanki,
Staniątkami i Podłężem.
Kompleks
położonych
torfowiskach
niskich
świeżych i wilgotnych.
na
łąk
między Przedłużenie obszaru E-11, na
północny-wschód;
torfowiska
niskie w dolinie Podłężanki.
Kompleks łąk na siedliskach
o różnej wilgotności, szuwarów
i zarośli wierzbowych.
21
PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA
REALIZACJI GPOŚ
Do najistotniejszych problemów ochrony środowiska odnoszących się do terenu
Miasta i Gminy Niepołomice należy zaliczyć:
zagrożenie bioróżnorodności na terenach leśnych, rolniczych oraz na obszarach
zabudowanych, wynikające z urbanizacji i rozwoju gospodarczego,
konieczność utrzymani lub zwiększenia odporności środowiska na zmiany
(potencjalne zmiany klimatyczne, klęski żywiołowe, zanieczyszczenia),
niską jakość wód powierzchniowych i podziemnych,
obniżona jakość powietrza atmosferycznego, związana z emisjami lokalnymi
i napływem zanieczyszczeń z Krakowa,
silna presja na środowisko związana z rozwojem obszarów zabudowy
mieszkaniowej, terenów komunikacyjnych i obiektów przemysłowych,
zmiana charakteru terenów rolniczych, rozwój zabudowy o charakterze
„podmiejskim”,
możliwe konflikty wymogów ochrony obszarów Natura 2000 z turystycznym
i rekreacyjnym użytkowaniem terenów w bezpośrednim sąsiedztwie
Aglomeracji Krakowskiej,
wymagania dotyczące zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii
w bilansie energetycznym kraju, wdrażanie odpowiednich rozwiązań na
szczeblu lokalnym.
Narastającym problemem charakterystycznym dla całego regionu jest postępująca
fragmentacja środowiska przyrodniczego, związana z rozwojem osadnictwa i układu
komunikacyjnego. Przy prognozowanym wzroście gęstości zaludnienia i rozrastania się
Aglomeracji Krakowskiej, konieczne jest rozważne planowanie przestrzenne w skali
regionalnej.
22
ZMIANA STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI
PROGRAMU
Cele i zadania uwzględnione w programie ochrony środowiska mają na celu optymalne
wykorzystanie środków dostępnych na szczeblu gminnym, dla osiągnięcia jak najwyższej
jakości środowiska. Wybór priorytetów i harmonogram realizacyjny określają politykę
ekologiczną gminy. Wiele zadań, przykładowo rozbudowa systemu kanalizacji i oczyszczania
ścieków, wynika z realizowanego, wieloletniego programu inwestycyjnego. Skutki
środowiskowe programu zostały szczegółowo przeanalizowane w odpowiednich ocenach
oddziaływania na środowisko dla inwestycji, a zapisy GPOŚ nie mają wpływu na realizację
ww. inwestycji.
Do najważniejszych znaczących skutków zaniechania realizacji programu można zaliczyć:
niekontrolowany wzrost emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego
związany z brakiem koordynacji nad rozwojem stref przemysłowych na terenie
gminy,
postępujące obniżenie jakości powietrza na terenach zabudowanych, wynikające
z zaniechania wykorzystania odnawialnych źródeł energii i możliwości
oszczędzania energii, przy rozwoju zabudowy mieszkaniowej i wzroście
gęstości zaludnienia,
degradacja wód powierzchniowych i gruntowych, na skutek niekontrolowanego
odprowadzania ścieków z gospodarstw niepodłączonych do kanalizacji,
degradacja obszarów o wysokiej bioróżnorodności w wyniku zaniechania lub
niewłaściwej ochrony na etapie planowania przestrzennego i realizacji
poszczególnych inwestycji,
postępująca degradacja środowiska wynikająca z obniżenia się poziomu
świadomości ekologicznej mieszkańców i rozwoju negatywnych wzorców
konsumpcji,
zagrożenie
celów
ochrony
obszarów
Natura
2000
związane
z nieuwzględnieniem wymagań ochronnych w planach zagospodarowania
przestrzennego i strategii rozwoju gminy,
ograniczenie inicjatyw obywatelskich w zakresie ochrony środowiska i promocji
rozwoju zrównoważonego, obniżenie poczucia odpowiedzialności za stan
środowiska mieszkańców i wrażliwości na działania zagrażające jego jakości.
Zmiana stanu środowiska w przypadku braku realizacji programu będzie wiązała
się głównie z nieosiągnięciem pozytywnych efektów ekologicznych.
23
CELE OCHRONY ŚRODOWISKA NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM,
WSPÓLNOTOWYM
I KRAJOWYM ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA OCENIANEGO
DOKUMENTU
Do podstawowych celów, których realizacja na szczeblu wspólnotowym i krajowym
bezpośrednio określa zadania na szczeblu gminy można zaliczyć:
ochronę bioróżnorodności,
rozwój obszarów chronionych sieci Natura 2000,
poprawę czystości wód, ochrona zasobów wód, poprawną gospodarkę
w zlewniach,
ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego,
ze szczególnym uwzględnieniem substancji niebezpiecznych oraz gazów
cieplarnianych,
rozwój odnawialnych źródeł energii zmierzających o ograniczenia emisji gazów
cieplarnianych i zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego,
ograniczenie energo- i materiałochłonności gospodarki (przemysł, komunikacja,
usługi).
Ze względu na hierarchizację programów ochrony środowiska, cele określane na
szczeblu wspólnotowym i krajowym, uwzględniane są w kolejnych dokumentach na poziomie
wojewódzkim i powiatowym. Gminny program ochrony środowiska, przy wyborze celów
i działań na poziomie lokalnym, uwzględnia zapisy powyższych dokumentów. Zadania
programu uwzględniają włączanie się władz lokalnych w działania koordynowane
regionalnie. Zapewni to lepsze wykorzystanie środków finansowych (w tym zagranicznych)
i maksymalizację efektu ekologicznego.
Ważnymi, z punktu widzenia hierarchii działań lokalnych, są przyjęte w dokumentach
UE i polityce energetycznej kraju, docelowe wskaźniki udziału energii odnawialnej
w ogólnym bilansie energetycznym kraju oraz standardy w zakresie oszczędzania energii
i surowców. Działania w tym zakresie bilansowane są na szczeblu krajowym, jednak istotną
rolę odgrywa optymalne wykorzystanie lokalnych możliwości w tym zakresie. W programie
uwzględniono zarówno aspekty rozwoju odnawialnych źródeł energii (panele słoneczne,
energia geotermalna) jak i wskazano na konieczność stałego monitorowania energoi materiałochłonności usług zarządzanych na szczeblu urzędu gminy (usługi komunalne,
zamówienia publiczne).
24
PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
WYNIKAJĄCE
Z REALIZACJI PROGRAMU
Z realizacją Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Niepołomice nie wiążą
się znaczące, negatywne oddziaływania na środowisko. Planowane inwestycje zmierzające do
ograniczenia uciążliwości dla środowisko, nie powodują znaczących skutków ubocznych
wpływających negatywnie na inne komponenty.
Zmiany środowiskowe związane z realizacją poszczególnych zadań inwestycyjnych
wskazanych w GPOŚ wynikają z ogólnej presji związanej z rozwojem terenów
zabudowanych i prowadzeniem prac ziemnych. Ich oddziaływanie zostało przeanalizowane
na etapie dyskusji i zatwierdzania Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego,
oraz poszczególnych projektów budowlanych.
Realizacja programu ma w założeniu wywołać pozytywne zmiany środowiska, lub ograniczyć
jego degradację związaną z rozwojem gospodarczym.
Do znaczących oddziaływań pozytywnych realizacji zapisów GPOŚ można zaliczyć:
zachowanie i poprawę bioróżnorodności gminy, poprzez objęcie ochroną
nowych terenów przyrodniczo cennych, oraz ustanowienie na pozostałych
obszarach zasad korzystania ze środowiska zapewniających stabilność
ekosystemów,
ograniczenie emisji przemysłowych i komunalnych w zakresie hałasu,
zanieczyszczeń powietrza, wód i gleb,
zmianę stylu życia mieszkańców w kierunku optymalizacji użytkowania
zasobów środowiska, rozwoju społecznych inicjatyw ochrony przyrody
i poprawnego kształtowania siedlisk przyrodniczych na terenach prywatnych,
W GPOŚ przyjęto cztery główne cele strategiczne polityki ekologicznej gminy:
1. Rozwój gminy prowadzony w pełnej zgodzie z wymogami prawa ochrony
środowiska, wytycznymi Unii Europejskiej i najlepszymi wzorami zarządzania
środowiskiem.
2. Sprawnie działający system minimalizacji zakresu korzystania z zasobów środowiska
(surowce odnawialne i nieodnawialne, zasoby przyrodnicze oraz przestrzeń)
i negatywnej presji antroposfery (odpady, ścieki, promieniowanie i hałas).
3. Zachowanie terenów niezabudowanych w stanie gwarantującym trwałość
bioróżnorodności i odporność środowiska na stres związany z działalnością
gospodarczą.
4. Przyjęcie modeli konsumpcji, produkcji i zarządzania optymalizującego „jakość
życia” przy minimalizacji kosztów środowiskowych.
Są to cele ogólne, otwarte, wyznaczające priorytety rozwoju i działań w zakresie ochrony
i kształtowania środowiska na najbliższe kilkanaście lat. Przy ich realizacji możliwe
i konieczne jest przyjęcie zasady ciągłego doskonalenia, przyjmowanej jako podstawę
zarządzania jakością i zarządzania środowiskowego. Powyższy charakter polityki
ekologicznej został podkreślony przez zdefiniowanie celów operacyjnych, umożliwiających
elastyczny dobór działań, w zależności od możliwości technicznych i finansowych oraz zmian
w gospodarce krajowej i międzynarodowej. Za cele operacyjne uznano:
25
1.1. Dostosowanie działalności gminy do zmian prawa ochrony środowiska.
1.2. Porównanie zamierzeń i osiągnięć w zakresie zarządzania środowiskiem
z liderami w tym zakresie wśród jednostek administracyjnych Europy
(benchmarking).
1.3. Ocena działań pod kątem zgodności z trendami zmian prawa OŚ i stylu
zarządzania środowiskiem, w celu ograniczenia przyszłych kosztów.
2.1. Sprawny monitoring zmian potrzeb społeczności i gospodarki w zakresie
usuwania ścieków, odpadów i ograniczania emisji.
2.2. Dostarczanie usług komunalnych i prowadzenie działalności gospodarczej
w sposób zapewniający minimalne, uzasadnione ekonomicznie, użytkowanie
surowców, energii, zasobów przyrodniczych i przestrzeni, gwarantujące
zaspokojenie potrzeb społecznych.
2.3. Ciągłe, skuteczne dostosowywanie systemu usuwania i utylizacji odpadów oraz
odprowadzania i oczyszczania ścieków, do zmieniających się warunków
technologicznych i środowiskowych.
2.4. Zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym
gminy. Rozwój energetyki słonecznej i geotermalnej.
3.1. Utrzymanie terenów chronionych w stanie zgodnym celem ochrony.
3.2. Utrzymanie bioróżnorodności i jakości środowiska na terenach produkcji
rolniczej. Zachowanie produktywności gleb i dobrej jakości wód
powierzchniowych i gruntowych.
3.3. Dostosowanie modeli produkcji rolniczej do zmian warunków naturalnych
(monitoring, prognoza, przygotowanie na zmiany).
3.4. Dostosowanie zakresu korzystania ze środowiska do zmian warunków
naturalnych (monitoring, prognoza, przygotowanie na zmiany).
4.1.
Przeniesienie punktu ciężkości w ocenie sprawności działania usług
komunalnych z modelu „kosztów dostarczenia usługi” na model „kosztów
rozwiązania problemu”.
4.1. Przygotowanie i promocja w społeczeństwie wskaźników „jakości życia”,
z uwzględnieniem roli „usług środowiskowych” przestrzeni przyrodniczej, oraz
„strat” wynikających z negatywnych zmian środowiska.
Potencjalne negatywne oddziaływania na środowisko związane z realizacją powyższych
celów wiązać się mogą z:
konicznością wykorzystania technologii powodujących uciążliwości (np.
osiągnięcie celu nadrzędnego w skali regionalnej nie jest możliwe bez lokalnego
pogorszenia stanu środowiska; znacząca poprawa jakości jednego komponentu
środowiska wymaga niewielkiego pogorszenia jakości innego),
błędną oceną trendów zmian środowiskowych lub brakiem elastyczności
dostosowania działań do zmieniających się warunków,
brakiem poziomej i pionowej synchronizacji działań (między gminami i na osi
województwo-powiat-gmina),
Poniżej przedstawiono macierz oddziaływań dla zadań wpisanych w czteroletni harmonogram
programu ochrony środowiska. Zachowano numerację zadań z GPOŚ (Tabele 16 i 18 GPOŚ).
Inwestycje związane z rozbudową systemu wodociągów, kanalizacji i oczyszczalni ścieków
(Tabela 17 POŚ) mają podobny zakres oddziaływania na środowisko, wynikający z jednej
strony z pozytywnego skutku ekologicznego po ich uruchomieniu (poprawa jakości wód
26
powierzchniowych i gruntowych, poprawa jakości życia mieszkańców), z drugiej
z przejściowym negatywnym oddziaływaniem na środowisko w trakcie budowy lub w wyniku
awarii. W rejonach objętych kanalizacją wzrasta wartość nieruchomości, oraz presja na
zajmowanie pod zabudowę nowych terenów, co wiąże się z negatywnymi zmianami
środowiska.
W przypadku rozbudowy systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków, oddziaływania
negatywne związane z niepodjęciem lub opóźnieniem inwestycji znacząco przewyższają
negatywny wpływ na etapie budowy i użytkowania. Dodatkowo brak uporządkowanej
gospodarki ściekowej skutkuje ograniczeniem możliwości finansowania innych inwestycji
z funduszy UE.
27
Tabela 4. Macierz oddziaływań dla zadań POŚ dla Miasta i Gminy Niepołomice na lata 2009 – 2012. (numeracja jak w tabeli nr 16 POŚ)
Powierzchnia ziemi
+
+
++
2.
Ograniczenie niskiej emisji ciepłowniczej z obiektów
komunalnych
+
+
+
+
3.
prywatnych
+
+
+
+
+
+
+
+
efekt opóźniony
Oddziaływania
synergiczne
Powietrze
+
o
Dobra materialne
Woda
+
wpływy o mniejszym natężeniu lub pośrednie
Zabytki
Rośliny
+
+
Zasoby naturalne
Zwierzęta
++
++ podstawowe komponenty podlegające wpływom
Klimat
Ludzie
1.
Kształtowanie polityki przestrzennej z uwzględnieniem zasad
ekorozwoju, ochrony przyrody i przyjętymi zasadami
gospodarowania na terenach chronionych
Efekty ekologiczne zadań:
Krajobraz
Różnorodność
biologiczna
Legenda:
++
+
++
+
++
+
++
+
+
+
+
+
++
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+- efekt zależny od sposobu realizacji
Ochrona i konserwacja zabytków,
4.
w tym kształtowanie otoczenia przyrodniczego
5.
prywatnych. Termomodernizacja, modernizacja kotłów, systemu
sterowania.
+
+
+
+
++
+
+
+
++
o
7.
Promocja rozwoju instalacji energetyki odnawialnej i obiektów
o wysokim standardzie efektywności energetycznej
(termoizolacja, ogrzewanie pasywne, systemy zintegrowane)
8.
Utworzenie i promocja stron internetowych poświęconych
przyrodniczym walorom gminy, wspierających edukację
ekologiczną.
+o
+o
+o
+o
9.
Promocja szlaków turystycznych, walorów kulturowych i
przyrodniczych gminy.
+
+
+
+
10.
Propagowanie proekologicznych technologii i zachowań
konsumenckich (ogrzewanie, segregacja i utylizacja odpadów)
w materiałach wydawanych przez gminę (w tym strona
internetowa).
+
++
+o
+o
+
+
+o
+
+
+
+-
++
++
+o
+o
+o
+o
+o
+o
+
+
+
+
Oddziaływania
synergiczne
+o
Dobra materialne
+o
Zabytki
+o
Zasoby naturalne
+o
6.
Działalność edukacyjna i administracyjna w kierunku
zwalczania praktyk wypalania traw i spalania śmieci w
gospodarstwach
Klimat
++
o
Krajobraz
efekt opóźniony
Powietrze
o
Woda
Rośliny
+
Zwierzęta
Ludzie
Różnorodność
biologiczna
Legenda:
Powierzchnia ziemi
Prognoza oddziaływania na środowisko dla programu ochrony środowiska Miasta i Gminy Niepołomice - aktualizacja na lata 2009-2012.
+
+o
29
Klimat
Zasoby naturalne
+o
+o
+o
+o
+o
+o
+o
+o
+o
Oddziaływania
synergiczne
Krajobraz
+o
Dobra materialne
Powierzchnia ziemi
efekt opóźniony
Powietrze
o
Woda
Rośliny
+
Zwierzęta
Ludzie
Różnorodność
biologiczna
Legenda:
Zabytki
Akcja „Sprzątania Świata”,
11.
Organizacja „Dni Ziemi”,
+
Wsparcie inicjatyw szkolnych kół zainteresowań.
12.
Promocja racjonalnego ekologicznie i energetycznie
wykorzystania resztek roślinnych w gospodarstwach.
+
13.
Przebudowa lasu z uwzględnieniem wymogów ochrony
obszarów Natura 2000.
++
14.
Dostosowanie polityki przestrzennej gminy do wymagań
zawartych w planach ochrony obszarów Natura 2000.
++
15.
Kształtowanie środowiska na terenach Natura 2000 oraz
obszarach sąsiednich.
16.
Opracowanie koncepcji ruchu turystycznego w oparciu o system
szlaków, miejsc postojowych i przystanków komunikacji
zbiorowej (w tym obszary Natura 2000).
+
+
+
+
+
+
+
+
++
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
++
+
+
30
18.
Wsparcie inicjatyw i imprez z zakresu rekreacji i turystyki,
krajoznawstwa, edukacji ekologicznej
+o
+
+o
+o
19.
Opieka nad pomnikami przyrody. Utrzymanie zieleni terenów
komunalnych.
+
+
+
+
20.
Realizacja projektu „Nadwiślańska Ósemka – od kultury
współczesnego industrialu do magii Królewskiej Puszczy –
projekt zielonej trasy dla niezmotoryzowanych.”
+
+-
+-
21.
Program „Odbiór, transport i unieszkodliwianie materiałów
zawierających azbest” (ujęte w GPGO)
++
Likwidacja dzikich wysypisk odpadów w gminie
22.
(ujęte w GPGO)
+
+
+o
+o
+o
+
+
+
+
+
+
+o
+
+o
+
+
+
+
+
+
+o
+
Oddziaływania
synergiczne
Klimat
+
Dobra materialne
Rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej na terenie
Gminy.
Zabytki
17.
Zasoby naturalne
Krajobraz
efekt opóźniony
Powietrze
o
Woda
Rośliny
+
Zwierzęta
Ludzie
Różnorodność
biologiczna
Legenda:
Powierzchnia ziemi
+
+
+
+
31
23.
Realizacja inwestycji „Stacja przyrodnicza „Puchalski”
Placówka Muzeum Niepołomickiego na wolnym powietrzu”.
+
+
24.
Konserwacja zbiorów Muzeum Niepołomickiego – digitalizacja
klisz Puchalskiego wraz z pełną prezentacją zbioru na stronie
internetowej, konserwacja zbiorów fonograficznych”.
+
+
Oddziaływania
synergiczne
Dobra materialne
Zabytki
Klimat
Zasoby naturalne
Krajobraz
efekt opóźniony
Powietrze
o
Woda
Rośliny
+
Zwierzęta
Ludzie
Różnorodność
biologiczna
Legenda:
Powierzchnia ziemi
32
33
W tabeli powyższej zaznaczono występowanie istotnych oddziaływań (efektów
ekologicznych).
Działania z zakresu edukacji ekologicznej i promocji ekorozwoju wpływają
(w większości przypadków) na poprawę jakości środowiska w dłuższym okresie czasu. Akcje
z tej grupy mogą przynosić niewielką bezpośrednią poprawę stanu środowiska (odpady
zebrane w czasie „Sprzątania świata”, opieka uczniów nad pomnikiem przyrody itp.) ale
należy je zawsze traktować jako efekt uboczny. Celem działań i ich najistotniejszym efektem
ekologicznym jest zawsze wzrost świadomości ekologicznej, rozumianej jako wiedza
o środowisku i skłonność do stosowania w codziennym życiu właściwych wzorców
postępowania. Wyniki działań edukacyjnych są trudne do wymiernego oszacowania,
a określenie skutków ich zaniechania praktycznie niemożliwe.
Oddziaływania tej grupy zadań należy zaliczyć do pozytywnych, opóźnionych,
trwałych.
Do działań, których realizacja, poza bezpośrednim pozytywnym efektem ekologicznym,
może powodować negatywne skutki uboczne, można zaliczyć między innymi.
Projekty rozwoju infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej (w szczególności na
obszarach Natura 2000 i terenach cennych przyrodniczo). Realizacja zadania
będzie miała bezpośredni pozytywny wpływ na ludzi (zdrowie, styl życia)
i gospodarkę a pośrednio (poprzez promocję walorów środowiskowych) na
poprawę stanu środowiska. Budowa obiektów rekreacyjnych, tyczenie szlaków
i programowanie ruchu turystycznego może jednak powodować w ich otoczeniu
(skala lokalna) znaczącą negatywną presję na środowisko; skutkując
niszczeniem siedlisk i ograniczeniem bioróżnorodności.
Uruchomienie instalacji geotermalnej, poza lokalną poprawą jakości powietrza,
wiąże się również z potencjalnymi zagrożeniami dla środowiska, związanymi
z możliwością zanieczyszczenia użytkowych horyzontów wodonośnych oraz
wód powierzchniowych w przypadku budowy systemu otwartego (zrzut
wykorzystanych wód geotermalnych do cieków powierzchniowych).
S
M
S
M
M
S
M
2.
Budowa zjazdu z autostrady A4 do Niepołomickiej Strefy
Inwestycyjnej oraz Wielickiej Strefy Aktywności Gospodarczej
S
+
S
M
S
M
M
S
M
+
S
+
D
D
S
Realizacja projektu „Instalacja systemów energii odnawialnej w
Gminach: Niepołomice, Wieliczka, Skawina oraz Kłaj, na
3.
budynkach użyteczności publicznej oraz domach prywatnych” –
kolektory słoneczne, obszar gminy Niepołomice
+
Pomiary akustyczne, budowa ekranów akustycznych i pasów
ochronnych wzdłuż autostrady A4
+
S
+
+
4.
5. Nasadzenia i kształtowanie zieleni terenów komunikacyjnych
S
S
+
+
+
+
Dobra materialne
krajobraz
+
zabytki
Powierzchnia ziemi
Budowa obwodnicy Niepołomic (II etap) oraz budowa drogi
łączącej Niepołomicką Strefę Inwestycyjną z autostradą A4” –
1.
sfera działań ograniczających uciążliwość inwestycji dla
środowiska, w tym rozcięcie korytarzy ekologicznych
Zasoby naturalne
powietrze
S
+ dominujące oddziaływanie pozytywne
klimat
woda
M małe
rośliny
S średnie
zwierzęta
D duże
ludzie
Możliwości działań ograniczających uciążliwości:
Różnorodność
biologiczna
Legenda:
Oddziaływania
synergiczne
Tabela 5. Macierz działań minimalizujących oddziaływanie dla inwestycji i działań, dla których skutki środowiskowe zależą od standardów
wykonania, oraz działania nie finansowane z budżetu gminy. (numeracja jak w tabeli 18 POŚ)
W tabeli 5 wskazano na możliwości ograniczenia negatywnych oddziaływań związanych
z realizacją najważniejszych inwestycji realizowanych w najbliższym czasie z udziałem
UMiG.
W przypadku inwestycji z zakresu rozbudowy układu komunikacyjnego dodatni efekt
środowiskowy polega głównie na wyprowadzeniu ruchu tranzytowego z rejonów zabudowy
mieszkaniowej i centrum miejscowości, obniżające na tych terenach zanieczyszczenie
powietrza i poziom hałasu.
Działania mogące ograniczyć negatywne oddziaływania inwestycji na środowisko polegają
na:
ograniczeniu zajęcia terenu, zarówno przez samą inwestycję, jak i w wyniku wtórnych
przekształceń w jej otoczeniu (zmiana przeznaczenia terenów), poprzez odpowiednie
planowane przestrzenne,
ograniczeniu fragmentacji środowiska, poprzez zachowanie korytarzy ekologicznych
(w tym przejścia i przepusty pod drogą) oraz stref buforowych wokół obiektów,
zabezpieczenie wód powierzchniowych i gruntowych przez spływem zanieczyszczeń
z dróg oraz nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska związanymi z kolizjami,
wkomponowanie obiektu w krajobraz: nasadzenia zieleni, wizualne walory ekranów
akustycznych, projektowanie otaczającej zabudowy i zagospodarowania terenu,
nasadzenia zieleni w otoczeniu ciągów komunikacyjnych oraz sposób ich pielęgnacji
powinien uwzględniać ich rolę dla zachowania bioróżnorodności w skali lokalnej,
Dla zadań inwestycyjnych wskazanych w GPOŚ musiały zostać opracowane, zgodnie
z wymaganiami prawa, oceny oddziaływania na środowisko, wskazujące na metody
ograniczenia negatywnych oddziaływań. Zadaniem wykraczającym poza ramy
ww. dokumentów jest koordynacja działań na poziomie planowania przestrzennego
i sterowania rozwojem lokalnym.
Rozwój instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii, w przypadku gminy
Niepołomice bazujących głównie na kolektorach słonecznych na potrzeby grzewcze,
umożliwi znaczącą redukcję lokalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza. Skutkuje również
ograniczeniem zużycia zasobów nieodnawialnych i zwiększenie bezpieczeństwa
energetycznego.
Chaotyczne wznoszenie instalacji na większą skalę może mieć jednak negatywny wpływ na
środowisko poprzez bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie na krajobraz (konstrukcje
nośne, kolorystyka, odblaski), mikroklimat (zacienienie, cyrkulacja powietrza), faunę i florę
(zacienienie, odblaski).
ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE
Program ochrony środowiska jest deklaracją polityki ekologicznej gminy oraz zawiera
harmonogram realizacji prowadzonych na jej terenie działań w zakresie ochrony
i kształtowania środowiska. Na zakres i charakter dokumentu wpływają zarówno wymagania
polityki ekologicznej państwa, uwarunkowania lokalne, możliwości organizacyjne
i finansowe gminy jak i preferencje władz lokalnych i mieszkańców.
Jak wspomniano w rozdziale 3, ze względu na teoretycznie niemal nieograniczoną liczbę
wariantów sporządzanego dokumentu, występuje zasadnicza trudność zarówno w określeniu
„optymalności” proponowanych rozwiązań jak i wskazaniu głównych rozwiązań
alternatywnych.
Realizacja części zadań wpływających na poprawę stanu środowiska opiera się
w znacznej mierze na przesłankach społecznych i gospodarczych w oparciu o przyjętą
wcześniej wizję rozwoju. Dbałość o środowisko jest obowiązkiem gminy, jednak nie jest jej
podstawowym zadaniem, a następuje w trakcie realizacji celów społecznych i gospodarczych.
Praktycznie dla wszystkich zadań pozainwestycyjnych zawartych w obecnym harmonogramie
ważniejsze od wskazania w trakcie sporządzania aktualizacji GPOŚ (co cztery lata) rozwiązań
alternatywnych jest elastyczność w dostosowaniu sposobu realizacji programu do
zmieniających się warunków gospodarczych i technologicznych oraz pojawiających się
inicjatyw lokalnych. W osiąganiu poprawy stanu środowiska ważne jest aktywne
wykorzystanie pojawiających się możliwości włączenia w działania inicjowane
i koordynowane na poziomie powiatowym i wojewódzkim.
METODY WYKORZYSTANE PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY
Dla zapewnienia odpowiedniej roli ochrony środowiska w procesie planowania
i zarządzania UE przyjęła Dyrektywę w sprawie Strategicznej Oceny Oddziaływania na
Środowisko (2001/42/WE). Głównym celem określonym w artykule 1 Dyrektywy jest:
„...zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska i przyczynienie się do
włączenia aspektów środowiskowych w proces przygotowania oraz formalnej akceptacji
planów i programów w celu wspierania zrównoważonego rozwoju poprzez zapewnienie,
że zgodnie z niniejszą Dyrektywą dokonywana jest ocena oddziaływania na środowisko
niektórych planów i programów, które potencjalnie mogą w sposób znaczący oddziaływać na
środowisko.”
Prognoza oddziaływania na środowisko dla dokumentu strategicznego ma na celu ocenę
skutków środowiskowych podejmowanych działań na jak najwcześniejszym etapie procesu
decyzyjnego. Zakres i metodyka prognozy dostosowywane są do charakteru ocenianego
dokumentu i etapu planowania, którego dotyczy.
W niniejszej prognozie określono aktualny stan środowiska obszaru objętego „Programem…”
oraz wskazano główne problemy związane z gospodarowaniem środowiskiem. W ocenie
potencjalnego wpływu zapisów programu na środowisko zastosowano między innymi jedną
z metod opisowych OOŚ – macierz oddziaływań. Ze względu na stwierdzony na wstępnym
etapie prognozy brak istotnych, negatywnych oddziaływań na środowisko zapisów
„Programu…” nie stosowano metod ilościowych i modelowania potencjalnych skutków.
37
Zapisy GPOŚ z założenia stanowią ramy dla przyszłych inwestycji mogących znacząco
wpłynąć na środowisko głównie poprzez wskazanie ograniczeń działalności gospodarczej,
ze względu na potrzeby ochrony środowiska.
PRZEWIDYWANE METODY ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI
POSTANOWIEŃ „PROGRAMU…”
W programie ochrony środowiska zamieszczone zostały zarówno propozycje
wskaźników realizacji poszczególnych zadań jak i ogólnych trendów w zakresie jakości
środowiska na terenie gminy. Odrębnym problemem jest ocena skutków dla środowiska
realizacji GPOŚ jako dokumentu strategicznego. Z jednej strony część zaproponowanych
w nim wskaźników bezpośrednio dokumentuje aktualny stan środowiska, i może być
wykorzystana do analiz porealizacyjnych, z drugiej konieczne jest całościowa ocena
przekształceń środowiska, uwzględniająca między innymi trendy regionalne. Opracowanie
takie może być sporządzane w postaci analizy opartej o okresowe inwentaryzacje
przyrodnicze gminy i dokumentacje sporządzane w trakcie opracowywania nowych MPZP.
Skutki dla środowiska wynikające z realizacji programu można oszacować między innymi w
oparciu o poniższą listę wskaźników.
 Wskaźniki jakości środowiska:
 jakość wód rzeki Drwinki,
 jakość powietrza atmosferycznego w punktach monitoringu PMŚ na terenie gminy,
 jakość wód podziemnych,
 lesistość gminy,
 powierzchnia terenów chronionych,
 Wskaźniki presji na środowisko:
 wskaźnik skanalizowania gminy,
 stosunek wskaźnik skanalizowania i zwodociągowania gminy,
 zużycie wody na 1 mieszkańca,
 ilość ścieków odprowadzonych do oczyszczalni na 1 mieszkańca,
 obciążenie oczyszczalni ścieków,
 liczba i moc instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii,
 zużycie zasobów środowiska związane z dostarczeniem usług komunalnych na 1
mieszkańca (energia, paliwo, materiały, przestrzeń),
 Wskaźniki trendów zmian:
 struktura gospodarstw rolnych,
 nakłady budżetu gminy na działania z zakresu ochrony środowiska,
 powierzchnia komunalnych terenów zielonych,
 nakłady na utrzymanie zieleni na terenach komunalnych,
 sprawność systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,
 liczba uczestników akcji ekologicznych i osób zaangażowanych w inicjatywy lokalne
wpierające rozwój zrównoważony i ochronę środowiska,
38
PODSUMOWANIE
Prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji programu ochrony środowiska
Miasta i Gminy Niepołomice na lata 2009 – 2012” wykazała brak istotnych, negatywnych
skutków dla środowiska wynikających z jego realizacji.
Przewidywane pozytywne zmiany w środowisku osiągnięte poprzez wykonanie programu
dotyczą:
zachowania bioróżnorodności środowiska, zarówno na obszarach poddanych
ochronie prawnej (rezerwaty, obszary sieci Natura 2000), jak i na terenach
pozostałych (obszary produkcji rolniczej, tereny zabudowane),
poprawy jakości wód powierzchniowych, gruntowych i powietrza
atmosferycznego,
poprawy środowiska życia mieszkańców w zakresie dostępu do usług
środowiskowych i możliwości rozwoju indywidualnego,
ograniczenia presji na środowisko w wyniku wzrostu świadomości ekologicznej
mieszkańców i rozwoju modelu zrównoważonego rozwoju na szczeblu
lokalnym.
Skutki realizacji programu mogą być monitorowane z wykorzystaniem wskaźników jakości
środowiska oraz wskaźników gospodarczych. Ze względu na komplementarny charakter
zapisów programu względem innych dokumentów strategicznych uchwalonych na szczeblu
gminnym, powiatowym i wojewódzkim, analiza porealizacyjna skutków środowiskowych
powinna opierać się o wykonywane okresowo inwentaryzacje przyrodnicze i wyniki
opracowań określających regionalne trendy zmian środowiskowych.
Po sporządzeniu planów ochrony dla obszarów Natura 2000 konieczna będzie szczegółowa
analiza optymalnych sposobów włączenia celów ochrony w strategię rozwoju gminy i plany
zagospodarowania przestrzennego. Działania prowadzone będą w porozumieniu z instytucją
zarządzającą obszarami Natura 2000 obejmującymi teren gminy.
Zakończenie realizacji dużych inwestycji z zakresu rozbudowy systemu kanalizacji
i oczyszczania ścieków, oraz rozbudowy układu komunikacyjnego planowane jest w latach
2013-2014. W kolejnej aktualizacji GPOŚ przypadającej na rok 2013 możliwe będzie
wykonanie wstępnej oceny stopnia realizacji potrzeb przez oba systemy i wskazanie
potencjalnych kierunków rozwoju. Zamknięcie obecnie prowadzonych inwestycji pozwoli na
przeniesienie środków na realizację nowych celów.
Realizacja zapisów GPOŚ nie powoduje wystąpienia transgranicznych oddziaływań na
środowisko.
39
LITERATURA
1. Nasza Zielona Małopolska. Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony
Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001 – 2015. (tekst dostępny na
stronie: http://www.wrotamalopolski.pl )
2. Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Niepołomice. Przedsiębiorstwo
Usługowe „Południe II” Sp. z o.o., Biuro Inżynierii Środowiska i Rozwoju
Technologii. Niepołomice 2005.
3. Analiza uwarunkowań i ochrony środowiska przyrodniczego na obszarze miasta
i gminy Niepołomice – obszary chronione i inne wartościowe przyrodniczo. Instytut
Ochrony Przyrody PAN. Kraków, czerwiec 2006.
4. Ocena oddziaływania na środowisko dla projektu „Zintegrowany system zaopatrzenia
w wodę i odprowadzania ścieków dla miasta Niepołomice i wschodniej części gminy
Niepołomice” – obszary Natura 2000. Instytut Ochrony Przyrody PAN. Kraków, maj
2005.
5. Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektów miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Niepołomice w zakresie wpływu
na walory przyrodnicze i obszary Natura 2000. Instytut Ochrony Przyrody PAN.
Kraków, czerwiec 2006.
6. „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta
i Gminy Niepołomice”. Instytut Rozwoju Miast, Kraków 2008.
7. Program Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2014.
Kraków 2007.
8. Projekt Planu Gospodarki Odpadami Miasta i Gminy Niepołomice. Wersja robocza maj 2009.
9. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego – Kierunki
Zagospodarowania Przestrzennego. Sfera Ekologiczna.
[http://www.wrotamalopolski.pl]
10. Program ochrony środowiska Powiatu Wielickiego. AK NOVA Sp. z o.o. Wieliczka
2004.
11. Program rozwoju lokalnego dla Powiatu Wielickiego. Kraków 2005.
12. Raport z realizacji „Programu ochrony środowiska dla Powiatu Wielickiego”.
Wieliczka 2007
13. Raport o stanie środowiska w Województwie Małopolskim w 2007 roku. WIOŚ
Kraków, 2008.
14. NATURA 2000 - Standardowe Formularze Danych dla obszarów.
o PLB 120002 – Puszcza Niepołomicka
o PLH 120008 – Koło Grobli
[Dokumenty .pdf z portalu Ministerstwa Środowiska].
15. Warunki występowania oraz możliwości zagospodarowania wód geotermalnych
w m. Niepołomice okolica ul. Świerczewskiego i Grunwaldzkiej (dawne koszary).
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Zakład Energii
Odnawialnej. Kraków, sierpień 2008r.
16. Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2008 roku. WIOŚ Kraków,
marzec 2009.
17. Strona internetowa Miasta i Gminy Niepołomice;
[http://www.niepolomice.eu/pl/news.php]
40
18. Serwis internetowy Głównego Urzędu Statystycznego: „Bank danych regionalnych”.
[http://www.stat.gov.pl/bdr_s/app/strona.indeks]
41

Prognoza oddziaływania na środowisko - e

Transkrypt

Podobne dokumenty

Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w

Dni Niepołomic z wędką - Wędkarstwo

Wersja w pdf-ie - Ogloszeniaradymno.pl

Naprawa pralek Niepołomice tel. 508-803-962

Wersja w pdf-ie - OgloszeniaMalopolska.pl

rynek główny - niepołomice

Karta Katalogowa - Lodówka głębokiego mrożenia -86

Gmina jest stabilna, Niepołomice mają swój styl. I to ludzi