więcej - Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie

BEZDOMNOŚĆ
Analiza zbiorowości
i formy wsparcia osób bezdomnych
w gminie Śrem w 2006 roku.
Opracowanie Maria Świdurska –
Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie
1
Ośrodek Pomocy Społecznej
ul. Mickiewicza 40
63-100 Śrem
tel. (0 61) 28 36 107
fax. (0 61) 28 33 989
www.opssrem.lap.pl
Oddział
ul. Okulickeigo 3
63-100 Śrem
tel. (0 61) 28 39 997
poniedziałek 8.00-16.00
środa 7.00 -18.00
wtorek, czwartek, piątek 7.00-15.00
2
Problematyka bezdomności
DEFINICJA
BEZDOMNOŚCI I OSOBY BEZDOMNEJ
Bezdomność - to sytuacja osób, które z różnych przyczyn, czasowo lub trwale
nie są w stanie zapewnić sobie schronienia spełniającego minimalne warunki
pozwalające uznać je za pomieszczenie mieszkalne. (1)
Osoba bezdomna - osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym
w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym
zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów
o ewidencji ludności i dowodach osobistych, a także osobę niezamieszkującą
w
lokalu
mieszkalnym
i
zameldowaną
na
pobyt
stały
(2)
w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania.
Chodzi tu przy tym zarówno o niemożność prawną, jak i faktyczną. Może ona
dotyczyć osób nie zamieszkujących w lokalu z powodu konfliktu z rodzina,
czy tez sytuacji, w której stan prawny nieruchomości po śmierci właściciela
nie został ustalony.
Przymeński A. 1997, Bezdomność - Społeczno-ekonomiczne uwarunkowania zjawiska na
przykładzie Poznania, Praca socjalna, Nr3,
(2 ) Ustawa z dnia z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004r., Nr 64 poz.
593 z późn. zm.).
(1 )
3
Zarys struktury osób bezdomnych
korzystających ze wsparcia socjalnego
Bezdomni w gminie Śrem w przeważającej mierze są mężczyznami
i są to osoby wymeldowane, z którymi rodzina nie chce
utrzymywać kontaktu.
S TRUKTURA P ŁCI W Ś RÓD BE ZDOMNY CH
8%
92%
kobiety
mężczyźni
Bezdomni to najczęściej mężczyźni
w wieku pomiędzy
46 a 55 rokiem życia.
Struktura wiekowa bezdomnych:
· 15-25 lat - 4%
· 26-35 lat - 8%
· 36-45 lat - 25%
· 46-55 lat - 45%
· powyżej 55 lat - 16%
Wskutek wyniszczających zdrowie
warunków życia większość tych osób
charakteryzuje się złym
stanem zdrowia.
4
50
45
40
Najczęściej są to osoby:
 rozwiedzione - 50 %,
 panny/kawalerowie - 29%,
 zamężne/żonaci - 12%,
 w separacji - 8%,
35
rozw iedzone
30
panny/kaw alerow ie
25
20
zamężne/żonaci
15
separacja
10
5
0
1
WYKSZTAŁCENIE
8%
25%
Wykształcenie osób bezdomnych:
 podstawowe – 25 %,
 zawodowe – 67 %,
 średnie – 8 %,
67%
podstawowe
zawodowe
średnie
5
Wśród osób bezdomnych:
• 58 % nie posiada źródła stałego dochodu, w tym 33%
utrzymuje się z prac dorywczych,
• 4 % utrzymuje się z pracy stałej,
• 21 % korzysta ze świadczeń emerytalnych i rentowych,
• 17 % korzysta ze świadczeń pomocy społecznej.
21%
33%
25%
17%
4%
emerytura lub renta
bez stałego dochodu
zasiłki OPS-u
prace dorywcze
praca
6
Pozostawanie w bezdomności:




krócej niż rok – 13 %,
1-3 lat – 33 %,
4-5 lat – 46 %,
6 lat i więcej – 8 %,
Pozostawanie w stanie bezdomności prowadzi z czasem do nabycia
zespołu postaw i zachowań określanych przez psychologów jako
syndrom bezdomności (jest to faza, kiedy bezdomny w pełni
przystosowuje się do warunków bezdomności). Bezdomny stara
się wygodnie urządzić w schronisku, podjąć pracę i płacić za
swój pobyt. Dalsza faza bezdomności, kiedy bezdomny traci
wszelką motywację do podejmowania prób wychodzenia
z bezdomności. Jego ambicje i zainteresowania idą w kierunku
znalezienia w schronisku jakieś stałej funkcji. Przystosowuje się
do warunków bezdomności i nie potrafi samodzielnie
funkcjonować w środowisku.
7
Przyczyny bezdomności
Rejestrowane w gminie Śrem
przyczyny bezdomności to:







Konflikty rodzinne, trwały rozpad związku małżeńskiego
z koniecznością opuszczenia mieszkania,
Bezrobocie, utrata źródeł utrzymania,
Uzależnienie alkoholowe,
Brak możliwości powrotu do mieszkania po opuszczeniu
zakładu karnego,
Utrata mieszkania z powodu eksmisji za zaległości
czynszowe,
Brak motywacji do podjęcia zatrudnienia,
Przemoc w rodzinie.
8
Świadczenia z pomocy społecznej
Pomocy społecznej udziela się osobom
i rodzinom w szczególności z powodu:















Ubóstwa,
Sieroctwa,
Bezdomności,
Bezrobocia,
Niepełnosprawności,
Długotrwałej lub ciężkiej choroby,
Przemocy w rodzinie,
Potrzeby ochrony macierzyństwa lub
wielodzietności,
Bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa
domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych
i wielodzietnych,
Braku umiejętności w przystosowaniu do życia
młodzieży po opuszczeniu placówki
opiekuńczo-wychowawczej,
Trudności w integracji osób, które otrzymały
status uchodźcy,
Trudności w przystosowaniu do życia po
opuszczeniu zakładu karnego,
Alkoholizmu lub narkomanii,
Zdarzenia losowego i sytuacji krysysowej,
Klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Prawo do świadczeń przysługuje:




Od 1 stycznia do 30 września 2006 r.
Osobie samotnie gospodarującej, której
dochód nie przekracza kwoty 461,00 zł,
Osobie w rodzinie, w której dochód na osobę
nie przekracza kwoty 316,00 zł,
Od 1 października 2006 r.
Osobie samotnie gospodarującej, której
dochód nie przekracza kwoty 477,00 zł,
Osobie w rodzinie, w której dochód na osobę
nie przekracza kwoty 351,00 zł,
przy jednoczesnym wystąpieniu co
najmniej jednej z obok wymienionych
okoliczności.
9
Wsparcie osób bezdomnych




Osoba lub rodzina ma prawo do schronienia, posiłku
i niezbędnego ubrania, jeżeli jest tego pozbawiona.
Udzielenie schronienia następuje przez przyznanie
tymczasowego miejsca noclegowego w noclegowniach,
schroniskach, domach dla bezdomnych i innych
miejscach do tego przeznaczonych.
Przyznanie niezbędnego ubrania następuje przez
dostarczenie osobie potrzebującej bielizny, odzieży
i obuwia odpowiednich do jej indywidualnych
właściwości oraz pory roku.
Pomoc doraźna albo okresowa w postaci jednego
gorącego posiłku dziennie przysługuje osobie, która
własnym staraniem nie może go sobie zapewnić.
10
Pomoc dla osób bezdomnych
Pomoc dla osób bezdomnych i nie posiadających stałego miejsca pobytu
realizowana jest w głównie w formie świadczeń niepieniężnych.
Prowadzone jest dożywianie w formie gorącego posiłku oraz prowiantu.
Posiłki wydawane są w Kuchni Społecznej. Jednostkowy koszt gorącego
posiłku z prowiantem – 6,00zł, natomiast prowiantu – 6,50zł.
Z tej formy w 2006r. skorzystało 15 osób bezdomnych –
łączny koszt dożywiania – 23 037 zł.
Udzielane są świadczenia w formie zasiłku stałego, opłacenia składek na
ubezpieczenie zdrowotne, zasiłki celowe w formie zakupu leków,
pokrycia kosztów przejazdu na leczenie uzależnień, wydania
dokumentów tożsamości, zakupu środków czystości.
Z tej formy wsparcia skorzystało łącznie 41 osób bezdomnych, którym
przyznano pomoc w łącznej kwocie 32 087 zł.
Natomiast postępowanie administracyjne w sprawnie osób bezdomnych
obejmowało wydanie 75 skierowań do Hostelu Socjalnego
i Schroniska dla Kobiet.
W 2007r. Ośrodek Pomocy Społecznej dysponuje środkami finansowymi
na zabezpieczenie świadczeń dla osób bezdomnych.
11
Charakterystyka świadczeniobiorców gminy Śrem
Przesłanki uzasadniające przyznanie pomocy w ramach zadań własnych i zleconych
Liczba rodzin
Ogółem
w tym: na wsi
Liczba osób
w rodzinach
Ubóstwo
572
112
855
Bezrobocie
528
153
1 771
Niepełnosprawność
401
105
885
Bezradność w sprawach opiek.-wych. i prowadzenia gospo.
domowego
216
93
1 014
Długotrwała lub ciężka choroba
212
30
510
Rodziny niepełne
119
54
397
Rodziny wielodzietne
78
31
540
Przemoc w rodzinie
63
1
276
Potrzeba ochrony macierzyństwa
61
7
340
Alkoholizm
56
30
97
Bezdomność
41
9
45
Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z
zakładu karnego
3
1
8
Zdarzenia losowe
3
1
15
Wyszczególnienie
Analiza zjawiska bezdomności pozwala stwierdzić, że występuje silny
związek między bezdomnością a alkoholizmem, bezrobociem,
narkomanią i karalnością sądową.
12
Program wsparcia osób bezdomnych realizowany
przez Ośrodek Pomocy Społecznej
Indywidualny program wychodzenia z bezdomności
zawiera szczegółowy zakres i rodzaj działań osoby bezdomnej
w rozwiązywaniu własnych problemów życiowych,
uwzględniając aktywne współdziałanie osoby bezdomnej
oraz zakres i rodzaj działań pracownika socjalnego,
polegający w szczególności na pracy socjalnej
oraz pomocy m. in. w uzyskaniu należnych świadczeń,
uzyskaniu pracy, podjęciu terapii lub leczenia,
rozwiązaniu problemów mieszkaniowych i rodzinnych.
Umowa w sprawie realizacji programu wychodzenia z bezdomności
zostaje zawarta na okres nie krótszy niż 3 miesiące.
Nad jego realizacją czuwa specjalista pracy socjalnej.
W 2006 roku 52 osoby zgłosiły się do Ośrodka Pomocy Społecznej
z prośbą o pomoc z powodu bezdomności, w tym 6 kobiet.
39 osób bezdomnych podpisało umowę w sprawie realizacji programu wychodzenia
z bezdomności,
13
z tego 13 osób bezdomnych się usamodzielniło.
W ramach prowadzonego wsparcia dla osób bezdomnych,
specjalista pracy socjalnej współpracuje
z lokalnymi instytucjami i organizacjami:









Fundacją na Rzecz Rewaloryzacji Miasta Śrem;
Komendą Powiatową Policji w Śremie;
Strażą Miejską w Śremie;
Szpitalem w Śremie;
Przychodniami Lekarza Rodzinnego na terenie miasta Śrem;
Polskim Komitetem Pomocy Społecznej w Śremie;
Towarzystwem Pomocy Potrzebującym im. Św. Brata Alberta w Śremie;
Zespołem Kuratorskiej Służby Sądowej w Śremie;
Przychodnią Leczenia Uzależnień i Współuzależnień w Śremie.
W okresie od stycznia do grudnia 2006r. odbyły się 3 spotkania
z funkcjonariuszami Straży Miejskiej i Komendy Powiatowej Policji
oraz przedstawicielami Fundacji na Rzecz Rewaloryzacji Miasta Śrem
i Przychodni Leczenia Uzależnień i Współuzależnień.
Celem spotkań była analiza sytuacji osób bezdomnych na terenie gminy Śrem,
ustalenie zasad współpracy, szczególnie w okresie zimowym oraz
sprawne podejmowanie interwencji w przypadku niekorzystnych
warunków pogodowych.
Ponadto przez cały rok odbywają się systematyczne spotkania specjalisty pracy socjalnej
Ośrodka i pracownika socjalnego Fundacji mające na celu wymianę informacji dotyczących osób
bezdomnych znajdujących się w Hostelu socjalnym
14
i Schronisku.
W ramach pracy socjalnej,
prowadzonej z osobami bezdomnymi,
podejmowana jest regularna współpraca
z organizacjami pozarządowymi i instytucjami
w zakresie:





możliwości udzielenia pomocy rzeczowej;
rozwiązywania problemów rodzinnych;
rozwiązywania problemów uzależnień;
rozwiązywania spraw mieszkaniowych;
poszukiwania zatrudnienia.
15
Wsparcie osób bezdomnych
Poradnictwo specjalistyczne
w szczególności prawne, psychologiczne i rodzinne
udziela się osobom i rodzinom, które mają trudności lub wykazują
potrzebę wsparcia w rozwiązywaniu swoich problemów życiowych.
Poradnictwo prawne obejmuje udzielanie informacji
o obowiązujących przepisach z zakresu ochrony praw lokatorów,
prawa rodzinnego i opiekuńczego, zabezpieczenia społecznego.
Poradnictwo psychologiczne realizuje się
przez procesy diagnozowania, profilaktyki i terapii.
Poradnictwo rodzinne obejmuje szeroko rozumiane
problemy funkcjonowania rodziny, a także terapię rodzinną.
16
Działalność Obywatelskiej Pomocy Prawnej
jest jednym z elementów wsparcia
osób bezdomnych
w przezwyciężeniu trudnej sytuacji.
Umożliwia przedstawienie dostępnych sposobów
pomocy, zachęcenie osób znajdujących się trudnej
sytuacji życiowej do korzystania z różnych uprawnień,
z których mogą korzystać, ale nie zawsze wiedzą
o ich istnieniu.
17
Zmniejszanie obszarów wykluczenia społecznego to jeden
z priorytetów w Narodowej Strategii Spójności
na lata 2007 – 2013 ujęte w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.
Grupy zagrożone wykluczeniem społecznym:
Osoby długotrwale bezrobotne,
 Osoby niepełnosprawne,
 Dzieci i młodzież,

Grupy osób podatne na wykluczenie:
Samotne matki i kobiety pozostające poza rynkiem pracy,
 Samotne osoby starsze, pozbawione lub w niedostatecznym
stopniu korzystające z dostępu do usług społecznych,
 Osoby bezdomne, byli więźniowie
 Romowie i imigranci.

Źródło: Narodowa Strategia Spójności na lata 2007 – 2013
- Program Operacyjny Kapitał Ludzki
18
Program Klubu zakłada realizację różnych form
edukacyjnych,
dla
osób
zagrożonych
wykluczeniem społecznym, w tym bezdomnych.
Wykluczenie
społeczne
to
sytuacja
uniemożliwiająca lub znacznie utrudniająca
jednostce lub grupie zgodnie z prawem pełnienie
ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych
i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów
i zdobywanie dochodów w sposób godny.
19
Realizuje programy z zakresu reintegracji
społecznej i zawodowej.


Reintegracja
społeczna
czyli
odbudowywanie
i podtrzymywanie u osób uczestniczących w zajęciach
Klubu umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności
lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy,
zamieszkania i pobytu.
Reintegracja zawodowa czyli odbudowywanie
i podtrzymywanie u osoby uczestniczącej w zajęciach
Klubu zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na
rynku pracy.
20
Formy pomocy dla osób bezdomnych
Od stycznia 2007r. w Klubie Integracji Społecznej
osoby korzystające ze wsparcia socjalnego mogą
uzyskać porady prawne.
Można zasięgnąć porad między innymi w
sprawach mieszkaniowych, rodzinnych,
świadczeń socjalnych, ubezpieczeń
społecznych, zatrudnienia i bezrobocia,
prawa karnego, cywilnego.
21
Działania wobec bezdomnych
Same rozwiązania prawne nie zapewniają skutecznej walki
ze zjawiskiem bezdomności.
Jest to zjawisko rozwijające się fazami i zatem proces wychodzenia
z bezdomności nie może być rozumiany jako działanie proste i
jednorazowe.
Powinien to być długofalowy program socjalny:




Pomoc doraźna,
Pobyt w Hostelu Socjalnym,
Mieszkanie chronione,
Samodzielne funkcjonowanie w środowisku.
Aby taki program mógł być realizowany konieczny jest etap działań
poprzedzających, na który składa się:
 Diagnoza sytuacji osoby wykluczonej oraz próba dotarcia do przyczyn tej
sytuacji (współpraca rożnych podmiotów),
 W odniesieniu do osób uzależnionych podjęcie odpowiedniej terapii,
 Rozbudzenie motywacji do pracy nad sobą, do podjęcia pracy zawodowej,
do usamodzielnienia życiowego.
W cały tym procesie duże znaczenie mają dwa elementy: praca z i nad osobą
bezdomną, by przywrócić jej poczucie wartości pracy i celu życia oraz praca
nad otoczeniem, by zmodyfikować szereg negatywnych stereotypów
o tych osobach.
22
Potrzeby w zakresie bezdomności

Prowadzenie w większym stopniu pracy socjalnej
z osobami zagrożonymi bezdomnością,

Odpowiedni zespół specjalistów realizujących
profesjonalne wsparcie osób bezdomnych,

Opracowanie
indywidualnych
programów
wychodzenia z bezdomności (poszukiwanie
stałych miejsc zamieszkania, przydzielanie
mieszkań z zasobów gminy, pomoc w nawiązaniu
zerwanych stosunków rodzinnych, powrót do
rodziny,
udzielanie
pomocy
prawnej
i psychologicznej, umożliwienie i pomoc
w leczeniu uzależnień),
23
Potrzeby w zakresie bezdomności

Organizowanie
mieszkań
readaptacyjnych
(chronionych, wspieranych) dla osób chcących
wyjść z bezdomności,

Udzielanie pomocy dla osób zagrożonych
bezdomnością, które na skutek złej sytuacji
finansowej nie są w stanie regulować czynszu za
lokal mieszkalny bądź dopłaty po otrzymaniu
dodatku mieszkaniowego celem zapobieżenia
bezdomności (pomoc finansowa w zakresie
świadczeń pomocy społecznej, zamiana mieszkań,
możliwość
odpracowania
zaległości
czynszowych),
24
Potrzeby w zakresie bezdomności

Doskonalenie
systemu
informowania
o możliwościach uzyskania pomocy przez osoby
bezdomne poprzez współprace z mediami
i instytucjami: przychodnie, policja, staż miejska,
zarządcy budynków,

Reintegracja społeczna i zawodowa poprzez
organizowanie zatrudnienia socjalnego dla osób
objętych
programem
wychodzenia
z bezdomności.
25
KRAJOWY PROGRAM
„ZABEZPIECZENIE SPOŁECZNE
I INTEGRACJA SPOŁECZNA NA LATA
2006-2008”
Działania na rzecz osób bezdomnych będą
wspierane przez resortowy „Program Osłonowy
Przeciwdziałania Wykluczeniu Społecznemu Osób
Bezdomnych i Zagrożonych Bezdomnością”
koordynowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej a realizowany przez organizację
pozarządowe
i
jednostki
samorządu
terytorialnego.
26