Projekt odtworzenia historycznego wnętrza Biblioteki Hendlowskiej

Transkrypt

Projekt odtworzenia historycznego wnętrza Biblioteki Hendlowskiej
Projekt odtworzenia historycznego wnętrza
Biblioteki Hendlowskiej
zabytkowego Pałacu w Rogalinie
wykonany na podstawie badań źródeł historycznych
Autor: mgr Jerzy Borwiński
Poznań 2009
Dokumentacja zawiera:
1. Część opisową (14 stron)
2. Fotografie:
1. Fotografia archiwalna wnętrza biblioteki sprzed II wojny światowej
2. Fotografia archiwalna wnętrza biblioteki sprzed II wojny światowej
3. Fotografia archiwalna wnętrza biblioteki sprzed II wojny światowej
4. Fotografia archiwalna wnętrza biblioteki sprzed II wojny światowej
5. Kafle
6. Kafle
7. Płyta kamienna z obramienia kominka
8. Zawias drzwi szafy i klamka okienna
9. Klamka okienna.
10. Kafel wieńczący - wzór do rekonstrukcji
11. Osadzenie podłogi galerii według pierwotnego projektu
12. Poziom odsadzki i desek podestu galerii
13. Rysunek Z. Hendla podstawa pod popiersie
14. Zasada otwierania drzwi na galerii
15. Schemat montażu zawiasów do brązowych ram
16. Stan wnętrza w 2009r.
3. Rysunki:
1. Inwentaryzacja, ściana południowa.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
2. Inwentaryzacja, ściana północna.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
3. Inwentaryzacja, ściana wschodnia.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
4. Inwentaryzacja, ściana zachodnia.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
1
5. Inwentaryzacja, rzut pomieszczenia.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
6. Projekt, ściana południowa.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
7. Projekt, ściana północna.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
8. Projekt, ściana wschodnia.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
9. Projekt, rzut szaf na dole.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
10. Projekt, rzut kasetonów pod galerią. Skala 1:10. Przekrój kasetonu.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
11. Plan szaf na galerii. Skala 1:10.
Kopia rys. Z. Hendla. Korekta szaf narożnych J. Borwiński, Poznań 2009
12. Projekt, szafa dolna, dół, widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
13. Projekt, szafa dolna, góra, widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
14. Projekt, szafa dolna, konsola, przekroje, elipsa pilastra.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
15. Projekt, szafa dolna, konsola.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
16. Projekt, szafa dolna, cokół, listwa przymykowa.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
17. Projekt, szafa górna międzyokienna i podokienna. Widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
18. Projekt, szafa górna ze szczytem i łączenie z szafami sąsiednimi. Widok,
przekroje. Skala1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
19. Supraporta nad drzwiami klatki schodowej i saloniku aniołków. Widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
20. Oboknia okien dolnych. Widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
2
21. Okna dolne, parapet i obudowa grzejnika. Widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
22. Okna dolne, opracowanie listwami profilowanymi łuku nadproża. Widok,
przekroje. Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
23. Oboknia okien górnych Widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
24. Odrzwia wnęki z wejściem do oficyn. Konsola, przekrój.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
25. Przekrój kasetonu pod galerią. Widok opracowania łukiem naroża.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
26. Kartusz wieńczący łuk okien dolnych i drzwi. Widok, przekroje.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
27. Piec kaflowy, widoki, rzut.
Skala 1:5. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
28. Piec kaflowy, kafle koronujące.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
29. Piec kaflowy. Kafle gzymsowe.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
30. Kominek. Cokół z parapetem. Widok, przekrój.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
31. Kominek, część środkowa. Widok, przekroje,
Skala 1:1, kopia rys. Z. Hendla, uzupełnienia: Jerzy Borwiński, Poznań 2009
32. Kominek, część górna. Widok, przekroje.
Skala 1:1. Kopia rys. Z. Hendla, Poznań 2009
33. Kominek, część górna. Widok z boku.
Skala 1:1. Kopia rys. Z. Hendla, Poznań 2009
34. Rama brązowa, szafa główna - część boczna. Widok, przekrój.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
35. Ramy brązowe: szafy głównej - część środkowa i szaf międzyokiennych.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
36. Balustrada galerii. Krata metalowa. Widok i schemat montażu.
Skala 1:10. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
3
37. Balustrada galerii. Krata metalowa, przekrój z elementem konstrukcji nośnej.
Skala 1:1.Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
38. Balustrada galerii. Krata metalowa, moduły powtarzalne.
Skala 1:1. Kopia rys. Z. Hendla, Poznań 2009
39. Balustrada galerii. Krata metalowa, moduły powtarzalne.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
40. Balustrada schodów. Krata metalowa.
Skala 1:5. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
41. Balustrada schodów. Krata metalowa, odcinek przy podłodze.
Skala 1:1. Kopia rys. Z. Hendla, Poznań 2009
42. Balustrada schodów. Krata metalowa,
odcinek B.
Skala 1:1. Kopia rys. Z. Hendla, Poznań 2009
43. Schody na galerię.
Skala 1:10. Kopia rys. Z. Hendla, Poznań 2009
44. Schody na galerię, pierwszy stopień - krzywizna, profil policzka.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
45. Schody na galerię, detale.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
46. Schody na galerię, detale poręczy i listwy dolnej.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
47. Szafka ścienna przy schodach, detale.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
48. Wnęka nad schodami, plan sufitu i widok z boku.
Płyty marmurowe nad kominkiem. Skala 1:10. Przekrój listwy narożnej.
Skala 1:1. Kopia rys Z. Hendla, Poznań 2009
49. Kratka mosiężna druciana w drzwiach szaf na galerii.
Skala 1:1. Opracował i rysował : mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
50. Klamka z szyldem drzwi, szyld i klucz do szaf.
Skala 1:1. Opracował i rysował: mgr Jerzy Borwiński, Poznań 2009
4
W miesiącu kwietniu 2009r. na zlecenie Muzeum Narodowego w Poznaniu
podjęto prace nad rekonstrukcją wnętrza Biblioteki Hendlowskiej. Przeprowadził je autor
opracowania w oparciu o źródła ikonograficzne – fotograficzne i rysunkowe , a także o
oryginalne materiały zabytkowe zachowane fragmentarycznie po zniszczeniu wnętrza
pałacu.
Działania
te
zakończyły
się
powodzeniem
również
dzięki
istotnemu
zaangażowaniu Pani mgr Joanny Nowak oraz Pani mgr Ewy Leszczyńskiej, którym autor
pragnie podziękować za udzieloną pomoc.
Projekty i roboty związane z pierwotną zabudową i wyposażeniem biblioteki trwały
niespełna dwa lata i zostały zakończone w 1894r. Wykonane były pod ścisłym
kierownictwem i nadzorem krakowskiego architekta Zygmunta Hendla na zlecenie
Edwarda A. Raczyńskiego. Budowa ta wynikała z potrzeb i zainteresowań hrabiego. W
wyniku powstało dzieło logicznie zwarte, jednolite i funkcjonalne. Stylistycznie dekoracja
biblioteki wykreowana została w duchu historyzmu z umiejętną kompilacją form
przynależnych zasadniczo do regencji i rokoka. Wnętrze nacechowane było dużym
ładunkiem tradycji rodowych, historycznych i odnośnych do humanizmu. Szczególnie
wyznaczał ten trend fakt umieszczenia, w bogatym obramieniu nad kominkiem, portretu
ojca Aleksandra - Rogera Raczyńskiego. W centralnych miejscach eksponowane były
kartusze herbowe Nałęcz - Raczyńskich (między innymi w zwieńczeniu kominka) oraz
Pilawa - Potockich (między innymi na brązowych ramach wielkich szaf dolnych).
Biblioteka powstała w celu umieszczenia w niej bogatego księgozbioru, w skład którego
wchodziły starodruki i rękopisy pochodzące ze zbiorów Edwarda Raczyńskiego oraz nowe
nabytki z przełomu XIX i XX wieku oraz okresu międzywojennego. Spełniała ona swoje
funkcje do czasu II wojny światowej, w czasie której została prawie kompletnie zniszczona
i przebudowana. Podwieszono wtedy wtórny sufit dzielący pierwotne wnętrze na dwie
kondygnacje. Szczęśliwym trafem (z przyczyn czysto technicznych) pozostawiono
wówczas system żelaznych dźwigarów z deskową podłogą pierwotnej galerii obiegającej
5
całe wnętrze. Ten zachowany w całości system dźwigarów może posłużyć do
rekonstrukcji
pierwotnego wnętrza biblioteki i jednocześnie był on istotnym elementem w rozpoznaniu
architektonicznym obecnego pomieszczenia – co stanowiło jeden z najistotniejszych
elementów we wnioskowaniu na temat pierwotnej konstrukcji galerii i jej relacjach z dolną
kondygnacją.
W pracach badawczych oprócz wspomnianego systemu dźwigarów i zapoznaniu
się z obszernym artykułem Mateusza Pawlaczyka „Ze studiów nad ikonografią zespołu
pałacowego w Rogalinie” istotne znaczenie miały cztery zachowane fotografie
(fot.1,2,3,4), które jako najbardziej wiarygodne źródło posłużyły do konfrontacji z
obszernym materiałem rysunkowym w formie kopii - odrysów i fotokopii szkiców i
projektów Z. Hendla zachowanych w zbiorach Działu Rycin Muzeum Narodowego w
Krakowie. Bardzo istotne znaczenie miały również zabytkowe fragmenty elementów
wyposażenia wnętrza, przechowywane w rogalińskim muzeum. Są to:
1. Kafle piecowe podstawowe i narożne z dolnej i górnej kondygnacji pieca (fot.5,6)
2. Ułamki kamiennych płyt obramienia kominka opracowane w
formach
neogotyckich z motywem rombu i czwórliścia (fot.7)
3. Zachowany zawias brązowy należący do ramy metalowej (drzwi) jednej z 8 szaf
dolnych, które takie obramienia posiadały (fot.8)
4.
Klamka okienna (fot.9)
Po szczegółowym zinwentaryzowaniu pomiarowym pomieszczenia w jego
obecnym stanie (załączone rysunki nr 1-5) i przestudiowaniu materiałów przystąpiono do
zasadniczych prac projektowych.
Piec kaflowy
Z kopii archiwalnych rysunków zachował się jedynie wstępny szkic, który nie zgadza się z
fragmentem pieca na zdjęciu. Piec zaprojektowano więc w oparciu o fotografię i pomiary
oryginalnych, pozostałych kafli. Kafle podstawowe wytyczyły moduły i miary, do których
dostosowano kafle gzymsowe i koronujące. Formę największego kafla szczytowego
dostosowano wymiarami i stylistyką do form pieca. Zgodnie z zasadami konserwatorskimi
6
jego forma jest zgodna ze stylistyką oryginału – zachowuje charakterystyczne motywy
tzw. „regencji” i oparty jest na antykwarycznym egzemplarzu z epoki historyzmu. (fot. 10)
Podobnie trzeba będzie postąpić z zakupem żeliwnych drzwiczek paleniska, które na
fotografii niestety nie zachowują należytej czytelności dla rozrysowania. Piec będzie miał
wysokość 370cm, składać się ma z 213 kafli plus wielki kafel wieńczący. Kafle
ceramiczne wypalone i glazurowane w białym kolorze określają przynależność obiektu do
tzw. typu pieców białych bardzo popularnych i dostępnych na rynku w okresie historyzmu.
Może tym należy wyjaśnić brak konkretnego rysunku projektowego Z. Hendla dla pieca?
Uznał on prawdopodobnie, iż piec będzie dobrany starannie z ówczesnej rynkowej oferty
w trakcie realizacji co też prawdopodobnie się zdarzyło. (rys. 27-29)
Kominek
Dla odtworzenia kominka zachowany jest stosunkowo bogaty materiał, który pozwolił
dość precyzyjnie przywrócić jego formę. Oprócz frontowej fotografii zachowane są liczne
szkice Z. Hendla ( w większości nie odpowiadające rzeczywistości) lecz zachowane
odrysy w skali 1:1 zbiegają się z tą fotografią. Istotną zmianą w naszym projekcie jest
sposób opracowania profilowania strefy kamiennego parapetu niosącego drewnianą
nastawę. Na rys. Hendla jest on obły zbliżony do półwałka, w rzeczywistości wykonano go
jako półwałek od dołu, uskok i ćwierćwałek. ( rys. 30) Autor uzupełnił w kominku
brakującą na odrysie z Krakowa płaskorzeźbioną muszlę w dolnej części pilastra
flankującego. Kominek wykonać należy z kamienia naturalnego maksymalnie zbliżonego
właściwościami i kolorem do zachowanego fragmentu z czteroliściem neogotyckim z
bazaltu lub marmuru czarnego ( po analizie technologa kamienia). Z konserwatorskiego
punktu widzenia sugeruje się wkomponowanie oryginalnego fragmentu w rekonstrukcję.
Boczne skrzydła i nastawa kominka wykonane będą w drewnie dębowym.
7
Galeria i szafy
Z uwagi na ścisłe powiązanie konstrukcji galerii z szafami dolnymi problematykę tę należy
traktować nierozłącznie.
Punktem wyjścia jest osadzenie oryginalnych dźwigarów w murach.
Analiza stanu
faktycznego wykazała niezgodność z rysunkami projektowymi w kwestii wysokości
osadzenia podłogi galerii. Jak wynika z rysunków projektowych (między innymi
rys.nr.kat.34, MNK III -PL 4081) (fot. 11) górna krawędź dźwigarów miała być dokładnie
na wysokości odsadzki w murze. Na tych dźwigarach planowano położenie podłogi
deskowej z parkietem o grubości 4+1cm, a więc 5cm w całości. Górna krawędź podestu
galerii jest zwymiarowana u Hendlana wysokości 4,61m od podłogi. Tymczasem obecna
wykonana wówczas krawędź podestu znajduje się na tej samej ścianie, na wysokości
4,56m. Omawiany rysunek skorelowany ze stanem faktycznym pozwala wnioskować, iż w
trakcie prac wykonawczych nastąpiła korekta projektu co dobitnie potwierdza rozbieżność
rysunku szafy głównej i jej wymiarowania u Hendla. Strefa cokołowa na tym rysunku ma
wysokość 95cm natomiast zwymiarowana jest jako wysokość 90cm (rzeczywiście
wykonana). Ten wymiar przyjęto więc w obecnym projekcie.
Wysokość szaf dolnych, jak widać, zależy od poziomu podestu galerii. Krawędź podestu
opierzona jest profilowaną listwą w wysokości 21cm. Szafy się z nią stykają. Wyliczono
stąd wysokość szaf H: 4,56 – 21 = 4,35m. Zwracamy jednak szczególną uwagę, iż
poziomy te nie są identyczne na całej długości obiegającej pomieszczenie galerii i wahają
się o wysokość 2,5cm (wyżej na południowej stronie). W najniższym odcinku -narożnik
północno-wschodni ma wysokość 4,34m. Tak więc szafy muszą być wymiarowane z
natury przez wykonawców z tendencją do niższego wymiaru 4,35m gdyż szczeliny z
dołem galerii mają być zamaskowane, obiegającymi wszystkie szafy z konsolami, listwami
o profilu „poduszkowego” półwałka zgodnymi z pierwotnym projektem i wykonaniem.
Wykonanie podestu galerii odbiegało nie tylko obniżeniem poziomu dźwigarów, stąd
całości o 4cm ale również rezygnacją z montażu klepek parkietowych na deskach galerii
(1cm).
Wniosek ten wypływa z dwóch faktów:
1. Poziom górnej płaszczyzny desek zbiega się z poziomem odsadzki co umożliwia
stabilne ustawienie górnych szaf.(fot.12)
2. W deskach są ślady (wręby) montażowe po konstrukcji balustrady, która miała być
pierwotnie w poziomie parkietu.
8
3. Należy zauważyć również że wykonanie profilowanej listwy obiegającej podest
odbiega od projektu Hendla w miejscach półokrągłych występów mających służyć
jako podstawa biustów. W projekcie są one eliptyczne
faktycznie wykonano
(fot.13)
natomiast
je jako półkola. Tak też zaprojektowaliśmy je obecnie.
Profilowania galerii, jej kasetonowe płyciny oraz szafy wykonane będą z drewna
dębowego w całości. Wyjątek stanowią brązowe ramy drzwi ośmiu głównych szaf,
które opisane zostaną w dalszej części.
Szafki górne zasadniczo zaprojektowano zgodnie z pierwotnymi rysunkami, jednak
uwzględniono tu uwagę Hendla o precyzyjnym dostosowaniu ich wymiarów do osi
dolnych otworów pod galerią. Stąd też szafki nad drzwiami zostały poszerzone w obecnym
projekcie w stosunki do projektu Hendla, każda o 5cm a szafki skrajne zostały zwężone.
Wysokość szafek została dostosowana do wysokości nawisu w murze, na styku ze
sztukaterią. Szafki górne na długich ścianach - drzwi suwane są na drewnianych kółkach.
Sposób otwierania ich znakomicie ilustruje pierwotny schemat Hendla (fot.14). Drzwi
wypełnione będą mosiężną siatką drucianą w układzie diagonalnej kratki – widocznym
fragmentarycznie na archiwalnej fotografii, a więc zmienionym w stosunku do
pierwotnego projektu ( wydłużony wertykalnie plaster miodu). Szafki z drzwiami
suwanymi będą
posiadały zamki baskwilowe pionowe, pozostałe będą miały zamki
zwykłe poziome. Szafy górne podobnie jak szafy dolne muszą byś wykonane z drewna
dębowego.
Opracowanie otworów okiennych i drzwiowych
Inwentaryzacja wnętrza wykazała dwie zasadnicze różnice w stosunku do archiwalnych
projektów:
1. Strzałki łuków wszystkich otworów okiennych i drzwiowych na projektach mają
15cm. Natomiast w rzeczywistości wykonano je ze strzałką 11cm.Taki wymiar
potwierdzają fotografie i przyjęto je w obecnym projekcie.
2. Szerokości otworów okiennych mają po 5cm mniej w stosunku do pierwotnych
rysunków. O tą szerokość są większe odcinki międzyokienne muru.
9
Nasuwa to jednoznaczny wniosek: Niewykonalne jest obecnie, bez poważnych skuć
tynków, projektowanych pierwotnie okiennic. Z uwagi na brak konieczności ich
funkcjonowania przyjęto więc w obecnym projekcie obłogi obokni o identycznym
rozwiązaniu płycin i profili jak na projektowanej dawniej okiennicy. Wszystkie
otworyokien i drzwi zostały opracowane na krawędziach profilowanymi listwami. Listwy
te przy drzwiach mają standardową szerokość 12cm. Przy oknach sprawa jest bardziej
skomplikowana. Z uwagi na nieregularność obokini (ich wymiary i kąty się wahają)
konieczne jest indywidualne dostosowanie drewnianego wykończenia. Szerokości listy
trzeba będzie dobrać do każdego okna odrębnie. Problem ten zauważył już Z. Hendel –
zapiski odręczne na rysunku: „ta szerokość względna wziąć zawsze z natury”
(rys.
archiwalny nr70 MNK III- PL 4257)
Obłogi obokni z tych samych względów również będą się nieznacznie wahać. Rozwiązanie
tego jest ujęte w projekcie w formie wygubienia deski blisko styku z ramą okna. (rys. nr
20)
Nad drzwiami wiodącymi do klatki schodowej i Saloniku Aniołków wykonane będą
supraporty zgodnie z zachowanym pierwotnym projektem zbieżnym z archiwalną
fotografią – wykonano ich odrys w skali 1:1.
Kartuszowe zwieńczenia wszystkich okien i drzwi z centralnie umieszczonymi inicjałami
R R wykonano na podstawie archiwalnej fotografii. Archiwalne rysunki były szkicowe i
nie odpowiadały rzeczywistym wymiarom.
Indywidualną formę ma obramienie otworu z drzwiami wiodącymi do oficyny w ścianie
południowej. Zastosowano tutaj, zgodnie z pierwotnym projektem i wykonaniem,
wykończenie w formie dwóch profilowanych nietypowo listew na których umieszczono
dwie konsole. Na tych konsolach dopiero zamontowane są listwy profilowane jak w
pozostałych otworach. Zwrócić należy uwagę, że konsole te rozrysowane są w skali 1:1 na
projekcie archiwalnym, z którego wykonano aktualny odrys. Rysunek archiwalny (nr 66
MNK III pl. 4267) tej konsoli jest błędnie skatalogowany jako element kominka.
Wszystkie powyższe elementy i detale należy wykonać w drewnie dębowym o usłojeniu i
odcieniu zgodnym z szafami.
10
Balustrady galerii i schodów
Zachowany materiał archiwalny pozwolił dokładnie odtworzyć w nowym projekcie całość
krat balustrady.
Wprawdzie rysunki archiwalne w skali 1:10 są schematyczne i niezgodne z
kratamiwykonanymi, jednak, poza jednym odcinkiem na ścianie południowej (różniącym
się o 4cm długości od śladów montażu wziętych z natury) zbiegają się z rzeczywistymi
wymiarami. Rysunek projektu całości w skali 1:10 został wykonany obecnie z
odwzorowaniem zachowanej kopii rysunku 1:1 ukazującego moduły łuków, łączenia i
dekoracji z podaniem przekrojów płaskownika. Do naszej dokumentacji dołączono kopię
oryginału uzupełnioną przez dodatkowy rysunek brakującego fragmentu modułu. W
dokumentacji rozrysowano również komplet krat schodów w skali 1:5. Wszystkie kraty
wykonane będą z wykorzystaniem metody spawania, która zastosowana była już w
pierwotnej realizacji. Metoda ta dostępna była na skalę powszechną od lat
osiemdziesiątych XIXw.
Szczególną uwagę należy zwrócić, że drewniane poręcze balustrad będą wykonane z
drewna bukowego – najlepiej technologicznie umożliwiającego wygięcia. Jest to również
zgodne z zapisami odręcznymi Z. Hendla.
Schody
Zachowana oryginalna konstrukcja nośna dźwigarów galerii wykonana z żelaznego
dwuteownika pozwala w całości zrekonstruować kręcone schody na nią zgodnie z ich
pierwotną formą. Element ten po skorelowaniu z odrysem archiwalnego rysunku Hendla w
skali 1:10 potwierdził jego wymiary i aktualność. W związku z tym rysunek został
załączony do obecnie wykonanej dokumentacji (rys. nr 43). Uzupełniony został on o
aktualizowane i skorygowane ( o grubość podłogi galerii) rysunki detali w skali 1:1. (rys.
nr 44-46)
Uwaga: wszystkie elementy drewniane schodów (oprócz słupa i stopni z drewna
dębowego) z uwagi na duże wygięcia wykonane muszą być w drewnie bukowym.
11
Brązowe ramy okien głównych szaf dolnych
Z uwagi na specyfikę technologiczną ich wykonania należy je traktować jako
indywidualny element wystroju szaf wnętrza. Zachował się do nich oprócz wspomnianego
oryginalnego zawiasu (w zbiorach muzeum w Rogalinie) szereg odrysów i fotografii
archiwalnych. Były one punktem wyjścia do narysowania projektu w skali 1:1.
Wyjściowy materiał tylko częściowo odpowiadał faktycznemu wyglądowi ram na dawnej
fotografii. W całości potwierdzają się wymiary na rysunku 1:10, (fot. 15) ukazujące
między innymi poziomy montażu zawiasów oraz dziurek do klucza. Tak trzeba wykonać je
obecnie. Z pozostałych materiałów zaczerpnięto, odpowiadające fotografii szaf, rysunki
ornamentów maskujących łączenia odcinków każdej ramy (naroża). Rysunek centralnego
ornamentu po analizie fotografii nie odpowiadał rzeczywistości i został powiększony w
obecnym projekcie. Zmiana nastąpiła też we flankujących go ornamentach. Zgodnie ze
zdjęciem umieszczono tu herb Pilawa w miejscu projektowanego pierwotnie herbu Nałęcz.
Ramy należy wykonać z brązu, zgodnie z zapisami Hendla na jego szkicach. Wykonawca
powinien również bazować na zachowanym zawiasie – który jest wzorem do powielenia
go w 64 egzemplarzach.
Wnioski:
Zachowany materiał archiwalny umożliwił całkowitą rekonstrukcję wyposażenia wnętrza
Biblioteki Hendlowskiej w postaci projektu. Istotne znaczenie miał również fakt
zachowania oryginalnych wsporników i podłogi galerii oraz kilku elementów dawnego
wystroju.
Ustalone różnice po korelacji materiału archiwalnego i rzeczywistych elementów:
1. Podest galerii w stosunku do planowanego, pierwotnie wykonany został 5cm niżej
co skutkowało obniżeniem wszystkich szaf dolnych o tę wysokość. Taką wysokość
przyjęto do obecnego projektu.
2. Nastąpiły zmiany szerokości otworów okiennych i odcinków ścian między oknami.
Szersze są one o 5cm w stosunku do inwentaryzacji i projektów Z. Hendla.
Skutkuje to rezygnacją z wykonania okiennic.
12
3. Szerokość głównych dźwigarów ma 14,5cm a nie 14cm jak na rysunkach Z.
Hendla. Mogło to być przyczyną z rezygnacji położenia na podłodze galerii
warstwy jednocentymetrowej parkietu.
4. Występy pod popiersia w profilowanej galerii wykonano w formie półkoli a nie
projektowanych elips.
5. Strzałki łuków otworów okien i drzwi mają rzeczywiście 11cm a nie 15 jak w
projektach.
6. Szafy górne nad otworami muszą być zmienione. Będą szersze o 5cm szerokości w
stosunku do pierwotnie projektowanych. Wynika to z dostosowania ich do osi
dolnych otworów.
7. Profil parapetu kominka, zgodnie z dawną fotografią, zmieniony był w stosunku do
pierwotnego projektu.
8. W brązowej ramie drzwi szaf głównych znajdował się herb Pilawa, a nie Nałęcz jak
pierwotnie projektowany.
Wszystkie te zmiany zostały ujęte w obecnym projekcie jako obowiązujące, zgodnie ze
stanem pierwotnym obiektu.
Rekonstrukcja nasza oparta została na wiarygodnych źródłach jeśli chodzi o formę,
wymiary oraz użyte materiały i technologie. Rzutuje to na całościowy odbiór estetyczny
wystroju wnętrza wraz z kolorystyką, która powinna uwzględnić ostatecznie wyjściowy
materiał (dominujący kolor drewna dębowego) i biały piec kaflowy. Przed podjęciem
ostatecznej decyzji o odcieniu jaki zostanie wydobyty należy przeprowadzić próby
kolorystyczne z użyciem różnego rodzaju powłok do komisyjnej oceny i odbioru
konserwatorskiego.
Uwaga : Autor w dużym stopniu sprecyzował projekt dostosowując go do naturalnych
krzywizn ścian wnętrza. Jednak wszystkie wymiary, na każdym etapie, wykonawcy muszą
pobierać z natury.
13
Roboty należy prowadzić zgodnie z harmonogramem według kolejności:
1. Wykonanie szaf na galerii
2. Wykonanie schodów
3. Wykonanie balustrady
4. Wykonanie profilowanej listwy galerii i kasetonów pod galerią.
5. Wykonanie pieca i kominka.
6. Wykonanie szaf dolnych
7. Wykonanie opraw obokni i odrzwi.
14

Podobne dokumenty