Możliwe ograniczenia wolności i praw osobistych w sytuacji

Możliwe ograniczenia wolności i praw
osobistych w sytuacji
zagrożenia epidemicznego
dr Paweł Złamańczuk
Kancelaria Radcy Prawnego Barbary Matysiak
Ul. Tyszowiecka 13A, 04-949 Warszawa
[email protected] | +48 608821977
Podstawy prawne –
prawo międzynarodowe i prawo
krajowe
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Rzym
dnia 4.11.1950 r. (Convention for the Protection of Human Rights and
Fundamental Freedoms)
Międzynarodowe przepisy zdrowotne, 2005 r. (International Health
Regulations)
Konstytucja RP z dnia 2.04.1997 r. (Dz.U.1997.78.483 ze zm.)
Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18.04.2002 r. (Dz.U. 2014. 333
ze zm.)
Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u
ludzi z dnia 5.12.2008 r. (Dz.U.2013.947 ze zm.)
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6.11.2008
r. (Dz.U. 2012. 159 ze zm.)
Międzynarodowe przepisy zdrowotne
(International Health Regulations)
Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne (MPZ) uchwalone przez
WHO w 2005 r. stanowią zobowiązanie do wykonania
określonych zadań związanych ze zdrowiem publicznym przez
wszystkie państwa członkowskie tej organizacji.
Cel regulacji:
 zapobieganie przypadkom rozprzestrzeniania się choroby
na skalę międzynarodową,
 ochrona przed pojawianiem się takich przypadków,
 ich zwalczanie i zapewnienie reagowania systemu zdrowia
publicznego skierowanych przeciwko takim przypadkom
Międzynarodowe przepisy zdrowotne
(International Health Regulations)
Zalecenia WHO odnoszące się do osób
(art.18), np.:






wprowadzenie kwarantanny;
izolacja i leczenie;
sprawdzanie kontaktów osób;
odmowa wejścia;
kontrolowanie przy wyjeździe;
zastosowanie ograniczeń w stosunku do osób
wyjeżdżających.
Międzynarodowe przepisy zdrowotne
(International Health Regulations)
Wprowadzanie w życie przepisów musi być
realizowane z pełnym poszanowaniem
godności oraz podstawowych
praw i wolności człowieka (art. 3)
Konwencja o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności
z 1950 r.
Art. 5. 1. Każdy ma prawo do wolności
i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony
wolności, z wyjątkiem następujących przypadków i w trybie
ustalonym przez prawo: […]
e) zgodnego z prawem pozbawienia wolności osoby
w celu zapobieżenia szerzeniu przez nią choroby zakaźnej,
osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi.
4. Każdy, kto został pozbawiony wolności przez zatrzymanie lub
aresztowanie, ma prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia
bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności
i zarządzenia zwolnienia, jeżeli pozbawienie wolności jest
niezgodne z prawem.
Konwencja o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności
z 1950 r.
Pozbawienie wolności osób wymienionych w art. 5 ust. 1 lit. e
może być usprawiedliwione wówczas, gdy następuje ze
względu na potrzebę ochrony porządku i zdrowia
publicznego, ale także w celu ochrony osoby chorej.
Konieczne jest wykazanie, że środek detencyjny jest
środkiem ostatecznym i nie ma możliwości zabezpieczenia
zagrożonych dóbr w inny sposób.
(Sprawa Enhorn p. Szwecji, wyrok ETPCZ z dnia 25.01.2005)
Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 31 ust. 3)
Ograniczenia w zakresie korzystania
z konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są
konieczne w demokratycznym państwie dla jego
bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla
ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej,
albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie
mogą naruszać istoty wolności i praw.
Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 228 ust. 1)
W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe
środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać
wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan
wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.
Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej
(art. 233 ust. 3)
Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela
w stanie klęski żywiołowej:
art. 22 (wolność działalności gospodarczej),
art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista),
art. 50 (nienaruszalność mieszkania),
art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium RP),
art. 59 ust. 3 (prawo do strajku),
art. 64 (prawo własności),
art. 65 ust. 1 (wolność pracy),
art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy)
 art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).








Ustawa o stanie klęski
żywiołowej
Art. 3. 1. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
 klęsce żywiołowej - rozumie się przez to katastrofę

naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają
życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, […], a pomoc i
ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy
zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu
różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i
formacji działających pod jednolitym kierownictwem;
katastrofie naturalnej - rozumie się przez to zdarzenie
związane z działaniem sił natury, w szczególności […]
masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub
zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie
innego żywiołu;
Ustawa o stanie klęski
żywiołowej
(art. 21 ust. 1)
Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski
żywiołowej, np.:
 obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu,
szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków
profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania
chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i
promieniotwórczych;
 obowiązku poddania się kwarantannie;
 nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do
dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w
celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia.
Ustawa o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi (art. 2)
epidemia - wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na
chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym
okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas
niewystępujących;
stan epidemii - sytuację prawną wprowadzoną na danym obszarze w
związku z wystąpieniem epidemii w celu podjęcia określonych w
ustawie działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych dla
zminimalizowania skutków epidemii
zagrożenie epidemiczne - zaistnienie na danym obszarze warunków lub
przesłanek wskazujących na ryzyko wystąpienia epidemii;
stan zagrożenia epidemicznego - sytuację prawną wprowadzoną na
danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu
podjęcia określonych w ustawie działań zapobiegawczych;
Ustawa o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi (art. 46 ust. 4)
W rozporządzeniu o ogłoszeniu
stanu epidemicznego albo stanu epidemii można ustanowić:
 czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,
 czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub





produktów spożywczych,
czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,
obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich
wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych,
handlowych lub innych obiektów,
nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków
transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami
przeciwepidemicznymi,
obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych oraz grupy osób podlegające
tym szczepieniom, rodzaj przeprowadzanych szczepień ochronnych.
Ustawa o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi
Środki stosowane w przypadkach choroby szczególnie
niebezpiecznej i wysoce zakaźne :
 skierowanie do szpitala specjalistycznego zapewniającego
izolację, transport uniemożliwiający przeniesienie
zakażenia na inne osoby (art. 28 pkt. 1 i 2)
 hospitalizacja, izolacja, kwarantanna, wykonanie badania
(art. 35 ust. 1);
 środki przymusu bezpośredniego (art. 36 ust. 1)
Ustawa o zapobieganiu oraz
zwalczaniu zakażeń i chorób
zakaźnych u ludzi
Ustawowe obowiązki informacyjne :
 poinformowanie szpitala specjalistycznego zapewniającego izolację i
leczenie oraz powiadomienie PPIS (art. 28 pkt 1 i 4);
 pouczenie „osoby chorej” lub osoby sprawującej prawną pieczę albo
opiekuna faktycznego, osoby najbliższe oraz osoby przebywające na
terytorium RP przez okres krótszy niż trzy miesiące, o obowiązkach
wynikających z art. 5 ust. 1 (art. 28 pkt 3);
 zawiadomienie PPIS o przyjęciu do szpitala, miejsca izolacji lub
odbywania kwarantanny (art. 35 ust. 2);
 poinformowanie osoby podejrzanej o zachorowanie, chorej lub narażonej
na zakażenie „i” jej osób najbliższych o przesłankach uzasadniających
podjęte działania oraz dokonać odpowiedniego wpisu w dokumentacji
medycznej (art. 35 ust. 4);
 uprzedzenie osoby, wobec której środek przymusu bezpośredniego ma
być zastosowany, i odnotowanie tego faktu w dokumentacji medycznej
(art. 36 ust. 4)
Ustawa o prawach pacjenta i
Rzeczniku Praw Pacjenta
(art. 5)
Kierownik podmiotu udzielającego świadczeń
zdrowotnych lub upoważniony przez niego lekarz może:
 ograniczyć korzystanie z praw pacjenta w przypadku
wystąpienia „zagrożenia epidemicznego” lub ze względu
na bezpieczeństwo zdrowotne pacjentów,
 ograniczyć korzystanie z prawa do kontaktu
osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego
z innymi osobami, „także” ze względu na możliwości
organizacyjne podmiotu (działalność lecznicza w rodzaju
stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne).
Ustawa o prawach pacjenta i
Rzeczniku Praw Pacjenta
(art. 21 ust. 1)
Osoba wykonująca zawód medyczny udzielająca
świadczeń zdrowotnych pacjentowi może odmówić
obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń
zdrowotnych:
 w przypadku istnienia prawdopodobieństwa wystąpienia
„zagrożenia epidemicznego” lub
 ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta.
Odmowę odnotowuje się w dokumentacji medycznej.
Kancelaria Radcy Prawnego Barbary Matysiak
Ul. Tyszowiecka 13A, 04-949 Warszawa
[email protected] | +48 608821977