test_jako_narzędzie_pomiaru_wiedzy

Szkoła Policji w Katowicach
Metodyka Szkolenia
Test jako narzędzie pomiaru wiedzy
Opracowanie:
O
ŁA PO
CJ
LI
I
SZK
kom. mgr Dariusz Walczak
Wydział Metodyki i Organizacji Szkolenia
Wydawnictwo
Szkoły Policji w Katowicach
2004
2
3
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie
5
Rozdział I
Rodzaje testów
7
1. Podział testów
7
2. Test ustny
8
3. Test pisemny
Rozdział II
Taksonomia celów nauczania
16
Rozdział III
Budowa testu
18
4
5
WPROWADZENIE
Ambicją każdego nauczyciela jest stworzenia ucznia, który nie tylko dogoni, ale
przerośnie swojego mistrza. Dla osiągnięcia tego celu nie wystarczą jednak tylko same
dobre chęci. Oprócz warsztatu dydaktycznego na wysokim poziomie, potrzebne są
jeszcze obiektywne narzędzia, które na bieżąco pozwolą monitorować postępy ucznia,
wychwytywać jego braki, wskazywać sposoby ich usunięcia. Wysoce obiektywną
i stale doskonaloną metodą sprawdzania osiągnięć szkolnych jest pomiar dydaktyczny
przeprowadzony z zastosowaniem testów. Ogromną zaletą tej metody jest
różnorodność budowy testów, co pozwala dostosować ich formę i poziom do
umiejętności i wiedzy grupy, jak również wymagań programowych. Aby test wiedzy
mógł spełnić pokładane w nim oczekiwania, musi spełniać określone kryteria.
Powinien odpowiadać wymaganiom, m. in. w zakresie obiektywizacji, trafności
i czułości.
Obiektywizm testu należy rozumieć w dwóch aspektach. Po pierwsze słuchacze
udzielają odpowiedzi na identyczne pytania i w tych samych warunkach (np. ten sam
czas na rozwiązanie testu). Po drugie, słuchacze oceniani są wg tych samych
kryteriów, co pozwala wyeliminować subiektywizm osoby sprawdzającej, a dzięki
temu weryfikacja wiedzy jest bardziej tsprawiedliwac. Aby obiektywizm testu był
spełniony, wymagane jest zachowanie następujących warunków:
stworzenie tych samych warunków dla wszystkich testowanych,
wyeliminowanie możliwości ściągania i podpowiadania,
rozwiązywanie jednakowych zadań,
dokonywanie sprawdzania w tym samym czasie,
dokonanie sprawdzenia wyników według tych samych, precyzyjnie
określonych kryteriów.
Trafność testu polega na wykazywaniu zgodności wyników z wynikami
uzyskanymi niezależnie, za pomocą innych sprawdzianów. Test jest trafny, gdy
mierzy tylko i wyłącznie to, co ma mierzyć.
Czułość testu polega na różnicowaniu słuchaczy ze względu na zasób
posiadanych umiejętności i wiadomości. Zadania reprezentujące wybrany zakres
6
kształcenia powinny być zróżnicowane pod względem stopnia trudności. Dzięki
zastosowaniu tego narzędzia powinniśmy wyselekcjonować tych słuchaczy, którzy są
bardzo dobrzy oraz tych, którzy są słabi. Jeżeli na podobnym poziomie test rozwiązują
wszyscy słuchacze w grupie, to oznacza, że stopień trudności był niski, a test nie jest
czuły.
Nawet tak krótki opis wymagań stawianych testom pokazuje, jak odpowiedzialne
i trudne zadanie spoczywa na barkach osoby tworzącej to narzędzie. Niniejszy skrypt
ma na celu pokazać możliwości w zakresie wyboru formy testu, przedstawia krótką
ich charakterystykę, przykłady, a także opis możliwych zastosowań.
7
ROZDZIAŁ I. RODZAJE TESTÓW
1. PODZIAŁ TESTÓW
Jak wcześniej wspomniano budowa testów jest bardzo zróżnicowana, dzięki
czemu mogą być one stosowane w różnych celach. Testy można dzielić w zależności
od przyjętego kryterium:
a) Ze względu na typ czynności wyoonywanycn pazez pucnacza wyaczniayy te tm
Ustny – polegający na wymawianiu przez słuchacza słów lub zdań
będących rozwiązaniem testu.
Pisemny – polegający na zapisywaniu rozwiązania zadania przez
słuchacza w różnej formie.
Praktyczny – w którym uczeń demonstruje sposób wykonania działania
lub wytwór fizyczny jego pracy.
b) Z uwagi na uopad odnie ienia wyniocw te towania i aodzaj poyiaau wyaczniayy
te tm
Sprawdzający – układem odniesienia wyników testu są wymagania
programowe, np. postępowanie kwalifikacyjne lub egzamin końcowy,
punktem odniesienia są określone progi punktowe. Egzamin zdaje ten,
kto uzyskał określoną liczbę punktów.
Różnicujący – układem odniesienia wyniku każdego ucznia są wyniki
innych uczniów. W tej sytuacji egzamin zdaje np. 30 osób
z najlepszymi wynikami. Tutaj nie ma minimalnego progu punktowego
do zdobycia.
c) Ze względu na zaawan owanie oon tauocyjnem
Nieformalny – nie został poddany próbnym zastosowaniom i nie
posiada statystycznie obliczonych obiektywnych norm.
Sstandaryzowany – przeszedł proces prób, ulepszeń, normowania.
Został już wykorzystany a następnie poddany analizie, dzięki czemu
usunięto ewentualne nieprawidłowości. Są to tzw. testy profesjonalne1.
Powyższy podział jest niezależny, co oznacza, że każdy test można określić
1
Na podstawie: B. Niemierko: Pomiar wyników kształcenia, Warszawa 1999, s. 55.
8
jedną z cech w poszczególnych podpunktach np. jako test pisemny, standaryzowany,
sprawdzający.
Ze względów praktycznych w skrypcie omówiony zostanie ten pierwszy podział,
ma on bowiem największe znaczenie w pracy wykładowcy policyjnego.
2. TEST USTNY
Ten rodzaj testu pozwala weryfikować nie tylko wiedzę, ale również wiele
innych elementów, takich jak: umiejętność wyciągania wniosków, analizowania,
komunikacji pozawerbalnej, panowania nad emocjami, wysławiania się, prowadzenia
rozmowy itp. Test wiedzy polega na tym, że słuchacz losuje zestaw pytań (pytanie
może być tez zadane ustnie) i zwykle po kilku minutach namysłu ustnie przedstawia
odpowiedź. Tutaj słuchacz nie ma możliwości „zgadywania” odpowiedzi, kształci
również umiejętność panowania nad emocjami, wysławiania się. Ten rodzaj testu
może być trudny do przeprowadzenia w przypadku dużej liczby słuchaczy
i stosunkowo ograniczonego czasu. Jest łatwy do przygotowania przez każdego
nauczyciela. Preferuje osoby o bogatym słownictwie, oczytane.
3. TEST PISEMNY
Ten rodzaj testu bardzo dokładnie sprawdza umiejętność zapamiętania informacji
na poziomie wyobrażeń, pojęć oraz umiejętność samodzielnego przetwarzania
informacji na tych poziomach2. Mogą one występować w dwóch formach - zadań
otwartych i zadań zamkniztych. W zadaniach otwartych słuchacz samodzielnie
formułuje i zapisuje odpowiedzi, przez co są one bardziej czasochłonne dla niego.
3.1. Pisemne zadania otwarte
A. Zadanie aoz zeazonej odpowiedzi „RO” – jest to zadanie otwarte, na zadany temat,
w formie rozprawki, oceniane według rozwinięcia tematu, struktury, poprawności.
Są łatwe do przygotowania przez nauczyciela, ale kłopotliwe przy ocenianiu.
Trudno zachować tutaj obiektywne kryteria. Wymagają też dobrego przygotowania
2
Tamże, s. 95.
9
merytorycznego od oceniającego. Decydując się ten rodzaj testu warto pamiętać
o kilku zasadach:
zadanie powinno wymagać od ucznia zastosowania podstawowych wiadomości
w nowej sytuacji, a nie tylko odtworzenia zapamiętanych informacji,
zadanie powinno być tak sformułowanie, aby każdy oceniający mógł
zastosować te same, obiektywne kryteria oceny.
B. Niemierko za A.J. Nitko przytacza następujący zakres tematyczny dla
tego typu zadań:
a) Porównanie
–
np.:
tPrzedstaw
i
porównaj
definicje
przestępstwa
i wykroczeniac.
b) Wiązanie przyczyny i skutku – np.: tJakie są główne przyczyny werbowania
ludzi do sekt religijnycl lub subkultur młodzieżowyclc.
c) Uzasadnienie – np.: tDlaczego zgadzasz się lub nie, ze stwierdzeniem, że ...c
d) Streszczanie – np.: tOmów węzłowe punkty przebiegu postępowania
przygotowawczegoc.
e) Wnioskowanie – np.: tJak powinien zaclować się policjant w następującej
sytuacji: ... (tu następuje opis)c.
f)
Klasyfikowanie – np.: tWskaż, co wspólnego łączy niżej wymienione pojęciac.
g) Tworzenie
–
np.:
tJakie
są
alternatywne
możliwości
postępowania
w następującej sytuacjic.
h) Stosowanie – np.: tJak będą przebiegać oględziny miejsca zdarzenia przy
zastosowaniu metody subiektywnej, w następującej sytuacji?c.
i)
Analizowanie – np.: tW załączonym uzasadnieniu o ukaraniu policjanta
w postępowaniu dyscyplinarnym wskaż błędy w rozumowaniuc.
j)
Syntetyzowanie
–
np.:
tPrzedstaw
plan
działań
pościgowycl
przy
następującycl założeniaclc.
k) Ocenianie – np.: tOceń następujące postępowanie policjanta w trakcie
interwencji domowejc.
Podsumowując powyższy zakres tematyczny pytań otwartych warto podkreślić,
że nie ma tam pytań na odtworzenie, gdzie wystarczające jest zapamiętanie treści,
nawet bez ich zrozumienia, ale weryfikowane są również inne umiejętności.
10
Test z zadaniami rozszerzonej odpowiedzi (RO)
ZALETA
1. Wszechstronność angażowania słuchacza do
odpowiedzi, swoboda wypowiedzi.
2. Pozytywny wpływ na uczenie się, słuchacz
solidniej przygotowuje się
3. Związek z działaniem praktycznym.
4. Łatwość przeprowadzenia.
5. Stosunkowo szybki do przygotowania.
WADA
1. Wybiórczo sprawdza wiedzę.
2. Wyniki są silnie uzależnione od
zdolności poszczególnych słuchaczy.
3. Czasochłonny proces prowadzenia testu.
4. Ocena jest mało obiektywna.
B. Zadanie oactoiej odpowiedzi „ZO” – wymaga rozwiązania podanego w formie
pojedynczego słowa, liczby, zdania lub wyrażenia. Eliminuje wady zadań RO.
W tych zadaniach oceniana jest bowiem tylko wartość merytoryczna, a nie styl.
Bardzo ważną zaletą tych zadań jest również możliwość stworzenia szablonu
prawidłowych odpowiedzi, co bardzo istotnie wpływa na większy obiektywizm
w ocenie i czas weryfikacji.
Przykład:
a) Podaj definicję przestępstwa.
b) Czy w następującej sytuacji (…) obywatel może dokonać zatrzymania sprawcy
przestępstwa?
c) Ile dni mogą być prowadzone czynności w niezbędnym zakresie w sprawie
o przestępstwo?
C. Zadanie z luoą „L” – składa się z zadań, w których słuchacz w puste miejsca
wpisuje brakujący wyraz, znak, symbol, liczbę. Słuchacz może też dokończyć
zdanie, wstawiając w miejsce kropek potrzebne wyrazy. Jest to w istocie bardzo
uproszczona wersja pytania z krótką odpowiedzią.
Przykład:
a) Organami władzy ustawodawczej są ……… i ………. .
b) Czynności …………. w sprawie o wykroczenie powinny zostać ukończone
w ciągu miesiąca.
c) Komendant ………… Policji jest centralnym organem administracji ……....… .
11
Charakterystyka zadań krótkiej odpowiedzi i z luką
ZALETY
WADY
1. Dobra
reprezentatywność
treści 1. Poszatkowanie treści kształcenia na
kształcenia.
pojedyncze pytania i jednozdaniowe
2. Bardziej obiektywne punktowanie w
wypowiedzi. Rzeczywistość taka nie jest.
stosunku do zadań RO.
2. Przede wszystkim weryfikuje wiedzę
z niskich kategorii (A,B) celów kształcenia.
3. Niepodatność na zgadywanie odpowiedzi
przez uczniów.
3. Niemożliwość automatycznego sczytywania
4. Łatwość konstrukcji.
wyników testowania.
Wymienione wyżej trzy rodzaje zadań należą do kategorii zadań otwartych. Ich
wspólną cechą jest to, że powinny być stosowane przede wszystkim do sprawdzania
ważnych celów kształcenia. O ile sprawdzanie umiejztności przedstawiania swoich
myśli na wybrany temat powinno odbywać się poprzez zadania otwarte, o tyle
sprawdzanie szczegółowej wiedzy powinno odbywać się w drodze zadań z krótką
odpowiedzią lub luką.
3.2. Pisemne zadania zamknizte
Poniżej zaprezentowane zostaną zadania zamknięte. Ich cechą szczególną jest
to, że w większym lub mniejszym stopniu są podatne na tzgadywanie odpowiedzic.
Nie znając materiału, ale stosując metodę twykluczaniac nie pasujących odpowiedzi,
słuchacz zwiększa szanse na ttrafieniec prawidłowej odpowiedzi. Nie można również
zapominać, że testy zamknięte są nieco sztuczną metodą, zawierają bowiem gotowe
zestawy odpowiedzi, w tym jedną odpowiedź prawidłową. Tymczasem rzeczywistość
nie jest tylko czarno-biała, stąd zadania zamknięte przy wielu swoich zaletach nie
powinny stanowić jedynego sposobu sprawdzania wiedzy.
A. Zadanie wyboau wielooaotnego – polega na wskazaniu prawidłowej lub najlepszej
odpowiedzi spośród kilku podanych. Na zadanie to składa się trzon, kilka
odpowiedzi, z których najczęściej jedna lub kilka jest prawidłowych, te odpowiedzi
nazywane są werstraktorami. Inne pełnią rolę dystraktorów – odpowiedzi
mających pozory poprawności, bądź będące tylko częściowo prawidłowe. Zakres
tematyczny tego typu zadań jest bardzo duży, a trzon pytania może przybierać
różne formy. Poniżej zaprezentowano przykładowe zakresy tematyczne oraz
12
brzmienie trzonów tych pytań:
1. Definiowanie: tCo to jest broń palna?c.
2. Ustalanie związku np.: tJaki jest związek pomiędzy usiłowaniem włamania
a przestępstwem?c,
3. Naprawianie
błędu
np.:
„...[Opis
nieprawidłowego
postępowania
(niedopełnienie jakiegoś obowiązku) policjanta]... . Jak należało postąpić w tej
sytuacji?c.
4. Ocenianie np.: tW której z poniższycl sytuacji policjant może użyć broni palnej
bez ostrzeżenia?c.
5. Porządkowanie np.: tKtóry z poniższycl algorytmów postępowania policjanta
na miejscu zdarzenia jest prawidłowy?c.
6. Wskazanie błędu np.: „(Opis postępowania policjanta w związku z użyciem
śpb). Która z zasad stosowania śpb została naruszona?c.
7. Ustalanie
różnicy
np.:
tJakie
są
różnice
między
przestępstwem
a wykroczeniem?c.
8. Ustalanie zasady np.: tKtóry z poniższycl przykładów odzwierciedla zasadę
ostrzeżenia przy stosowaniu śpb?c.
To tylko przykłady jak mogą brzmieć trzony pytań z zadaniami zamkniętymi3.
Jak zatem budować poprawnie taki test? Pomocne może tutaj być
przestrzeganie kilku zasad dotyczących budowy trzonu, jak i budowy dystraktorów:
Zasady dotyczące budowy trzonu:
treść pytania powinna dotyczyć sytuacji życiowej, znanej słuchaczowi, należy
unikać przykładów podręcznikowych,
unikaj przeczeń, a jeżeli je stosujesz, wyróżnij je,
nie stosuj podstępu, tj. pytań o rzeczy, które nie istnieją,
minimum zdań, maksimum treści,
twórz zadania z jedną tylko prawidłową odpowiedzią.
3
Na podstawie: B. Niemierko, op. cit., s. 120 – 121.
13
Zasady dotyczące budowy dystraktorów:
• odpowiedzi powinny być tematycznie jednorodne,
• nie powinny zawierać pojęć wspólnych, które można przenieść do trzonu
pytania,
• odpowiedzi powinny być dopasowane gramatycznie do trzonu pytania,
• nie powinny odbiegać długością od odpowiedzi prawidłowej,
• powinny być logiczne wobec trzonu i „atrakcyjne” dla rozwiązującego test.
Przestrzeganie tych zasad powinno owocować narzędziem pomiarowym dobrej
jakości. Testy z tego typu zadaniami są doskonałe dla dużych grup słuchaczy i nadają
się w szczególności do badania umiejztności podejmowania decyzji.
B. Zadania na dobieaanie(D) – polegają na dobraniu jednej pary z dwóch lub więcej
kolumn. Nadają się do badania wiedzy z zakresu: „kto? gdzie? kiedy?”. W celu
podniesienia atrakcyjności testu, w drugiej kolumnie można zamieścić więcej haseł
niż w pierwszej kolumnie.
Przykład:
W pierwszej kolumnie zamieszczono nazwy czynności o różnym clarakterze prowadzone przez
Policję. Dobierz z drugiej kolumny podstawowy czas trwania tycl czynności.
a) czynności w niezbędnym zakresie
b) czynności sprawdzające
c) czynności wyjaśniające
d) dochodzenie
e) śledztwo
1) 5 dni
2) 7 dni
3) 2 tygodnie
4) do 30 dni
5) miesiąc
6) 2 miesiące
7) 3 miesiące
Zasady budowania zadań na dobieranie:
-
w jednym teście powinny znajdować się hasła związane tematycznie,
-
należy unikać łączenia haseł, które można prosto skojarzyć, tutaj zadaniem słuchacza jest
znalezienie zależności, którą powinien wydedukować na podstawie posiadanej wiedzy,
-
z uwagi na rzadkość stosowania takich testów, należy bardzo dokładnie objaśnić
polecenie dla słuchacza oraz poprzeć je przykładem,
-
odpowiedzi (2 kolumna) powinny być krótsze niż hasła (pierwsza kolumna),
14
-
wszystkie zadania powinny się mieścić na jednej stronie.
Uczą i sprawdzają słuchacza w zakresie umiejętności poszukiwania związków między
znanymi informacjami.
C. zadania paawda – fap z
Jest to bardzo prosta forma zadania zamkniętego. Najczęściej słuchacz ma do
wyboru dwie odpowiedzi ttakc i tniec. Po przeczytaniu testu wybiera jedną z nich.
Bardzo dobrze weryfikują treści zawarte w procedurach, podręcznikach. Poniżej
przedstawiono kilka przykładów takich zadań.
-
Wszystkie przestępstwa są czynami zabronionymi.
-
Przestępstwo różni się od wykroczenia organem orzekającym
-
Zbrodnia zagrożona jest karą co najmniej 2 lat pozbawienia wolności.
-
Kradzież roweru wartości 250 zł jest przykładem wykroczenia.
-
Można przyjąć, że wzrost bezrobocia spowoduje wzrost przestępczości.
-
Przed użyciem pałki służbowej należy ostrzec osobę o możliwości jej użycia.
Zadaniem słuchacza na każde z tych pytań jest udzielenie tylko jednej z dwóch
możliwych odpowiedzi, „tak” albo „nie”.
Charakterystyka zadań zamkniztych
ZALETY
WADY
1. Można badać szeroki zakres programu
szkolenia.
2. Identyczne warunki dla każdego.
3. Obiektywne punktowanie wyników.
4. Bardzo szybkie sprawdzenie wyników.
5. Wdrażanie do podejmowania decyzji.
6. Możliwość zbadania w krótkim okresie
bardzo dużej liczby osób.
1. Niemożność tworzenia syntez przez uczniów.
2. Fałszywy obraz świata i wiedzy ludzkiej jako
zamkniętych systemów stałych i czytelnych
prawidłowości.
3. Przewaga form zadań nad treścią kształcenia.
4. Trudny
w
tworzeniu,
czasochłonny,
nauczyciel musi być bardzo dobrze
„przygotowany” do tworzenia takiego
narzędzia.
5. Możliwość „zgadywania” odpowiedzi.
Jak widać z powyższego zestawienia, nie ma idealnego testu, każdy posiada tak
samo zalety jak i wady. Konkretna potrzeba szkoleniowa powoduje, że dany rodzaj
testu, ze względu na swoje cechy, jest najbardziej odpowiedni.
Testy mogą być budowane w bardzo różnorodny sposób, a co za tym idzie mogą
15
badać różne umiejętności. Oczywiście, może się pojawić pytanie, który z nich jest
najlepszy, który najlepiej weryfikuje wiedzę. Odpowiedź jest stosunkowo prosta. Nie
ma idealnego rozwiązania bowiem wybór rodzaju testu zależy między innymi od
takich czynników jak:
a) założenia programowe,
b) wiedza ogólna słuchacza,
c) rodzaj szkolenia,
d) oczekiwane przez nas rezultaty,
e) stopień opanowania zagadnień zawodowych,
f) czas na przygotowanie testu,
g) liczba osób poddawanych weryfikacji.
Dopiero wypadkowa tych i innych czynników decyduje, jaki rodzaj testu należy
wybrać. Należy przy tym pamiętać, że w procesie nauczania należy stosować
różnorodne formy weryfikacji wiedzy i umiejętności słuchaczy. W ten bowiem
sposób uczący zmuszony jest do w zecn taonnego pazygotowywania się do
sprawdzianów weryfikujących jego postępy w nauce. Przeciwdziała to również
schematyzmowi w procesie uczenia się, np. korzystanie w procesie oceniania
wyłącznie z testów wielokrotnego wyboru, z jedną odpowiedzią prawidłową,
powoduje u słuchacza tuczenie sięc pod test, a nie w celu opanowania materiału.
16
ROZDZIAŁ II. TAKSONORIA CEAÓW NA CZANIA
Rozważając tematykę testów nie sposób uciec od zagadnienia taksonomii
(klasyfikacji) celów nauczania. Budując test zawsze rodzi się pytanie, po co nauczyciel to
robi, co chce osiągnąć. Proces nauczania to nie statek płynący bez oprzyrządowania po
morzu, tutaj „port docelowy” jest jasno sprecyzowany. Test ma na celu sprawdzenie, jak
daleko słuchacz jest od tego „portu”, ile wie, czy cel nauczania określony w programie został
osiągnięty. Cele nauczania bywają różnie określane, raz bardziej ogólnie, innym razem
szczegółowo. Konsekwencją tego jest konieczność dokonania pewnej klasyfikacji celów
nauczania. Aby miała ona sens powinna być hierarchiczna, musi określać cele od najniższych
do najwyższych. Na potrzeby szkolne przyjęta została taksonomia zaproponowana przez
B. Niemierko w książce tABC testów osiągnięć szkolnychc, zwana taksonomią ABC. Jest to
o tyle istotne, że w rozdziale III, w którym opisany będzie sposób budowania testu
zamkniętego, posługiwać się będziemy właśnie powyższym podziałem.
Zgodnie z nim Niemierko dzieli cele nauczania na dwa poziomy:
a) wiadomości,
b) umiejętności,
a każdy z tych poziomów dzieli się na dwie kategorie. Ponieważ ogromnym problemem przy
tworzeniu testu jest zbudowanie pytań odpowiadających kategoriom zaznaczonym w planie
testu, poniżej pokrótce scharakteryzowane zostaną obie kategorie pytań.
A) poziom wiadomości
a) oategoaia A: zapamiętanie, w tej kategorii pytania dotyczą definicji, praw, zasad,
klasyfikacji, zasad działania, procedur, algorytmów. Do odpowiedzi wy taaczy
słuchaczowi pazypoynienie sobie danej treści, bez konieczności jej zrozumienia.
b) oategoaia B: zrozumienie, słuchacz umie operować wiedzą teoretyczną, co
w przejawia się w umiejętności przedstawiania znanych sobie informacji twłasnymi
słowamic, potrafi streścić i porównać posiadane informacje z innymi.
B) poziom umiejztności
a) oategoaia C: zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych, słuchacz potrafi
wykorzystać posiadaną wiedzę w sytuacjach, bezpośrednim bądź potencjalnym
znaczeniu praktycznym.
b) oategoaia D: zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych, te pytania stoją
najwyżej w klasyfikacji celów nauczania. Ta kategoria obejmuje złożone procesy
umysłowe mające na celu znalezienie rozwiązania w sytuacji nieznanej dotychczas
17
słuchaczowi. Wykorzystuje on tutaj wiadomości o różnym charakterze, a znalezione
rozwiązanie jest na swój sposób zawsze dla niego twórcze.
Podział ten można przedstawić w postaci poniższej tabeli:
Taksonomia celów nauczania
wg B. Niemierki
I Poziom
„Wiadomości”
II Poziom
„Umiejętności”
Określenie
Określenie konkretne
wieloznaczne czasowniki operacyjne)
A.
Zapamiętanie
wiadomości
Wiedzieć
B.
Zrozumienie
wiadomości
Rozumieć
C.
Stosowanie
wiadomości w
sytuacjach
typowych
Kształtować
D.
Stosowanie
wiadomości w
sytuacjach
problemowych
Kształtować
Nazwać
Zdefiniować
Wymienić
Zidentyfikować
Wyliczyć
Streścić
Wyjaśnić
Zilustrować
Rozróżnić
Rozwiązać
Skonstruować
Zastosować
Porównywać
Sklasyfikować
Narysować
Scharakteryzować
Zmierzyć
Wybrać sposób
Określić
Zaprojektować
Wykreślić
Dowieść
Przewidzieć
Zanalizować
Wykryć
Ocenić
Zaproponować
18
ROZDZIAŁ III. B DOWA TEST
Na potrzeby Szkoły Policji w Katowicach najczęściej stosuje się testy z zadaniami
wielokrotnego wyboru z jedną prawidłową odpowiedzią, rzadziej testy z zadaniami
rozszerzonej odpowiedzi. Testy tego typu znajdują zastosowanie w ramach prowadzonych
postępowań kwalifikacyjnych, jak również egzaminów po części szkolenia, czy też
końcowych.
W ramach procesu oceniania w trakcie zajęć poszczególni nauczycieli stosują
różnorodne rodzaje testów. Charakteryzując w poprzednim rozdziale poszczególne testy
zwrócono uwagę na fakt, że o ile testy rozszerzonej odpowiedzi są stosunkowo proste do
przeprowadzenia przez każdego nauczyciela, o tyle już zbudowanie testu z zadaniami
wielokrotnego wyboru wymaga bardzo dobrego przygotowania od nauczyciela. Ze względu
na fakt, że w Szkole Policji w Katowicach szczególne znaczenie mają testy z zadaniami
wielokrotnego wyboru, poniżej zostanie omówiony schemat budowania takiego właśnie
narzędzia oceny.
Przystępując do opracowania testu w pierwszej kolejności należy opracować:
założenia organizacyjne testu:
• nazwa testu, jego charakterystyka (jaki zakres programowy obejmuje),
rodzaj i forma zadań,
plan testu.
Aby lepiej zrozumieć przebieg tworzenia takiego testu poniżej przedstawione zostaną
hipotetyczne założenia. Jako zagadnienia mające podlegać weryfikacji wybrano:
A.p.
Rateriał nauczania
1.
Przeszukania i czynności podobne
2.
Prawo karne i karne procesowe
3.
Zasady pełnienia służby w Policji
4.
Konflikty interpersonalne
5.
Zatrzymanie osoby
6.
Postępowanie w sprawach o wykroczenia
W pierwszej kolejności należy ustalić zakres treści będących przedmiotem
weryfikacji. Należy ustalić, jakich konkretnie zagadnień mają dotyczyć pytania, a także z ilu
pytań ma się składać test. Zakładamy, że jest to test diagnozujący po określonej części
19
szkolenia, pisemny, standaryzowany, sprawdzający wiedzę, zawierający zadania zamknięte
wielokrotnego wyboru z jedną odpowiedzią prawidłową. Ma się składać z 24 pytań.
W następnej kolejności należy do każdego zagadnienia przypisać rangę materiału. Jej
wielkość waha się w przedziale od 1 do 3. A zatem do wskazanych wcześniej zagadnień
przypiszemy obecnie rangi:
Tabela nr 1.
A.p.
Rateriał nauczania
Ranga
1.
Przeszukania i czynności podobne
3
2.
Prawo karne i karne procesowe
2
3.
Zasady pełnienia służby w Policji
1
4.
Konflikty interpersonalne
1
5.
Zatrzymanie osoby
3
6.
Postępowanie w sprawach o wykroczenia
2
7.
Suma
12
Im wyższą rangę przypiszemy, tym więcej zadań z danego zagadnienia znajdzie się
w teście. Aby rangowanie materiału miało sens, wartości przypisane poszczególnym
zagadnieniom muszą być różne. Rangowania nie nalezy utożsamiać wyłącznie z tważnościąc
danego zagadnienia, choć oczywiste jest, że z reguły najwyższą rangę przyznajemy temu
zagadnieniu, które naszym zdaniem jest najważniejsze, a więc pośredni związek istnieje.
Rangowanie ma przede wszystkim na celu określenie liczby zadań z danego zagadnienia.
Kolejna czynności to obliczenie liczby zadań w poszczególnych zagadnieniach. W tym celu
sumujemy wszystkie rangi, w naszym przykładzie otrzymujemy cyfrę t12c. Liczbę zadań
całego testu (24) dzielimy przez sumę rang (12) w wyniku czego otrzymamy wskaźnik t2c.
Teraz pozostaje nam już tylko pomnożenie rang przypisanych do każdego zagadnienia przez
wskaźnik, w naszym przypadku liczbę t2c.
Tabela nr 2.
L.p.
Materiał nauczania
Ranga
materiału
3
Liczba
zadań
6
1.
Przeszukania i czynności podobne
2.
Prawo karne i karne procesowe
2
4
3.
Zasady pełnienia służby w Policji
1
2
4.
Konflikty interpersonalne
1
2
20
5.
Zatrzymanie osoby
6.
Postępowanie
w
sprawach
3
6
2
4
12
24
o
wykroczenia
7.
Suma
W dalszej kolejności następuje rangowanie celów kategorii A, B, C, D (wiedzy,
zrozumienia). Chodzi o określenie, jaki zakres wiedzy słuchacza ma być badany. Pytania
w kategorii A i B sprawdzają wiedzę na poziomie: zapamiętanie i zrozumienie. Pytania
w kategoriach C i D sprawdzają umiejętności w zakresie zastosowania w sytuacjach
typowych i nietypowych. Jeżeli test będzie wykorzystywany w egzaminie końcowym, albo
przeznaczony jest dla słuchacza o większej wiedzy (np. kurs specjalistyczny), to
proporcjonalnie więcej pytań powinno być z kategorii C i D.
Tabela nr 3.
Kategoria pytania
A
B
C
D
Ranga celów
5
3
3
1
Liczba zadań
10
6
6
2
RAZEM
12
24
Ponieważ suma rang z naszym przykładzie wynosi „12”, w pozycji „ranga celów”
i „razem” wpisujemy cyfrę „12”. Następnie dla każdej kategorii pytania tj. A, B, C, D
przypisujemy odpowiednią rangę, tak, aby suma wyniosła „12”. W dalszej kolejności
zaproponowane rangi mnożymy przez wskaźnik uzyskany poprzednio (czyli t2c), co pozwala
nam obliczyć liczbę zadań dla poszczególnych kategorii. Ich suma musi być zgodna
z założoną sumą wszystkich zadań.
Kolejnym etapem przygotowywania testu jest rangowanie poziomów wymagań –
podstawowego
i
ponadpodstawowego.
Pozwala
to
na
określenie
liczby
w poszczególnych poziomach.
Tabela nr 4.
Poziom
P
PP
RAZEM
Ranga poziomów
9
3
12
Liczba zadań
18
6
24
zadań
21
W kolumnie tranga poziomów” i „razem”, wpisujemy sumę rang, czyli „12”.
Następnie poszczególnym poziomów przypisujemy dowolną rangę, ale w ten sposób, aby
suma rang z obu poziomów dała cyfrę „12”. Określoną rangę mnożymy przez wskaźnik
obliczony wcześniej, co pozwala nam obliczyć liczbę zadań dla każdego poziomu. Ich suma
musi być zgodna z ustaloną liczbą zadań w teście.
Ostatnią czynnością jest opracowanie planu testu. Polega to na uzupełnieniu poniższej
tabeli o te dane, które wcześniej wyliczyliśmy.
Wymagania
programowe
Zakres treści
Przeszukania i czynności
podobne
Prawo karne i karne
procesowe
Zasady pełnienia służby w
Policji
Konflikty interpersonalne
Zatrzymanie osoby
Podstawowe
A
B
C
D
xx x
x
x
x
xx x
x
C
D
A
Waga
Liczba Zakład
materiału zadań
3
6
2
4
x
x
1
2
x
x
1
2
xx x
x
3
6
2
4
12
24
Postępowanie w sprawach xx
o wykroczenia
Waga celów
Liczba zadań
B
Ponadpodstawowe
x
x
5 2
10 4
2
4
x
1
2
1
2
Waga poz.
9
3
Liczba zad. poz.
18
6
x
1
2
RAZEM
Uzupełnianie tabeli rozpoczynamy od wpisania zakresu treści, wagi materiału i liczby
zadań. To te dwie części tabeli, które zaznaczono pojedynczą, grubą linią. Jest to
przeniesienie danych zawartych w tabeli nr 2.
Następnie uzupełniamy wagę poziomów i liczbę zadań w poszczególnych poziomach.
To ta część tabeli, którą zaznaczono pogrubioną, linią podwójną. W tej części wpisujemy
dane z tabeli nr 4.
W następnej kolejności wpisujemy wagę celów w poszczególnych poziomach i liczbę
zadań. To te dane, które zawiera tabela nr 3. O ile jednak w przypadku dwóch poprzednich
tabel polegało to na tprzekopiowaniu danychc, o tyle na tym etapie musimy dokonać jeszcze
podziału celów kategorii na poziom podstawowy i ponadpodstawowy. Jeżeli zatem kategorii
22
pytań A przyznano rangę t5c i wyliczono 10 zadań, to teraz należy to rozdzielić na poziom
podstawowy i ponadpodstawowy. W niniejszym założeniu przyjęto, że wszystkie pytania
będą na poziomie podstawowym.
Dla pytań kategorii B i C przyznano rangę t3c i wyliczono po 6 zadań. Przyjęto, że
w obu przypadkach dwie rangi będą na poziomie podstawowym – 4 zadania, a jedna na
poziomie ponadpodstawowym – 2 zadania.
Wreszcie dla pytań kategorii D przyznano rangę t1c i wyliczono 2 zadania. Przyjęto, że
oba będą za poziomie ponadpodstawowym.
Część tabeli z powyższymi danymi – dla lepszego zobrazowania – zaznaczono kolorem
szarym.
Ostatnim etapem budowania planu testu jest wypełnienie tabeli poprzez wstawienie
znaku txc w wierszach przy poszczególnych zakresach materiału. Wcześniej naniesione dane
w tabeli pomagają nam rozplanować pytania zgodnie z przyjętymi założeniami, co do
kategorii i poziomu pytania.