Akustyka mowy, prof. Aleksander Sęk - Wydział Fizyki

Sylabus
WYDZIAŁ FIZYKI
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Instytut Akustyki UAM
Zakład Akustyki Pomieszczeń i Psychoakustyki
Stopień/tytuł naukowy
Imię
Nazwisko
Profesor
Aleksander
SĘK
Kierunek studiów
Specjalność
Akustyka, Studia stacjonarne II stopnia
Akustyka
Nazwa przedmiotu
Rodzaj zajęć
Akustyka mowy
Wykład
Liczba godzin:
Rok studiów/tryb
15
Rok akademicki/Semestr
stacjonarne
Punkty ECTS
2010/2011 letni
Zwięzły opis treści przedmiotu
Wykład dotyczy podstawowych właściwości i sposobów analizy sygnałów mowy. Rozpoczyna
się od przypomnienia podstawowych technik fourierowskiej analizy sygnałów i omówienia
spektrogramu, jako podstawowego narzędzia do analizowania sygnałów mowy. Oprócz wąsko
i szerokopasmowego spektrogramu, omawiany jest również spektrogram słuchowy, oraz zarys
analizy cepstralnej oraz techniki LPC( Linear Predictive Code). Następnie omawiana jest
anatomia i fizjologia układu głosowego (artykulacyjnego) człowieka z uwzględnieniem
najważniejszych zjawisk fizycznych w nim zachodzących. Prezentowanych jest kilka definicji
fonemu, jako podstawowej akustycznej cząstki mowy. Przedstawiane są samogłoski, głównie
języka polskiego, na tzw. pętli formantowej oraz szczegółowo analizowane ich parametry
akustyczno-fonetyczne. Następnie przedstawiane są wszystkie grupy spółgłosek ze
szczególnym uwzględnieniem ich różnorodności zwłaszcza w kontekście ich składu
segmentalnego. W dalszej kolejności omawiana jest istota i konieczność pomiaru
zrozumiałości mowy a także metody i dostępne dla języka polskiego testy zrozumiałości mowy.
Przestawiony jest również zarys techniki automatycznego rozpoznawania mowy oraz
czynników determinujących i zakłócających zrozumiałość mowy. Jeden z ostatnich wykładów
dotyczy procesu wzajemnego komunikowania się ludzi ze sobą zwłaszcza w kontekście
wzajemnego dostosowania toru słuchowego o głosowego.
Szczegółowa tematyka zajęć
1. Sygnały mowy i sposoby ich analizy
2. Spektrogramy wąsko- i szerokopasmowe oraz spektrogram słuchowy. Formanty
3. Analiza cepstralna, i technika LPC w zarysie. Programy do analizy sygnałów mowy
4. Anatomia, fizjologia funkcjonowanie toru (układu) głosowego. Drgania fałdów
głosowych
5. Metody modelowania toru głosowego
6. Dystynktywne cechy mowy. Alofon akustyczny. Fonem – różne definicje
7. Samogłoski i pętla formantowa. Widmowe cechy samogłosek polskich
8. Spółgłoski (zwarte, trące, zwarto-trące, nosowe, boczne itd.) – sposoby wytwarzania i
zasadnicze cechy akustyczno fonetyczne
9. Percepcja mowy: modele, koartykulacja, percepcja kategorialna, dualna,
10. mowa sinusoidalna – mod mowy
11. Zrozumiałość mowy: podstawowe techniki i metody wyznaczania zrozumiałości mowy
12. Testy zrozumiałości mowy na przykładzie Polskiego Testu Zdaniowego
13. Uwarunkowania, zjawiska i czynniki determinujące zrozumiałość mowy w warunkach
rzeczywistych.
Sposób oceniania (wymagania)
Udział w ocenie
końcowej
ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)
0
śródsemestralne kolokwia pisemne/ustne
0
końcowe zaliczenie pisemne/ustne
80
egzamin pisemny
egzamin ustny
20
kontrola obecności
praca końcowa semestralna/roczna
inne: zaliczenie równolegle prowadzonego laboratorium akustyki mowy
Literatura podstawowa
Jassem, W. (1973). Podstawy fonetyki akustycznej (PWN, Warszawa).
Basztura, C. (1988), Źródła sygnały i obrazy akustyczne, WKŁ Warszawa
Ostaszewska, D. I Tambor, J. (2008), Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego,
PWN Warszawa
Literatura rozszerzona
Moore, B.C.J (1998), Wprowadzenie do psychologii słyszenia, PWN, Poznań
Sapożkow, M.A. (1966), Sygnał mowy w telekomunikacji i cybernetyce, WNT Warszawa