Wyższa Szkoła Gospodarki - Katedra Gospodarki Turystycznej

Wyższa Szkoła Gospodarki
Bożena Sowińska
Uwagi dotyczące pisania prac seminaryjnych
Bydgoszcz 2009
2
SPIS TREŚCI
Wstęp
4
1.
Rodzaje prac seminaryjnych ..............................................................................
4
2.
Tytuł pracy..........................................................................................................
4
3.
Słowa kluczowe..................................................................................................
4
4.
Cel pracy.............................................................................................................
5
5.
Plan pracy............................................................................................................
5
6.
Konspekt pracy....................................................................................................
6
7.
Poszukiwanie, gromadzenie, selekcja literatury.................................................
6
8.
Kompozycja pracy seminaryjnej........................................................................
8
8.1. Układ pracy i spis treści .............................................................................
8
8.2. Materiały uzupełniające tekst główny ........................................................
8
8.2.1. Tablice (tabele) .....................................................................................
8
8.2.2. Ilustracje ...............................................................................................
9
8.2.3. Aneksy...................................................................................................
10
8.2.4. Przypisy.................................................................................................
10
8.2.4.1. Przypisy bibliograficzne .................................................................
10
8.2.4.1.1. Metoda umieszczania przypisów u dołu strony.....................
10
8.2.4.1.1.1. Odsyłacze (odnośniki)..........................................................
11
8.2.4.1.1.2. Skróty w przypisach (tamże; ibidem; op. cit.; cyt. za; itp.)..
11
8.2.4.1.2. Metoda powiązania przypisów z powołaniami w tekście
(metoda podawania pierwszego elementu i daty)......................
8.2.4.1.3. Metoda numerowania przypisów............................................
13
13
8.2.5. Bibliografia załącznikowa .....................................................................
14
8.2.5.1. Zasady sporządzania przypisów bibliograficznych (skróconych
opisów bibliograficznych) ..............................................................
14
8.2.5.1.1. Ogólne zasady sporządzania bibliografii załącznikowej.........
14
8.2.5.1.1.1. Interpunkcja ........................................................................
15
8.2.5.1.1.2. Autor ...................................................................................
16
8.2.5.1.1.3. Numer znormalizowany ISBN ............................................
16
8.2.5.1.2. Przypisy bibliograficzne (przykłady) ………………………...
16
8.2.5.1.2.1. DOKUMENTY PIŚMIENNICZE ..................................
16
8.2.5.1.2.1.1. KSIĄŻKI JEDNOTOMOWE (prace autorskie)..........
16
8.2.5.1.2.1.2. KSIĄŻKI JEDNOTOMOWE (prace zbiorowe)..........
17
3
8.2.5.1.2.1.3. ARTYKUŁY W PRACACH ZBIOROWYCH...........
17
8.2.5.1.2.1.4. ARTYKUŁY W CZASOPISMACH...........................
17
8.2.5.1.2.1.5. PRACE NIEPUBLIKOWANE....................................
17
8.2.5.1.2.1.6. USTAWY I ZARZĄDZENIA.....................................
18
8.2.5.1.2.1.7. NORMY.......................................................................
18
8.2.5.1.2.1.8. MAPY..........................................................................
18
8.2.5.1.2.2. DOKUMENTY ELEKTRONICZNE..............................
18
8.2.5.1.2.2.1. KSIĄŻKI NA CD-ROM..............................................
18
8.2.5.1.2.2.2. KSIĄŻKI W INTERNECIE (prace autorskie).............
19
8.2.5.1.2.2.3. KSIĄŻKI W INTERNECIE (prace zbiorowe)............
19
8.2.5.1.2.2.4. ARTYKUŁY W KSIĄŻKACH W INTERNECIE (w
pracach zbiorowych)………………………………....
8.2.5.1.2.2.5. ARTYKUŁY W CZASOPISMACH W ITERNECIE.
19
19
8.2.5.1.2.2.6. DOKUMENTY SAMOISTNE W INTERNECIE
(artykuły zamieszczone na stronach WWW) .............
8.2.5.2. Przykłady bibliografii załącznikowych...........................................
20
20
PRZYKŁAD I (układ alfabetyczny, pozycje nienumerowane)......
20
PRZYKŁAD II (układ alfabetyczny, pozycje nienumerowane,
data po pierwszym elemencie opisu)..................
PRZYKŁAD III (układ według formy wydawniczej)...................
21
21
8.3. Materiały informacyjno-pomocnicze..........................................................
22
9.
Opracowanie kwestionariusza ankiety ………………………………………...
22
10.
Wskazówki techniczne ………………………………………………………..
23
Bibliografia …………………………………………………………………….
24
4
Wstęp
Prace seminaryjne są ważnym etapem procesu dydaktycznego szkoły wyższej. Jest to
pierwszy samodzielnie napisany przez studenta tekst naukowy przygotowany pod kierunkiem
promotora.
Celem opracowania jest przybliżenie studentom najistotniejszych zagadnień związanych z
pisaniem prac seminaryjnych.
Autorka pracy wdzięczna będzie za uwagi, rady dotyczące omawianych zagadnień.
Szczególnie cenne będą opinie osób prowadzących seminaria. Myślimy, że zbierze się na
Uczelni grupa osób zainteresowanych tym tematem i wspólnie opracujemy to zagadnienie w
wersji rozszerzonej, np. w formie skryptu.
1. Rodzaje prac seminaryjnych
Prace seminaryjne dzielimy na:

Opracowanie o charakterze aplikacyjnym:
- projekt badań,
- analiza danych zastanych,
- projekt działań.

Esej1:
- ogólny (pozostawia piszącemu dużą swobodę wyboru),
- szczegółowy (wymaga omówienia określonych zagadnień),
- esej typu „opisz i porównaj” (należy przeprowadzić porównanie),
- esej z cytatem (wymaga od studenta znacznych umiejętności interpretacyjnych).
2. Tytuł pracy
Sformułowanie tytułu pracy jest pierwszym etapem pracy naukowej. Bez niego nie można
dokonać sensownego wyboru literatury, nie można ustalić celów pracy. „Trudność w
sformułowaniu tytułu pracy wynika z kilku stawianych jemu żądań: ma być krótki, językowo
poprawny, informacyjnie nośny i jednocześnie poznawczo intrygujący, czyli – budujący
określone u czytelnika (słuchacza) i autora tekstu pożądane nastawienie”2.
3. Słowa kluczowe
Tytuł pracy zawiera słowa kluczowe, które student powinien uwzględnić w strukturze
swojej pracy. Na przykład tytuł:
„Czas wolny młodzieży ponadgimnazjalnej przeznaczony na rekreację ruchową”
W powyższym temacie będą to słowa:
- czas wolny,
- młodzież ponadgimnazjalna,
- rekreacja ruchowa.
Słowa kluczowe sugerują sposób konstruowania pracy seminaryjnej (planu pracy).
1
Oliver Paul: Jak pisać prace uniwersyteckie. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999, s. 39-42.
Zaczyński Władysław: Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich. Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie ŻAK 1995, s. 45.
2
5
4. Cel pracy
Rozpoczynając pisanie pracy student musi mieć wyobrażenie o tym, co chce osiągnąć –
jaki jest jego cel. W pracach o charakterze eseju cele umieszczamy we wstępie, a w
zakończeniu piszemy, czy postawione na początku założenia pracy zostały zrealizowane.
5. Plan pracy
Plan to przedstawienie w punktach treści pracy tzn. ustala się w punktach, jakie kwestie
będą logicznie po sobie następować. Dobrze napisany plan w końcowej fazie pisania pracy
seminaryjnej staje się spisem treści.
Zdarza się, że w czasie pisania rozdziałów wyłaniają się nowe kwestie, które powinno się
w pracy uwzględnić. Dlatego plan nie powinien być zbyt sztywny i szczegółowy, żeby nie
można go było zmienić.
Tabela 1. Numeracja poszczególnych części planu pracy – późniejszego spisu treści
Układ dziesiętny
1. Rozdział pierwszy
1.1. Pierwszy podrozdział
1.1.1. Pierwszy punkt pierwszego
podrozdziału
1.1.2. Drugi punkt
1.1.3. Trzeci punkt
1.2. Drugi podrozdział
1.2.1. Pierwszy punkt
1.2.2. Drugi punkt
1.3. Trzeci podrozdział
1.3.1. Pierwszy punkt
1.3.2. Drugi punkt
1.3.3. Trzeci punkt
2. Rozdział drugi
2.1. Pierwszy podrozdział
2.1.1. Pierwszy punkt
2.1.2. Drugi punkt
2.1.3. Trzeci punkt
2.2. Drugi podrozdział
2.2.1. Pierwszy punkt
2.2.2. Drugi punkt
2.2.3. Trzeci punkt
3. Rozdział trzeci
3.1. Pierwszy podrozdział
3.1.1. Pierwszy punkt
3.1.2. Drugi punkt
3.2. Drugi podrozdział
3.2.1.
3.2.2.
3.2.3
Źródło: Opracowanie własne
Układ mieszany
I. Rozdział pierwszy
1. Pierwszy podrozdział
a) Pierwszy punkt pierwszego
podrozdziału
b) Drugi punkt
c) Trzeci punkt
2. Drugi podrozdział
a) Pierwszy punkt
b) Drugi punkt
3. Trzeci podrozdział
a) Pierwszy punkt
b) Drugi punkt
c) Trzeci punkt
II. Rozdział drugi
1. Pierwszy podrozdział
a) Pierwszy punkt
b) Drugi punkt
c) Trzeci punkt
2. Drugi podrozdział
a) Pierwszy punkt
b) Drugi punkt
c) Trzeci punkt
III. Rozdział trzeci
1. Pierwszy podrozdział
a) Pierwszy punkt
b) Drugi punkt
2. Drugi podrozdział
a) Pierwszy punkt
b) Drugi punkt
c) Trzeci punkt
6
6. Konspekt pracy
To rozwinięcie planu pracy, czyli opisanie szczegółowo (w kilku zdaniach), co zostanie
zawarte w poszczególnych rozdziałach, podrozdziałach, punktach pracy.
Konspekt pracy student opracowuje na zakończenie pierwszego semestru. Może składać
się z:

Strona tytułowa

Spis treści

Wstęp (krótko określamy omawiany temat, piszemy cel i zakres pracy,
wyjaśniamy, dlaczego podjęliśmy taki temat, podajemy metody pracy)

Rozdziały pracy (tekst główny – w kilku zdaniach rozwijamy poszczególne
punkty planu pracy)

Bibliografia (spis literatury).
Konspekt pracy pozwoli opiekunowi seminarium zorientować się czy student rzetelnie
podchodzi do obowiązków związanych z uczestniczeniem w seminarium i pisaniem pracy:
1. Czy student zgromadził odpowiednią literaturę?
2. Czy na podstawie zebranej literatury student opanował zagadnienia związane z
tematem jego pracy?
3. Czy nabył umiejętność sporządzania przypisów i bibliografii załącznikowej?
7. Poszukiwanie, gromadzenie, selekcja literatury
Poszukiwanie, gromadzenie, selekcja literatury do opracowywanego tematu jest bardzo
ważnym i jednym z najtrudniejszych etapów pisania pracy seminaryjnej. Można go podzielić
na trzy fazy:
1. Szukanie, gromadzenie potrzebnej literatury, zapisywanie tytułów (najlepiej w
formie opisu bibliograficznego).
2. Selekcja i ocena zgromadzonych materiałów.
3. Dokładne zapoznanie się z treścią zgromadzonych materiałów.
Istnieją dwie metody dotarcia do niezbędnej literatury: tradycyjna i elektroniczna
Tabela 2. Metody dotarcia do niezbędnej literatury
Tradycyjna:
- notatki z wykładów, materiały dostarczone
przez wykładowcę
- podręczniki akademickie, skrypty
- monograficzne opracowania książkowe
- materiały pokonferencyjne
- czasopisma
- biblioteczne katalogi kartkowe
Elektroniczna:
- materiały pokonferencyjne online
- czasopisma elektroniczne
- biblioteczne katalogi online, np. katalog
online Biblioteki WSG, katalog online
Biblioteki UKW, itp.
- Katalog Rozproszony Bibliotek Polskich
(Karo) < http://karo.umk.pl/Karo/ >
- bazy połnotekstowe, np. Biblioteka Główna
WSG udostępnia pełnotekstową wielodziedzinową bazę danych EBSCO (dostęp
online do 11 baz czasopism m. in. z zakresu
7
turystyki,
hotelarstwa
i
dziedzin
pokrewnych)
- program Google Book Search (celem
programu jest pomaganie użytkownikom w
znajdowaniu książek oraz informacji
dotyczących możliwości ich zakupu lub
wypożyczenia. Wiele książek dostępnych w
programie Google Book Search pochodzi od
autorów i wydawców uczestniczących w
programie. To oni decydują, czy udostępnić
online kilka stron, czy cały tekst)
< http://books.google.pl/ >
- narzędzia wyszukiwawcze online, np. wyszukiwarka Google
< http://www.google.pl/>
Korzystać z działów informacji: pracownik działu informacji w każdej bibliotece nie poszuka
za studenta literatury, ale może wskazać jak to zrobić.
Źródło: Opracowanie własne
Pisząc pracę seminaryjną na pewno studenci będą korzystać z różnego rodzaju porad
językowych. Dużym ułatwieniem jest korzystanie z Internetu.
Tabela 3. Porady językowe w Internecie
Adres strony WWW
http://portalwiedzy.onet.pl/polszczyzna.html
http://polszczyzna.pwn.pl/
http://poradnia.pwn.pl/
http://rjp.pan.pl/
Źródło: Opracowanie własne
Zawartość strony WWW
Podręczny słownik ortograficzny,
Podręczy słownik frazeologiczny,
Podręczny słownik poprawnej polszczyzny,
Podręczny słownik synonimów i antonimów,
Słownik wyrazów obcych
Słownik ortograficzny,
Słownik języka polskiego,
Uniwersalny słownik języka polskiego
(dostęp płatny)
W internetowej poradni językowej Wydaw.
Naukowego PWN prof. Mirosław Bańko,
prof. Jerzy Bralczyk oraz dr Jan Grzenia odpowiadają na pytania internautów dotyczące
spraw językowych.
Strona Rady Języka Polskiego, która wydaje
opinie we wszelkich sprawach dotyczących
używania języka polskiego w komunikacji
publicznej. Polecamy podstrony:
- Opinie językowe,
- Uchwały ortograficzne.
8
8. Kompozycja pracy seminaryjnej
8.1. Układ pracy i spis treści
Jak wcześniej powiedziano, plan pracy staje się spisem treści. Praca seminaryjna powinna
składać się z następujących części:

Strona tytułowa

Spis treści

Wstęp

Rozdziały pracy (tekst główny)

Zakończenie

Bibliografia (spis literatury)

Spis tablic

Spis ilustracji (np. rysunków, map)

Załączniki (aneksy)
8.2. Materiały uzupełniające tekst główny3
Materiały uzupełniające to części składowe pracy, których treść jest niezbędna do
zrozumienia poszczególnych części tekstu głównego lub też zawiera informacje dodatkowe
dotyczące tych części. Do materiałów uzupełniających zaliczamy:
- tablice (tabele),
- ilustracje,
- aneksy,
- przypisy,
- bibliografię załącznikową.
8.2.1. Tablice (tabele)
PORADY PRAKTYCZNE
1. Tabele należy umieszczać w tekście najbliżej miejsca, gdzie jest o nich wzmianka.
2. Tabela powinna mieć tytuł (nad tabelą)
3. Tabele mają swoją numerację w całej pracy od 1 do n niezależnie od rozdziałów(w
przypadku prac pisanych na komputerze korzystamy z opcji: Wstaw → Odwołanie
→ Podpis)
3
PN-78/N-01222.04, Kompozycja wydawnicza książki. Materiały uzupełniające tekst główny.
9
4. Każda kolumna i wiersz tabeli powinny mieć nagłówek.
5. Pod każdą tabelą należy umieścić informacje o źródle, z którego pochodzi jej
treść, np. Źródło: Rocznik statystyczny 2008, s. 213; Źródło: Obliczenia własne
autora (gdy wszystkie tabele pochodzą od autora pracy i wynika to wyraźnie z jego
tekstu, ten element można pominąć).
PRZYKŁAD:
Tablica 25. Formy spędzania wolnego czasu – częstość i ranga nadana przez młodzież (N=522)
Formy spędzania wolnego czasu
Muzyka
Znajomi
TV
Internet
Sport
Prasa
Książki
Rodzina
Komputer
Kino
Nuda
Inaczej
Kółko zainteresowań
Źródło: Obliczenia własne autora
N
471
444
435
388
247
242
241
239
198
144
135
82
69
%
90,20%
85,10%
83,30%
74,30%
47,30%
46,40%
46,20%
45,80%
37,90%
27,60%
25,90%
15,70%
13,20%
Ranga
10,1
9,9
8,6
7,3
4,6
4,3
4,3
4,4
3,7
2,2
1,8
1,2
1,0
8.2.2. Ilustracje (fotografie, rysunki techniczne, wykresy, schematy, mapy i plany)
PORADY PRAKTYCZNE
1. Ilustracje należy umieszczać w tekście najbliżej miejsca, do którego się odnoszą.
2. Ilustracja powinna mieć tytuł (pod ilustracją).
3. Ilustracje mają swoją numerację w całej pracy od 1 do n niezależnie od rozdziałów
(w przypadku prac pisanych na komputerze korzystamy z opcji: Wstaw →
Odwołanie → Podpis).
4. Pod każdą ilustracją należy umieścić informację o źródle, z którego pochodzi, np.
Źródło: Fotografia własna autora.
10
PRZYKŁAD:
Fot. 1. OPERA NOVA w Bydgoszczy
Źródło: Strona WWW: http://www.opera.bydgoszcz.pl/historia.asp
8.2.3. Aneksy( załączniki)
Aneks umieszczamy na końcu pracy. Może zawierać: wzory pism, wniosków,
kwestionariusze ankiet, itd. Każdy załącznik powinien być ponumerowany, a informację o
nim należy umieścić w spisie treści.
8.2.4. Przypisy
Przypisy są niezbędnym elementem każdej pracy naukowej, świadczą m. in. o znajomości
literatury dotyczącej omawianego tematu, o erudycji autora i są wskaźnikiem opanowania
warsztatu naukowego. Ze względu na treść i charakter przypisy dzielą się na4:
a) rzeczowe – wyjaśniające i komentujące fragmenty tekstu głównego,
b) słownikowe – podające znaczenie terminów obcojęzycznych, polskich, itd.,
c) bibliograficzne – zwane także skróconym opisem bibliograficznym5, to wymienione w
ustalonej kolejności (zgodnie z normą) cechy dokumentu (książki, artykułu w
czasopiśmie, strony WWW, itd.) wyraźnie go charakteryzujące i odróżniające od
innych dokumentów.
W literaturze możemy spotkać inny podział przypisów: źródłowe zwykłe, źródłowe
rozszerzone, polemiczne, dygresyjne, odsyłające.
8.2.4.1. Przypisy bibliograficzne
Należy wybrać jedną z metod sporządzania przypisów w swojej pracy i konsekwentnie
od początku do końca ją stosować.
8.2.4.1.1. Metoda umieszczania przypisów u dołu strony
Przypisy umieszczamy u dołu strony i oddzielamy je od tekstu właściwego linią ciągłą (w
przypadku prac pisanych na komputerze korzystamy z opcji: Wstaw → Odwołanie → Przypis
dolny). Przypisy możemy zamieścić również na końcu rozdziału lub pracy.
4
PN-78/N-01222.04, s. 1-2.
Birkenmajer Aleksander [i in.] (red. nauk): Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław: Zakł. Nar. im.
Ossolińskich 1971, s. 2022: Przypis bibliograficzny.
5
11
Wszystkie przypisy muszą znaleźć się w bibliografii załącznikowej. Wykazy przypisów
zwykle uszeregowane są alfabetycznie według pierwszego elementu (autora lub pierwszego
wyrazu tytułu, jeśli jest więcej niż trzech autorów bądź autor jest nieznany).
8.2.4.1.1.1. Odsyłacze (odnośniki)
Przypisy łączy się z tekstem za pomocą odsyłaczy (odnośników) liczbowych. Odsyłacze
powinny mieć liczbę ciągłą w całej pracy, lub w obrębie każdego rozdziału, lub w ramach
każdej strony. W tekście umieszczamy je przed znakami przestankowymi z wyjątkiem
cudzysłowów, nawiasów i pytajników6. W tekście i w przypisie piszemy je o jeden poziom
tekstu wyżej niż dany wiersz.
PRZYKŁAD
TEKST
Środowiskami szczególnie sprzyjającym manipulacjom tożsamością są MUD-y (Multi Users Dungeons)¹.
Znaczną część graczy stanowią nastolatki².
PRZYPIS
_________________
¹ Wallace P.: Psychologia Internetu. Tłum. Tomasz Hornowski. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS 2001.
ISBN 83-7301-075-0.
²Turkle S.: Tożsamość w epoce Internetu. W: Rosińska Zofia: Blaustein. Koncepcja odbioru mediów.
Warszawa: Prószyński i S-ka 2001, s. 133-141.
8.2.4.1.1.2. Skróty w przypisach (tamże; ibidem; op. cit.; tenże; cyt. za; itp.)
W przypisach bibliograficznych, stosujemy następujące skróty:
▪ Jeśli następujące po sobie przypisy dotyczą tej samej pracy, to zamiast pełnego
opisu stosuje się skrót „Tamże” (łac. Ibidem skrót Ibid.) i numer strony. Gdy
przypis dotyczy tej samej strony, co poprzedni, pisze się tylko „Tamże”7.
6
Siwiński Wiesław: Metody badań pedagogicznych w dziedzinie kultury fizycznej i turystyki. Wyd. 2 uzup.
Poznań: Wydaw. AWF 1997. ISBN 0303-5107
7
Antczak Mariola, Nowacka Anna: Przypisy, powołania, bibliografia załącznikowa. Jak tworzyć i stosować.
Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2008, s. 79.
12
PRZYKŁAD:
² Tauber R. D., Siwiński W.: Pedagogika czasu wolnego. Wyd. 2 uzup. Poznań: Wyższa Szkoła Hotelarstwa i
Gastronomii 2002. ISBN 83-908-480-0-7.
³ Tamże, s. 70.

Jeśli w pracy cytuje się kilka dzieł tego samego autora, wówczas po raz
pierwszy podajemy pełny opis bibliograficzny, gdy po raz kolejny powołujemy
się na to samo dzieło, wtedy powtarzamy nazwisko i imię autora cytowanego,
tytuł lub początek tytułu oraz numer odpowiedniej strony8.
PRZYKŁAD:
¹ Lisicki T.: Aktywność ruchowa studentów. Potrzeby społeczne – stan – warunki realizacji. Gdańsk:
Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu 2004. ISBN 83-89227-51-7.
² Grad J., Karczmarek U.: Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu. Poznań:
Wydawnictwo Naukowe UAM 2005. ISBN 83-232-1471-9.
³ Lisicki T.: Aktywność ruchowa studentów, s. 56.

Jeśli przypis odsyła do dokumentu wymienionego w jednym z wcześniejszych
przypisów i jest to jedyny wykorzystany dokument autora cytowanego w
pracy, wówczas piszemy nazwisko i imię autora cytowanego, następnie skrót:
dz. cyt. (dzieło cytowane), lub wyd. cyt. (wydanie cytowane), lub op. cit. (opus
citatum), lub jw. (jak wyżej), lub u. s. (ut supro)9.
PRZYKŁAD
¹ Siwiński W.: Współczesne problemy turystyki i rekreacji w badaniach empirycznych nauk społecznych.
Warszawa: ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna 2007. ISBN 978-83-60197-40-0.
² Oliver P.: Jak pisać prace uniwersyteckie. Kraków: Wydawnictwo Literackie 1999. ISBN 83-08-02889-6.
³ Siwiński W.: op. cit., s. 42.

Jeśli cytujemy kolejne dzieło tego samego autora, co w przypisie
poprzedzającym, wówczas stosujemy skróty: dla autora „Tenże” (łac. Idem),
dla autorki „Taż” (łac. Eadem), dla autorów lub autorek „Tychże”10
PRZYKŁAD
¹ Siwiński W.: Współczesne problemy turystyki i rekreacji w badaniach empirycznych nauk społecznych.
Warszawa: ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna 2007. ISBN 978-83-60197-40-0.
² Tenże: Wprowadzenie do teorii czasu wolnego i rekreacji ruchowej. Poznań: „Ławica” 1996. ISBN 83-8608041-8.

Jeśli cytujemy dzieło cytowane przez innego autora, to należy podać opis
bibliograficzny dzieła, z którego zaczerpnięto cytat, wstawić skrót „cyt. za”
(lub łac.: cit. per), następnie podać opis bibliograficzny dzieła, za którego
pośrednictwem cytujemy11.
PRZYKŁAD
¹ Kamiński A.: Czas wolny i jego problematyka społeczno wychowawcza. Wrocław: Zakł. Nar. im. Ossolińskich
1965, s.127. Cyt. za Pięta J.: Pedagogika czasu wolnego. Warszawa: ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna
2008, s. 49.
8
Tamże, s. 80.
Tamże, s. 78, 80.
10
Tamże, s. 81.
11
Tamże, s. 81.
9
13
8.2.4.1.2. Metoda powiązania przypisów z powołaniami w tekście (metoda podawania
pierwszego elementu i daty)
Powołanie jest krótką formą przypisu umieszczoną w obrębie głównego tekstu w
nawiasach okrągłych, w których umieszczamy nazwisko autora i rok wydania, np. (Turkle,
2001), ewentualnie strony, jeśli zamieszczamy cytat, np. (Turkle, 2001, s. 134). Jeśli
nazwisko pojawia się jako naturalny element tekstu, to w nawiasach okrągłych piszemy tylko
rok, ewentualnie strony, np. (2001, s.134)12.
Wszystkie pozycje zamieszczone w powołaniach muszą znaleźć się w formie przypisów
bibliograficznych w wykazie przypisów (bibliografii załącznikowej). Wykazy przypisów
uszeregowane są alfabetycznie według pierwszego elementu (autora lub pierwszego wyrazu
tytułu, jeśli jest więcej niż trzech autorów bądź autor jest nieznany) z rokiem wydania13.
PRZYKŁAD
TEKST
Sherry Turkle (2001, s. 134) twierdzi, że Internet „jest miejscem, gdzie konfrontacja techniki z ludzkim
odczuciem tożsamości przybiera formy szczególnie interesujące. W internetowych, cyberprzestrzennych
społecznościach jesteśmy zawieszeni między tym, co rzeczywiste i tym, co wirtualne; posuwamy się naprzód,
niepewni naszych kroków, a po drodze wymyślamy samych siebie”. Środowiskami szczególnie sprzyjającym
manipulacjom tożsamością są MUD-y (Multi Users Dungeons) (Wallace, 2001). Znaczną część graczy stanowią
nastolatki (Turkle, 2001).
WYKAZ PRZYPISÓW = BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKOWA
Turkle Sherry (2001), Tożsamość w epoce Internetu. W: Rosińska Zofia: Blaustein. Koncepcja odbioru
mediów. Warszawa: Prószyński i S-ka, s. 133-141.
Wallace Patricia (2001), Psychologia Internetu. Tłum. Tomasz Hornowski. Poznań: Dom Wydawniczy
REBIS. ISBN 83-7301-075-0.
1.
2.
8.2.4.1.3. Metoda numerowania przypisów
Numery umieszczone w tekście w nawiasach odsyłają do dokumentów w kolejności ich
cytowania po raz pierwszy. Następne powołania tego samego dokumentu otrzymują ten sam
numer, co pierwsze powołanie. Jeśli powołujemy poszczególne części dokumentu, można
podawać numery stronic po numerach pozycji. Wykazy przypisów ułożone są w kolejności
cytowania14.
PZYKŁAD
TEKST
Sherry Turkle (1, s. 134) twierdzi, że Internet „jest miejscem, gdzie konfrontacja techniki z ludzkim odczuciem
tożsamości przybiera formy szczególnie interesujące. W internetowych, cyberprzestrzennych społecznościach
jesteśmy zawieszeni między tym, co rzeczywiste i tym, co wirtualne; posuwamy się naprzód, niepewni naszych
kroków, a po drodze wymyślamy samych siebie”. Środowiskami szczególnie sprzyjającym manipulacjom
tożsamością są MUD-y (Multi Users Dungeons) (2). Znaczną część graczy stanowią nastolatki (1).
WYKAZ PRZYPISÓW
1.
2.
12
Turkle Sherry: Tożsamość w epoce Internetu. W: Rosińska Zofia: Blaustein. Koncepcja odbioru
mediów. Warszawa: Prószyński i S-ka 2001, s. 133-141.
Wallace Patricia, Psychologia Internetu. Tłum. Tomasz Hornowski. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS
2001. ISBN 83-7301-075-0.
PN-ISO 690 : 2002, Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura.
Tamże.
14
Tamże.
13
14
8.2.5. Bibliografia załącznikowa
Bibliografia załącznikowa zwana niekiedy spisem literatury, literaturą lub po prostu
bibliografią to dołączony do pracy wykaz wykorzystanych bądź cytowanych przez autora
dokumentów (piśmienniczych i elektronicznych). Powinna być opracowana zgodnie z
normami:

PN-ISO 690: 2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i
struktura.

PN-ISO 690-2: 1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne.
Dokumenty elektroniczne i ich części.
W obowiązującej normie PN-ISO 690 z roku 2002, brak jest definicji terminu
„bibliografia załącznikowa”. W literaturze definiuje się ja następująco: „bibliografia
załącznikowa to – według nowej normy – wykaz przypisów uzupełniony o literaturę związaną
z tematem”15.
Przypis bibliograficzny zwany także skróconym opisem bibliograficznym 16 to
wymienione w ustalonej kolejności (zgodnie z normą) cechy dokumentu (książki, artykułu w
czasopiśmie, strony WWW, itd.) wyraźnie go charakteryzujące i odróżniające od innych
dokumentów.
Układ bibliografii - wykazy przypisów bibliograficznych (opisów bibliograficznych) są
zazwyczaj uszeregowane alfabetycznie wg pierwszego elementu (nazwisko autora lub, jeśli
nazwisko jest nieznane bądź jest ich więcej niż trzech, pierwszy wyraz tytułu).
8.2.5.1. Zasady sporządzania przypisów bibliograficznych (skróconych
opisów bibliograficznych)
Między zawartością przypisów bibliograficznych a zawartością opisów bibliograficznych
w bibliografii załącznikowej istnieje ścisłe powiązanie. Jedne i drugie mają ten sam kształt.
Poniżej podano przykłady, najczęściej spotykanych w pracach dyplomowych, przypisów
bibliograficznych. Dla wzbogacenia wiedzy odsyłamy czytelnika do ww. norm i do książki
M. Antczak i A. Nowackiej: Przypisy, powołania, bibliografia załącznikowa. Jak tworzyć i
stosować. Podręcznik.
8.2.5.1.1. Ogólne zasady sporządzania bibliografii załącznikowej
Ww. normy ustalają obowiązkową kolejność elementów przypisów bibliograficznych
dotyczących dokumentów piśmienniczych (PN-ISO 690: 2002) i elektronicznych (PN-ISO
690-2: 1999) oraz określają zasady przejmowania i prezentacji informacji pochodzących ze
źródłowego dokumentu. Ponadto ustalają elementy obowiązkowe, które musimy umieścić w
opisie oraz elementy fakultatywne, które możemy pominąć.
PRZYKŁAD (książka jednotomowa w całości, pogrubioną czcionką napisano elementy
obowiązkowe)
Autor/autorzy: Tytuł. Podtytuł. Współpracownicy (tłumacz, ilustrator, itp.). Wydanie.
Miejsce wydania: Wydawca, rok wydania, objętość (liczba stron). Seria. Uwagi. ISBN.
WERSJA I (elementy obowiązkowe i wybrane fakultatywne)
15
16
Antczak Mariola, Nowacka Anna: op. cit., s. 19.
Encyklopedia wiedzy o książce. op. cit., s. 2022.
15
Grad Jan, Karczmarek Urszula: Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu. Skrypt dla
studentów kulturoznawstwa. Wyd. 3 popr. i uzup. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2005. ISBN 83-2321471-9.
WERSJA II (tylko elementy obowiązkowe)
Grad Jan, Karczmarek Urszula: Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Wyd. 3 popr. i uzup. 2005.
ISBN 83-232-1471-9.
Należy wybrać jedną z wersji (tylko elementy obowiązkowe lub obowiązkowe i
fakultatywne) sporządzania przypisów w swojej bibliografii załącznikowej i konsekwentnie
od początku do końca ją stosować.
8.2.5.1.1.1. Interpunkcja
Zasady stosowania interpunkcji w przypisach bibliograficznych nastręczają studentom, i
nie tylko, wiele trudności. Przyczyną tego jest fakt, iż różne wydawnictwa, instytuty
naukowe, uczelnie, itd. różnie stosują interpunkcję w przypisach bibliograficznych i
bibliografii załącznikowej w swoich publikacjach. Każdy ma rację, gdyż norma nie nakazuje
nam jednolitego systemu interpunkcyjnego, jak to ma miejsce w przypadku określenia
ujednoliconego porządku lub kolejności prezentacji poszczególnych elementów przypisów
bibliograficznych.
Podstawową zasadą stosowania interpunkcji w przypisach, powołaniach, bibliografii
załącznikowej jest konsekwencja, czyli należy wybrać, a następnie konsekwentnie stosować,
jednolity system interpunkcji we wszystkich przypisach bibliograficznych (opisach
bibliograficznych) w całej pracy17.
Każdy element opisu należy oddzielić stosując odpowiednie znaki interpunkcyjne
(kropka, przecinek, dwukropek, pauza18, itp.)19. W celu odróżnienia poszczególnych
elementów dopuszcza się stosowanie – obok znaków interpunkcyjnych – podkreśleń i
różnego rodzaju czcionek, np. pogrubień dla nazwisk autorów, kursywę dla oznaczenia
tytułów20.
Dla uniknięcia pomyłek, najłatwiejszym sposobem jest stosowanie przecinka, jako znaku
oddzielającego każdy element opisu21. Chociaż, zdaniem autorki niniejszej pracy, w
niektórych przypadkach może stać się nieczytelny, gdy np. będziemy mieli do czynienia z
utworem, którego tytuł i nazwisko autora jest imieniem, np.: Jurek, Jerzy, Beata, Warszawa,
WSiP, 1965.
Chociaż cytowane normy nie wspominają o konieczności stawiania kropek na końcu
przypisów bibliograficznych, to w przykładach zawartych w normach występują. Dlatego
uznano, że każdy opis należy zakończyć kropką.
17
PN-ISO 690:2002, Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura, [Rozdz.] 6.4
Interpunkcja, s. 10; PN-ISO 690-2: 1999, Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części, [Rozdz.] 6.4 Interpunkcja, s. 16.
18
Wg wymienionych norm: pauzę także zalicza się do znaków interpunkcyjnych.
19
Tamże.
20
PN-ISO 690 : 2002, [Rozdz.] 6.5 Krój czcionki, s. 11; PN-ISO 690-2 : 1999, [Rozdz.] 6.5 Krój czcionki , s.
16.
21
Antczak Mariola, Nowacka Anna: op. cit., s. 92.
16
PRZYKŁADY
Siwiński W., Adaptacja do zawodu animatora rekreacji i turystyki, Poznań, Akademia
Wychowania Fizycznego, 2002, ISBN 83-86336-98-6.
Siwiński Wiesław.: Adaptacja do zawodu animatora rekreacji i turystyki. Poznań: Akademia
Wychowania Fizycznego, 2002. ISBN 83-86336-98-6.
SIWIŃSKI W.: Adaptacja do zawodu animatora rekreacji i turystyki. Poznań: Akademia
Wychowania Fizycznego 2002. ISBN 83-86336-98-6.
8.2.5.1.1.2. Autor
Imiona należy podawać po nazwisku. Dopuszcza się skracanie imion do inicjałów.
Jeżeli dokument odzwierciedla zbiorową myśl lub działalność danej instytucji (ciała), np.
sprawozdania komitetów, protokoły z konferencji, itp. lub jeśli dokument ma głównie charakter
administracyjny, np. regulaminy - to podajemy nazwę instytucji (ciała zbiorowego)22.
Jako autora można podawać nazwy redaktorów publikacji składających się z prac pochodzących z
różnych źródeł lub artykułów kilku autorów, pod warunkiem że redaktor jest wyraźnie wskazany w
publikacji. Po nazwisku redaktora zaleca się podanie w nawiasach okrągłych skrótu „red.” lub jego
odpowiednika23.
8.2.5.1.1.3. Numer znormalizowany ISBN
ISBN - Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki (International Standard Book
Number) - to nowy, obowiązkowy element przypisu (opisu) bibliograficznego, który służy do
jednoznacznej identyfikacji wydawcy i wydawanych przez niego wydawnictw zwartych.
Zbudowany jest z trzech części. Pierwsza oznacza język albo kraj pochodzenia. Polska ma
numer 83. Druga część oznacza wydawcę, a trzecia numer książki. W książkach wydanych po
1 stycznia 2007 r. 13-cyfrowy24.
W przypadku części, artykułów, itp. w książkach jest to element fakultatywny
(nieobowiązkowy)25.
Jeśli numer ISBN w publikacji nie występuje, szczególnie w starszych wydaniach, to ten
element opisu pomijamy.
8.2.5.1.2. Przypisy bibliograficzne (w przykładach podano dwie wersje: I zastosowano
przecinek jako znak oddzielający każdy element opisu; II znaki interpunkcyjne mieszane)
8.2.5.1.2.1. DOKUMENTY PIŚMIENNICZE
8.2.5.1.2.1.1. KSIĄŻKI JEDNOTOMOWE (prace autorskie)
Wersja I
ZACZYŃSKI W. P., Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich,
Warszawa, Wydawnictwo „Żak”, 1995, ISBN 83-903103-7-6.
22
PN-ISO 690: 2002, [Rozdz.] 7.1.1 Osoby i ciała zbiorowe, s.11.
Tamże.
24
Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki ISBN. Instrukcja [online]. Warszawa: Biblioteka
Narodowa 2007 [dostęp 10 listopada 2009]. Dostępny w World Wide Web:
< http://www.bn.org.pl/download/document/1234530226.doc>.
25
PN-ISO 690: 2002, [Rozdz.] 7.10 Numer znormalizowany, s. 18.
23
17
Wersja II
Zaczyński Władysław Piotr: Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i
magisterskich. Warszawa: Wydawnictwo „Żak” 1995. ISBN 83-903103-7-6.
8.2.5.1.2.1.2. KSIĄŻKI JEDNOTOMOWE (prace zbiorowe)
Wersja I
WYRZYKOWSKI J. (red. nauk.), Studia nad czasem wolnym mieszkańców dużych miast
Polski i jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę, Wrocław, Wydawnictwo
AWF Wrocław, 2000, ISBN 83-87389-54-4.
Wersja II
Wyrzykowski Jerzy (red. nauk.): Studia nad czasem wolnym mieszkańców dużych miast
Polski i jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę. Wrocław: Wydawnictwo
AWF Wrocław 2000. ISBN 83-87389-54-4.
8.2.5.1.2.1.3. ARTYKUŁY W PRACACH ZBIOROWYCH
Wersja I
MAJ B., Społeczne uwarunkowania wychowania do rekreacji ruchowej dzieci i młodzieży. W:
Wyrzykowski J. (red. nauk.), Studia nad czasem wolnym mieszkańców dużych miast Polski i
jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę, Wrocław, Wydawnictwo AWF
Wrocław, 2000, s. 191-196.
Wersja II
Maj Beata: Społeczne uwarunkowania wychowania do rekreacji ruchowej dzieci i młodzieży.
W: Wyrzykowski Jerzy (red. nauk.): Studia nad czasem wolnym mieszkańców dużych miast
Polski i jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę. Wrocław: Wydawnictwo
AWF Wrocław 2000, s. 191-196.
8.2.5.1.2.1.4. ARTYKUŁY W CZASOPISMACH
Wersja I
DENEK K., Pedagogiczne aspekty czasu wolnego, „Lider”, 2006 nr 12, s. 8-14.
Wersja II
Denek Kazimierz: Pedagogiczne aspekty czasu wolnego. „Lider” 2006 nr 12 s. 8-14.
8.2.5.1.2.1.5. PRACE NIEPUBLIKOWANE
Wersja I
KOWALSKA A., Wizerunek miasta jako element produktu turystycznego, Praca licencjacka,
Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, 2008, Komputeropis przechowywany w
Bibliotece Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
Wersja II
Kowalska Anna: Wizerunek miasta jako element produktu turystycznego. Praca licencjacka.
Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy 2008. Komputeropis przechowywany w Bibliotece
Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
18
8.2.5.1.2.1.6. USTAWY I ZARZĄDZENIA
Wersja I
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej, Dz. U. Nr 62 poz.
689; nowelizacje: z 2000 r. Nr 22, poz. 273; z 2001 r. Nr 22 poz. 249; z 2006 r. Nr 170, poz.
1217 i Nr 249, poz. 1832.
Wersja II
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej. Dz. U. Nr 62 poz. 689.
Nowelizacje: z 2000 r. Nr 22, poz. 273; z 2001 r. Nr 22 poz. 249; z 2006 r. Nr 170, poz. 1217
i Nr 249, poz. 1832.
8.2.5.1.2.1.7. NORMY
Wersja I
PN-ISO 690-2: 1999, Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części.
Wersja II
PN-ISO 690-2: 1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części.
8.2.5.1.2.1.8. MAPY
Wersja I
Poznań. Plan miasta, 1:25000, Warszawa-Wrocław, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Kartograficznych im. E. Romera, 1999, 1 karta złożona, ISBN 83-7000-161-0.
Wersja II
Poznań. Plan miasta. 1:25000. Warszawa-Wrocław: Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Kartograficznych im. E. Romera 1999. 1 karta złożona. ISBN 83-7000-161-0.
8.2.5.1.2.2. DOKUMENTY ELEKTRONICZNE
8.2.5.1.2.2.1. KSIĄŻKI NA CD-ROM
Wersja I
KOPALIŃSKI W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM], Wersja
1.0.3.16, Łódź, PRO-media, 1998, aktualizacja 25.11.1998, ISBN 83-7231-731-3.
Wersja II
Kopaliński Władysław: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM].
Wersja 1.0.3.16. Łódź: PRO-media 1998. Aktualizacja 25.11.1998. ISBN 83-7231-731-3.
19
8.2.5.1.2.2.2. KSIĄŻKI W INTERNECIE (prace autorskie)
Wersja I
SŁOWACKI J., Balladyna [online], Warszawa, Polska Biblioteka Internetowa, 2003 [dostęp
10 listopada 2009], Dostępny w World Wide Web:
<http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=MzgzMTEyOGIwOTY4&tyt=Balladyna&aut=&x=43&y
=13>.
Wersja II
Słowacki Juliusz: Balladyna [online]. Warszawa: Polska Biblioteka Internetowa 2003 [dostęp
10 listopada 2009]. Dostępny w World Wide Web:
<http://www.pbi.edu.pl/site.php?s=MzgzMTEyOGIwOTY4&tyt=Balladyna&aut=&x=43&y
=13>.
8.2.5.1.2.2.3. KSIĄŻKI W INTERNECIE (prace zbiorowe)
Wersja I
HABER L. H. (red.), Społeczeństwo informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II ogólnopolska
konferencja naukowa [online], Kraków, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne
AGH, 2004 [dostęp 10 listopada 2009], Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/index.php>.
Wersja II
Haber Lesław H. (red.): Społeczeństwo informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II
ogólnopolska konferencja naukowa [online]. Kraków: Uczelniane Wydawnictwa NaukowoDydaktyczne AGH 2004 [dostęp 10 listopada 2009]. Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/index.php>
8.2.5.1.2.2.4. ARTYKUŁY W KSIĄŻKACH W INTERNECIE (w pracach zbiorowych)
Wersja I
GOBAN-KLAS T., Ontologia Internetu [W:] Haber Lesław H. (red.), Społeczeństwo
informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II ogólnopolska konferencja naukowa [online],
Kraków, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, 2004 [dostęp 10 listopada
2009], Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/033-040.pdf>.
Wersja II
Goban-Klas Tomasz: Ontologia Internetu [W:] Haber Lesław H. (red.): Społeczeństwo
informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II ogólnopolska konferencja naukowa [online].
Kraków: Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH 2004 [dostęp 10 listopada
2009]. Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/033-040.pdf>.
8.2.5.1.2.2.5. ARTYKUŁY W CZASOPISMACH W INTERNECIE
Wersja I
DOBROWOLSKI P., Jak dostać się na Harvard, „Wprost” [online], Listopad 2009 nr 49
[dostęp 10 listopada 2009], Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wprost.pl/ar/177451/Jak-dostac-sie-na-Harvard/?I=1399>.
20
Wersja II
Dobrowolski Paweł: Jak dostać się na Harvard. „Wprost” [online]. Listopad 2009 nr 49
[dostęp 10 listopada 2009]. Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wprost.pl/ar/177451/Jak-dostac-sie-na-Harvard/?I=1399>.
8.2.5.1.2.2.6. DOKUMENTY SAMOISTNE W INTERNECIE (artykuły zamieszczone na
stronach WWW)
Wersja I
RAFA J., Etykieta Usenetu, In strona WSP w Krakowie[online], 1996-11-24 [dostęp 18
marca 2009], Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wsp.krakow.pl/papers/netykiet.html>.
Wersja II
Rafa Jarosław: Etykieta Usenetu. In strona WSP w Krakowie [online] 1996-11-24 [dostęp 18
marca 2009]. Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wsp.krakow.pl/papers/netykiet.html>.
8.2.5.2. Przykłady bibliografii załącznikowych
PRZYKŁAD I
Układ alfabetyczny, pozycje nienumerowane.
BIBLIOGRAFIA
DOBROWOLSKI P., Jak dostać się na Harvard, „Wprost” [online], Listopad 2009 nr 49
[dostęp 10 listopada 2009], Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wprost.pl/ar/177451/Jak-dostac-sie-na-Harvard/?I=1399>.
GOBAN-KLAS T., Ontologia Internetu [W:] Haber Lesław H. (red.), Społeczeństwo
informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II ogólnopolska konferencja naukowa [online],
Kraków, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, 2004 [dostęp 10
listopada 2009], Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/033-040.pdf>.
KOPALIŃSKI W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM], Wersja
1.0.3.16, Łódź, PRO-media, 1998, aktualizacja 25.11.1998, ISBN 83-7231-731-3.
KOWALSKA A., Wizerunek miasta jako element produktu turystycznego, Praca licencjacka,
Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, 2008, Komputeropis przechowywany w
Bibliotece Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
MAJ B., Społeczne uwarunkowania wychowania do rekreacji ruchowej dzieci i młodzieży
[W:] Wyrzykowski J. (red. nauk.), Studia nad czasem wolnym mieszkańców dużych miast
Polski i jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę, Wrocław, Wydawnictwo
AWF Wrocław, 2000, s. 191-196.
PN-ISO 690-2: 1999, Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części.
Poznań. Plan miasta, 1:25000, Warszawa-Wrocław, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Kartograficznych im. E. Romera, 1999, 1 karta złożona, ISBN 83-7000-161-0.
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej, Dz. U. Nr 62 poz.
689; nowelizacje: z 2000 r. Nr 22, poz. 273; z 2001 r. Nr 22 poz. 249; z 2006 r. Nr 170,
poz. 1217 i Nr 249, poz. 1832.
ZACZYŃSKI W. P., Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich,
Warszawa, Wydawnictwo „Żak”, 1995, ISBN 83-903103-7-6.
21
PRZYKŁAD II
Układ alfabetyczny, pozycje nienumerowane, datę umieszcza się po pierwszym elemencie
opisu.
BIBLIOGRAFIA
DOBROWOLSKI P. (2009), Jak dostać się na Harvard, „Wprost” [online], nr 49 [dostęp 10
listopada 2009]. Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wprost.pl/ar/177451/Jak-dostac-sie-na-Harvard/?I=1399>.
GOBAN-KLAS T. (2004), Ontologia Internetu [W:] Haber Lesław H. (red.), Społeczeństwo
informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II ogólnopolska konferencja naukowa [online],
Kraków, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH [dostęp 10 listopada
2009]. Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/033-040.pdf>.
KOPALIŃSKI W. (1998), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM],
Wersja 1.0.3.16, Łódź, PRO-media, aktualizacja 25.11.1998, ISBN 83-7231-731-3.
KOWALSKA A. (2008), Wizerunek miasta jako element produktu turystycznego, Praca
licencjacka, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, Komputeropis przechowywany w
Bibliotece Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
MAJ B., (2000), Społeczne uwarunkowania wychowania do rekreacji ruchowej dzieci i
młodzieży. [W:] Wyrzykowski J. (red. nauk.), Studia nad czasem wolnym mieszkańców
dużych miast Polski i jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę, Wrocław,
Wydawnictwo AWF Wrocław, s. 191-196.
PN-ISO 690-2: 1999, Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części.
Poznań. Plan miasta, 1:25000, Warszawa-Wrocław, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw
Kartograficznych im. E. Romera, 1999, 1 karta złożona, ISBN 83-7000-161-0.
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej, Dz. U. Nr 62 poz.
689; nowelizacje: z 2000 r. Nr 22, poz. 273; z 2001 r. Nr 22 poz. 249; z 2006 r. Nr 170,
poz. 1217 i Nr 249, poz. 1832.
ZACZYŃSKI W. P. (1995), Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i
magisterskich, Warszawa, Wydawnictwo „Żak”, ISBN 83-903103-7-6.
PRZYKŁAD III
Przykład bibliografii w układzie według formy wydawniczej. W obrębie poszczególnych
form wydawniczych układ alfabetyczny, pozycje numerowane.
BIBLIOGRAFIA
WYDAWNICTWA PIŚMIENNICZE
1. KOWALSKA A., Wizerunek miasta jako element produktu turystycznego, Praca
licencjacka, Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, 2008, Komputeropis
przechowywany w Bibliotece Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy.
2. MAJ B., Społeczne uwarunkowania wychowania do rekreacji ruchowej dzieci i młodzieży
[W:] Wyrzykowski J. (red. nauk.), Studia nad czasem wolnym mieszkańców dużych miast
Polski i jego wykorzystaniem na rekreację ruchową i turystykę, Wrocław, Wydawnictwo
AWF Wrocław, 2000, s. 191-196.
3. PN-ISO 690-2: 1999, Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części.
22
4. Poznań. Plan miasta, 1:25000, Warszawa-Wrocław, Polskie Przedsiębiorstwo
Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, 1999, 1 karta złożona, ISBN 83-7000-1610.
5. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej, Dz. U. Nr 62 poz.
689; nowelizacje: z 2000 r. Nr 22, poz. 273; z 2001 r. Nr 22 poz. 249; z 2006 r. Nr 170,
poz. 1217 i Nr 249, poz. 1832.
6. ZACZYŃSKI W. P., Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i
magisterskich, Warszawa, Wydawnictwo „Żak”, 1995, ISBN 83-903103-7-6.
WYDAWNICTWA ELEKTRONICZNE
7. DOBROWOLSKI P., Jak dostać się na Harvard, „Wprost” [online], Listopad 2009 nr 49
[dostęp 10 listopada 2009], Dostępny w World Wide Web:
< http://www.wprost.pl/ar/177451/Jak-dostac-sie-na-Harvard/?I=1399>.
8. GOBAN-KLAS T., Ontologia Internetu [W:] Haber Lesław H. (red.), Społeczeństwo
informacyjne – wizja czy rzeczywistość? II ogólnopolska konferencja naukowa [online],
Kraków, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, 2004 [dostęp 10
listopada 2009], Dostępny w Internecie:
< http://winntbg.bg.agh.edu.pl/skrypty2/0095/033-040.pdf>.
9. KOPALIŃSKI W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM],
Wersja 1.0.3.16, Łódź, PRO-media, 1998, aktualizacja 25.11.1998, ISBN 83-7231-731-3.
8.3. Materiały informacyjno-pomocnicze
Materiały informacyjno-pomocnicze, to części składowe pracy ułatwiające korzystanie z
niej. Należą do nich między innymi26:
- wykaz ilustracji,
- wykaz tablic,
- spis treści,
- żywa pagina (powtarzający się na każdej stronie, u góry, skrócony tytuł pracy,
rozdziału lub nazwisko autora) – element fakultatywny.
9. Opracowanie kwestionariusza ankiety
Często studenci przygotowując prace seminaryjne zbierają interesujące ich dane przy
pomocy ankiety, czyli student-badacz zadaje konkretne pytania badanym osobom. Ankieta
ma postać kwestionariusza i może składać się z pytań zamkniętych i otwartych 27:
 Pytania zamknięte:
- Pytania z kategoriami do wyboru, np.:
Gdzie najczęściej korzystasz z Internetu (wybierz jedną odpowiedź)?
 w domu,
 w bibliotece szkolnej,
 na kółku informatycznym,
 w kawiarence internetowej,
 w miejscu pracy rodziców,
 u znajomych, rodziny,
26
PN-78/N-01222.05 Kompozycja wydawnicza książki. Materiały informacyjno-pomocnicze.
Kwieciński Z., Śliwerski B. (red. nauk.): Pedagogika. Podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo
Naukowe PWN 2004, s. 51-52.
27
23
 w innym miejscu.
- Pytania ze skalą, np.:
Od kiedy zacząłem (zaczęłam) korzystać z Internetu mniej czasu
poświęcam na rekreację ruchową (właściwą odpowiedź podkreśl
krzyżykiem):
 zdecydowanie tak,
 raczej tak,
 raczej nie,
 zdecydowanie nie,
 trudno powiedzieć.
- Pytania z rangami, np.:
W jaki sposób spędzasz czas wolny od nauki i obowiązków
domowych (możesz wybrać kilka odpowiedzi – dokonaj ich
hierarchizacji od najważniejszej do najmniej ważnej przypisując
im numery od 1 do X)?
 czytam książki,
 czytam prasę,
 oglądam telewizję,
 słucham muzyki,
 chodzę do kina,
 spędzam ze znajomymi (dyskoteki, spotkania, randki),
 spędzam z rodziną (spacery, rozmowy),
 uczęszczam na kółka zainteresowań,
 spędzam przed komputerem bez dostępu do Internetu,
 spędzam w Internecie,
 uprawiam sport,
 nudzę się,
 inaczej.
 Pytania otwarte, które przyjmują postać, np.:
Na jakich lekcjach w Twojej szkole wykorzystywany jest Internet i w jaki
sposób (wypowiedz się)? ....................................................................................
10. Wskazówki techniczne
Praca powinna być napisana bardzo starannie, na komputerze. Szczególną uwagę powinno
zwrócić się na błędy ortograficzne, stylistyczne, literówkę. Należy przestrzegać następujących
zasad:
▪ Tytuły rozdziałów: drukowane;
▪ Tytuły podrozdziałów: pogrubione;
▪ Przed i po każdym tytule 1 wiersz przerwy;
▪ Po tytułach (pracy, rozdziałów, podrozdziałów) nie stawiamy kropek;
▪ Odstępy między wierszami: 1,5;
▪ Nowy akapit – wcięcie 4 litery;
▪ Czcionka – Times New Roman 12 lub 13 kpt.;
▪ Marginesy: lewy 3,5 cm, prawy 2 cm, górny i dolny 2,5 cm;
24
▪
Numerowanie stron: u dołu strony, środek bądź zewnętrzny róg. Pierwsza strona nie
posiada numeru.
BIBLIOGRAFIA
1. Antczak Mariola, Nowacka Anna: Przypisy, powołania, bibliografia załącznikowa. Jak
tworzyć i stosować. Podręcznik. Wyd. 2 popr. Warszawa: Wydawnictwo SBP 2008. ISBN
978-83-61464-13-6.
2. Birkenmajer Aleksander [i in.] (red. nauk): Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław:
Zakł. Nar. im. Ossolińskich 1971.
3. Boć Jan: Jak pisać pracę magisterską. Wyd. 7. Wrocław: Kolonia Limitem 2009. ISBN
978-83-60631-31-7.
4. Gambarelli Gianfranco, Łucki Zbigniew: Jak przygotować pracę dyplomową lub
doktorską. Wybór tematu, pisanie, prezentowanie, publikowanie. Wyd. 4. Kraków:
UNIVERSITAS 2001. ISBN 83-7052-550-4.
5. Gierz Wiesława: Jak pisać pracę licencjacką? Poradnik metodyczny. Gdańsk: Wyższa
Szkoła Turystyki i Hotelarstwa 1998. ISBN 83-908846-1-5.
6. Kwieciński Zbigniew, Śliwerski Bogusław. (red. nauk.): Pedagogika. Podręcznik
akademicki. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2004. ISBN 83-01-14055-0.
7. Majchrzak Jadwiga, Mendel Tadeusz: Metodyka pisania prac magisterskich i
dyplomowych. Poradnik pisania prac promocyjnych oraz innych opracowań naukowych
wraz z przygotowaniem ich do obrony lub publikacji. Wyd. 3. Poznań: Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu 1996. ISBN 83-87152-69-2.
8. Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki ISBN. Instrukcja [online]. Warszawa:
Biblioteka Narodowa 2007 [dostęp 10 listopada 2009]. Dostępny w World Wide Web:
< http://www.bn.org.pl/download/document/1234530226.doc>.
9. Oliver Paul: Jak pisać prace uniwersyteckie. Poradnik dla studentów. Kraków:
Wydawnictwo Literackie 1999. ISBN 83-08-02889-6
10. PN-78/N-01222.04 Kompozycja wydawnicza książki. Materiały uzupełniające tekst
główny.
11. PN-78/N-01222.05 Kompozycja wydawnicza książki. Materiały informacyjnopomocnicze.
12. PN-ISO 690: 2002 Dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Zawartość, forma i struktura.
13. PN-ISO 690-2: 1999 Informacja i dokumentacja. Przypisy bibliograficzne. Dokumenty
elektroniczne i ich części.
14. Pułło Andrzej: Prace magisterskie i licencjackie. Wskazówki dla studentów. Wyd. 4
zmien. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis 2006. ISBN 83-7334-557-4.
15. Siwiński Wiesław: Metody badań pedagogicznych w dziedzinie kultury fizycznej i
turystyki. Wyd. 2 uzup. Poznań: Wydawnictwo AWF 1997. ISBN 0303-5107.
16. Węglińska Maria: Jak pisać pracę magisterską? Poradnik dla studentów. Kraków:
Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2004. ISBN 83-7308-328-6.
17. Zaczyński Władysław: Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i
magisterskich. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie ŻAK 1995. ISBN 83-903103-7-6.