dziecko w świecie liter

„DZIECKO W ŚWIECIE LITER”
PROGRAM WŁASNY
DLA DZIECI 4, 5 – LETNICH
W PRZEDSZKOLU NR 14 W DĄBROWIE GÓRNICZEJ
OPRACOWAŁY:
mgr Marta Janicka
mgr Maryla Petters
IDEA WIODĄCA PROGRAMU WŁASNEGO
„DZIECKO W ŚWIECIE LITER”
"Czytanie jest wspaniałym ćwiczeniem
niezaleŜności umysłu w kaŜdym wieku"
I. Majchrzak
Czytanie to swoista forma komunikowania się ludzi. Dziś czytanie naleŜy
do podstawowych umiejętności człowieka, bez której Ŝaden człowiek nie moŜe
funkcjonować. Dlatego nauka czytania i pisania jest podstawowym elementem
dziecięcej edukacji. DuŜą rolę odgrywają metody, za pomocą których się to
czyni.
Dziecko w wieku przedszkolnym, by poznać otaczającą je rzeczywistość, musi
dysponować umiejętnościami daleko wykraczającymi poza ramy zwykłych,
codziennych zajęć. Ta oczywista prawda ukierunkowuje jego działania między
innymi na opanowywaniu umiejętności czytania. Coraz częściej obserwujemy
przejawy zainteresowania czytaniem u małych dzieci. Wynika to z faktu, Ŝe
otoczenie społeczne współczesnych dzieci pełne jest napisów, reklam, ogłoszeń,
z którymi stykają się one na ulicy, czy oglądając telewizję.
MoŜna takŜe sądzić, Ŝe pierwsze zainteresowanie czytaniem wyłania się ze
słuchania bajek i ksiąŜek czytanych przez dorosłych. Dzieci na swój sposób
pojmują, Ŝe treść bajki, opowiadania jest „schowana” w tajemniczych
znaczkach, które odczytują dorośli. Nie rozumieją jeszcze, na czym polega
wydobywanie tych treści, ale w wielu z nich rodzi się chęć „zrobienia tego
samemu”.
UZASADNIENIE
W dobie szybkiego i znacznie bardziej intensywnego rozwoju
intelektualnego dzieci moŜna zaobserwować u nich pragnienie znacznie
wcześniejszego wykształcenia kompetencji czytelniczych niŜ przewiduje to
podstawa programowa wychowania przedszkolnego. Ponadto specyfika rozwoju
i uczenia się sprawia, Ŝe dziecko uczy się spontanicznie w róŜnych sytuacjach,
często przypadkowych i mimowolnych. Wielu psychologów i pedagogów często
zachęca, aby juŜ od najmłodszych lat wyrabiać u dzieci zainteresowanie
znakami, symbolami, słowem drukowanym, co w konsekwencji prowadzić ma
do nabycia umiejętności czytania. Postanowiłyśmy wykorzystać ten potencjał
dzieci i spróbować stworzyć program własny, który pozwoliłby znacznie
wcześniej wprowadzić naszych podopiecznych w zaczarowany świat pisma,
który pozwoliłby im od najmłodszych lat bawić się w czytanie.
Przeanalizowałyśmy wiele koncepcji opanowania nauki czytania przez dzieci w
wieku przedszkolnym i od razu zwróciłyśmy uwagę na metodę „odimennej”
nauki czytania proponowanej przez panią dr Irenę Majchrzak.
Koncepcja dr Ireny Majchrzak polega na rozpoczęciu nauki czytania od
zaprezentowania dziecku zapisu jego imienia. Imię jako symbol naszej
toŜsamości – tak wypowiedziane, jak napisane – wyróŜnia dziecko spośród
innych ludzi. W imieniu zawarta jest ogromna moc. Wypowiedziane, czy
napisane jest źródłem wzruszenia dla dziecka. Wystarczy więc
przyporządkować imionom dzieci litery alfabetu, by były w stanie zrozumieć
istotę pisma i przyswoić sobie umiejętność posługiwania się nim. Akt inicjacji to
magiczny gest wprowadzający dziecko w świat pisma. Dziecko nagle
doświadcza, Ŝe moŜe być wyraŜone za pośrednictwem liter. Odbiera przekaz, Ŝe
ono samo moŜe być „napisane” i „przeczytane”, Ŝe ono samo niejako składa się
z liter. I w tej formie zostaje wprowadzone w krąg komunikacji, której
narzędziem jest pismo. Wizytówka z jego imieniem wprowadza je w świat
znaczeń. Początkowe wzruszenie, jakiego dziecko doświadcza w zetknięciu ze
swoim imieniem, staje impulsem rozbudzającym jego dyspozycje prowadzące
do opanowania umiejętności czytania. Teraz wystarczy przyporządkować
imionom dzieci litery alfabetu, by były w stanie zrozumieć istotę pisma i
przyswoić sobie umiejętność posługiwania się nim. Po krótkim czasie
„obcowania” z zapisem własnego imienia dziecko zdaje sobie sprawę z tego, Ŝe
słowo napisane jest nośnikiem tych samych treści, co słowo mówione, a
kompozycja literowa danego słowa zaleŜy od jego kompozycji fonetycznej.
Dzięki uŜyciu imion własnych na początku nauki dziecko jest w stanie
przyswoić sobie pisownię wszystkich liter, albowiem w imionach zapisane są
wszystkie reguły polskiej pisowni i ortografii.
Metoda stwarza doskonałe warunki do nauki czytania gdyŜ jest:
łatwa – poniewaŜ na wstępie odwołuje się do emocji dziecka
rozumna – gdyŜ zawiera taki łańcuch zajęć i ćwiczeń, dzięki którym
dzieci w drodze samodzielnego rozumowania odkrywają i opanowują
szyfr języka pisanego
skuteczna – napisane na wizytówce imię dziecka jest oznaką jego
szczególności, autonomiczności i wyjątkowości
wizualna a nie słuchowa – pismo jest fenomenem wizualnym, dlatego
zmysłem, który wiedzie do poznania jest przede wszystkim wzrok, a to
wyzwala dziecko od ciągłej, męczącej kontroli słuchającego i
oceniającego nauczyciela
systematyczna – dzieci stykają się z nią od 3- , 4-go roku Ŝycia
bezstresowa – uwalnia dziecko od szkolnego rygoru, przebiega wyłącznie
w formach zabawowych, pozwala odnieść natychmiastowy sukces
terapeutyczna – poprawia samopoczucie dzieci nieśmiałych,
zalęknionych, cierpiących z powodu poczucia niŜszej wartości
intymna – dziecko jest podmiotem, a nie przedmiotem i przez większość
czasu nauczyciel pracuje z nim indywidualnie, a kaŜde dziecko czyta co
innego, po cichu
tania – nie wymaga Ŝadnych materiałów dydaktycznych
uniwersalna – jest uŜyteczna dla wszystkich dzieci bez względu na ich
róŜnice społeczne, językowe
ruchowa – dzieci nie muszą spokojnie siedzieć nad ksiąŜką przez dłuŜszy
czas
wtajemniczająca – na podstawie imienia dziecka zapoznajemy je z
alfabetycznym szyfrem języka pisanego, dzięki temu ono samo
doświadcza siebie w formie symbolicznej
rozrywkowa – jest to wspaniała zabawa
dotyczy czytania nie pisania
Program „Dziecko w świecie liter” jest naszą odpowiedzią na potrzeby
współczesnego przedszkolaka, jego akcelerację rozwoju, oczekiwań i dąŜeń oraz
zainteresowania zapisem graficznym. Jego zadaniem jest pozwolić dzieciom w
młodszym wieku przedszkolnym uczyć się czytać poprzez zabawę w sposób
naturalny, czyli taki, który same uznają za najlepszy. Bardzo waŜną sprawą jest
równieŜ to, aby dzieci te odczuwały rzeczywistą potrzebę samodzielnego
czytania i satysfakcję z podejmowanych działań.
Program moŜe stanowić takŜe materiał pomocniczy dla personelu
pedagogicznego naszej placówki.
Wykorzystanie w codziennej pracy dydaktyczno – wychowawczej treści
programu pozwoli w pełni wykorzystać moŜliwości intelektualne
wychowanków, umoŜliwi osiągnąć im sukces, zaś nauczycielom zapewne
dostarczy wiele satysfakcji z codziennej pracy.
CHARAKTERYSTYKA METODY NAUKI CZYTANIA
WG DR IRENY MAJCHRZAK
Program jest opisem oddziaływań edukacyjnych, zmierzających do
opanowania przez dzieci młodsze umiejętności czytania. Uwzględnia zasadę
stopniowania trudności i daje nauczycielowi moŜliwość dowolnego doboru
treści. Zawiera ogólne załoŜenia oraz propozycje konkretnych zabaw i zajęć, co
ułatwia planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Program zakłada wdroŜenie do praktyki następujących elementów metody
dr I. Majchrzak:
1. Inicjacja – w pierwszym etapie polega na pokazaniu indywidualnie
kaŜdemu dziecku z osobna sposobu zapisywania jego imienia, jako
symbolu reprezentującego
kaŜdą osobę. Wizytówka z imieniem
wprowadza dziecko w świat znaczeń. Wybierając imię dziecka jako
pierwszy wyraz do poznania, mamy na uwadze to, Ŝe dziecko jest bardzo
związane uczuciowo ze swoim imieniem. Słyszy je bardzo często i wie,
Ŝe ono oznacza jego samego. Inicjacja otwiera łańcuch ćwiczeń i zajęć o
charakterze zabawowym i równocześnie analitycznym, polegającym na
porównywaniu zapisu własnego imienia ( pod względem ilości , kształtu
składających się nań liter) z imiona kolegów. Efektem jest uświadomienie
sobie faktu, Ŝe kaŜdy zapis ma szczególną kompozycję liter. Ta właśnie
kompozycja liter funkcjonuje jako reprezentacja danej osoby.
Kompozycja liter nie zaleŜy od cech osoby, lecz jej brzmienia.
Kartki z imionami zostają umieszczone na tablicy, krzesełkach, szafkach
indywidualnych. Dziecko ma wiele okazji do odczytywania swojego
imienia. Następnie podczas szeregu zabaw z wizytówkami odbywa się
zapoznawanie z imionami kolegów – drugi etap inicjacji.
2. Ściana pełna liter - polega na umieszczeniu na ścianie alfabetu –
wszystkich liter (duŜych, małych, pisanych i drukowanych)wraz z
wizytówkami imion dzieci. Poznawanie wszystkich liter alfabetu
postępuje kolejno kaŜdego dnia podczas zabawy. Czas i tempo
poznawania liter jest uzaleŜnione od reakcji dziecka w jego wieku.
Ćwiczenie to ma na celu uzmysłowienie dzieciom, Ŝe wszystkie , tak
róŜne w brzmieniu imiona, zostały zapisane za pomocą ograniczonej
liczby znaków. Ściana pełna liter pokazuje , bez konieczności
werbalizacji, na jakiej zasadzie z liter powstają słowa. Prezentacja
alfabetu połączona jest z grą w loteryjkę (demonstrowanie i omawianie
kolejno litery alfabetu, posługując się przykładami odpowiednich imion
zadaniem dzieci zaś jest umieszczanie umownego znaku przy literach
swojego imienia).
2.1. Targ liter - Kolejnym ćwiczeniem rozpoczynającym nowy etap nauki
pisma jest „Targ liter”. Dziecko podczas róŜnorodnych zabaw kojarzy
dźwięk (głoskę) z jej zapisem graficznym (literą). Wręczamy kaŜdemu
dziecku kopertę z literami składającymi się na jego imię i prosimy, aby je
złoŜył. Dziecko najpierw śledzi napis na kopercie, a potem układa imię z
pamięci. Dzieci układają ze swoich liter róŜne słowa (posiadaną literę
moŜna uŜywać wielokrotnie), jednak dochodzą wspólnie do wniosku, Ŝe
mogą stworzyć graniczoną liczbę słów.
Wszyscy będą „pełnosprawnymi operatorami pisma” jeśli zdobędą
wszystkie litery.
KaŜdy rozpoczyna grę ze swoim osobistym kapitałem liter ze swojego
imienia. MoŜna uzyskać litery dodatkowo od nauczyciela, które
występując w innych wariantach imienia (zdrobnienia). „Na przykład Piotr
otrzyma dodatkowo u, ś, c, z, k, e, jeśli mu przyjdzie na myśl, Ŝe moŜe się
nazywać Pietrek, Piotreczek, Piotruś.”
Zdobywanie następnych liter odbywa się drogą wymiany. KaŜdy uczestnik
gry rysuje na oddzielnych karteczkach tyle swoich liter, ile potrzeba by za
nie uzyskać inne, których nie ma. Dziecko teraz zaczyna przyglądać się ze
szczególną uwagą tym literom, których mu brakuje.
2.2. Gra w sylaby- polegającą na składaniu kart z sylabami, tak by otrzymać
słowo Na kartkach papieru piszemy sylaby (zgodnie z zasadą
stopniowania trudności – od najprostszych do bardziej skomplikowanych)
i rozdajemy dzieciom. Komu sylaby utworzą się w wyraz, ten wygrywa.
Jest to kolejna gra w chowanego z pismem.
3. Nazywanie świata - światem będzie tu sala przedszkolna lub dom i
wszystko, co się tam znajduje. Ćwiczenia polega na dopasowywaniu nazw
do otaczających dziecko przedmiotów.
Dla ułatwienia początkowo
wprowadza się rzeczowniki, których desygnaty znajdują się w otoczeniu
dziecka. Nazywanie świata jest zabawą intelektualno- ruchową polegającą na
dokładaniu
wylosowanych kartek z nazwami do odpowiednich
przedmiotów. .Jest to gra , w trakcie której dzieci, za pomocą od stu do
trzystu słów, ćwiczą ciągle na nowo rozpoznawanie w najrozmaitszych
kombinacjach kształtów i brzmienia trzydziestu dwóch liter alfabetu.
To wielka zabawa w chowanego, do której zostaje wciągnięte słowo.
3.1 Sesje czytania – gry czytelnicze - zaczynamy obok rzeczowników
wprowadzać inne części mowy
• Przymiotniki np. lala duŜa
• Przyimki np. drzwi do łazienki
Następnie moŜna wprowadzać całe zdania Teraz świat staje do dziecka
otworem. W kręgu zainteresowań dziecka moŜe się znaleźć wszystko.
Pojawiają się teksty wielosłowne, bardziej skomplikowane i zróŜnicowane
pod względem stylu wypowiedzi.
INFORMACJE O PROGRAMIE
Program będzie realizowany w terminie od 01.09.2008r. i będzie
kontynuowany w kolejnych latach edukacji przedszkolaków w Przedszkolu
Nr 14 w Dąbrowie Górniczej w grupach dzieci cztero- i pięcioletnich.
Program będzie realizowany w trakcie zabaw i zajęć porannych lub
popołudniowych indywidualnie dla kaŜdego dziecka oraz podczas zajęć
dydaktycznych z całą grupą.
Program jest zgodny z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego
(Dz. U. Nr 2 z dnia 17 stycznia 2000r.).
Program posiada opinię Rady Pedagogicznej Przedszkola Nr 14 w Dąbrowie
Górniczej.
Program posiada zgodę Rady Rodziców działającej w Przedszkolu Nr 14 w
Dąbrowie Górniczej.
Program zostaje zatwierdzony do realizacji na podstawie Uchwały nr
2/2007/2008 Rady Pedagogicznej Przedszkola Nr 14 w Dąbrowie Górniczej
z dnia 29.06.2008r.
Realizacja programu nie będzie pociągać Ŝadnych skutków finansowych
CELE PROGRAMU
CEL GŁÓWNY:
zapewnienie dziecku lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich
ciekawości, aktywności i samodzielności
wprowadzenie dziecka w świat pisma w wieku 4 – 5 lat poprzez
zastosowanie jego imienia jako nośnika emocjonalnego wiedzy o piśmie
rozbudzanie u dziecka motywacji do samodzielnego poznawania liter i
opanowania umiejętności czytania
kształtowanie u dziecka kompetencji, które są waŜne w szkolnym
kształceniu
CELE KIERUNKOWE:
dziecko poprawnie wymawia wszystkie głoski i grupy spółgłoskowe
dziecko zna istotę symbolu graficznego
dziecko rozpoznaje zapis własnego imienia
dziecko rozwija własną gotowość do podjęcia nauki czytania i pisania
dziecko rozpoznaje litery drukowane i pisane, wielkie i małe
dziecko tworzy i czyta wyrazy, zdania oraz krótkie teksty
dziecko rozwija własne zainteresowania czytelnicze
AUTOREFLEKSJA
Wychowanie przedszkolne obejmuje wspomaganie rozwoju i wczesną
edukację dziecka od 3-go roku Ŝycia. Zwykle w przedszkolach nauka czytania
pojawia się tylko w grupie dzieci 6-letnich. W pozostałych grupach kontakt z
pismem jest znikomy. JuŜ od dłuŜszego czasu psychologowie i pedagodzy
dowodzą, Ŝe dziecko jest zdolne opanować umiejętność czytania znacznie
wcześniej niŜ przewiduje to podstawa programowa wychowania
przedszkolnego. Koncepcja dr Ireny Majchrzak pozwoliła wykorzystać imię
dziecka jako nośnik wiedzy o piśmie. Imię to słowo – klucz, dzięki któremu
dziecko w sposób najłatwiejszy i najbardziej naturalny odkryje alfabetyczną
strukturę pisma – znaczenie między słowem pisanym, a słowem mówionym,
relację brzmieniową między literą a fonemem.
Zalety metody to:
indywidualizacja nauki czytania
dostarczanie maksymalnie pozytywnych bodźców do kontaktu ze słowem
pisanym, które od początku staje się źródłem przyjemności z odkrywania
znaczenia pisma
rozumienie czytanej treści poprzez odkrywanie związków i znaczenia
pojęć
odkrywanie zarówno wizualnych jak i dźwiękowych właściwości liter
przez obserwację i porównanie
czytanie ze zrozumieniem, eliminowanie literowania na korzyść czytania
całościowego
pisanie „po śladach” czytania, wyrabianie czujności ortograficznej
UwaŜamy, iŜ stosując tą metodę, dzieci i nauczyciele zostają uwolnieni od
stresów i napięć. KaŜde KaŜde bowiem dziecko odnosi natychmiastowy sukces,
gdyŜ nie zdarza się, aby którekolwiek dziecko nie rozpoznało swojego imienia.
Ten sukces skutkuje. Na kaŜdym etapie mały uczeń rozwiązuje swoje zadanie
we własnym rytmie, zgodnie ze swoimi moŜliwościami. Między dziećmi nie ma
rywalizacji, jest natomiast wspaniała zabawa: w chowanego w zgadywanki, w
wyliczanki. Metoda ta dostarcza dzieciom wiele radości więc chętnie oczekują
one kolejnych zajęć. Początkujący mały czytelnik po cichym namyśle
„odkrywa „ nowy przedmiot ukryty pod litrowym szyfrem. Jest wtedy kimś
waŜnym i szczęśliwym. Czytanie zaś przestaje kojarzyć się dzieciom z
koniecznością grzecznego siedzenia przy stole a przeradza się w jedną z
dziecięcych zabaw ruchowych.
Program „Dziecko w świecie liter” skierowany jest nauczycieli i rodziców
poszukujących ciekawych rozwiązań w pracy z dzieckiem, pełnych inwencji i
pragnących wspomagać małych czytelników w ich rozwoju. Od nich bowiem
zaleŜy przebieg i efekty trudnego dla dziecka procesu czytania.
BIBLIOGRAFIA
1. Arciszewska E., Czytające przedszkolaki. Mit czy norma? Wydawnictwo
Akademickie śak, Warszawa 2002r.
2. Bogdanowicz M., Piosenki na literki”. WSiP, Warszawa 1998r.
3. Brzezińska A. Gotowość dzieci w wieku przedszkolnym do czytania i pisania.
Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań 1987r.
4. Chmielewska E., Czytanie sprawia radość. Wychowanie w Przedszkolu nr
5/1998r.
5. Doman G., Jak nauczyć małe dziecko czytać – cicha rewolucja. Excalibur,
Bydgoszcz 1992r.
6. Kamieńska K., Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym. WSiP,
Warszawa 1999r.
7. Majchrzak I., Wprowadzenie dziecka w świat pisma. WSiP, Warszawa 2000r.
8. Pokajewicz T., Zabawy wizytówkami. Wychowanie w Przedszkolu nr
6/2001r.
9. Więckowski R., Początkowa nauka czytania. śycie Szkoły nr 6/1997r.