Program Ochrony Środowiska - BIP

Transkrypt

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DL A GM INY CZERM IN
SPIS TREŚCI
I . WS T ĘP . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .
. . . . .. . . .. . . .6
1 . 1. Po d st a wa p ra w na op r a co w an i a .. . . .. .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . . .6
1 . 2. P r ze d m i ot i za k r e s o p ra c o wa n i a. . . .. .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . .6
1 . 3. Po t r z eb a i c e l op r a c o wa n ia . . .. . .. . . .. .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . .
. . . . .. . . .. . .6
1 . 4. T e r m i no l og i a
1 . 4. 1 . Te r m i n o lo g i a z za k r e su r o z wo j u z ró w n o wa ż one go .
. . . . .. . . .. . .7
1 . 4. 2 . Te r m i n o lo g i a z za k r e su oc h r on y ś ro do w i s k a .. . .. . . ..
. . . . .. . . .. . .8
1 . 4. 3 . Te r m i n o lo g i a
z
z a k re s u
go sp od a r k i
w o dn o -
ś c i e k o we j . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. .. . . . .. . . .. . . .. .
. . . . .. . . .. . 10
I I . OG Ó L N A C H A R A K T E R YS T Y K A GM IN Y . . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 13
2 . 1. Po ł o że n ie ad m i n i s t r ac y j n e . .. . . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 13
2 . 2. Po ł o że n ie ge og r af i c zn e . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 13
2 . 3. W a r un k i ś r od o w i s ko w e . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 14
2 . 4. U ż y t ko w an i e t e r en u . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 15
2 . 5. W a l o r y k u l tu r o w e . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . .
. . . . .. . . .. . 22
2 . 6. Inf r a st r u k tu r a te ch n i c zn a . . .. . . .. . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 23
2 . 6. 1 . G os po da r k a wo dn o – ś c ie k o wa .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 23
2 . 6. 2 . G os po da r k a o dp ad a m i . . . .. . . .. . . .. . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 25
2 . 6. 3 . D r o g i i k o l e je . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 26
2 . 6. 4 . R u r o c ią g i . . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 29
2 . 6. 5 . Po d m i ot y go sp od a r c z e . .. . . .. . . .. . .. .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 29
I I I . C H A R A K T E RY S T Y K A Z A S O BÓ W I SK Ł A D N I K Ó W
Ś R O D O WI S K A P R Z Y RO D N I C Z E GO . . .. . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 31
3 . 1. R z e źb a te r e nu .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . .
. . . . .. . . .. . 31
3 . 2. L i to l og i a . . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 31
3 . 2. 1 . G eo l og i a . . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .
. . . . .. . . .. . 31
3 . 2. 2 . Z a so b y k op a l i n . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 32
3 . 3. W od y pod z i e m ne .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 32
3 . 3. 1 . C ha r a k te r y s t y ka og ó ln a . .. . . .. . . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 32
3 . 3. 2 . Z b i o rn i k i w ód po dz i e m n y ch .. . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 33
3 . 3. 3 . Z a so b y w ód po d z ie m n y ch .. . . .. . .. . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 33
SPIS TREŚCI
2
3 . 4. W od y po w i e r z ch n io w e .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 34
3 . 4. 1 . S i e ć r z e c zn a . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 34
3 . 4. 2 . Z b i o rn i k i w od ne .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 35
3 . 5. G le b y . . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 35
3 . 6. C ha r a k te r y s t y ka za s ob ó w p r z y r od n ic z y c h .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .
. . . . .. . . .. . 40
3 . 6. 1 . S za t a r o ś l i nn a . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 40
3 . 6. 2 . Z i e l eń u r z ą dz on a . . . .. . .. . . .. . . .. . . .. . ... . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 40
3 . 6. 3 . F o r m y o c h r on y p r z y r od y . .. . . .. . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. . .
. . . . .. . . .. . 41
3 . 6. 5 . Ś w i at z w i e r zą t .. . . .. . . .. . .. . . .. . . .. . .. . . .. . . . .. . . .. . . .. . .. . . .. .
. . . . .. . . .. . 42
3 . 7. Z e st a w i en i e w i e l k o ś c i z a so bó w i w al o r ó w p r z y r od n i c zy c h
. . . . .. . . .. . 42
IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO .........................................................
. . . . .. . . .. . 44
4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej ...........
. . . . .. . . .. . 44
4.2. Wody podziemne .....................................................................................
. . . . .. . . .. . 44
4.3. Wody powierzchniowe .............................................................................
. . . . .. . . .. . 44
4.3.1. Stan czystości rzek ......................................................................
. . . . .. . . .. . 44
4.3.2. Stan czystości zbiorników wodnych .............................................
. . . . .. . . .. . 46
4.3.3. Zagrożenie powodziowe ..............................................................
. . . . .. . . .. . 46
4.4. Gleby .......................................................................................................
. . . . .. . . .. . 47
4.4.1. Degradacja naturalna gleb ...........................................................
. . . . .. . . .. . 47
4.4.2. Degradacja chemiczna gleb.........................................................
. . . . .. . . .. . 48
4.5. Powietrze atmosferyczne .........................................................................
. . . . .. . . .. . 50
4.6. Środowisko akustyczne ...........................................................................
. . . . .. . . .. . 56
4.6.1. Hałas komunikacyjny ...................................................................
. . . . .. . . .. . 56
4.6.2. Hałas przemysłowy ......................................................................
. . . . .. . . .. . 57
4.7. Przyroda ożywiona ..................................................................................
. . . . .. . . .. . 57
4.7.1. Szata roślinna ..............................................................................
. . . . .. . . .. . 57
4.7.2. Lasy .............................................................................................
. . . . .. . . .. . 58
4.7.3. Świat zwierzęcy ...........................................................................
. . . . .. . . .. . 59
4.8. Zestawienie danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego...
. . . . .. . . .. . 60
V. ŹRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...............
. . . . .. . . .. . 61
5.1. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy
ziemskiej ................................................................................................
. . . . .. . . .. . 61
5.2. Miejsca poboru wód podziemnych ...........................................................
. . . . .. . . .. . 61
SPIS TREŚCI
3
5.3. Miejsca zrzutu ścieków ............................................................................
5.4. Urządzenia wodne ...................................................................................
. . . . .. . . .. . 61
5.5. Przyczyny degradacji gleb .......................................................................
. . . . .. . . .. . 62
. . . . .. . . .. . 62
5.6. Źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery ............................................
. . . . .. . . .. . 62
5.7. Źródła hałasu ...........................................................................................
. . . . .. . . .. . 64
5.8. Źródła promieniowania elektromagnetycznego .......................................
. . . . .. . . .. . 64
5.9. Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny ......................
. . . . .. . . .. . 65
VI. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA .......
. . . . .. . . .. . 66
6.1. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych .......................................
. . . . .. . . .. . 66
6.1.1. Racjonalizacja zużycia wody ..........................................................
. . . . .. . . .. . 67
6.1.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji ...........
. . . . .. . . .. . 67
6.1.3. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost
wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych .............................
. . . . .. . . .. . 68
6.2. Ochrona powietrza ...................................................................................
. . . . .. . . .. . 68
6.2.1. Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa .............................
. . . . .. . . .. . 69
6.2.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych ..................
. . . . .. . . .. . 69
6.3. Ochrona przed hałasem ..........................................................................
. . . . .. . . .. . 71
6.3.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym ......................................
. . . . .. . . .. . 71
6.3.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym .........................................
. . . . .. . . .. . 71
6.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ........................
. . . . .. . . .. . 72
6.4.1. Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego ......
. . . . .. . . .. . 73
6.4.2.Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania
elektromagnetycznego .....................................................................
. . . . .. . . .. . 73
6.5. Ochrona wód ...........................................................................................
. . . . .. . . .. . 74
6.5.1. Zarządzanie zasobami wodnymi .....................................................
. . . . .. . . .. . 74
6.5.2. Ochrona wód ...................................................................................
. . . . .. . . .. . 74
6.5.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna ..............................
. . . . .. . . .. . 75
6.6. Ochrona powierzchni ziemi ......................................................................
. . . . .. . . .. . 77
6.7. Gospodarka odpadami ............................................................................
. . . . .. . . .. . 78
6.8. Zasoby przyrodnicze ...............................................................................
. . . . .. . . .. . 78
6.8.1. Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych .........................
. . . . .. . . .. . 78
6.8.2. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym
. . . . .. . . .. . 79
6.8.3. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ..............................................
. . . . .. . . .. . 79
6.8.4. Ochrona lasów ................................................................................
. . . . .. . . .. . 80
6.8.5.Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody
. . . . .. . . .. . 80
SPIS TREŚCI
4
6.9. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych ........................................
•
Krótkoterminowy
harmonogram
realizacyjny
(plan
operacyjny)
na lata 2004 – 2007.............................................................................
•
Długoterminowy
harmonogram
realizacyjny
na
. . . . .. . . .. . 81
lata
2008
. . . . .. . . .. . 83
–
2011z perspektywą na lata 2012 – 2015 ...........................................
. . . . .. . . .. . 88
VII. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO ..............
. . . . .. . . .. . 95
7.1. Potrzeba edukacji ekologicznej .............................................................
. . . . .. . . .. . 95
7.2. Realizacja akcji edukacyjnej na terenie gminy ...................................... . . . . .. . . .. . 96
7.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa .............
. . . . .. . . .. . 97
7.2.2. Społeczna kampanie informacyjne ..............................................
. . . . .. . . .1 01
VIII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA .........................
. . . . .. . . .1 06
8.1. Założenia systemu finansowania inwestycji .......................................... . . . . .. . . .1 06
8.1.1. Emisja obligacji komunalnych ......................................................
. . . . .. . . .1 07
8.1.2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej .
. . . . .. . . .1 07
8.1.3. EkoFundusz .................................................................................
. . . . .. . . .1 08
8.1.4. Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej.
. . . . .. . . .1 09
8.1.5. Bank Ochrony Środowiska ...........................................................
. . . . .. . . .1 11
8.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska ....................................
. . . . .. . . .1 15
8.2.1. Instrumenty prawne .....................................................................
. . . . .. . . .1 17
8.2.2. Instrumenty finansowe .................................................................
. . . . .. . . .1 17
8.2.3. Instrumenty społeczne .................................................................
. . . . .. . . .1 18
8.2.4. Instrumenty strukturalne .............................................................
. . . . .. . . .1 20
8.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska ................................... . . . . .. . . .1 20
8.3.1. Zasady monitoringu .....................................................................
. . . . .. . . .1 20
8.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych ......................
. . . . .. . . .1 21
SPIS TREŚCI
5
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GM INY CZERM IN
I. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania
Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska, nakłada
na zarząd gminy obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska
Obowiązek ten jest formalną przesłanką dla utworzenia niniejszego opracowania (art. 17,
ustawy Prawo Ochrony Środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627).
1.2. Przedmiot i zakres opracowania
Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Czermin
położonej w powiecie pleszewskim, w województwie wielkopolskim.
Niniejsze opracowanie prezentuje szeroko rozumianą problematykę ochrony
środowiska na analizowanym terenie. Zagadnienia ochrony środowiska obejmują ochronę
powietrza,
wód,
powierzchni
ziemi,
środowiska
akustycznego
oraz
zasobów
przyrodniczych. Omówienia dotyczące gospodarki odpadami zostały zawarte w odrębnym
opracowaniu pod nazwą Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Czermin.
1.3. Potrzeba i cel opracowania
Ochrona środowiska przyrodniczego jest jedną z głównych dróg prowadzących do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, należy
jednak pamiętać, że nie jedyną. O w pełni zrównoważonym rozwoju można dopiero mówić po osiągnięciu czterech ładów:
•
ekologicznego,
•
społecznego,
•
ekonomicznego (gospodarczego),
•
przestrzennego.
Podstawowym narzędziem osiągnięcia ładu ekologicznego jest ochrona i kształtowanie
środowiska przyrodniczego. Ład społeczny może być osiągnięty np. poprzez akceptację
mieszkańców dla proponowanych i podejmowanych działań. Ład gospodarczy osiąga się poprzez
kształtowanie odpowiedniej struktury gospodarki i ograniczanie bezrobocia. Ład przestrzenny
wiąże się np. z odpowiednią lokalizacją terenów przemysłowych, mieszkaniowych,
komunikacyjnych i innych.
I. WSTĘP
6
Powyższe zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska zostały uwzględnione w
niniejszym opracowaniu, ze wskazaniem kierunków i hierarchii działań zmierzających do ich
wprowadzenia na terenie Gminy Czermin. Do najistotniejszych wytyczonych dla Gminy Czermin
celów i kierunków działań w zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska
należą:
•
racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii,
surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych,
ochrona zasobów kopalin);
•
ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości
powietrza, redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu);
•
ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja
zużycia wody, ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa);
•
ochrona gleb (racjonalne stosowanie nawozów, ochrona przed erozją);
•
ochrona
zasobów
przyrodniczych
(zachowanie
zasobów
przyrodniczych
z uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna
eksploatacja lasów).
•
prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie
realizacji wyżej wymienionych działań,
Realizacja zdefiniowanych ekologicznych celi strategicznych w powiązaniu z programem edukacji ekologicznej społeczeństwa
powinna zapewnić Gminie Czermin rozwój zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju.
1.4. Terminologia
Program ochrony środowiska wymusza na wszystkich uczestnikach procesów decyzyjnych
i inwestycyjnych zastosowanie jednakowej terminologii dotyczącej całokształtu ochrony
środowiska. Poniżej podane zostały znaczenia zwrotów użytych w opracowaniu.
1.4.1. Terminologia z zakresu rozwoju zrównoważonego
I. WSTĘP
7
Ochrona środowiska - rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie działań,
umożliwiających zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta
polega w szczególności na:
•
racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska
zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,
•
przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
•
przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego,
Równowaga przyrodnicza - jest to taki stan, w którym na określonym obszarze istnieje
równowaga we wzajemnym oddziaływaniu: człowieka, składników przyrody żywej
i układu warunków siedliskowych tworzonych przez składniki przyrody nieożywionej.
Środowisko – rozumie się przez to ogół elementów przyrodniczych, w tym także
przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnię
ziemi, kopaliny, wody, powietrze, zwierzęta i rośliny, krajobraz oraz klimat.
Zrównoważony rozwój - rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospodarczy,
w którym następuje
proces
integrowania
działań politycznych, gospodarczych
i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych
procesów
przyrodniczych,
podstawowych
potrzeb
w
celu
zagwarantowania
poszczególnych
społeczności
możliwości
lub
zaspokajania
obywateli
zarówno
współczesnego, jak i przyszłych pokoleń.
1.4.2. Terminologia z zakresu ochrony środowiska
Emisja – rozumie się przez to wprowadzane bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku
działalności człowieka, do powietrza, wody, gleby lub ziemi:
•
substancje,
•
energie, takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne.
Hałas - rozumie się przez to dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz.
Obszar chronionego krajobrazu jest terenem chronionym ze względu na wyróżniające się
krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności
ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką
i wypoczynkiem lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Celem tworzenia
obszarów chronionego krajobrazu może być w szczególności zapewnienie powiązania
terenów poddanych ochronie w system obszarów chronionych.
Oddziaływanie na środowisko - rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie
ludzi.
I. WSTĘP
8
Organ ochrony środowiska – rozumie się przez to organy administracji powołane
do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich
właściwości określonej w tytule VII w dziale I Prawa Ochrony Środowiska.
Organizacja ekologiczna – rozumie się przez to organizacje społeczne, których
statutowym celem jest ochrona środowiska.
Pomniki przyrody – to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia
o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów,
w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych
lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie.
Poważna awaria – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar
lub eksplozję,
powstałe
w
trakcie
procesu
przemysłowego,
magazynowania
lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji,
prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi,
lub środowiska, lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.
Powierzchnia ziemi - rozumie się przez to naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz
znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka, z tym, że pojęcie
„gleba” oznacza górną warstwę litosfery, złożoną z części mineralnych, materii
organicznej, wody, powietrza i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby
i podglebie.
Powietrze - rozumie się przez to powietrze znajdujące się w troposferze, z wyłączeniem
wnętrz budynków i miejsc pracy.
Poziom hałasu – rozumie się przez to równoważny poziom dźwięku A wyrażony
w decybelach (dB).
Poziom substancji w powietrzu - rozumie się przez to stężenie substancji w powietrzu
w odniesieniu do ustalonego czasu lub opad takiej substancji w odniesieniu do
ustalonego czasu i powierzchni.
Pozwolenie, bez podania jego rodzaju – rozumie się przez to pozwolenie na
wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, o którym mowa w art. 181 ust. 1
Prawa Ochrony Środowiska.
Standardy emisyjne –rozumie się przez to dopuszczalne wielkości emisji.
Substancja niebezpieczna – rozumie się przez to jedną lub więcej substancji albo
mieszaniny substancji, które ze względu na swoje właściwości chemiczne, biologiczne
lub promieniotwórcze mogą, w razie nieprawidłowego obchodzenia się z nimi,
spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancją
niebezpieczną może być surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a także substancja
powstała w wyniku awarii.
I. WSTĘP
9
Użytki ekologiczne – rozumie się przez to zasługujące na ochronę „pozostałości
ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych typów środowisk i ich
zasobów genowych”. Należą do nich: torfowiska, bagna, nieużytkowane łąki i sady,
drobne zbiorniki śródpolne i śródleśne, kępy drzew i krzewów, skarpy, jary i wąwozy,
trzcinowiska itp.
Wielkość emisji - rozumie się przez to rodzaj i ilość wprowadzanych substancji lub energii
w
określonym
czasie
oraz
stężenia
lub
poziomy
substancji
lub
energii,
w szczególności w gazach odlotowych, wprowadzanych ściekach oraz wytwarzanych
odpadach.
Zakład – rozumie się przez to jedną lub kilka instalacji wraz z terenem, do którego
prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim
urządzeniami.
Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi
lub stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory
estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania
ze środowiska.
1.4.3. Terminologia z zakresu gospodarki wodno-ściekowej
Ścieki – rozumie się przez to wprowadzane do wód lub do ziemi:
•
wody zużyte na cele bytowe lub gospodarcze,
•
ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych
do rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w przepisach
o nawozach i nawożeniu,
•
wody opadowe lub roztopowe, ujęte w systemy kanalizacyjne, pochodzące
z powierzchni zanieczyszczonych, w tym z centrów miast, terenów przemysłowych
i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów o trwałej nawierzchni,
•
wody odciekowe ze składowisk odpadów, wykorzystane solanki, wody lecznicze
termalne,
•
wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód
wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie
wprowadzanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilością zawartymi w pobranej
wodzie,
•
wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów gospodarki rybackiej, jeżeli
występują w nich nowe substancje lub zwiększone zostaną ilości substancji
w stosunku do zawartych w pobranej wodzie.
I. WSTĘP
10
Ścieki bytowe – rozumie się przez to ścieki z budynków przeznaczonych na pobyt ludzi
z osiedli mieszkaniowych oraz z terenów usługowych, powstające w szczególności
w wyniku ludzkiego metabolizmu oraz funkcjonowania gospodarstw domowych.
Ścieki komunalne – rozumie się przez to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych
ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi.
Ścieki przemysłowe – rozumie się przez to ścieki odprowadzane z terenów, na których
prowadzi się działalność handlową lub przemysłową albo składową, niebędące
ściekami bytowymi lub wodami opadowymi.
Instalacje – przez to rozumie się:
•
stacjonarne urządzenie techniczne,
•
zespół
stacjonarnych
urządzeń
technicznych
powiązanych
technologicznie,
do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie
jednego zakładu,
•
obiekty budowlane niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których
eksploatacja może spowodować emisję.
Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne – przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów
o działalności gospodarczej, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie
zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, oraz
gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące tego
rodzaju działalność.
Urządzenia wodne - rozumie się przez to urządzenia służące kształtowaniu zasobów
wodnych oraz korzystaniu z nich, a w szczególności:
•
budowle: piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, a także kanały
i rowy,
•
obiekty zbiorników i stopni wodnych,
•
stawy,
•
obiekty służące do ujmowania wód powierzchniowych oraz podziemnych,
•
obiekty energetyki wodnej,
•
wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód,
•
stałe urządzenia służące do połowu ryb lub do pozyskiwania innych organizmów
wodnych,
•
mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska,
•
stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.
Zanieczyszczenie – rozumie się przez to emisję, która jest szkodliwa dla zdrowia ludzi lub
stanu środowiska, powoduje szkodę w dobrach materialnych, pogarsza walory
I. WSTĘP
11
estetyczne środowiska lub koliduje z innymi, uzasadnionymi sposobami korzystania
ze środowiska.
Eutrofizacja – rozumie się przez to wzbogacanie wody biogenami, w szczególności
związkami azotu lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów oraz
wyższych form życia roślinnego w wyniku, którego następują niepożądane zakłócenia
biologicznych stosunków w środowisku wodnym oraz pogorszenie jakości tych wód.
Sieć – przewody wodociągowe lub kanalizacyjne wraz z uzbrojeniem i urządzeniami,
którymi dostarczana jest woda lub, którymi odprowadzane są ścieki, będące
w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.
Urządzenia kanalizacyjne – sieci kanalizacyjne, wyloty urządzeń kanalizacyjnych
służących do wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz urządzenia
podczyszczające i oczyszczające ścieki oraz przepompownie ścieków.
Urządzenia wodociągowe – ujęcia wód powierzchniowych i podziemnych, studnie
publiczne,
urządzenia
służące
do
magazynowania
i uzdatniania
wód,
sieci
wodociągowe, urządzenia regulujące ciśnienie wody.
Przyłącze
kanalizacyjne
–
odcinek
przewodu
łączącego
wewnętrzną
instalację
kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą
studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku - od granicy
nieruchomości.
Urządzenie pomiarowe – przyrząd pomiarowy mierzący ilość odprowadzanych ścieków,
znajdujący się na przyłączu kanalizacyjnym.
Przyłącze wodociągowe – odcinek przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną
instalacją
wodociągową
w
nieruchomości
odbiorcy
usług
wraz
z
zaworem
za wodomierzem głównym.
I. WSTĘP
12
I. WSTĘP
13
II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
2.1. Położenie administracyjne
Po wdrożeniu reformy administracyjnej, od 1 stycznia 1999 roku gmina wiejska
Czermin należy do województwa wielkopolskiego oraz powiatu pleszewskiego. Graniczy
z gminami:
−
Gizałki – od północy;
−
Chocz – od wschodu;
−
Pleszew – od południa;
−
Kotlin – od zachodu;
−
Żerków – od północnego – zachodu.
Łączna długość granic okalających gminę wynosi kilkadziesiąt kilometrów.
Północną i wschodnią granicę gminy wyznacza rzeka Prosna, pozostałe zaś granice
z uwagi na brak naturalnych barier mają sztuczny charakter.
Siedzibą urzędu jest położona w południowej części gminy wieś Czermin. Ponadto
w skład gminy wchodzi 15 miejscowości (14 wsi sołeckich). Należą do nich: Broniszewice,
Czermin, Grab, Łęg, Mamoty, Pieruchy, Pieruszyce, Psienie Ostrów, Skrzypnia,
Strzydzew, Wieczyn, Żale, Żbiki, Żegocin.
Gęstość sieci osadniczej mierzona liczbą miejscowości na 100 km² powierzchni
wynosi 15,34. Jest to wartość mniejsza od wskaźnika charakteryzującego powiat
pleszewski wynoszącego 17,00 i województwo wielkopolskie – 18,86.
2.2. Położenie geograficzne
Gmina wiejska Czermin położona jest w południowo – wschodniej części
województwa wielkopolskiego, na wysokości 80 – 140 m npm. Najwyższym punktem jest
wzniesienie liczące 136,5 m npm, usytuowane w południowo – zachodniej części gminy
w rejonie wsi Skrzypnia, zaś najniżej położony jest obszar w pobliżu wsi Robaków leżący
na wysokości około 80 m npm. Współrzędne geograficzne wynoszą 52º szerokości
geograficznej północnej oraz 18º długości geograficznej wschodniej. Powierzchnia
rozpatrywanego obszaru wynosi 9783 ha, to jest 97,8 km², co stanowi 0,33 % powierzchni
województwa.
Według fizyczno – geograficznej regionalizacji Polski J. Kondrackiego, gmina Czermin
umiejscowiona jest w następujących jednostkach:
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY
13
−
megaregion – Europa Środkowa (3);
−
prowincja – Niż Środkowoeuropejski (31);
−
podprowincja – Niziny Środkowopolskie (318);
−
makroregion – Nizina Południowowielkopolska (318.1-2);
−
mezoregion – Wysoczyzna Kaliska (318.12) oraz Równina Rychwalska (318.16).
Mezoregiony Wysoczyzny Kaliskiej oraz Równiny Rychwalskiej graniczą bezpośrednio z:
−
Doliną Konińską (318.13) – od północy;
−
Wysoczyzną Turecką (318.17) – od wschodu;
−
Kotliną Grabowską (318.21) – od południowego – wschodu;
−
Kotliną Milicką (318.34) – od południa;
−
Kotliną Żmigrodzką (318.33) – od południowego – zachodu;
−
Wysoczyzną Leszczyńską (318.11) – od zachodu;
−
Wałem Żerkowskim (315.84) – od północnego – zachodu.
Odległość z Czermina do stolicy województwa Poznania wynosi 92 km. Ponadto do:
−
Kalisza jest 41 km;
−
Wrocławia – 136 km;
−
Łodzi – 155 km;
−
Warszawy – 286 km.
Odległość z Czermina do najbliższych przejść granicznych wynosi:
−
Czechy (Kudowa) – 257 km;
−
Niemcy (Słubice) – 274 km;
−
Słowacja (Chyżne) – 400 km;
−
Rosja (Bezledy) – 458 km.
−
Białoruś (Terespol) – 478 km;
−
Litwa (Budzisko) – 589 km;
−
Ukraina (Hrebenne) – 595 km.
2.3. Warunki środowiskowe
Warunki środowiskowe gminy w dużym stopniu uzależnione są od położenia
geograficznego, z niego wynika odrębność danego regionu. W zależności od położenia
kształtują się warunki przyrodnicze oraz klimatyczne danego obszaru.
Klimat rozpatrywanego terenu podobnie jak całej Polski jest przejściowy,
kontynentalno – morski, kształtowany na przemian przez masy powietrza napływające
znad Oceanu Atlantyckiego lub wschodniej Europy i Azji. W skali kraju według
W. Okołowicza gmina Czermin leży w regionie klimatycznym śląsko – wielkopolskim.
14
Natomiast według rejonizacji klimatyczno – rolniczej Polski R. Gumińskiego, obszar gminy
leży w dzielnicy środkowej VIII.
Niezależnie od podziałów region ten należy do najcieplejszych w Polsce
i charakteryzuje się: przewagą wpływów oceanicznych, mniejszymi od przeciętnych
amplitudami temperatur, wczesną wiosną, długim ciepłym latem, ładną i krótką zimą oraz
malejącymi opadami w kierunku centrum kraju.
Reprezentatywne dla gminy Czermin będą dane ze stacji Instytutu Meteorologii
i Gospodarki Wodnej (IMGW) w Kaliszu, położonej w odległości 32 km na południowy –
wschód od Czermina. Według pomiarów z lat: 1972, 1982 oraz 1992 średnia temperatura
roczna wynosi 8,7 ºC; stycznia (-3,2 ºC), a lipca 19,8 ºC. Liczba dni z przeciętną
temperaturą dobową poniżej 0 ºC wynosi około 15. Izoamplitudy roczne kształtują się
na poziomie 20 – 22 ºC. Lato przeciętnie trwa około 100 dni co powoduje, że jest
najdłuższe w Polsce, natomiast zima około 60 dni i jest to jeden z najkrótszych okresów
trwania zimy w kraju.
TABELA 1: Gmina Czermin – rozkład średnich miesięcznych temperatur powietrza według
IMGW Kalisz.
Miesiąc
T w ºC
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
-3,2 0,5 4,1 7,2 13,4 17,3 19,8 19,3 13,8
X
XI
XII
7,5
4,7
-0,1
TABELA 2: Gmina Czermin – rozkład średnich temperatur powietrza według
IMGW Kalisz.
Wartość w ºC
Temperatura
Średnia roczna
8,7
Średnia stycznia
-3,2
Średnia lipca
19,8
Izoamplituda roczna
20 – 22
Suma rocznego opadu wynosi 500 – 550 mm, w tym półrocza chłodnego (listopad
– kwiecień) około 200 mm. Opady półrocza ciepłego (maj – październik) osiągają 320 –
350 mm. Pierwszy śnieg pojawia się około połowy listopada, a ostatni na przełomie marca
i kwietnia. Pokrywa śnieżna utrzymuje się średnio przez 50 – 60 dni. Jej grubość waha się
w przedziale 5 – 15 cm. Okres występowania pokrywy śnieżnej przerywany jest częstymi
odwilżami. W tym czasie opad zimowy stanowi deszcz.
TABELA 3: Gmina Czermin – średnie wartości opadów w poszczególnych porach roku
według IMGW Kalisz.
Miesiące,
pora roku
III – V
wiosna
VI – VIII
lato
IX – XI
jesień
XII – II
zima
Opad w mm
112
203
118
84
15
TABELA 4: Gmina Czermin – sumy opadów według IMGW Kalisz.
Opady
Wartość
Suma roczna
500 – 550 mm
Suma półrocza chłodnego
200 mm
Suma półrocza ciepłego
300 – 350 mm
Grubość pokrywy śnieżnej
5 – 15 cm
Średnia liczba dni pogodnych w roku wynosi około 60 – 65, a pochmurnych od 100
do 120 i jest jedną z najmniejszych w Polsce. Usłonecznienie przekracza w roku 1500
godzin, natomiast miesiącem o największym usłonecznieniu jest maj – ponad 220 godzin.
Najczęstsze wiatry wieją z kierunków: zachodniego, południowo – zachodniego
oraz południowego. Stanowią łącznie blisko 50 % częstotliwości wiatru. Ich średnia
prędkość oscyluje w granicach 3 – 3,5 m / s. Okres wegetacyjny należy do najdłuższych
w Polsce i trwa około 225 dni.
Zjawiska podwyższonej wilgotności powietrza oraz większej częstotliwości
występowania mgieł i zamgleń towarzyszą płytko występującym wodom gruntowym oraz
podmokłością.
Pewien swoisty mikroklimat wprowadzają również kompleksy leśne rozproszone
po terenie gminy, w postaci większych i mniejszych enklaw roślinnych. Cechuje je
większa wilgotność powietrza, zaciszność, zacienienie. Wpływają łagodząco na dobowe
i roczne wahania temperatur. (Oddziaływanie lasów na klimat terenów sąsiednich dotyczy
przede wszystkim pasa o szerokości 50 – 100 m – wokół większego kompleksu leśnego).
2.4. Użytkowanie terenu
Gmina Czermin pod względem użytkowania terenu jest obszarem rolniczym.
Gospodarka gminy Czermin to przede wszystkim I sektor gospodarki narodowej rolnictwo. Przeważają małe gospodarstwa rolne o areale do 15 ha, zajmujące się głównie
uprawą ziemi oraz hodowlą. Współpracują na terenie gminy z licznymi podmiotami
gospodarczymi.
TABELA 5: Gmina Czermin - użytkowanie gruntów w 2001 roku (w hektarach).
Użytki rolne
Powierzchnia
ogólna
Razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwi
ska
9783
7746
6939
21
584
202
W tym
Lasy i
grunty
leśne
Pozostałe
grunty i
nieużytki
1098
939
16
Użytki rolne stanowią 79,18 % ogólnej powierzchni gminy, lasy i grunty leśne
11,22 %, a pozostałe grunty i nieużytki 9,60 %. Natomiast w strukturze użytków rolnych
największy obszar zajmują grunty orne 89,58 % i łąki 7,54 %.
RYCINA 1: Gmina Czermin – struktura użytkowania gruntów w 2001 roku.
2,1%
6,0%
0,2%
9,6%
11,2%
70,9%
grunty orne
lasy
pozostałe grunty
łąki
pastwiska
sady
TABELA 6: Gmina Czermin – struktura użytkowania gruntów w 2001 roku (w %).
Użytki rolne
Jednostka
administracyj
na
W tym
Lasy i
Pozostałe
grunty
leśne
grunty i
nieużytki
Razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwis
ka
Gmina
Czermin
79,18
89,58
0,27
7,54
2,61
11,22
9,60
Powiat
Pleszewski
72,17
90,79
0,46
6,94
1,80
19,24
8,59
Województwo
Wielkopolskie
63,33
83,20
0,97
11,74
4,09
25,68
10,99
Z powyższej tabeli wynika, że w porównaniu ze średnią charakteryzującą
zagospodarowanie w powiecie i województwie, w gminie Czermin zdecydowanie
dominują użytki rolne. Terenów leśnych jest przeciętnie ponad 2 razy mniej niż średnio
w województwie. Tereny określone kategorią pozostałe, w skład których wchodzą między
innymi: obszary zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, place, ulice, skwery,
17
parki, nieużytki itp., stanowią podobny do powiatu oraz województwa udział w strukturze
użytkowania gruntów.
Gospodarstwa indywidualne stanowią 80,12 % powierzchni ogólnej gminy. Użytki
rolne stanowią 93,93 % ogólnej powierzchni gruntów gospodarstw indywidualnych, lasy
i grunty leśne 1,96 %, a pozostałe ziemie oraz nieużytki 4,11 %. Natomiast struktura
użytków rolnych będących we władaniu gospodarstw indywidualnych kształtuje się
w następujący sposób:
− grunty orne – 89,27 %;
− sady – 0,29 %;
− łąki – 7,82 %;
− pastwiska – 2,62 %.
TABELA 7: Gmina Czermin – użytkowanie gruntów w gospodarstwach indywidualnych w
2002 roku (w hektarach).
Użytki rolne
Powierzchnia
ogólna
Razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwi
ska
7838
7362
6572
21
576
193
Udział
W tym
gospodarstw
indywidualnych
w
stosunku
Lasy i
grunty
leśne
Pozostałe
grunty i
nieużytki
154
322
do
ogólnej powierzchni
poszczególnych elementów kształtujących przestrzeń gminy Czermin przedstawia się
− użytki rolne razem – 95,04 %;
− grunty orne – 94,71 %;
− sady – 100 %;
− łąki – 98,63 %;
− pastwiska – 95,54 %;
− lasy – 14,03 %;
− pozostałe grunty – 34,29 %.
TABELA 8: Gmina Czermin – struktura własności gruntów w 2002 roku.
Własność
Struktura (%)
Grunty Skarbu Państwa ogółem
17,92
Zasoby Własności Rolnej Skarbu Państwa
4,20
Lasy Państwowe
9,75
Zasoby nieruchomości Skarbu Państwa
3,93
Przekazane w użytkowanie wieczyste przez Skarb Państwa
0,04
Grunty osób fizycznych
75,78
Grunty komunalne
0,57
18
Pozostałe grunty ogółem
5,73
Grunty spółdzielni
3,65
Grunty kościołów i związków wyznaniowych
1,32
Wspólnoty gruntowe
0,76
Najwięcej użytków rolnych w powierzchni ogólnej mają wsie: Mamoty – 93,5 %,
Wieczyn – 90,7 %, Strzydzew – 89,9 % oraz Żegocin – 89,8 %. Najmniej: Żbiki – 55,9 %,
Grab – 61,6 % i Skrzypnia – 77,6 %. W pozostałych miejscowościach użytki rolne
stanowią pomiędzy 84,9 a 89,6 % powierzchni ogólnej, co prezentuje poniższa tabela.
TABELA 9: Gmina Czermin – struktura użytkowania gruntów według sołectw w 1999 roku
(w %).
Miejscowość
Użytki rolne
Lasy
Pozostałe grunty
Broniszewice
89,4
3,9
6,7
Czermin
89,6
3,0
7,4
Grab
61,6
31,7
6,7
Łęg
89,2
2,1
8,7
Mamoty
93,5
0,0
6,5
Pieruchy
84,9
9,5
5,6
Pieruszyce
86,6
6,9
6,5
Skrzypnia
77,6
16,0
6,4
Strzydzew
89,9
3,6
6,5
Wieczyn
90,7
3,2
6,1
Żbiki
55,9
39,2
4,9
Żegocin
89,8
2,7
7,5
W strukturze użytków rolnych największy odsetek gruntów ornych jest we wsi Grab
– 94,5 %, sadów w miejscowości Strzydzew – 1,6 %, łąk w Żbikach – 9,0 %, zaś pastwisk
w Pieruszycach – 14,3 %.
TABELA 10: Gmina Czermin – struktura użytków rolnych według sołectw w 1999 roku
(w %).
Grunty orne
Sady
Łąki
Pastwiska
Broniszewice
87,9
0,4
7,4
4,3
Czermin
94,0
0,9
3,0
2,1
Grab
94,5
0,7
1,5
3,3
Łęg
92,4
0,5
1,7
5,4
Mamoty
94,8
1,0
2,7
1,5
Pieruchy
93,3
0,4
2,2
4,1
Pieruszyce
81,8
1,4
2,5
14,3
Skrzypnia
93,2
0,7
5,5
0,6
Strzydzew
93,7
1,6
1,4
3,3
Wieczyn
89,2
1,2
7,7
1,9
Miejscowość
19
Żbiki
86,3
0,2
9,0
4,5
Żegocin
89,7
0,5
2,4
7,4
Na terenie gminy Czermin funkcjonuje 907 gospodarstw rolnych. Średnia wielkość
gospodarstwa prywatnego zajmuje areał około 10 ha i jest zbliżona do przeciętnej
wartości występującej w powiecie pleszewskim oraz województwie wielkopolskim.
TABELA 11: Gmina Czermin – struktura powierzchni gospodarstw rolnych w 2002 roku.
Powierzchnia gospodarstwa w ha
Ilość gospodarstw
Struktura (%)
1–2
192
21,17
2–5
207
22,82
5 – 10
79
8,71
10 – 15
132
14,55
15 – 20
158
17,42
20 i więcej
139
15,33
Gospodarstwa małe, to jest o areale od 1 do 10 ha, stanowią 52,70 % ogólnej
liczby gospodarstw w gminie. Gospodarstwa średnie jak na polskie warunki, czyli od 10
do 20 ha, to 31,97 % ogółu. Należy więc przyjąć, że struktura obszarowa gospodarstw
rolnych jest bardzo rozdrobniona. Większość małych gospodarstw będzie poszukiwać
dodatkowych, pozarolniczych źródeł dochodu. Aby sprostać realiom współczesnej
gospodarki rynkowej należy przyspieszyć tempo restrukturyzacji sektora rolniczego,
celem poprawy struktury agrarnej gospodarstw.
TABELA 12: Gmina Czermin – rozkład gospodarstw rolnych według sołectw w 2002 roku.
Miejscowość
Ilość gospodarstw rolnych
Broniszewice
258
Czermin
116
Grab
76
Łęg
45
Pieruchy
56
Pieruszyce
57
Psienie Ostrów
29
Skrzypnia
39
Strzydzew
56
Wieczyn
76
Żbiki
40
Żegocin
59
20
W gminie Czermin areał gruntów dobrych i średnich należących do II, III i IV
(II – IV b) klasy bonitacyjnej wynosi 56,7 %. Gleby o najwyższym wskaźniku bonitacji
występują w sołectwach: Łęg, Strzydzew i Mamoty (ponad 42 % gleb w klasie II –III), zaś
o wskaźniku najsłabszym w miejscowościach: Pieruszyce, Żbiki i Żegocin (ponad 55 %
gleb w klasie V – VI).
TABELA 13: Gmina Czermin – odsetek gleb dobrych (II i III klasa bonitacyjna)
według sołectw.
Miejscowość
Odsetek gleb dobrych (%)
Broniszewice
9,4
Czermin
13,2
Grab
2,1
Łęg
56,6
Mamoty
43,2
Pieruchy
4,9
Pieruszyce
5,3
Skrzypnia
19,4
Strzydzew
42,8
Wieczyn
25,9
Żbiki
6,4
Żegocin
20,8
Powyższe uwarunkowania decydują, że głównym kierunkiem w produkcji rolniczej
jest uprawa roślinna dostosowana do potrzeb produkcji zwierzęcej, na potrzeby ludności
i przemysłu przetwórczego oraz hodowla zwierząt. Największe znaczenie w gminie mają
następujące uprawy:
− zboża – 86,28 %;
− warzywa gruntowe – 4,20 %;
− ziemniaki – 4,09 %;
− okopowe pastewne – 1,20 %;
− rzepak i rzepik – 1,08 %;
− pozostałe – 3,15 %.
Wśród upraw zbożowych dominują: mieszanki zbożowe – 29,08 %, żyto –
19,66 %, pszenżyto – 18,43 % oraz pszenica – 13,29.
TABELA 14: Gmina Czermin – plony głównych ziemiopłodów w 2003 roku (w dt z 1 ha).
Wyszczególnienie
Gmina Czermin – plony z 1 ha w dt
Zboża ogółem
26,3
Pszenica ozima
29,,0
21
Pszenica jara
22,0
Żyto
24,0
Jęczmień ozimy
20,0
Jęczmień jary
23,0
Owies
24,0
Pszenżyto ozime
31,0
Pszenżyto jare
22,0
Mieszanki zbożowe ozime
22,0
Mieszkanki zbożowe jare
23,0
Kukurydza
38,0
Strączkowe jadalne
23,0
Ziemniaki
230
Buraki cukrowe
320
Rzepak i rzepik
16,0
Ogólnie można przyjąć, że na terenie gminy Czermin uprawia się mało roślin
wymagających dużej chemizacji, to jest: pszenicy, rzepaku czy buraka cukrowego.
To zjawisko należy uznać za pozytywne w stosunku do środowiska przyrodniczego.
Warunki glebowe gminy, zbliżone do średniej występującej w województwie wielkopolskim
powodują, że plony głównych ziemiopłodów odpowiadają wartościom osiąganym
w regionie.
2.5. Walory kulturowe
Najstarszy ślad osadniczy zlokalizowany w okolicach miejscowości Grab pochodzi
z czasów mezolitu. Najliczniej reprezentowane jest osadnictwo z epoki brązu i żelaza
poprzez obiekty będące wytworami kultury łużyckiej i przeworskiej. Liczne relikty
dokumentują również działalność osadniczą z okresu wczesnego średniowiecza.
Począwszy od roku 966, uznawanego za początek naszego państwa, okolice
gminy Czermin znalazły się w granicach Polski. Niemal wszystkie miejscowości mają
średniowieczną genezę.
Najstarsze
wzmianki w średniowiecznych
dokumentach
historycznych dotyczą Czermina – 1241 rok.
Najstarsze osadnictwo rozwijało się wzdłuż linii Prosny, wykorzystując naturalne
ukształtowanie teras nadzalewowych i dennych. Preferowane były również tereny wzdłuż
pozostałych cieków wodnych: Grabówki, Strugi i Garbacza.
Średniowieczne pochodzenie mają dawne wsie leśno – łanowe, powstałe na
karczunkach: Żbiki oraz Łęg z późniejszym założeniem dworskim. Pierwotne wsie
folwarczne rozwinęły się w regularne rzędówki liniowe z założeniem dworskim lub
folwarcznym na końcu wsi np.: Wieczyn, Żegocin czy Broniszewice. Z założeń
22
folwarcznych w wielodrożnice przeistoczyły się np.: Skrzypnia i Pieruszyce, a z
historycznej owalnicy w wielodrożnicę przekształcił się Czermin. Nastąpiło to głównie
wskutek XIX wiecznych zmian w strukturze własnościowej gruntów, bowiem w latach
1830 – 1860, na terenach zaboru pruskiego przeprowadzono reformę uwłaszczeniową.
Przy okazji tej reformy regulowano historyczny przebieg dróg wiejskich likwidując ich
krzywizny i nadając im prosty bieg.
Pamiątką z czasów zaboru pruskiego jest między innymi zachowane do dzisiaj
budownictwo, ukształtowane przez panujące na tym terenie XIX wieczne stosunki
gospodarczo – społeczne oraz przez ówczesne prawo budowlane. Powstające budynki
mogły być wykonane jedynie z kamienia lub cegły bądź w tzw. technice szachulcowej.
Efektem tego jest znikomy procent zagrodowego budownictwa drewnianego z końca XIX i
początku XX wieku.
Na terenie całej gminy występują zabytki architektury i budownictwa. Są to:
kościoły, plebanie, budynki mieszkalne i gospodarcze, wiejskie aleje, założenia dworskie i
parki. Zachowały one elementy pierwotnych układów urbanistycznych. Obecnie na terenie
gminy 180 obiektów objętych jest ewidencją konserwatorską, z czego 11 figuruje
w rejestrze zabytków. Są to:
•
Czermin – kościół parafialny p.w. Św. Jakuba;
•
Czermin – plebania kościoła parafialnego;
•
Broniszewice – pałac;
•
Grab – pałac i oficyna;
•
Łęg – cmentarzysko kultury łużyckiej;
•
Pieruchy – dwór;
•
Skrzypnia – dwór;
•
Żbiki – osada kultury przeworskiej;
•
Żegocin – kościół parafialny p.w. NMP Wniebowziętej;
•
Żegocin – pałac;
•
Żegocin – park pałacowy.
Obiekty wpisane do rejestru zabytków podlegają ścisłej ochronie konserwatorskiej,
a obiekty znajdujące się w ewidencji – ochronie w zakresie ich architektury zewnętrznej.
Gminny zasób wartości kulturowych podlegających ochronie uzupełnia 220 stanowisk
archeologicznych. Żadna z miejscowości nie posiada chronionego układu przestrzennego.
2.6. Infrastruktura techniczna
2.6.1. Gospodarka wodno – ściekowa
23
Gospodarka wodno-ściekowa w gminie jest obecnie tylko częściowo uregulowana.
Gmina posiada, bowiem prawie pełen stopień zwodociągowania, a nie posiada kanalizacji
sanitarnej.
Niekorzystnym
zjawiskiem
jest
realizacja
sieci
wodociągowej
przy
jednoczesnym zaniedbywaniu rozwoju kanalizacji sanitarnej, zwiększa to zagrożenie
zanieczyszczeniem środowiska ściekami bytowymi. Brakuje również systemu rejestracji
urządzeń gospodarki wodnej i ściekowej, systemu kontroli zbiorników bezodpływowych
oraz oczyszczalni przydomowych.
Obecnie gmina Czermin jest zaopatrywana przez sieć wodociągową o długości
78,5 km z 1023 połączeniami prowadzącymi do budynków mieszkalnych. Siecią objęte są
wszystkie miejscowości.
RYCINA 2: Gmina Czermin – rozwój infrastruktury wodociągowej w latach 1990 – 2002.
1200
100
90
80
70
800
60
600
50
40
400
30
20
200
DŁUGOŚĆ SIECI W KM
ILOŚĆ PRZYŁĄCZY
1000
10
0
0
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 2002
ilość przyłączy
długość sieci
Do obiektów zaopatrujących gminę w wodę należą 2 Stacje Uzdatniania Wody
(SUW). Zlokalizowane są w miejscowościach: Czermin i Żegocin.
TABELA 15: Gmina Czermin – charakterystyka poszczególnych SUW w 2002 roku.
Lokalizacja
SUW
Wydajność SUW
w m³ / dobę
Aktualne zapotrzebowanie
w m³ / dobę
Czermin
1087
800
Żegocin
1042
600
24
Łączna wydajność gminnych SUW wynosi 2236 m³ / dobę i w pełni pokrywa
aktualne zapotrzebowanie wynoszące 1400 m³ / dobę.
TABELA 16: Gmina Czermin – wyposażenie w sieć wodociągową w 2002 roku.
Miejscowość
Ilość przyłączy
wodociągowych
Przynależność do SUW
Broniszewice
209
Czermin
Czermin
243
Czermin
Grab
97
Żegocin
Łęg
31
Żegocin
Pieruchy
47
Czermin, Żegocin
Pieruszyce
64
Żegocin
Psienie Ostrów
31
Czermin
Skrzypnia
44
Czermin
Strzydzew
62
Czermin
Wieczyn
81
Żegocin
Żbiki
42
Żegocin
Żegocin
72
Żegocin
TABELA 17: Gmina Czermin – gęstość sieci wodociągowej w 2002 roku.
Wyszczególnienie
Gęstość sieci wodociągowej
w km / 100 km²
Gmina
Czermin
Powiat
Pleszewski
Województwo
Wielkopolskie
78,50
106,66
86,47
Nasycenie siecią wodociągową w gminie Czermin należy uznać za bardzo
wysokie, ponieważ dane dotyczące powiatu oraz województwa obejmują również wartości
z gmin miejskich.
Gmina Czermin nie posiada oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnej.
Obecny brak systemowego rozwiązania gospodarki ściekowej przy jednoczesnym
całkowitym zwodociągowaniu gminy powoduje powstawanie większej ilości ścieków.
Miejscowa społeczność zmuszona jest gromadzić płynne nieczystości w zbiornikach
zlokalizowanych na terenie własnych posesji. To z kolei wpływa na zwiększone
zanieczyszczanie gleb oraz wód powierzchniowych i podziemnych.
2.6.2. Gospodarka odpadami
Szczegółowe omówienie zagadnień dotyczących gospodarki odpadami na terenie
Gminy Czermin, wraz ze wskazaniem właściwych rozwiązań, zostało zamieszczone
w Planie gospodarki odpadami dla Gminy Czermin.
25
2.6.3. Drogi i koleje
2.6.3.1. Drogi
Drogi krajowe:
Przez teren gminy nie przebiega żadna z dróg krajowych. Jednakże rejon
Czermina położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie autostrady A 2 oraz dróg krajowych
nr: 11, 12 i 25. Odległość z Czermina do istniejącego odcinka autostrady A 2 łączącej
obecnie Konin z Wrześnią, a docelowo Świecko z Terespolem, będącej częścią
europejskiego korytarza transportowego Berlin - Moskwa wynosi 44 km. Droga nr 11
łącząca Katowice z Poznaniem i dalej Kołobrzegiem przebiega w odległości 8 km od
Czermina. Taka sama jest odległość do trasy nr 12, spinającej Dorohusk na granicy z
Ukrainą z Łęknicą na granicy z Niemcami, będącej jednocześnie alternatywą dla przyszłej
autostrady A 2. Natomiast do drogi krajowej nr 25 łączącej Oleśnicę z Bobolicami przez
Kalisz, Konin, Bydgoszcz jest 41 km.
Drogi wojewódzkie:
•
nr 443 Jarocin – Gizałki – Rychwał – Tuliszków.
Na obszarze gminy prowadzi przez miejscowość Grab. Droga ta pełni rolę
dodatkowego połączenia regionalnego dla powiatów i gmin województwa wielkopolskiego.
Spełnia także funkcje ponadregionalne, ponieważ rozprowadza ruch z kierunku Nowej
Soli (województwo lubuskie) i Głogowa (województwo dolnośląskie) w stronę Konina.
Łączna długość trasy wojewódzkiej nr 443 w granicach gminy wynosi około 5,5 km. Droga
znajduje się w gestii Zarządu Dróg Wojewódzkich w Poznaniu.
Drogi powiatowe:
Wyszczególnione w poniższej tabeli trasy pełnią rolę dróg obsługujących obszar
całej gminy Czermin oraz w ramach powiatu łączą miejscowości będące siedzibami
poszczególnych samorządów. Łączna długość dróg powiatowych przebiegających przez
gminę Czermin wynosi 59,037 km. Nawierzchnię twardą posiada 58,637 km dróg, to jest
99,32 % ogółu. Drogi są pod nadzorem Zarządu Dróg Powiatowych w Pleszewie.
TABELA 18: Gmina Czermin – wykaz dróg powiatowych.
Nr drogi
13102
Przebieg drogi
Długość odcinka w km
Grab – Pleszew
11,290
26
13103
Żerków – droga nr 443
2,515
13109
Strzydzew – Broniszewice
8,000
13147
droga nr 443 – Kokrzwy
1,055
13150
Kotlin – Sucha
0,760
13152
Pieruchy – Strzydzewiec
3,110
13153
Kurcew – Strzydzewiec
2,135
13154
Pieruszyce – Żegocin
6,175
13155
Wieczyn – Grodzisko
9,327
13156
Żegocin – Pieruszyce
2,795
13161
Broniszewice – Pardelak
2,265
13189
Broniszewice – Marszew
2,855
13310
Pleszew – Chocz
4,775
13311
Kowalew – Skrzypnia
1,980
Drogi gminne:
TABELA 19: Gmina Czermin – przebieg dróg gminnych.
Nr drogi
Przebieg drogi
Długość w km
Nawierzchnia
1
2
3
4
1330001
Skrzypnia – Czermin
1,910
grunt
1330002
Pieruszyce – Sierszew
3,420
asfalt
1330003
Łęg – Żegocin
1,600
grunt
1330004
Żegocin – Czermin
7,000
grunt
1330005
Grab – Wieczyn
2,900
grunt
1330006
Wola Duchowna – Czermin
1,950
grunt
1330007
Pieruchy – Psienie Ostrów
0,970
asfalt
1330008
Pieruchy – Czermin
1,100
asfalt, bruk
1330009
Skrzypnia – Marszew
0,900
grunt, tłuczeń
1330010
Strzydzew – Pieruszyczki
3,400
asfalt
1330011
Psienie Ostrów – Żbiki
3,580
grunt
1330012
Broniszewice Nowe –
Broniszewice
1,650
asfalt, grunt
1330013
Broniszewice Stare do poczty
0,910
grunt
1330014
Żbiki – wieś
0,980
asfalt
1330015
Robaków – Czołnochów
1,200
asfalt
1330016
Skrzypnia do drogi
Korzkwy – Kurcew
1,700
bruk
1330017
Mamoty – Kurcew
2,450
grunt
1330018
Strzydzew – Sławoszew
0,700
asfalt
1330019
Strzydzew przez wieś
0,910
asfalt
1330020
Pieruchy – Pieruszyczki
2,200
grunt
1330021
Pieruchy – Pieruszyczki
2,350
grunt
1330022
Wieczyn – Sierszew
3,950
grunt
1330023
Grab – Prusinów
1,570
grunt
27
1330024
2,400
grunt
1330025
Pieruszyce do drogi
Czermin – Żegocin
2,550
grunt
1330026
Żale przez wieś
0,950
tłuczeń
1330027
Żale II przez wieś
1,020
grunt
1330028
Broniszewice G. do drogi Psienie
Ostrów – Żbiki
1,200
grunt
1330029
Broniszewice Polskie – Kwileń
2,950
grunt
1330030
Broniszewice Polskie S.
przez wieś
1,300
asfalt
1330031
Wieczyn przez wieś
1,350
asfalt
1330032
Czermin – Skrzypnia
1,450
asfalt
1330033
Czermin – do P. Słowińskiego –
Czermin
2,900
grunt
1330034
Czermin osiedle
0,600
asfalt
1330035
Gorzyce – Grab
2,950
grunt
1330036
Mamoty – Strzydzew
1,120
grunt
1330037
Żegocin przez osiedle
0,720
asfalt
1330038
1,100
grunt
1330039
Broniszewice przez wieś
0,760
asfalt, grunt
1330040
Broniszewice – Marianin
1,200
asfalt
1330041
Grab – Dobieszczyzna
1,800
grunt
Łączna długość dróg gminnych wynosi 77,620 km. 22 km, to jest 28 % ogółu, to
trasy o nawierzchni twardej ulepszonej. Pozostałe drogi mają nawierzchnię nieutwardzoną
gruntową. Według gminnych zamierzeń inwestycyjnych w latach 2003 – 2010 nastąpi
systematyczna zmiana nawierzchni dróg z gruntowych na bitumiczno – asfaltowe
i tłuczniowe.
Obecnie ogółem 86 km dróg w gminie ma twardą nawierzchnię. Relacja łącznej
długości dróg utwardzonych na 100 km² powierzchni wynosi w gminie 87,93 km i
jest to wartość wyższa od średniej w województwie wielkopolskim wynoszącej 79,03 km.
Największe obciążenie ruchem kołowym notowane jest na trasie Grab – Czermin –
Pleszew. Dobrze rozwinięta jest sieć komunikacji autobusowej, obsługiwanej głównie
przez Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej (PKS) Pleszew i Kalisz. Dzięki niej
można dotrzeć do każdego sołectwa gminy oraz do miejscowości sąsiednich.
2.6.3.2. Koleje
Na terenie gminy nie ma linii kolejowych. Najbliższa stacja kolejowa w Pleszewie –
Kowalewie, przez którą przebiega trasa relacji Katowice – Poznań, jest zlokalizowana
w odległości 12 km od Czermina.
28
2.6.4. Rurociągi
W Gminie Czermin nie istnieje sieć gazowa doprowadzona do odbiorcy i aktualnie
nie przebiegają sieci gazowe magistralne wysokiego ciśnienia. Według informacji podanej
przez Wielkopolski Okręgowy Zakład Gazownictwa w Poznaniu obecnie trwa realizacja
gazociągu w.c. DN 200/150 oraz budowa stacji redukcyjno pomiarowej w Broniszewicach.
Gmina posiada opracowaną w 1992 roku przez Pracownię Usług Technicznych „Perfekt”
we Wrocławiu „Koncepcje programową gazyfikacji gminy”, która wymaga aktualizacji.
Przez zachodnią część gminy z południa na północ przebiegał będzie
projektowany gazociąg magistralny wysokiego ciśnienia o przekroju DN 1000 z WRG
Odolanów do WRG Wydartowo.
2.6.5. Podmioty gospodarcze
TABELA 20: Gmina Czermin – wykaz większych zakładów pracy (pracodawców).
Stan na luty 2004.
Nazwa zakładu
Lokalizacja
Opis klasy działalności według EKD
Zatrudnienie
1
2
3
4
Dom Pomocy
Społecznej
Broniszewice
Opieka socjalna wraz z
zakwaterowaniem
46
Sprzedaż detaliczna w nie
wyspecjalizowanych sklepach z
przewagą żywności, napojów i wyrobów
tytoniowych
29
Gminna
Spółdzielnia
Czermin
Urząd Gminy
Czermin
Kierowanie podstawowymi rodzajami
działalności publicznej
26
„TADBUD”
Czermin
Budownictwo ogólne i inżynieria lądowa
24
Gimnazjum
Publiczne
Broniszewice
Szkolnictwo średnie
21
Szkoła
Podstawowa
Czermin
Szkolnictwo Podstawowe
19
Spychała Piotr
Pieruchy
Towarowy transport drogowy
18
Ozdowski
Zbigniew
Pieruchy
Sprzedaż hurtowa odpadów i złomu
16
Szkoła
Podstawowa
Broniszewice
14
Szkoła
Żegocin
12
29
Podstawowa
„OPAK”
Wieczyn
Produkcja papieru i tektury falistej
11
Szkoła
Podstawowa
Grab
10
Uprawy rolne połączone z chowem
zwierząt
8
Mamoty
Rolnicza
Spółdzielnia
Produkcyjna
Walczak
Przemysław
Grab
Produkcja wyrobów z betonu
dla budownictwa
7
Spółdzielnia
Kółek Rolniczych
Czermin
Działalność usługowa związana
z uprawami rolnymi
6
Kółko Rolnicze
Broniszewice
z uprawami rolnymi
6
Urząd Pocztowy
Czermin
Działalność poczty państwowej
6
Bank
Spółdzielczy
Pleszew
Czermin
Pośrednictwo walutowe
5
Mikołajczak Piotr
Wieczyn
Produkcja generatorów pary,
z wyjątkiem bojlerów do centralnego
ogrzewania gorącą wodą
Spółdzielnia
Kółek Rolniczych
Wieczyn
z uprawami rolnymi
4
6
Powyższa tabela obejmuje również zakłady pracy z I i III sektora gospodarki
narodowej, zarówno publiczne jak i prywatne, ponieważ głównym kryterium doboru była
tutaj liczba zatrudnionych. Wyżej wymienione zakłady pracy generują zatrudnienie na
poziomie około 300 osób. Liczba ta stanowi około 11 % wszystkich obywateli gminy w
wieku produkcyjnym.
Ogółem w 2001 roku na terenie gminy Czermin funkcjonowało 41 sklepów, w
których pracowało 66 osób. Na 1 obiekt handlowy przypadało 117 mieszkańców.
Powierzchnia sprzedaży wszystkich placówek wyniosła 2002 m². Większość sklepów to
placówki małe, o powierzchni sprzedaży nie przekraczającej 50 m². Głównymi ośrodkami
handlowymi w gminie są wsie: Broniszewice i Czermin. Każde sołectwo posiada
przynajmniej jeden obiekt handlowy zaopatrujący miejscową ludność w podstawowe
produkty.
Specjalizacja
branżowa
miejscowej
sieci
handlowej
przedstawia
się
•
ogólnospożywcza – 28 punktów;
•
odzieżowa – 1;
•
księgarnie i artykuły piśmiennicze – 1;
•
pojazdy mechaniczne – 2;
•
pozostałe sklepy – 9.
30
Ponadto w gminie funkcjonuje 56 zakładów rzemieślniczych, świadczących usługi:
ogólnobudowlane, stolarskie, mechaniki pojazdowej, transportowe oraz inne czynności
związane z budownictwem czy obsługą rolnictwa.
31
III. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
3.1. Rzeźba terenu
Gmina Czermin położona jest w pasie nizin środkowopolskich i tym samym
charakteryzuje się małym zróżnicowaniem rzeźby krajobrazu. Powierzchnia południowej
i południowo – zachodniej części gminy jest mało zróżnicowana. Jest to wysoczyzna
morenowa o niewielkich spadkach terenu dochodzących maksymalnie do 5 %. Ta lekko
pofalowana równina wzniesiona na wysokości od 90 do 140 m npm pochylona jest
w kierunku rzeki Prosny. Genetycznie jest to morena denna płaska wykształcona
w okresie zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższy punkt terenu zaznacza się
w rejonie wsi Skrzypnia i osiąga 136,5 m npm.
Obszar wysoczyzny łagodnie przechodzi w kierunku północno – wschodnim
w wysoką terasę plejstoceńską, wyraźnie oddzieloną krawędzią od obejmującej północny
i północno – wschodni fragment gminy Równiny Rychwalskiej. Teresa tworzy piaszczystą
równinę wysokiego zasypania wzniesioną od 5 do 10 m powyżej poziomu rzeki Prosny.
W obrębie Równiny Rychwalskiej wyraźnie zaznacza się rozległa dolina rzeki
Prosny. Charakteryzuje się ona płaskim dnem oraz szerokimi terasami zalewowymi
pochodzenia holoceńskiego. Dolinę wznoszącą się od 2 do 5 m nad poziom rzeki
urozmaicają starorzecza, drobne oczka wodne oraz podmokłości terenu. Najniższe
rzędne występują w rejonie wsi Robaków, osiągając wartość poniżej 81 m npm. Krajobraz
gminy
urozmaicają
rozcinające
obszar
wysoczyznowy
dolinki
cieków
wodnych
uchodzących do rzeki Prosny. Ich szerokość rzadko przekracza 100 m, zaś głębokość
wynosi od 1,5 do 3 m.
3.2. Litologia
3.2.1. Geologia
Obszar gminy Czermin położony jest na Monoklinie Przedsudeckiej zbudowanej
z osadów jury, wykształconych w postaci: margli, wapieni, iłów i mułków. Strop tych
osadów zalega na rzędnej 20 – 0 m npm, obniżając się w kierunku zachodnim.
Osady trzeciorzędowe nie tworzą ciągłej pokrywy i występują w postaci enklaw
w rejonie wsi: Grab, Pieruszyce, Broniszewice oraz Czermin. Należą do nich osady ilasto
– mułowe z wkładkami piasków drobnoziarnistych i pylastych, pochodzących z okresu
III. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
31
pliocenu. Iły plioceńskie przekraczają miąższość 90 m. Charakteryzują się pstrym
zabarwieniem spowodowanym rozkładem siarczków żelaza. W stropowych partiach iłów
odznaczają się wtrącenia drobnych konkrecji węglanowych. Osady mioceńskie występują
w rejonie Czermina na głębokości 90 m. Reprezentują je piaski średnioziarniste. Z uwagi
na brak wierceń miąższość miocenu nie jest znana.
Osady czwartorzędowe występują na terenie całej gminy w postaci ciągłej pokrywy
o zróżnicowanej miąższości od 0,2 do 64 m, nawiązując do morfologii terenu. Gliny
morenowe oraz piaski wodno – lodowcowe dominują w budowie wysoczyzny. Utwory
gliniaste są na ogół twardoplastyczne, często podścielone iłami trzeciorzędowymi. Piaski
o zróżnicowanej granulacji są zagęszczone lub średnio zagęszczone. Niekiedy na
różnych głębokościach są podścielone lub przewarstwione glinami. Utwory piaszczyste
średnioziarniste oraz średnio zagęszczone budują terasę wysoką. W utworach tych
zaznaczają się przewarstwienia w postaci piasków pylastych i gliniastych. Podścielenia
iłami mają charakter lokalny. W budowie terasy zalewowej dominują zaś mady w postaci
glin pylastych i pyłów, a także piaski pylaste, gliniaste i drobne. Osady te jak również
utwory aluwialno – deluwialne dolinek bocznych pochodzą z holocenu.
3.2.2. Zasoby kopalin
Obszar gminy Czermin należy do ubogich w zakresie występowania surowców
naturalnych. Poza piaskiem i żwirem, udokumentowano niewielkie złoża torfów, iłów oraz
gliny.
3.3. Wody podziemne
3.3.1. Charakterystyka ogólna
Obecna sieć hydrograficzna nawiązuje do morfologii oraz budowy geologicznej
występującej na terenie gminy Czermin. Wałem wysoczyznowym, wzdłuż południowo –
zachodniego skraju gminy, przebiega trzeciorzędowy dział wodny rozdzielający zlewnię
rzeki Lutyni od zlewni Prosny.
Na terenie gminy zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują
w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych i jurajskich.
Wodonośne piętro czwartorzędowe
W obrębie utworów czwartorzędowych występują dwa poziomy wodonośne
gruntowy i wgłębny międzyglinowy i podglinowy. Poziom gruntowy występuje głównie
PRZYRODNICZEGO
32
w obrębie
dolin
rzecznych.
Poziom
ten
ze
względu
na
korzystne
parametry
hydrogeologiczne i jakościowe jest często ujmowany.
Wodonośne piętro trzeciorzędowe
W piętrze trzeciorzędowym wyróżnić można trzy warstwy wodonośne: dolną,
środkową i górną. Tworzą je piaski od gruboziarnistych do pylastych i mułków,
przedzielonych serią iłów i pokładów węgla.
Wodonośne piętro jurajskie
Piętro to związane jest z utworami jury górnej oraz środkowej. Wody
górnojurajskie mają zwierciadło napięte.
3.3.2. Zbiorniki wód podziemnych
Na terenie gminy znajduje się fragment głównego zbiornika wód podziemnych,
GZWP nr 311 występuje on w utworach czwartorzędowych i ma porowy charakter
ośrodka. Jego zasoby dyspozycyjne wynoszą 123,0 tys. m3/d a średnia głębokość ujęć
sięga 30 m. Zestawienie parametrów charakterystycznych dla GZWP występującego na
terenie gminy przedstawia tabela 21.
TABELA 21: Gmina Czermin – Parametry GZWP
Nr
GZW
P
Nazwa
GZWP
Powierzchni
Typ
Wiek
a GZWP
ośrodka skał
[km2]
311
Zbiornik
rzeki
Prosna
porowy
Q
535
Średnia
Zasoby
głębokoś
dyspozycyjn
ć
e
ujęć
[tys.m3/d]
[m]
30
123,0
3.3.3. Zasoby wód podziemnych
Na terenie Gminy Czermin występują trzy poziomy wodonośne czwartorzędowy,
trzeciorzędowy i górnojurajski. Poziom czwartorzędowy zalega na głębokości 1 – 2 m ppt,
obejmuje swym zasięgiem dolinę rzeki Prosny, opierając się na linii (północny zachód –
południowy wschód) Broniszewice – Żegocin - Grab. Utwory te lokalnie występują również
w rejonie Mamot, w południowo-zachodniej części gminy. Poziom trzeciorzędowy jest
słabo rozpoznany. Wody tego piętra związane są z piaskami średnioziarnistymi
pochodzenia mioceńskiego, zalegającymi na głębokości 90 – 100 m ppt. Górnojurajskie
PRZYRODNICZEGO
33
piętro wodonośne związane jest ze szczelinowym kompleksem wapieni oraz margli,
których strop zalega na głębokości 10 – 20 m ppm. (piętro to nie jest ujmowane).
3.4. Wody powierzchniowe
3.4.1. Sieć rzeczna
Wody powierzchniowe występujące na terenie gminy należą do systemu wodnego
środkowej Odry, w zlewni rzeki Warty.
Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Prosna wraz z dopływami między
innymi z Garbaczem.
Prosna
Prosna jest lewostronnym dopływem Warty, uchodzącym do niej w km 348. Pod
względem
administracyjnym
zlewnia
Prosny
leży
na
pograniczu
województw
wielkopolskiego i łódzkiego. Całkowita długość rzeki wynosi 216,8 km, z czego
w województwie wielkopolskim znajduje się około 139,0 km, a na terenie gminy 12,0 km.
Powierzchnia dorzecza 4 924,7 km2, z czego 3 680,0 km2 położonych jest
w województwie wielkopolskim. Jednym z głównych dopływów, na terenie gminy Czermin,
Prosny jest:
•
Garbacz (źródła tej rzeki znajdują się na zachód od Czermina, dalej płynie w kierunku
północno – wschodnim do miejscowości Żbiki, po czym zmienia swój kierunek na
północno – zachodni i powyżej miejscowości Łęg uchodzi do Prosny).
Pozostałe cieki wodne na terenie gminy
Pod względem zasobności w wody powierzchniowe, Gmina Czermin zaliczana jest
do obszarów o średniej zasobności. Prócz wymienionej głównej rzeki Prosny wraz
z podstawowymi dopływami przez teren gminy przepływają również cieki:
•
Grabówka, o długości 9,40 km
•
Kanał Wieczyński – 9,50 km
•
Kanał Grodziski, na terenie gminy długość cieku wynosi 12,20 km.
PRZYRODNICZEGO
34
Zasilanie
wód
powierzchniowych
następuje
bezpośrednio
z
opadów
atmosferycznych i topniejącej pokrywy śnieżnej. W okresie wzmożonych opadów oraz
roztopów wody niesione przez rzekę Prosnę stwarzają zagrożenie powodziowe. Wysoki
poziom stanu wód przyczynia się do wylewów na przyległe tereny w granicach terasy
zalewowej.
3.4.2. Zbiorniki wodne
Na terenie gminy nie występują naturalne zbiorniki wodne. Istnieje jedynie kilka
sztucznych zbiorników retencyjnych, zasilanych głównie wodami powierzchniowymi.
Obiekty małej retencji wodnej
Do obiektów małej retencji wodnej na terenie gminy należy zaliczyć małe zbiorniki
wodne, stawy rybne, glinianki. Wykaz istniejących obiektów małej retencji na terenie
gminy przedstawia tabela 22.
TABELA 22: Gmina Czermin – wykaz obiektów małej retencji
Lokalizacja zbiornika
– nazwa cieku
Powierzchnia
zalewu
[ha]
Pojemność
[tyś. m ]
Przeznaczeni
e zbiornika
3
rz. Kanał Wieczyński Żegocin
0,72
10,80
staw rybny
rz. Kanał Wieczyński Wieczyn
0,48
7,20
staw rybny
rz. Kanał Wieczyński Łęg
0,33
5,00
staw rybny
rz. Garbacz Strzdzew
0,36
5,40
staw
rz. Garbacz Skrzypnia-rów
melior.
rz. Garbacz Monty- rów melior.
rz. Garbacz
Pieruchy-rów melior.
rz. Garbacz
Pieruchy-rów melior.
rz. Garbacz Pieruchy
rz. Garbacz Pieruchy
0,67
10,00
staw rybny
0,20
3,20
poidło
0,15
2,30
staw rybny
0,33
4,80
staw rybny
0,29
4,30
0,48
7,20
staw rybny
staw rybny
3.5. Gleby
Wytworzenie się określonych profilów glebowych oraz ich przydatność rolnicza
pozostaje w ścisłym związku z budową geologiczną i morfologią danego obszaru. Na
terenie gminy Czermin przeważają gleby brunatne wyługowane i kwaśne wytworzone na
35
PRZYRODNICZEGO
piaskach słabo gliniastych i luźnych. Dotyczy to głównie środkowej części samorządu.
Pozostałe gleby to bielice i pseudobielice wytworzone na piaskach gliniastych lekkich oraz
glinach lekkich. Obejmują one południowo – zachodnią część gminy. Zaś w dolinie Prosny
występują mady piaszczysto – gliniaste oraz gleby torfowo – mułowe pochodzenia
organicznego.
Z wymienionych utworów glebowych wytworzyły się następujące typy gleb:
§
czarne ziemie właściwe;
§
mady;
§
gleby bagienne mułowo – torfowe;
§
gleby brunatne wyługowane;
§
gleby brunatne kwaśne;
§
gleby brunatne właściwe;
§
gleby bielicowe;
§
gleby pseudobielicowe.
Pod względem przydatności rolniczej gleby można podzielić na 3 grupy:
§
czarne
ziemie
właściwe,
brunatne
właściwe
oraz
mady
średnie
i średniociężkie – zaliczane do II – III klasy bonitacyjnej;
§
bielicowe właściwe oraz brunatne i brunatne wyługowane – zaliczane do III
– IV klasy bonitacyjnej;
§
gleby brunatne wyługowane i pseudobielicowe oraz mady lekkie, średnie
i bardzo lekkie piaszczyste – V – VI klasa bonitacyjna.
Na podstawie badań gleby stwierdzono duży udział gleb kwaśnych (37 %) i bardzo
kwaśnych (20 %). Wapniowania wymaga około 58 % powierzchni użytków rolnych. 33 %
gleb ma zawartość fosforu przyswajalnego średnią, zaś 44 % wysoką i bardzo wysoką.
Zawartość potasu jest głównie niska (37 %) i średnia (27 %), natomiast magnezu niska
(33 %) i bardzo niska (31 %).
Generalnie gmina Czermin charakteryzuje się przewagą gleb słabych. Według
IUNG w Puławach wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb wynosi 45,7 pkt.
w 100 punktowej skali. Słabą żyzność tutejszych gleb potwierdza klasyfikacja jakości
gruntów według klas bonitacyjnych.
TABELA 23: Gmina Czermin – struktura klas bonitacyjnych gleb.
Klasa bonitacyjna
Struktura w %
Powierzchnia w
ha
PRZYRODNICZEGO
36
I
II
III a
III b
IV a
IV b
V
VI
VI z
0,0
0,3
9,6
8,2
20,6
18,0
34,5
8,8
0,01
0,00
12,45
705,08
604,46
1516,72
1326,90
2536,16
646,17
1,44
RYCINA 3: Gmina Czermin – struktura klas bonitacyjnych gleb.
VI
8,8%
II
0,3%
III a
9,6%
III b
8,2%
V
34,5%
IV a
20,6%
IV b
18,0%
II
III a
III b
IV a
IV b
V
VI
TABELA 24: Gmina Czermin – struktura klas bonitacyjnych gleb według sołectw.
Sołectwo
struktura w % poszczególnych klas bonitacyjnych
II
III a
III b
IV a
IV b
V
VI
0,1
4,3
5,0
19,8
24,2
38,7
7,9
Czermin
-
0,7
12,5
21,6
30,3
26,8
8,1
Grab
-
22,3
2,1
26,2
13,6
26,5
9,3
Łęg
-
41,7
14,9
16,8
14,0
11,4
1,2
Mamoty
-
20,3
22,9
15,0
11,8
30,0
-
Pieruchy
-
4,8
0,1
39,3
6,8
39,2
9,8
Pieruszyce
-
5,3
-
19,2
1,8
56,3
17,4
Skrzypnia
-
6,4
13,0
13,8
22,9
37,0
6,9
Strzydzew
2,5
13,8
29,0
28,0
11,0
12,7
3,0
Broniszewice
PRZYRODNICZEGO
37
Wieczyn
-
14,2
11,7
10,8
15,3
36,1
11,9
Żbiki
-
6,4
-
15,6
14,2
43,8
20,0
Żegocin
-
11,0
9,8
5,1
18,3
49,0
6,8
Z powyższego zestawienia wynika, że gleby o najwyższym wskaźniku bonitacji
Użytki rolne stanowią 79,18 % ogólnej powierzchni gminy, lasy i grunty leśne
11,22 %, a pozostałe grunty i nieużytki 9,60 %. Natomiast w strukturze użytków rolnych
największy obszar zajmują grunty orne 89,58 % i łąki 7,54 %.
TABELA 25: Gmina Czermin - użytkowanie gruntów w 2003 roku (w hektarach).
Użytki rolne
Powierzchnia
ogólna
Razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwi
ska
9783
7770
6963
21
584
202
W tym
Lasy i
grunty
leśne
Pozostałe
grunty i
nieużytki
1098
915
Najwięcej użytków rolnych w powierzchni ogólnej mają wsie: Mamoty – 93,5 %,
Wieczyn – 90,7 %, Strzydzew – 89,9 % oraz Żegocin – 89,8 %. Najmniej: Żbiki – 55,9 %,
Grab – 61,6 % i Skrzypnia – 77,6 %. W pozostałych miejscowościach użytki rolne
stanowią pomiędzy 84,9 a 89,6 % powierzchni ogólnej, co prezentuje poniższa tabela.
TABELA 26: Gmina Czermin – struktura użytkowania gruntów według sołectw
w 1999 roku (w %).
Miejscowość
Użytki rolne
Lasy
Pozostałe grunty
Broniszewice
89,4
3,9
6,7
Czermin
89,6
3,0
7,4
Grab
61,6
31,7
6,7
Łęg
89,2
2,1
8,7
Mamoty
93,5
0,0
6,5
Pieruchy
84,9
9,5
5,6
Pieruszyce
86,6
6,9
6,5
Skrzypnia
77,6
16,0
6,4
Strzydzew
89,9
3,6
6,5
PRZYRODNICZEGO
38
Wieczyn
90,7
3,2
6,1
Żbiki
55,9
39,2
4,9
Żegocin
89,8
2,7
7,5
W strukturze użytków rolnych największy odsetek gruntów ornych jest we wsi Grab
– 94,5 %, sadów w miejscowości Strzydzew – 1,6 %, łąk w Żbikach – 9,0 %, zaś pastwisk
w Pieruszycach – 14,3 %.
W gminie Czermin areał gruntów dobrych i średnich należących do II, III i IV
(II – IV b) klasy bonitacyjnej wynosi 56,7 %. Gleby o najwyższym wskaźniku bonitacji
TABELA 27: Gmina Czermin – odsetek gleb dobrych (II i III klasa bonitacyjna) według
sołectw.
Miejscowość
Odsetek gleb dobrych (%)
Broniszewice
9,4
Czermin
13,2
Grab
2,1
Łęg
56,6
Mamoty
43,2
Pieruchy
4,9
Pieruszyce
5,3
Skrzypnia
19,4
Strzydzew
42,8
Wieczyn
25,9
Żbiki
6,4
Żegocin
20,8
Powyższe uwarunkowania decydują, że głównym kierunkiem w produkcji rolniczej
jest uprawa roślinna dostosowana do potrzeb produkcji zwierzęcej, na potrzeby ludności
i przemysłu przetwórczego oraz hodowla zwierząt. Największe znaczenie w gminie mają
następujące uprawy:
§
zboża – 86,28 %;
§
warzywa gruntowe – 4,20 %;
§
ziemniaki – 4,09 %;
§
okopowe pastewne – 1,20 %;
§
rzepak i rzepik – 1,08 %;
PRZYRODNICZEGO
39
§ pozostałe – 3,15 %.
Wśród upraw zbożowych dominują: mieszanki zbożowe – 29,08 %, żyto – 19,66
%, pszenżyto – 18,43 % oraz pszenica – 13,29. Ukierunkowanie upraw na warzywa
gruntowe i owoce spowodowane jest bliskością zakładu przetwórczego „Kotlin” sp. z .o.o.,
któremu tylko samych pomidorów czermińscy rolnicy dostarczają rocznie około 10 tys.
ton. Natomiast główne kierunki hodowli to: trzoda, bydło i owce.
3.6. Charakterystyka zasobów przyrodniczych
3.6.1. Szata roślinna
Gmina Czermin charakteryzuje się małym zalesieniem. Lasy i grunty leśne
stanowią 11,22 % jej powierzchni, to jest 1098 ha
Ze względu na stosunkowo niewielką lesistość gminy, roślinność nieleśna pełni
ważną funkcję przyrodniczą. Szczególną rolę odgrywają zbiorowiska łąkowe, torfowe
i szuwarowe w dolinie rzeki Prosny.
Dominującym typem siedlisk jest bór świeży (Bśw), z panującym gatunkiem sosny
i domieszkami brzozy oraz dębu, a na terenach żyźniejszych świerku. Podszyt jest słabo
rozwinięty i porasta go głównie jałowiec oraz jarzębina. Ubogie florystycznie runo
reprezentowane jest przez borówkę brusznicę, wrzos oraz rokiet pospolity. Płytki poziom
wód gruntowych występujący na terenach podmokłych kształtuje siedlisko boru
wilgotnego (Bw) i boru mieszanego wilgotnego (BMw). W ich obrębie występują
drzewostany sosnowe i brzozowe. Fragmentarycznie na terenach wilgotnych występuje
siedlisko olsu (Ol) z olszą czarną i jesionem porastającymi gleby torfowo – murszowe, jak
również las mieszany wilgotny (LMw) z dębem, jesionem i sosną. Niewielkie powierzchnie
zajmują natomiast: bór suchy (Bs), bór mieszany świeży (BMśw) z panującymi gatunkami
sosny i brzozy oraz las świeży (Lśw) i las mieszany świeży (LMśw) z sosną i dębem w
domieszce.
3.6.2. Zieleń urządzona
PRZYRODNICZEGO
40
Ze względu na niewielką lesistość, ważną rolę w systemie ekologicznym gminy
spełnia roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna, zieleń parkowa oraz zieleń cmentarna.
Zadrzewienia śródpolne, szczególnie o charakterze pasowym spełniają na obszarach
użytkowanych rolniczo funkcję zabezpieczającą przed procesami erozyjnymi. Zieleń
cmentarna stanowi uzupełnienie roślinności na terenie gminy. Na terenie gminy istnieje
również wiele parków, część z nich została wpisana do rejestru Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków. W tabeli 28 zamieszczono wykaz istniejących parków.
TABELA 28: Gmina Czermin – wykaz istniejących parków
Miejscowość
Rodzaj parku
Wiek powstania
Broniszewice
Czermin
Grab
Pieruchy
Pieruszyce
Psienie Ostrów
Skrzypnia
Wieczyn
Żegocin
dworski
dworski
pałacowy
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
dworski
bd.
bd.
Druga połowa XIX w
bd.
bd.
bd.
bd.
bd.
Połowa XIX w
3.6.3. Formy ochrony przyrody
Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za
tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich
otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę przestrzenną mogą mieć również
niektóre pomniki przyrody, użytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczokrajobrazowe.
Na terenie gminy obszary wyróżniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi
objęto następującymi formami ochrony:
PRZYRODNICZEGO
41
Pomniki przyrody
Pomniki przyrody są to elementy przyrody ożywionej (drzewa). Występują tu także
elementy przyrody nieożywionej.
Wykaz pomników przyrody przedstawia tabela 29.
TABELA 29: Gmina Czermin – Pomniki przyrody
Miejscowość
Opis przedmiotu poddanego ochronie
1
2
Buk obwód pnia na wysokości pierśnicy 360cm,
wysokość ca 27m, wysokość do pierwszego
konaru 3m.
wysokość 26m
wysokość 28m, wysokość do pierwszego
konaru 5m.
Dąb szypułkowy- Quercus robur
Obwód pnia na wysokości pierśnicy 365cm,
konaru 6m.
konaru 4m.
konaru 5m.
konaru 4m.
konaru 2m.
konaru 3m.
konaru 4m.
Żegocin – park
wiejski
Żegocin – park
wiejski
Żegocin – park
wiejski
Żegocin – park
wiejski
Żegocin – park
wiejski
Żegocin – park
wiejski
Żegocin – park
wiejski
Łęg
Łęg
Wieczyn
Wieczyn
PRZYRODNICZEGO
42
konaru 5m.
3.6.5. Świat zwierząt
Świat zwierzęcy gminy Czermin jest typowy dla równinnych obszarów kraju Wielkopolski. Występują w lasach następujące gatunki zwierzyny grubej: sarny, jelenie
i dziki. Zwierzyna drobna reprezentowana jest między innymi przez: lisy, zające, wydry,
kuny, piżmaki. Urozmaiconą i licznie reprezentowaną grupę stanowią również ptaki,
żerujące i gniazdujące głównie w dolinie Prosny. Na polach spotkać można bażanty
i kuropatwy. Z gatunków gadów występujących na omawianym obszarze wymienić należy
padalce i zaskrońce. Płazy reprezentowane są przede wszystkim przez żaby, ropuchy,
rzekotki i kumaki. Najliczniej na terenie gminy występują jednak owady, żyjące w różnym
środowisku. Mało zróżnicowana i ograniczona do pospolitych gatunków jest fauna ryb.
Nie sprzyja jej rozwojowi zły stan czystości wód występujących na terenie gminy.
3.7. Zestawienie wielkości zasobów i walorów przyrodniczych
Rozpatrując istnienie zasobów i walorów przyrodniczych na terenie gminy należy
robić to w kilku płaszczyznach. Występowanie tych samych zasobów uznać można
jednocześnie jako czynnik prorozwojowy jak i ograniczający rozwój.
W tabeli 30 przedstawiono zestawienie ważniejszych czynników przyrodniczych
oddziałujących na rozwój gminy.
TABELA 30: Gmina Czermin – czynniki przyrodnicze oddziałujące na rozwój
gminy.
Element
przyrodniczy
1
Położenie – w
aktywnym
gospodarczo i
intelektualnie
rejonie kraju
Ukształtowani
e terenu –
płaska
Czynniki prorozwojowe
2
• poza obszarem
ekologicznego zagrożenia
• nie stwarza problemów
budowlanych
Czynniki pogarszające
możliwości rozwojowe
3
• wzrost natężenia ruchu –
wzrost zanieczyszczenia
powietrza
• zwiększona erozja
PRZYRODNICZEGO
43
powierzchnia
Gleby –
średnia i niska
jakość
bonitacyjna
Wody
podziemne –
niewielkie
zasoby
• zastępowanie areału rolnego
nasadzeniami leśnymi lub
naturalnymi użytkami (łąki)
• wykorzystanie do nasadzeń
biopaliw (wierzby
energetycznej)
• rozwój przemysłu
przetwórczego –
uprawianych gatunków roślin
• położenie gminy na obszarze
głównych zbiorników wód
podziemnych wymagających
wysokiej ochrony
Wody
•
powierzchnio
we – gęsta sieć •
drobnych
cieków
wodnych, duże
zanieczyszczen
ie
Powietrze –
•
zanieczyszczon
e w niewielkim
stopniu
Hałas –
•
komunikacyjny i
przemysłowy
Walory
•
przyrodnicze –
położenie poza
obszarem
• uprawa gatunków roślin o
niewielkich wymaganiach
glebowych (zboża)
• niższe plony
• znaczne zanieczyszczenie
gleby siarką
• niedobory wody wpływające
na wielkości plonów
• brak możliwości rozwoju
niektórych dziedzin
gospodarki
• brak kanalizacji w regionie
• nieszczelne zbiorniki
bezodpływowe (szamba)
• niewłaściwe
zagospodarowanie
obszarów zasobowych wód
podziemnych
urozmaicenie estetyki
• zła jakość wód
krajobrazu
• brak naturalnych zbiorników
występowanie sztucznych
wodnych
zbiorników wód
• zwiększenie zagrożenia
powierzchniowych
powodziowego w dolinie
Prosny
• występowanie tylko
niektórych gatunków flory i
fauny wodnej
• okresowe wylewy rzeki
Prosny
pozytywny wpływ na zdrowie • zanieczyszczenia
i jakość życia mieszkańców
komunikacyjne powietrza
(drogi oddechowe)
• zanieczyszczenia powietrza
w wyniku niskiej emisji
rozwój turystyki w rejonach
• pogorszenie warunków
poza skupiskami przemysłu i
mieszkania ludności
z dal od głównych ciągów
• nadmierne natężenie hałasu
komunikacyjnych
w pobliżu zakładów
przemysłowych
• nadmierne natężenie hałasu
wzdłuż głównych ciągów
komunikacyjnych
możliwości rozwoju bazy
• niska lesistość gminy
turystycznej dolina rzeczna
stanowiąca lokalny ciąg
wysokiej aktywności
PRZYRODNICZEGO
44
ekologicznego
zagrożenia
Walory
kulturowe –
liczne zabytki
przyrodniczej
• korzystne warunki
klimatyczne
• rozwój turystyki
• popularyzacja regionu
PRZYRODNICZEGO
45
IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
4.1. Rzeźba terenu i przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej
Nizinno
–
równinne
ukształtowanie
terenu
nie
stwarza
problemów
w zagospodarowywaniu obszarów gminy i sprzyja rozwojowi rolnictwa oraz osadnictwa.
Do czynników wywołujących zmiany w rzeźbie terenu, na omawianym obszarze
należy przede wszystkim eksploatacja kruszywa naturalnego.
4.2. Wody podziemne
Gmina
Czermin
charakteryzuje
się
niekorzystnymi
warunkami
wodnymi
objawiającymi się deficytem wody. Użytkowe poziomy wodonośne na terenie gminy
dotyczą wód czwartorzędowych, trzeciorzędowych i jurajskich. Eksploatowane są wody
podziemne z utworów czwartorzędowych. Znajdują się one w zasięgu Głównego
Zbiornika Wód Podziemnych 311.
4.3. Wody powierzchniowe
4.3.1. Stan czystości rzek
Stan czystości rzek kontroluje corocznie Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu.
Sieć rzeczną tworzy przede wszystkim rzeka Prosna wraz z dopływami.
Według założeń, jakość wód Prosny na terenie Gminy Czermin powinna spełniać
kryteria II klasy czystości.
Rzeka Prosna
Na rzece Prośnie w 1999 i 2001 roku zlokalizowane było 9 punktów pomiarowych,
w tym jeden w monitoringu krajowym, a pozostałe w monitoringu regionalnym. Na jej
dopływach (przyujściowe odcinki dopływów), znajdowało się kolejne 10 punktów
pomiarowych.
Jeden z punktów pomiarowych Prosny jest położony na wschodniej granicy gminy,
w miejscowości Kwileń - 28,6 km biegu rzeki.
IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJ I PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
44
W ocenie stanu czystości rzeki na terenie gminy uwzględnione zostały badania
jakości wód, prowadzone
w punkcie pomiarowo
- kontrolnym zlokalizowanym
w bezpośrednim sąsiedztwie gminy. Wzięto pod uwagę okres ostatnich trzech lat.
Wyniki pomiarów stanu czystości Prosny w wymienionym punkcie pomiarowo –
kontrolnym w roku 1999 przedstawia tabela 31.
TABELA 31: Gmina Czermin – stan czystości rzeki Prosny w 2002r
Km
biegu
rzeki
Substancje
organ.
Zasolenie
1
2
3
28,6
II
II
Zawiesina
ogólna
Substancje
biogenne
4
poza
klasą
5
Stan
sanitarn Saprobowość
y
poza klasą
6
poza
klasą
7
III
Źródło: WIOŚ Poznań
Na podstawie wartości wskaźników przedstawionych w tabeli 30, w roku 2002
jakość
wód
Prosny
ponadnormatywnie
przepływającej
zanieczyszczone.
przez
Miały
Gminę
na
to
Czermin,
wpływ
określono
przede
jako
wszystkim
zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne.
W roku 2002 Prosna kontrolowana była również w punkcie pomiarowym
w Kwileniu, w którym stan czystości przedstawiał się następująco:
·
substancje biogenne – ponadnormatywne stężenie wybranych wskaźników,
klasyfikowało wody nadal jako pozaklasowe;
·
substancje organiczne – wskaźniki organiczne pomimo ogólnej poprawy,
nadal nie były zadawalające;
·
stan sanitarny – ponadnormatywne występowanie miana Coli, klasyfikowało
wody jako pozaklasowe pod względem sanitarnym.
W roku 2002 jakość wód Prosny na terenie województwa wielkopolskiego
nie pozwoliła na zaklasyfikowanie jej do którejkolwiek z klas.
W punkcie pomiarowym położonych w bezpośrednim sąsiedztwie Gminy Czermin
(Kwileń) o pozaklasowej wypadkowej klasie czystości Prosny, decydowały przede
wszystkim takie wskaźniki jak azot azotynowy i miano Coli.
Na ogólnie zły stan czystości wód Prosny w jej środkowym biegu mają wpływ
przede wszystkim zrzuty surowych czy niedostatecznie oczyszczonych ścieków bytowych.
Największe ilości oczyszczonych ścieków odprowadza Oczyszczalnia Ścieków dla
Kalisza oraz Nowych Skalmierzyc, zlokalizowana w Kucharach, gmina Gołuchów. W roku
2001 z oczyszczalni do Prosny odprowadzano średniodobowo 23 270 m3/d. Jakość
PRZYRODNICZEGO
45
ścieków
odprowadzanych
odpowiadała
warunkom
określonym
w
pozwoleniu
wodnoprawnym.
W Kwileniu, poniżej ujścia Neru, przyjmującego zanieczyszczenia z Pleszewa,
wzrosło stężenie azotynów. Poprawie uległo natomiast natlenienie wód.
Pozostałe cieki wodne
Pozostałe występujące na terenie gminy cieki nie są objęte badaniami jakości wód.
Biorąc jednak pod uwagę brak sieci kanalizacji sanitarnej, można przypuszczać,
że pozostałe istniejące na terenie gminy cieki również prowadzą wody w znacznym
stopniu obciążone zanieczyszczeniami bakteriologicznymi.
Większość cieków na terenie gminy ma również małe przepływa oraz z uwagi na
prawie równinne ukształtowanie terenu bardzo powolny odpływ, dlatego może w nich
powstawać duża koncentracja zanieczyszczeń nawet przy stosunkowo małych zrzutach.
Kolejnym poważnym źródłem zanieczyszczeń wód jest uprawa roli i hodowla
zwierząt. Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne i pestycydy w znacznej części
spłukiwane
są
z
wodami
opadowymi
do
cieków
wodnych,
powodując
ich
zanieczyszczenie. Odpady płynne z hodowli zwierząt – gnojowica, trafiająca na pola bez
żadnego przetworzenia również przyczynia się do znacznego skażenie wód oraz gleb.
Z tego względu istniejący zły stan czystości cieków wodnych na obszarze gminy
wymaga podjęcia zdecydowanych działań w kierunku uporządkowania gospodarki wodno
– ściekowej. Wymaga to inwestycji przede wszystkim w oczyszczalnie ścieków
i rozbudowę kanalizacji sanitarnej.
4.3.2. Stan czystości zbiorników wodnych
Na terenie Gminy Czermin nie występują naturalne zbiorniki wodne. Istnieje
jedynie kilka sztucznych zbiorników retencyjnych.
4.3.3. Zagrożenie powodziowe
W okresie wzmożonej ilości opadów atmosferycznych i roztopów wiosennych, wody
rzeki Prosny przepływającej przez gminę stwarzają zagrożenie powodziowe. Wysoki
poziom stanu wody w Prośnie, przyczynia się do ich wylewów na przyległe tereny.
W znacznym stopniu przeciwdziałają temu zjawisku istniejące obwałowania, jednak nie
stanowią one całkowitego zabezpieczenia. Z tego względu retencja wody na terenie
gminy odbywa się także poprzez retencjonujące zbiorniki wód stojących.
PRZYRODNICZEGO
46
Wykaz obwałowań istniejących wzdłuż cieków podstawowych na terenie Gminy
Czermin przedstawia tabela 32.
TABELA 32: Gmina Czermin – Wykaz podstawowych cieków przepływających przez
Gminę Czermin wraz z obwałowaniem.
Długość cieku
Rzeka
(w gminie)
uregulowana
Nazwa cieku
[km]
[km]
1
Garbacz
Grabówka
Kanał Grodziski
Kanał Wieczyński
2
16,50
9,40
2,50
9,50
Prosna
12,00
3
2,50
-
Potwierdzeniem, występowania zagrożenia powodziowego na Prośnie są pomiary
przepływów wykonane na rzece z uwzględnieniem podziału na okresy letnie i zimowe.
TABELA 33: Gmina Czermin – Charakterystyczne przepływy w zlewni Prosny
lata 1951 - 1980
Rzeka
Przekrój
1
2
Prosna
Robaków
Przepływ Q [m3/s]
roczny
letni
zimowy
3
4
5
17,4
11,20
23,50
Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Gizałki;
Na terenie gminy znajdują się również tereny, które są okresowo podtapiane, wiąże
się to częściowo z ukształtowaniem terenu i utrudnieniami w odpływie wód z niektórych
obszarów. Są to okolice miejscowości Żbiki i Żegocin.
4.4. Gleby
4.4.1. Degradacja naturalna gleb
Na obszarze gminy występują ogólnie słabe gleby, podatne na degradację,
a z uwagi na prawie zerowe nachylenie terenu, ich część okresowo jest również
nadmiernie zawodniona, a miejscami nawet zabagniona. W okresie wiosennych roztopów
i jesienią, część łąk, a nawet gruntów ornych bywa podtapiana lub okresowo zalana
wodami licznych rowów i rzek. W warunkach powodziowych zalewane są dna dolinne
rzeki Prosny.
PRZYRODNICZEGO
47
Czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest także intensywne użytkowanie
rolnicze. Na terenie gminy w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki
rolne 79,18 %. Jakość gleb jest, więc bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój
rolnictwa,
warunkującym
wysokość
i
jakość
uzyskiwanych
plonów.
W
celu
przeciwdziałania degradacji konieczne jest uwzględnienie stopniowej zmiany struktury
użytkowania gleb. Na terenie Gminy Czermin (na glebach bardzo słabych), powinna ona
postępować w kierunku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów i użytków zielonych,
które najlepiej chronią glebę.
Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależy osłona,
jaką zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów uprawnych.
Wieloletnie rośliny (np., trawy, lucerna) zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej
skutecznie chronią glebę rośliny ozime, jak żyto, rzepak; jeszcze mniej zboża jare. Ze
względu jednak na słabo urozmaiconą wysokościowo powierzchnię gminy występuje dla
gleb nieduże zagrożenie spływami powierzchniowymi, będącymi następstwem opadów
atmosferycznych.
4.4.2. Degradacja chemiczna gleb
Gleby na terenie Gminy Czermin są z reguły nadmiernie zakwaszone, przy czym
jest to cecha związana częściowo z charakterem skał macierzystych i przebiegiem
procesu glebotwórczego. Na zakwaszenie gleb wpływ mają również związki siarki i azotu
z atmosfery oraz fizjologicznie kwaśne nawozy sztuczne.
W związku z występującym zakwaszeniem, gleby wymagają wapnowania.
TABELA 34: Gmina Czermin – Odczyn gleb użytkowanych rolniczo oraz potrzeby
wapnowania (w % powierzchni użytków rolnych) wyniki z lat 1994 – 1999)
kwaśny
lekko
kwaśny
obojętny
zasadowy
konieczne
potrzebne
wskazane
ograniczon
e
zbędne
Potrzeby wapnowania
bardzo
kwaśny
Odczyn (pH) gleby
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
19
42
28
9
2
18
22
19
18
23
Źródło: WIOŚ Poznań stan na rok 2000
Odczyn gleby reguluje pobieranie składników pokarmowych z gleby. Odczyn
kwaśny hamuje pobieranie przyswajalnych składników gleby a równocześnie zwiększa
dostępność metali ciężkich i pierwiastków śladowych. Wskazuje on na jeden z kierunków
PRZYRODNICZEGO
48
działań mogący przyczynić się do poprawy wydajności i jakości produkcji rolnej na terenie
gminy.
Na
tle
danych
krajowych
dotyczących
zakwaszenia
(procentowy
udział
poszczególnych klas odczynu), gleb bardzo kwaśne 28 % i kwaśne 31 %, Gmina Czermin
prezentuje się stosunkowo niekorzystnie, gleby bardzo kwaśne stanowią bowiem aż 19 %
a kwaśne 42 %. W odniesieniu do danych dotyczących województwa zestawienie to
wypada również niekorzystnie dla Gminy Czermin, bowiem w Wielkopolsce gleby bardzo
kwaśne stanowią 16 %, a kwaśne 30 %.
Wszystkie gleby zawierają pewne naturalne ilości metali ciężkich. W latach 1999,
2000 i 2001, w ramach regionalnego monitoringu, prowadzone były przez WIOŚ Poznań
badania zanieczyszczenia gleb.
Zawartość metali ciężkich i zanieczyszczenie gleb tymi składnikami na terenie
Gminy Czermin jest stosunkowo niewielkie i kształtuje się głównie na poziomie zawartości
naturalnej. Pola uprawne Gminy Czermin spełniają warunki dla produkcji zdrowej
żywności.
Dopuszczalne zawartości metali ciężkich w glebach zawiera poniżej zamieszczona
tabela 35 (stanowi załącznik nr 2 do Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa).
TABELA 35: Dopuszczalne zawartosci metali ciężkich w glebach
Pierwiastek
1
Kadm
Nikiel
Miedź
Ołów
Cynk
Zawartość w glebach [mg/kg]
lekkich
ciężkich
2
3
3
3
30
100
50
100
50
100
200
300
Degradacja chemiczna gleb jest następstwem działalności człowieka – emisji
przemysłowych, motoryzacji, nadmiernej chemizacji.
Glebę przed degradacją można chronić między innymi przez:
•
prawidłowe zabiegi rolnicze (uprawowe),
•
stosowanie odpowiednich płodozmianów,
•
właściwa rozmieszczenie użytków rolnych i leśnych,
•
wapnowanie gleb zakwaszonych,
•
przeciwdziałanie erozji,
PRZYRODNICZEGO
49
•
rekultywację (odnowę) terenów zdewastowanych,
•
zagospodarowanie
odpadów
komunalnych
przez
ich
utylizację
I kompostowanie oraz oczyszczanie ścieków.
4.5. Powietrze atmosferyczne
Do zagrożeń jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego należą
między innymi:
• zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO2, CH4, N2O oraz freonów i halonów
w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego
prowadzi do częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych
uprawach rolniczych;
• eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO2 i NH3 docierającego
z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach.
Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających
atmosferę.
Zanieczyszczenia przemysłowe, powstają w wyniku:
• spalania paliw: pył, dwutlenek siarki (SO2), dwutlenek azotu (NO2), tlenek węgla
(CO), dwutlenek węgla (CO2),
• procesów technologicznych: fluor (F), kwas siarkowy (H2SO4), tlenek cynku
(ZnO), chlorowodór (HCl), fenol, krezol, kwas octowy (CH3COOH).
Emisja niska, przyczynia się do wzrostu stężeń w atmosferze: dwutlenku siarki
(SO2), tlenku węgla (CO), tlenków azotu i niemetanowych lotnych związków organicznych.
Emisja
komunikacyjna,
powoduje
wzrost
zanieczyszczeń
gazowych
oraz pyłowych, będących efektem:
• spalania paliw - zanieczyszczenia gazowe: tlenek węgla (CO), dwutlenek węgla
(CO2), tlenki azotu i węglowodory,
• ścierania opon, hamulców, nawierzchni drogowych - zanieczyszczenia pyłowe:
zawierające ołów, kadm, nikiel i miedź.
Na terenie Gminy Czermin głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza
atmosferycznego są przede wszystkim zanieczyszczenia komunikacyjne – liniowe oraz
pochodzące ze źródeł niskiej emisji, a w mniejszym stopniu przemysłowe.
PRZYRODNICZEGO
50
Na terenie gminy można zaobserwować wyraźną zmienność sezonową poziomu
stężeń SO2 i pyłu zawieszonego. Wartości stężeń tych zanieczyszczeń wzrastają
w okresie jesienno – zimowym, co świadczy o znacznym udziale zanieczyszczeń
pochodzących z palenisk domowych, będących źródłami niskiej emisji. Do źródeł niskiej
emisji należy zaliczyć przede wszystkim indywidualne posesje, w których występuje
opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, punkty usługowe i handlowe.
Sezonowe porównanie stężeń NO2, którego źródłami emisji są przede wszystkim pojazdy
samochodowe, było zbliżone.
Emisja niska
Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej
emisji obliczona została na podstawie szacunkowych danych.
Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie
każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do
atmosfery zanieczyszczeń.
Według danych na terenie gminy istnieje około 932 gospodarstw domowych (przy
założeniu średnio 4 osób w rodzinie), przy czym zdecydowaną większość stanowią
indywidualne posesje opalane węglem, czy miałem. Przyjmując, że rocznie w celu
ogrzania jednego gospodarstwa domowego spala się ok. 5 ton węgla, do atmosfery ze
źródeł „niskiej emisji” (gospodarstw domowych) na terenie gminy dostaje się
w przybliżeniu:
• 52,90 Mg SO2;
• 6,42 Mg NOx;
• 30,23 Mg CO.
Szczególny rodzaj niskiej emisji reprezentują szklarnie, obszarowo zajmują one na
terenie gminy szacunkowo około 3,8 ha. Zgodnie z uzyskanymi informacjami można
przyjąć, że w celu ogrzania szklarni wielkości 800 m2 (0,08 ha), rocznie zużywa się około
50 t węgla. Stąd ilość zanieczyszczeń emitowanych w wyniku funkcjonowania szklarni na
terenie Gminy Czermin wynosi w przybliżeniu:
• 33,25 Mg SO2;
• 4,03 Mg NOx;
• 19,00 Mg CO.
Podane powyżej ilości powstających zanieczyszczeń, zarówno w przypadku
gospodarstw domowych jak i szklarni, należy traktować jako szacunkowe. Rzeczywista
emisja zanieczyszczeń może się różnić od wyżej przedstawionej. Przyczyną tego może
być:
•
spalanie węgla o różnej kaloryczności;
•
opalanie drewnem;
•
spalanie w piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych).
PRZYRODNICZEGO
51
Do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego,
przyczyniają się niewątpliwie instalacje, które wykorzystują energię odnawialną.
Na terenie Gminy Czermin została zewidencjonowana przez WIOŚ Poznań
prywatna kotłownia opalana słomą, ogrzewająca budynek mieszkalny, gospodarczy
i szklarnie.
Emisja komunikacyjna
Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie Gminy Czermin należy
jak najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego,
odbywającego się na jego obszarze.
Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych drogowych, są drogi:
wojewódzka nr 443 relacji Jarocin - Gizałki, powiatowa nr 13102 relacji Pleszew – Grab,
a w dalszej kolejności drogi gminne.
Łączna długość poszczególnych rodzajów dróg na terenie gminy wynosi:
•
drogi wojewódzkie – 5,5 km,
•
drogi powiatowe – 59,037 km,
•
gminne – 77,620 km.
Średnie natężenie ruchu na drogach Gminy Czermin przedstawia tabela 36.
TABELA 36: Gmina Czermin – Średnie natężenie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg
Rodzaj drogi
Pojazdy ogółem
Samochody osobowe
Samochody ciężarowe
wojewódzkie
2265
1586
679
powiatowe
1629
1140
489
gminne
963
880
63
Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchy, rodzaju pojazdów
oraz paliwa stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości
zanieczyszczeń powstających w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące
założenia:
•
samochody osobowe jako paliwa używają benzyny, średnie spalanie na 100 km –
8 litrów benzyny (5,76 kg),
•
samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie na
100 km – 36 l oleju napędowego (29,52 kg).
Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania
1 kg oleju napędowego i benzyny przedstawia tabela 37.
TABELA 37: Gmina Czermin - Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu 1 kg
benzyny i oleju napędowego
PRZYRODNICZEGO
52
Rodzaje zanieczyszczenia
Benzyna [g/kg paliwa]
Olej napędowy [g/kg paliwa]
Pyły
-
4,3
SO2
2,0
6,0
NO2
33,0
76,0
CO
240,0
23,0
węglowodory alifatyczne
30,0
13,0
węglowodory aromatyczne
13,0
6,0
Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 37 oraz średniego natężenia
ruchu obliczono emisję spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg.
Otrzymane wartości przedstawia zamieszczone poniżej tabela 38.
TABELA 38: Gmina Czermin - Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach
dróg Gminy Czermin
Rodzaje zanieczyszczenia
Ilość emisji z
Ilość emisji z
pojazdów osobowych
pojazdów ciężarowych
[Mg/rok]
[Mg/rok]
Drogi wojewódzkie
Pyły
bd
2,12
SO2
0,51
2,94
NO2
8,41
37,29
CO
61,13
11,29
7,64
6,38
3,31
2,94
Drogi powiatowe
Pyły
bd
16,31
SO2
3,39
22,76
NO2
64,85
288,30
CO
471,65
87,25
58,96
49,31
25,55
22,76
Drogi gminne
Pyły
bd
2,27
SO2
2,87
3,16
NO2
47,38
40,04
CO
344,65
12,19
43,08
6,85
18,67
3,16
PRZYRODNICZEGO
53
Suma zanieczyszczeń
Pyły
bd
20,70
SO2
7,31
28,86
NO2
120,64
365,63
CO
877,43
110,73
109,68
62,54
47,50
28,86
b.d. – brak danych
Łączna, szacunkowa, roczna emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu
komunikacyjnego na terenie powiatu wynosi:
•
pył – 20,70 Mg (tylko z samochodów ciężarowych);
•
SO2 – 36,17 Mg;
•
NO2 – 486,27 Mg
•
CO – 988,16 Mg
•
węglowodory alifatyczne – 172,22 Mg
•
węglowodory aromatyczne – 76,36 Mg
O stopniu zanieczyszczenia powietrza świadczy również skład chemiczny opadów
atmosferycznych. Emitowane do powietrza zanieczyszczenia podlegają przemianom
chemicznym i są wymywane z atmosfery lub docierają do powierzchni ziemi jako opad
suchy. Rozpuszczalne formy zanieczyszczeń powodują zakwaszanie opadu (kwaśne
deszcze pH < 5,0) i niekorzystnie wpływają na stan środowiska.
Na obszarze gminy badania chemizmu opadu atmosferycznego prowadzone były
w jednym punkcie pomiarowym, w latach 2000 i 2001, przez WIOŚ Poznań. Wyniki badań
przedstawia tabela 39.
TABELA 39: Gmina Czermin – Zestawienie wyników badań chemizmu opadów atmosferycznych w
latach 2000 i 2001
Miejscowość
pH
SO4
mg/m
1
NO3
2
2
mg/m
2
3
Pogólny
Nogólny
kadm
miedź
2
2
2
2
mg/m
4
mg/m
5
μg/m
mg/m
ołów
mg/m
2
cynk
mg/m2
6
7
8
9
0
3,27
2,8
34,59
0
2,789
3,269
26,69
Rok 2000
Czermin
5,37
2760
635,8
29,24
401,3
Rok 2001
5,45
1704
625,7
21,5
445,6
Źródło: WIOŚ Poznań, Raporty o stanie środowiska w Wielkopolsce w latach 2000 i 2001.
Obserwowane lekkie obniżenie pH opadów atmosferycznych w roku 2000,
nie wskazuje na silne zanieczyszczenie powietrza. Jednak świadczy o jego granicznych
wartościach, po przekroczeniu, których może nastąpić dalsze obniżanie się pH deszczu.
Jednak w roku 2001 pH odpadów atmosferycznych wzrosło, co wskazuje na poprawę
54
PRZYRODNICZEGO
stanu czystości powietrza. Potwierdzeniem tego faktu jest również zaobserwowana
poprawa pozostałych badanych wskaźników. Wyjątek stanowi w punkcie pomiarowym
w Czerminie N ogólny oraz ołów, którego ilość wzrosła i osiągnęła poziom najwyższy
wśród stanowisk pomiarowych zlokalizowanych na terenie Wielkopolski (na większości
punktów pomiarowych depozycja ołowiu nie przekroczyła 2,2 mg/m2).
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu dokonał podziału
województwa wielkopolskiego na strefy na potrzeby oceny wstępnej jakości powietrza
w Wielkopolsce. Ocena wstępna ma na celu sklasyfikowanie stref umożliwiające ustalenie
właściwego sposobu oceny jakości powietrza dla ochrony zdrowia i ochrony
roślin/ekosystemów. Określenie strefa stosuje się do jednostek terytorialnych. Klasyfikacji
stref dla potrzeb monitoringowych dokonuje się odrębnie dla każdego zanieczyszczenia
(wyznaczając: strefa klasy I, strefa klasy II, strefa klasy III). Obowiązek przeprowadzenia
oceny dotyczy następujących zanieczyszczeń:
-
SO2, NO2, CO, pyłu zawieszonego PM 10, Pb, benzenu i ozonu – kryterium związane
z ochroną zdrowia;
-
SO2, NOx, ozonu – kryterium związane z ochroną roślin/ekosystemów.
Oceny
jakości
powietrza
pod
kątem
ochrony
zdrowia
i
ochrony
roślin/ekosystemów, za okres 1997 – 2001, WIOŚ dokonał we wszystkich powiatach
wielkopolski, w tym również w Powiecie Pleszewskim, na terenie, którego położona jest
Gmina Czermin. Wyniki obserwacji przedstawiono w tabeli 40.
TABELA 40: Wyniki klasyfikacji stref na terenie Powiatu Pleszewskiego
Badane
Klasyfikacja stref według
Klasyfikacja stref według
zanieczyszczenie
kryterium ochrony
ochrony zdrowia
roślin/ekosystemów
SO2
A
A
NO2
A
A
Pył zawieszony
A
Pb
A
Benzen
A
CO
A
Ozon
A
A
Źródło: Ocena wstępna jakości powietrza w Wielkopolsce – WIOŚ Poznań.
Klasa strefy A – poziom stężeń nie przekraczający wartości dopuszczalnej –
wymagane działania: brak.
Oceniając ogólny stan jakości powietrza na terenie Gminy Czermin można uznać
go
za
zadawalający.
Największa
koncentracja
zanieczyszczeń
atmosferycznych
występuje liniowo wzdłuż ciągów komunikacyjnych o największym natężeniu ruchu (droga
wojewódzka 13102). Zmniejszająca się jednak stopniowo (porównanie roku 2000 z rokiem
PRZYRODNICZEGO
55
2001), zawartość składników chemicznych w opadach jest konsekwencją zmniejszania
się zanieczyszczeń powietrza.
4.6. Środowisko akustyczne
Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu
danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju
emitowanego hałasu, tj.:
•
hałasu komunikacyjnego od dróg, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze
względu na rozległość źródeł;
•
hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia.
4.6.1. Hałas komunikacyjny
Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są
natężenie ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan
techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego.
Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym
występuje wzdłuż największych szlaków drogowych drogi wojewódzkiej nr 445 i drogi
powiatowej nr 13102.
Droga powiatowa nr 13102, na której koncentruje się znaczny ruch pojazdów
przechodzi przez dzielnice mieszkaniowe. Hałas jest, więc tu ważnym problemem.
Hałas komunikacyjny występuje również wzdłuż drogi wojewódzkiej 443
(natężenie ruchu wynosi 1995 pojazdów/dobę).
Przyjmuje się, że na drogach gminnych przy natężeniu ruchu poniżej 1000
samochodów na dobę, strefa uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego.
Wartości normatywne (Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r (Dz. U. Nr. 66 poz.436), w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, równoważnego poziomu dźwięku,
powodowane przez hałas drogowy lub linie kolejowe, w zależności od przeznaczenia
terenu wynoszą od 50 dB do 65 dB – dla pory dziennej oraz 40 dB do 55 dB dla pory
nocnej.
Ze względu na oddziaływanie akustyczne na terenie gminy, należy podjąć
działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku. W tym
celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego, zadbać o stan techniczny
nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do
PRZYRODNICZEGO
56
zabudowy
mieszkaniowej
podlegającej
ochronie
za
pomocą
zabezpieczeń
urbanistycznych, w stosunku do projektowanej zabudowy należy zadbać o zachowanie
odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych.
4.6.2. Hałas przemysłowy
Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy
technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla
każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych,
izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych
oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów.
Specyfiką
hałasu
przemysłowego
jest
jego
długotrwałość
występowania
(zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia.
4.7. Przyroda ożywiona
4.7.1. Szata roślinna
Szata roślinna występująca na terenie gminy spełnia następujące funkcje:
•
sanitarno-higieniczną polegającą przede wszystkim na wzbogacaniu powietrza
w tlen i zmniejszaniu w atmosferze ilości dwutlenku węgla;
•
ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również
stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego;
•
retencyjną
–
polegającą
na
retencjonowaniu
zasobów
wodnych
(opadów
atmosferycznych i wód podziemnych);
•
dekoracyjną wynikającą w dużej mierzę z naturalnych cech roślinności (kształt,
barwa), uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno - dekoracyjne korzystnie oddziałują
na psychikę człowieka;
•
produkcyjną – polegającą na pozyskiwaniu naturalnych surowców – drewno, grzyby.
Tereny cenne przyrodniczo, jak również uprawy rolne na terenie gminy są
poddawane nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są:
•
zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym;
•
zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych
•
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych;
•
niezrekultywowane wyrobiska poeksploatacyjne kruszywa naturalnego;
•
zanieczyszczenia punktowe z dzikich wysypisk śmieci.
PRZYRODNICZEGO
57
4.7.2. Lasy
Negatywnym zjawiskiem dotykającym część lasów na terenie Gminy Czermin
są uszkodzenie przemysłowe, decydujące o złym stanie sanitarnym lasów.
Na terenie gminy wszystkie drzewostany zakwalifikowane zostały do I strefy
zagrożeń przemysłowych. Przyczyną takiego stanu są transgeniczne zanieczyszczenia
pochodzące z terenów przemysłowych Kalisza i dalszych ośrodków. Zanieczyszczenia te
wpływają między innymi na zmniejszenie odporności biologicznej drzewostanów,
podatność na choroby łańcuchowe, zwiększenie występowania szkodników wtórnych np.
hubby korzeniowej. Środkiem zaradczym, który przyczyni się do poprawy stanu
sanitarnego lasów jest przebudowa drzewostanów w kierunku bardziej odpornych
gatunków.
Lasy na terenie gminy są również w znacznym stopniu narażone na występowanie
pożarów. Całość lasów znajduje się w II strefie zagrożenia pożarowego.
W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa pożarowego
obszarów leśnych na terenie gminy prowadzone powinny być następujące działania:
-
utrzymywanie pasów przeciwpożarowych wzdłuż głównych dróg;
-
porządkowanie terenów leśnych wzdłuż szlaków komunikacyjnych;
-
utrzymywanie punktów czerpania wody do celów gaśniczych;
-
oznakowanie
zagrożonych
drzewostanów
tablicami
ostrzegawczymi
i informacyjnymi;
-
wprowadzanie okresowych zakazów wstępu na tereny leśne.
Lasy na terenie gminy objęte są inwentaryzacją lub planem urządzania lasów.
Zgodnie z Krajowym Planem Zwiększania Lesistości do roku 2020 lesistość na obszarze
kraju ma się zwiększyć z 28 % do 30 %.
W ramach Programu Zwiększania Lesistości dla rozpatrywanego rejonu na lata
1999 – 2020 przewidziano do zalesienia następujące obszary:
TABELA 41: Gmina Czermin – Obszary przewidziane do zalesienia w latach 1999-2020
Rok - lata
Grunty podlegające zalesieniu wszystkich własności [ha]
1
1999
2000
2001-2005
2006-2010
2011-2015
2
4,38
21,44
70,82
80,00
85,00
PRZYRODNICZEGO
58
2016-2020
90,00
Źródło:Programu Zwiększania Lesistości dla rejonu pleszewskiego na lata 1999 – 2020
Zgodnie z założeniami Programu Zwiększania Lesistości dla rejonu Gminy
Czermin na lata 1999 – 2020, pod zalesienie zostało przeznaczone blisko 352 ha, co
stanowi 3,6 % ogólnej powierzchni gminy.
W ostatnich latach (2001–2003r) zalesienia realizowane przez Gminę Czermin
objęły 38,41 ha.
4.7.3. Świat zwierzęcy
Zasoby świata zwierzęcego na terenie gminy można uznać za umiarkowanie
bogate. Stosunkowo liczną grupę stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących
(sarny, jelenie, a także lisy). Dla tej grupy największym zagrożeniem ich egzystencji
i dalszego rozwoju są:
•
nieprawidłowa gospodarka leśna np. niekontrolowane wyręby lasów,
•
przebieg przez ekosystemy leśne ciągów komunikacyjnych, stanowiących
bariery dla przemieszczania się zwierzyny;
•
kłusownictwo – mogące przyczynić się do niekontrolowanego (gwałtownego)
zmniejszenia się populacji poszczególnych gatunków.
Dla
urozmaiconej
i
licznie
reprezentowanej
grupy
ptaków,
żerujących
i gniazdujących głównie w dolinie Prosny oraz dla gatunków gadów, takich jak padalce,
zaskrońce, jaszczurki i zwinki, a także płazów (żab, ropuch, rzekotek i kumaków),
występujących na omawianym obszarze poważnym zagrożeniem są:
•
zanieczyszczenia
wód
powierzchniowych
–
brak
skanalizowania
i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków oraz dzikie wysypiska;
•
zmienności i niedobory stanu wód.
Wymienione zagrożenia wpływają również na mało zróżnicowaną i ograniczoną
ilość występowania na obszarze gminy, pomimo stosunkowo gęstej sieci cieków
wodnych, nawet pospolitych gatunków ryb.
4.8. Zestawienie danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego
Na podstawie zebranych informacji i ich analizie sporządzono listę problemów
ekologicznych jakie występują na terenie gminy - tabela 42.
PRZYRODNICZEGO
59
TABELA 42: Gmina Czermin – Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów
środowiskowych na terenie gminy
Problem
Główne przyczyny
Ogólne metody w zakresie
ekologiczny
występowania
przeciwdziałania określonemu
(forma degradacji
problemu
problemowi
środowiska)
1
2
3
Zanieczyszczenie • istnienie kilku
• współpraca na rzecz kierunków
powietrza
zmniejszenia zanieczyszczeń z
zakładów
atmosferycznego
zakładów przemysłowych na
przemysłowych,
terenie gminy,
• stosowanie
• likwidacja indywidualnych punktów
indywidualnego
paleniskowych,
ogrzewania
(węglowego)
• przechodzenie na paliwa
ekologiczne - gaz, paliwa
• nasilony ruch
odnawialne,
komunikacyjny
• tworzenie i rozszerzanie stref
ochronnych zieleni,
• prowadzenie nowych nasadzeń
leśnych na terenach nieużytków
oraz gleb o słabej bonitacji
Hałas
• duży ruch
• tworzenie ekranów i stref
komunikacyjny
izolacyjnych wzdłuż ciągów
komunikacyjnych o największym
• zakłady
nasileniu ruchu,
przemysłowe
• przebudowa złych rozwiązań
węzłów komunikacyjnych
• modernizacja zakładów
przemysłowych.
Zanieczyszczenie • brak kanalizacji
• budowa lokalnych oczyszczalni
wód
sanitarnej,
ścieków,
powierzchniowych • niewystarczająca
• pełne skanalizowanie gminy,
ilość oczyszczalni • zlikwidowanie dzikich wysypisk
lokalnych,
odpadów i wylewisk ścieków,
• zanieczyszczenia • współpraca na rzecz kierunków
pochodzące z
zmniejszenia zanieczyszczeń z
poza terenów
poza terenu gminy
gminy,
Zanieczyszczenie • dzikie wylewiska,
• pełne skanalizowanie gminy,
wód podziemnych • nieszczelne
• zlikwidowanie dzikich wylewisk,
zbiorniki
• kontrola szczelności zbiorników
bezodpływowe,
bezodpływowych - szamb,
• położenie gminy w • przeciwdziałanie zmianie
strefie małych
stosunków wodnych.
zasobów wodnych
Skażenie gleby
• zanieczyszczenie • ograniczenie emisji zanieczyszczeń
powietrza
pyłowych i gazowych
atmosferycznego
• potrzeba wapnowania
PRZYRODNICZEGO
60
• ograniczenie emisji zanieczyszczeń
atmosferycznych
• właściwa pielęgnacja szaty roślinnej
• stosowanie gatunków odpornych na
zanieczyszczenia,
• zalesianie nieużytków,
• wzbogacanie gleb środkami
glebotwórczymi (kompost);
Ubożenie świata
• zanieczyszczenie • ograniczanie lokalnych źródeł
zwierzęcego
zanieczyszczeń powietrza, gleby i
powietrza, gleby i
wody
wody
• walka z kłusownictwem
• kłusownictwo
• dokarmianie i szczepienia ochronne
Obniżenie walorów • obiekty
• sytuowanie elementów
estetyczno
pochodzenia
naruszających walory estetyczne i
widokowych
antropogenicznego
krajobrazowe gminy
• estetyka zabudowy • uporządkowanie zabudowy
mieszkalnej
Degradacja szaty
roślinnej
• zanieczyszczenie
powietrza
atmosferycznego
• degradacja gleb
PRZYRODNICZEGO
61
V. ŹRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
5.1. Przekształcenia rzeźby terenu i przypowierzchniowej warstwy skorupy
ziemskiej
Na terenie Gminy Czermin do działalności przeobrażających teren, należą przede
wszystkim intensywne użytkowanie rolnicze. Rekultywacja terenów rolniczych najczęściej
odbywa się poprzez zalesianie słabych gruntów.
5.2. Miejsca poboru wód podziemnych
Gmina Czermin posiada dobrze rozbudowany system zaopatrzenia w wodę.
Wykaz udokumentowanych zasobów wód podziemnych na terenie gminy przedstawia
tabela 43.
TABELA 43: Gmina Czermin – Wykaz ujęć na terenie Gminy
LokaliLzacja
CzerminSB
Mamoty
ZegocinSB
-
Ważność
Zatwierdzone zasoby z
Użytkown Rok
pozwoleni Głębokość
utworów
/Depresja
wykonania a wodno- [m]
ik
Q [m3h] Tr [m3h]
J [m3h]
prawnego
wodociąg 1982
9,3
2018
110,0
grupowy (2 studnie)
10,1
RSP
1969
0,85
4,0
wodociąg
1973
2011
45/16,2 58,0
grupowy
SB
- strefa ochrony bezpośredniej ujęcia
5.3. Miejsca zrzutu ścieków
TABELA 44: Gmina Czermin – Wykaz miejsc zrzutu ścieków na terenie Gminy
Miejscowość
Użytkownik
Żegocin
UG Czermin
Broniszewice
UG Czermin
Pieruchy
Spychała
Transport
Odbiornik
Grabówka
R-D
Garbacz
Kanał
Wieczyński
Przepustowość
[m3/d]
Ważność
operatu
Typ
wodnoprawnego
6,7
2010
osadnik
5,9
2009
Nebraska
1,6
2013
TOPAZ
V. ŹRÓDŁA PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
61
5.4. Urządzenia wodne
Na istniejącej na terenie Gminy Czermin sieci rzecznej rozmieszczone są obiekty
hydrotechniczne.
Wykaz
istniejących
budowli
hydrotechnicznych
wraz
z
ich
podstawowymi parametrami technicznymi przedstawia tabela 45.
TABELA 45: Gmina Czermin – Wykaz budowli hydrotechnicznych na terenie Gminy
Lokalizacja
Parametry techniczne
Budowla
rzeka
miejscowość
Maksymalna
wysokość
piętrzenia
[m]
1
2
Zastawka nr 3-1
Zastawka nr 3-2
Zastawka nr 19-1
Zastawka nr 52-1
Garbacz
km 0+600
Garbacz
km 9+010
Grabówka
km 11+400
K. Wieczyński
km 3+010
3
Światło
budowli
[m]
4
Rodzaj
zamknięcia
5
6
Łeg
1,2
1,6
szandory
Broniszewice
2,0
2,0
zasuwa
drewniana
Żegocin
1,0
1,2
szandory
Wieczyn
0,8
1,0
szandory
5.5. Przyczyny degradacji gleb
Degradacją gleb, są zmiany w środowisku glebowym, będące efektem naturalnej,
najczęściej jednak gospodarczej działalności człowieka. Zmiany te prowadzą do obniżenia
żyzności i urodzajności gleby, a dalej do ogólnych zmian środowiskowych.
Do najważniejszych zagrożeń prowadzących do degradacji gleby należą:
−
monokultury, które prowadzą do zubożenia gleby,
−
wycinanie lasów i pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi
do pustynnienia danego obszaru,
−
osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżająca poziom wód
gruntowych,
−
zbyt intensywne nawożenie,
−
ścieki i różnego rodzaju odpady niewłaściwie składowane,
62
−
stosowanie nadmiernych ilości chemicznych środków owadobójczych,
chwastobójczych i grzybobójczych,
−
zajmowanie
obszarów
rolniczych
pod
budownictwo
przemysłowe
i mieszkalne.
Na terenie gminy obserwowane są zmiany degradacyjne gleb, objawiające się między
innymi znacznym zakwaszeniem gleb. Wpływa to na zmniejszenie i pogorszenie jakości
uzyskiwanych plonów. Bowiem kwaśny odczyn pH gleb, wpływa na pogorszenie
przyswajalności mikroelementów (Cu, Mn, Zn, oraz Fe). W celu zminimalizowania szkód
i przeciwdziałaniu degradacji należy prowadzić procesy wapnowania gleb, które zmieniają
właściwości fizykochemiczne i biologiczne gleb.
Zagrożeniem dla gleb jest również ich zanieczyszczenie metalami ciężkimi oraz
siarką. Na terenie gminy obserwowane jest ponadnormatywne stężenie ołowiu w glebie.
Jego zawartość określono w II stopniu zanieczyszczenia.
Stwierdzono również zanieczyszczenie gleb związkami siarki siarczanowej
w każdym z czterech stopni. Znaczne zanieczyszczenie gleb S – SO4 informuje
o pozostawaniu gleb w zasięgu oddziaływania podwyższonej lub wysokiej emisji
związków siarki ze źródeł lokalnych bądź z dalekiego transportu SO2 w atmosferze.
Głównymi źródłami zanieczyszczenia siarką są emisje przemysłowe oraz spalanie paliw
płynnych, w glebach użytkowanych rolniczo siarkę wprowadza się również wraz
z nawozami oraz pestycydami.
Przyczynami degradacji chemicznej gleb na terenie gminy są przede wszystkim
zanieczyszczenia związane ze spalaniem paliw (osiadanie zanieczyszczeń pyłowych
i chemicznych, zanieczyszczenia komunikacyjne, kwaśne deszcze).
5.6. Źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery
Na stan środowiska atmosferycznego wpływa komunikacja (składniki spalin: tlenki
węgla, tlenki azotu). Na terenie gminy największymi liniowymi emitorami zanieczyszczeń
do atmosfery są drogi: wojewódzka nr 443 relacji Jarocin – Grab – Tuliszków, powiatowa
nr 13102 relacji Pleszew - Grab, panujące na nich natężenie ruchu powoduje emisję
znacznych ilości spalin samochodowych. Rejon Gminy Czermin położony jest
w bezpośrednim sąsiedztwie dróg krajowych nr: 11 i 12. Droga nr 11 łącząca Katowice
z Poznaniem i dalej Kołobrzegiem przebiega w odległości 8 km od Czermina. Taka sama
63
jest odległość do trasy nr 12, spinającej Dorohusk na granicy z Ukrainą z Łęknicą na
granicy z Niemcami.
Źródłem emisji węglowodorów do atmosfery są także stacje benzynowe
zlokalizowane na terenie gminy w miejscowości Czermin, Broniszewice i Wieczyn, nie ma
jednak szczegółowych danych określających ich oddziaływanie na środowisko.
Emisja punktowa w postaci związków amoniaku, metanu, siarkowodoru oraz
zanieczyszczeń bakteriologicznych ma również miejsce ze składowiska odpadów
istniejącego na terenie gminy. Niestety wielkość emisji nie jest znana ze względu na brak
badań prowadzonych w danym zakresie.
5.7. Źródła hałasu
Hałas jest powszechnym zanieczyszczeniem środowiska przyrodniczego, spośród
wielu jego źródeł do najbardziej uciążliwych zalicza się hałas komunikacyjny
i przemysłowy.
Na terenie Gminy Czermin szczególnie uciążliwy hałas komunikacyjny, występuje
na drogach wojewódzkiej nr 443 i powiatowej nr 13102. Pozostałe drogi powiatowe oraz
gminne ze względu na mniejszą przepustowość i natężenie ruchu pojazdów stanowią
mniejsze zagrożenie.
5.8. Źródła promieniowania elektromagnetycznego
Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są stacje radiowe, telewizyjne
i telefonii komórkowej, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urządzenia
przemysłowe i gospodarstwa domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej.
Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają urządzenia
radiokomunikacji rozsiewczej; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne oraz telefonii
komórkowej. Emitują one do środowiska fale elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości
w postaci radiofal o częstotliwości od 0,1 – 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz.
Na terenie Gminy Czermin znajdują się przede wszystkim pojedyncze sztuczne
oraz liniowe źródła pól elektromagnetycznych wraz ze związanymi z nimi stacjami
elektroenergetycznymi.
Na
terenie
Gminy
Czermin
zlokalizowane
są
następujące
źródła
promieniowania elektromagnetycznego:
-
elektroenergetyczne linie napowietrzne NN, WN 400 kV i 110 kV, SN 15 kV ;
-
stacje transformatorowe SN 15 kV;
-
cywilne stacje radiowe CB o mocy około 10 W
64
-
urządzenia nadawcze, diagnostyczne i inne, będące w posiadaniu policji,
straży pożarnej, pogotowia i zakładów przemysłowych.
Uciążliwość elektroenergetyczna wymienionych obiektów oraz istniejących linii
elektroenergetycznych wraz ze stacjami nie została dokładnie zbadana. Uniemożliwia to
szczegółowe
określenie
zanieczyszczeń
promieniowaniem
elektromagnetycznym
niejonizujacym na obszarze powiatu.
Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizujacym promieniowaniem
elektromagnetycznym są regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa
budowlanego,
prawa
ochrony
środowiska,
zagospodarowania
przestrzennego
i przepisami sanitarnymi.
5.9. Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny
Obszary chronione, jak również uprawy rolne na terenie gminy są poddawane
nadzwyczajnym zagrożeniom i degradacji. Najczęstszymi ich formami są:
•
zanieczyszczenia pyłowe ze źródeł niskiej emisji i emiterów przemysłowych
•
zanieczyszczenia powiązane z ruchem komunikacyjnym;
•
zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych;
W zasobach świata zwierzęcego występującego na terenie gminy dużą grupę
stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących. Dla tej grupy największym
zagrożeniem ich egzystencji i dalszego rozwoju są:
•
nieprawidłowa gospodarka leśna np. niekontrolowane wyręby lasów,
•
rozwój przemysłu – powodującego pogorszenie się ogólnego stanu
środowiska
Dla zwierząt wodnych dodatkowymi zagrożeniami są:
•
zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania części osad,
mało wydajne oczyszczalnie ścieków oraz dzikie wysypiska;
65
66
VI. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz
uwarunkowań
społeczno
Szczegółowo omówiono
–
gospodarczych
poszczególne
elementy
na
terenie
środowiska,
Gminy
Czermin.
towarzyszące
im
zagrożenia.
W celu realizacji przyjętych założeń konieczne jest ustalenie głównych zasad
polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga
to wyznaczenia:
•
celów ekologicznych – cel po osiągnięciu, którego ma nastąpić poprawa danego
elementu środowiska stanowiący ostateczny efekt podejmowanych kierunków
działań (a w ramach kierunków działań, zadań ekologicznych);
•
kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów
ekologicznych
•
zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji
wyznaczonych kierunków działań w ramach danego celu ekologicznego. Zadania te
mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia
założonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu,
z zaproponowanych
zadań
należy
określić
zadania
priorytetowe
(priorytety
ekologiczne) do realizacji.
Ponadto
konieczne
jest
ustalenie
harmonogramu
prowadzenia
działań
ekologicznych z rozbiciem na działania krótko i długoterminowe oraz mechanizmy
finansowo - ekonomiczne.
Polityka ekologiczna dla Gminy Czermin, oparta została na II Polityce Ekologicznej
Państwa, Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego, Programie
Ochrony Środowiska dla Powiatu Pleszewskiego oraz istniejących uwarunkowaniach
prawnych z uwzględnieniem dostosowania polskiego prawa do prawa wspólnotowego
Unii Europejskiej.
Poniżej przedstawiono cele, kierunki i zadania ekologiczne dla Gminy Czermin w odniesieniu do
konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w
Polityce Ekologicznej Państwa, Programie Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego
oraz Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Pleszewskiego, co powinno prowadzić do
zrównoważonego rozwoju gminy.
VI. POLITYKA I HARMONOGRAM OCHRO NY ŚRODOWISKA
66
6.1. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych
warunków zrównoważonego rozwoju. Uwzględniając to założenie określono cel
ekologiczny: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost
udziału zasobów odnawialnych
W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:
•
Racjonalizacja użytkowania wody;
•
Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji;
•
Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze
źródeł odnawialnych.
Osiągnięcie określonego celu za pomocą wyznaczonych kierunków działań
powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.
6.1.1. Racjonalizacja zużycia wody
Racjonalizacją użytkowania wody powinny być objęte wszystkie działy gospodarki
korzystające z jej zasobów. Konieczne jest, zatem w najbliższej przyszłości ograniczenie
zużycia wody przede wszystkim w rolnictwie i przemyśle oraz ograniczenie strat
związanych z jej rozprowadzaniem. Krajowy limit został ustalony w zakresie zmniejszenia
wodochłonności produkcji o 50 % w stosunku do 1990 r.
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to:
1. Ustalenie normatywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej
stymulujących jej oszczędzanie;
2. Ograniczenie wykorzystywania wód podziemnych do celów przemysłowych (poza
przemysłem spożywczym i niektórymi specjalnymi działami produkcji rolnej);
3. Realizacja
przez
zakłady
planów
racjonalnego
gospodarowania
wodą
(np.
wprowadzających zamknięte obiegi wody).
6.1.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji
67
Działanie to jest jednym z najważniejszych w polityce ekologicznej państwa gdyż
prowadzi do zmniejszenia ilości zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń „u źródła”.
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to:
1. Wprowadzenie
wskaźników
materiałochłonności
i
odpadowości
produkcji.
Rozwiązanie to powinno zmobilizować przedsiębiorstwa istniejące na terenie gminy
do stosowania technologii odpowiadających wyznaczonym lokalnym normom
i bardziej przyjaznych środowisku (zmniejszenie strumienia wytwarzanych odpadów,
zwiększenie
ponownego
wykorzystania
surowców
odpadowych,
rozdzielenie
strumienia odpadów);
2. Wprowadzenie
ograniczeń
dotyczących
możliwości
składowania
odpadów
z przemysłu ze wskazaniem właściwej metody ponownego wykorzystania bądź
unieszkodliwiania;
3. Wprowadzenie nowych małoodpadowych technologii;
4. Wprowadzenie bodźców ekonomicznych dla przedsięwzięć proekologicznych (ulgi
podatkowe, możliwość współfinansowania, itp.).
6.1.3. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
W polityce energetycznej państwa przewiduje się zmniejszenie w roku 2010
zużycia energii na jednostkę produktu krajowego o 25% w stosunku do 2000 roku.
Zakłada się ponadto w roku 2010 osiągnięcie poziomu 7,5% udziału energii odnawialnej
w całkowitym zużyciu energii pierwotnej. Poziom ten ma być osiągnięty poprzez
odpowiednie wykorzystanie zasobów biomasy, energii wody i wiatru, słońca, wód
geotermalnych oraz biogazu z odpadów.
1. Opracowanie i wdrożenie (zgodnie z Prawem Energetycznym) planów zaopatrzenia
w energię. Dokument ten powinien określać rozwiązania w tym przedmiocie na
obszarze gminy z uwzględnieniem zasad ochrony środowiska;
2. Wprowadzenie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle i energetyce
oraz podniesienie ich sprawności;
3. Poprawa parametrów energetycznych budynków - termorenowacja (dobór otworów
drzwiowych i okiennych o niskim współczynniku przenikalności cieplnej, właściwa
izolacja termiczna ścian - ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie
z naturalną (cieplejszą) kierunkową orientacją stron świata);
4. Stosowanie indywidualnych liczników ciepła;
68
5. Zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym
zużyciu energii. Na terenie Gminy Czermin można to osiągnąć przez odpowiednie
wykorzystanie przede wszystkim zasobów biomasy (słomy, drewna).
6.2. Ochrona powietrza
Zgodnie
zapobieganiu
z
przepisami
powstawaniu
polskiego
prawa
zanieczyszczeń,
ochrona
powietrza
ograniczaniu
lub
polega
na
eliminowaniu
wprowadzonych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń
do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielkości.
Uwzględniając
Zapewnienie
założenia
wysokiej
jakości
ochrony
powietrza
powietrza,
określono
redukcja
emisji
cel
ekologiczny:
pyłów
i
gazów
cieplarnianych niszczących warstwę ozonową
•
Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa;
•
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków
działań powinno być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.
6.2.1. Ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa
Tzw. niska emisja zanieczyszczeń powietrza pochodząca z ogrzewnictwa stanowi
na terenach wiejskich ok. 80% ogólnej emisji zanieczyszczeń,. Źródłem powstawania
zanieczyszczeń jest przede wszystkim wykorzystywane w przestarzałych urządzeniach
grzewczych paliwo w postaci niskiej jakości węgla, a także różnego typu materiały
odpadowe.
1. Eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach
domowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, wierzby energetycznej, a przede
wszystkim gazu;
2. Promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł
odnawialnych – energia słoneczna, wiatrowa;
3. Budowa sieci gazowej na obszarze gminy;
4. Wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających ogrzewanie węglowe na
bardziej ekologiczne;
69
5. Edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych
nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie
tworzyw sztucznych).
6.2.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych
Ruch drogowy jest istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka.
Zwiększające się natężenie ruchu, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowią
źródło zagrożeń, w tym przyczyniają się do wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza.
1. Przebudowa dróg o małej przepustowości;
2. Bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych;
3. Wspieranie rozwoju ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych oraz
tworzenie ścieżek rowerowych;
4. Stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej wzdłuż ciągów komunikacyjnych (strefy
te powinny być komponowane z gatunków o dużej odporności na zanieczyszczenia
oraz właściwie pielęgnowane, a ubytki uzupełniane).
Uwarunkowania prawne
Przyszłe członkostwo w Unii Europejskiej zobowiązuje Polskę do dostosowania
aktualnie obowiązujących przepisów do unijnych.
Kompleksową regulację w dziedzinie ochrony powietrza stanowi w UE tzw.
dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza w otoczeniu –
96/62/EC oraz dyrektywy pochodne.
Instrumenty prawne wykorzystywane do ograniczenia emisji zanieczyszczeń
w Polsce, uwzględniające wymagania dyrektyw UE, to przede wszystkim Prawo Ochrony
Środowiska oraz wydane do niego przepisy wykonawcze do najważniejszych należą:
-
rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie
ze środowiska (Dz. U. 2001 Nr 130 poz. 1453);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, zakres i sposób przekazywania
informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. 2002 Nr 204, poz.
1727);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie marginesów tolerancji dla
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2002
Nr 87, poz. 796);
70
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie sposobów, metod i zakresu
dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, górnych i dolnych
progów oszacowania dla substancji o ustalonych poziomach dopuszczalnych
oraz metodyk referencyjnych modelowania jakości powietrza (Dz. U. 2002
Nr 87, poz. 798);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych wymagań,
jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. 2002 Nr 115,
poz. 1003);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości odniesienia dla
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2003 Nr 1, poz. 12).
6.3. Ochrona przed hałasem
Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska (Dział V, art. 112), „ochrona przed
hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, między
innymi poprzez utrzymanie hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego lub, co najmniej na
tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego,
w przypadku, gdy jest on dotrzymany”.
Uwzględniając założenia ochrony przed hałasem określono cel ekologiczny:
Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku
•
Ochrona przed hałasem komunikacyjnym;
•
Ochrona przed hałasem przemysłowym.
Osiągnięcie określonego celu ekologicznego w ramach wyznaczonych kierunków
działań powinno być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
6.3.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym
Przez teren Gminy Czermin przebiegają ważne szlaki komunikacyjne, które mają
wpływ na pogorszenie klimatu akustycznego na obszarze gminy.
1. Wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu, mianowicie:
tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej,.
2. Integrowanie planów zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia
hałasem.
71
6.3.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym
Poziom emisji hałasu ze źródeł przemysłowych jest porównywalny z emisją ze
środków transportu, jednak na jego oddziaływanie jest narażona mniejsza liczba
mieszkańców.
Częstą
przyczyną
złego
klimatu
akustycznego
wokół
zakładów
przemysłowych jest ich niewłaściwa lokalizacja w stosunku do obiektów sąsiadujących.
1. Tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej wokół przedsiębiorstw.
Zagadnienia prawne z zakresu ochrony przed hałasem, reguluje przede
wszystkim Prawo Ochrony Środowiska wraz z wydanymi do niego przepisami
wykonawczymi. Do najważniejszych należą:
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości progowych poziomów
hałasu (Dz. U. 2002 Nr 8 poz. 81);
-
rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar
za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (Dz. U. 2001 Nr 120.1285);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych wymagań, jakim
powinny odpowiadać programy ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. 2002
Nr 179. 1498).
6.4. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
Poziom promieniowania niejonizującego jest jednym z czynników wpływających
na jakość życia człowieka.
Uwzględniając
założenia
ochrony
przed
promieniowaniem określono
cel
ekologiczny:
Ochrona mieszkańców przed promieniowaniem elektromagnetycznym
•
Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego;
•
Preferowanie
małokonfliktowych
lokalizacji
źródeł
promieniowania
elektromagnetycznego.
Osiągnięcie wyznaczonego celu ekologicznego w ramach określonych kierunków
działań powinno być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
72
6.4.1. Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego
W
celu
określenia
wielkości
problemu
środowiska
zanieczyszczenia
elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym oraz jego wzrostu, konieczna jest
realizacja następujących zadań:
1. Inwentaryzacja źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy;
2. Kontrola
wprowadzania
do
środowiska
nowych
urządzeń
emitujących
promieniowanie.
6.4.2.Preferowanie
mało
konfliktowych
źródeł
lokalizacji
promieniowania
elektromagnetycznego
Dla ograniczenia potencjalnego wpływu promieniowania na mieszkańców gminy
należy w ramach ochrony podjąć następujące działania:
1. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na
środowisko dla urządzeń nadawczych;
2. Współpraca z zakładami energetycznymi w dziedzinie ochrony mieszkańców
przed sutkami promieniowania pola elektromagnetycznego;
3. Uwzględnienie
w
studiach
uwarunkowań
i
planach
zagospodarowania
przestrzennego zagadnień pola elektromagnetycznego.
Za najistotniejsze przepisy prawne w dziedzinie ochrony przed promieniowaniem
należy uznać zapisy ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2001r. Nr 62, poz. 627
z póź. zm.), Dział VI – Ochrona przed polami elektromagnetycznymi.
Według zapisów art. 124 POŚ, wojewoda prowadzi rejestr zawierający informację
o terenach, na których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku. Rejestr ten jest corocznie aktualizowany.
Obecnie brak jest stosownych przepisów wykonawczych – rozporządzeń,
regulujących szczegółowo zasady ochrony przed promieniowaniem, zostaną one dopiero
wydane.
Ponadto,
promieniowaniem
zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizujacym
elektromagnetycznym
są
uregulowane
również
przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego
oraz przepisami sanitarnymi.
73
6.5. Ochrona wód
Gospodarowanie
wodami
zgodnie
z
zasadą
zrównoważonego
rozwoju,
a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód
reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające
zasadę wspólnych interesów i powinna być realizowana przez współpracę administracji
publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności.
Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono cel ekologiczny:
Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja
zużycia wody oraz ochrona przed powodzią
•
Zarządzanie zasobami wodnymi;
•
Ochrona wód;
•
Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna.
Osiąganie założonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działań powinno
być realizowane przez konkretne zadania ekologiczne.
6.5.1. Zarządzanie zasobami wodnymi
Zarządzanie zasobami wodnymi jest jednym z podstawowych zagadnień
mających wpływ na rozwój regionu i jakość życia na jego obszarze. Ma to istotne
znaczenie dla Gminy Czermin ze względu na mały zasób wód podziemnych oraz niską
jakość wód powierzchniowych.
1. Opracowanie programów zaopatrzenia w wodę na terenie gminy;
2. Opracowanie koncepcji gospodarki wodno – ściekowej dla gminy, stanowiącej
podstawę do dalszych przedsięwzięć w tym zakresie;
3. Wprowadzenie
zintegrowanego
systemu
zarządzania
zasobami
wodnymi,
obejmującego wody podziemne i powierzchniowe, na terenie gminy.
6.5.2. Ochrona wód
74
Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie mieszkańcom
wody pitnej dobrej jakości. Ważne z tego względu jest utrzymywanie jakości wód
podziemnych i powierzchniowych, co najmniej na poziomie wymaganym przepisami.
1. Wdrożenie systemu zarządzania zasobami wodnymi;
2. Sukcesywna
wymiana
i
renowacja
wyeksploatowanych
odcinków
sieci
wodociągowej;
3. Minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne
i lokalne);
4. Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia właściwej
jakości wody;
5. Ustanowienie stref ochrony wokół ujęć;
6. Wprowadzenie ograniczeń w zagospodarowywaniu terenów ochronnych wód
podziemnych oraz ujęć wody;
7. Przeprowadzenie akcji edukacyjno – informacyjnej propagującej optymalizację
zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody
deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni);
8. Wspieranie
działań
podmiotów
gospodarczych
w
zakresie
racjonalnego
gospodarowania wodą;
9. Budowa
kontenerowych
oczyszczalni
ścieków
spełniających
wymagania
obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE
10. Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji
sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do
realizacji ze względów technicznych (ukształtowanie terenu), wsparcie finansowe dla
rolników realizujących oczyszczalnie przyzagrodowe ;
11. Zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich
kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania;
12. Wnikliwa kontrola punktów zrzutu ścieków przemysłowych;
13. Opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód powierzchniowych
w układzie zlewniowym rzek;
14. Stopniowe ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń
obszarowych (pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów)
i punktowych (składowiska obornika) pochodzących z działalności rolniczej;
15. Preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż
cieków wodnych.
75
6.5.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna
W
ochronie
przeciwpowodziowej
bardzo
ważne
jest
wprowadzenie
kompleksowego systemu ochrony przed powodzią oraz systemu zbiorników retencji
wodnej. W ramach wyznaczonego kierunku działania należy realizować następujące
zadania ekologiczne:
1. Realizacja wytycznych gminnego planu operacyjnego ochrony przed powodzią;
2. Przeprowadzenie działań formalno-prawnych w zakresie planów zagospodarowania
przestrzennego terenów zalewowych w dolinie rzeki Prosny ;
3. Systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych;
4. Rekonstrukcja wałów przeciwpowodziowych;
5. Inwentaryzacja, odbudowa oraz prawidłowa eksploatacja systemów melioracji.
Główną regulacją prawną odnoszącą się do zagadnień gospodarki wodnej jest
ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz. U. z 2001r, Nr 115 poz. 1229).
Podstawowymi aktami wspomagającymi są Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r.
Nr 62, poz. 627 z póź. zm.) oraz ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzeniu ścieków (Dz. U. z 2001 Nr 72 poz. 747). Dodatkowe regulacje w zakresie
ochrony wód znajdują się w przepisach wykonawczych do wymienionych ustaw,
najważniejsze z nich to:
-
rozporządzenie Ministra Infrastruktury, w sprawie określenia przeciętnych norm
zużycia wody (Dz. U. 2002 Nr 8 poz. 79);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie warunków, jakie należy spełniać
przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji
szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2002. Nr 212 poz. 1799);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w
wodę przeznaczoną do spożycia oraz częstotliwości pobierania próbek wody,
metodyk referencyjnych analiz i sposobu oceny, czy wody odpowiadają
wymaganym warunkom (Dz. U. 2002 Nr.204 poz. 1727);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie kryteriów wyznaczania wód
wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz
szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających
na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. 2002 Nr. 241 poz.
2093, Dz. U. 2003 Nr. 4 poz. 44);
76
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wysokości jednostkowych stawek
kar za przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (Dz.
U. 2001 Nr. 146 poz. 1640);
-
rozporządzenie
Ministra
Zdrowia,
w
sprawie
warunków,
jakim
powinna
odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz
zasad sprawowania kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej i (Dz.
U. 2000 Nr. 82 poz. 937);
6.6. Ochrona powierzchni ziemi
Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo Ochrony
Środowiska, polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości.
Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi określono cel ekologiczny:
Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją
•
Gleby użytkowane rolniczo;
Osiągnięcie wyznaczonego celu w ramach określonych kierunków działań powinno
być realizowane za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
Biorąc pod uwagę, klasyfikację bonitacyjną gleb na terenie Gminy Czermin,
ich odczyn pH i stan zanieczyszczenia metalami ciężkimi należy dążyć do racjonalnego
wykorzystania tych gleb oraz zapewnienia im właściwej ochrony.
1. Zaktualizowanie i poszerzenie map glebowo–rolniczych, co będzie stanowiło
podstawę w zakresie określenia potrzeb wapnowania i nawożenia gleb, walki z
erozją i sposobu zagospodarowania terenu;
2. Zapobieganie zanieczyszczeniu gleb środkami ochrony roślin oraz na skutek
działalności przemysłu;
3. Prowadzenie
właściwej
struktury
zagospodarowania
przestrzennego
(zminimalizowanie powierzchni gruntów rolnych o wyższych klasach bonitacyjnych
wyłączonych
z
produkcji
rolnej
i
przeznaczonych
na
inne
cele
oraz
zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatności rolniczej);
77
4. Dostosowanie
do
naturalnego
biologicznego
potencjału
gleb
kierunków
i intensywności produkcji;
5. Ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i przydrożnych
spełniających rolę przeciwerozyjną;
6. Kształtowanie struktury upraw przeciwdziałającej erozji i pogarszaniu się jakości gleb
oraz przeciwdziałanie zakwaszaniu;
7. Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej;
8. Rekultywacja terenów zdegradowanych;
9. Ograniczenie zanieczyszczeń emitowanych do powietrza i wody
Zagadnienia prawne z zakresy ochrony powierzchni ziemi, regulują przede
wszystkim Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.),
Do najważniejszych przepisów wykonawczych należą:
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia standardów jakości
gleby (Dz. U. 2002 Nr 165 poz. 1359);
6.7. Gospodarka odpadami
Zagadnienia związane z gospodarką odpadami zostały szczegółowo omówione
w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Czermin.
6.8. Zasoby przyrodnicze
Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu
(różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju.
Uwzględniając
konieczność
ochrony
zasobów
przyrody
określono
cel
ekologiczny:
Zachowanie
walorów
i
zasobów
przyrodniczych
z
uwzględnieniem
georóżnorodności i bioróżnorodności , w tym wzrost lesistości gminy.
•
Ochrona i rozwój systemu obszarów cennych przyrodniczo;
•
Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym;
•
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt;
•
Ochrona lasów;
•
Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody.
78
Osiągnięcie określonego celu w ramach wyznaczonych kierunków działań
powinno być realizowana za pomocą konkretnych zadań ekologicznych.
6.8.1. Ochrona i rozwój systemu obszarów cennych przyrodniczo
Rozwój gospodarczy gminy pociąga za sobą niebezpieczeństwo degradacji
obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, z tego względu ważne jest połączenie
systemu rozwoju obszarów cennych przyrodniczo z rozwojem społeczno gospodarczym.
1. Opracowanie planów ochrony obszarów cennych przyrodniczo na terenie gminy;
2. Przygotowanie
planu
zabiegów
konserwacyjnych
i
pielęgnacyjnych
parków
pomników przyrody;
3. Powiązanie przestrzenne prawnych form i działań ochrony przyrody z sąsiadującymi
gminami;
6.8.2. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym
Ze względu na zagęszczenie sieci infrastruktury w krajobrazie oraz potencjalny
rozwój gospodarczy na terenie gminy, należy zadbać o uwzględnienie w planach
zagospodarowania
przestrzennego
oraz
studiach
uwarunkowań
i
kierunków
zagospodarowania gminy, wniosków wynikających z istniejącej lub planowanej lokalizacji
terenów chronionych wraz z ich otulinami (rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe,
obszary chronionego krajobrazu).
1. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu
do terenów wyjątkowo cennych przyrodniczo;
2. Przestrzeganie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne
przyrodniczo przed przeinwestowaniem;
3. Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach
cennych przyrodniczo.
6.8.3. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
79
Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków
zwierząt szczególnie rzadkich i zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności
gatunkowej.
1. Opracowania planów ochrony siedlisk gatunków, które są zagrożone;
2. Przeprowadzenie
inwentaryzacji
przyrodniczej,
celem
wskazania
cennych
przyrodniczo siedlisk, które należy wyłączyć np. z zalesiania;
6.8.4. Ochrona lasów
Istniejące na terenie gminy obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych
działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (przyrodniczej,
społecznej i gospodarczej).
1. Wdrażanie gminnego planu zwiększenia lesistości;
2. Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zróżnicowania
struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów;
3. Zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków rolnych;
4. Stworzenie systemu zachęcającego rolników do zalesiania nie przydatnych rolniczo
gruntów będących ich własnością;
5. Rozwój roli ochronnej i buforowej lasów.
6.8.5. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody
Gmina Czermin ma sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i agroturystyki, co
może
stanowić
potencjalne
zagrożenie
dla
terenów
przyrodniczych.
Kolejnym
zagrożeniem jest intensywna gospodarka rolna w pobliżu terenów cennych przyrodniczo
oraz intensywna zabudowa mieszkaniowa o nieuregulowanej gospodarce ściekowej oraz
odpadowej. Z tego względu ważnym zadaniem będzie wykreowanie właściwych
zachowań
społeczeństwa
w
zakresie
ochrony
przyrody
zgodnie
z
zasadami
zrównoważonego rozwoju.
1. Promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców
zgodnych z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody;
80
2. Rygorystyczne
przestrzeganie
funkcjonowania
obiektów
wymagań
ochrony
turystycznych
i
przyrody
rekreacyjnych,
w
ramach
budownictwa
mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej;
3. Tworzenie i rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych.
Podstawowe regulacje prawne z zakresu zasobów przyrodniczych zawarte są
w takich aktach prawnych jak: ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 1991r, Nr 114, poz.
492 z póź. zm.), ustawa o lasach (Dz. U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444 z póź. zm.) , Prawo
Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z póź. zm.), Prawo łowieckie
(Dz. U. z 1995 r. Nr 147, poz. 713 z póź. zm. – ustawa z dnia 26 lipca 2001 r o zmianie
ustawy prawo łowieckie Dz. U. 2001 Nr 125 poz. 1366), ustawa o przeznaczeniu gruntów
rolnych do zalesienia (Dz. U. z 2001r, Nr 73, poz. 764) oraz ustawa o ochronie gruntów
rolnych i leśnych (Dz. U. z 1995 Nr 16, poz. 78). Najważniejsze przepisy wykonawcze
do wymienionych ustawa to:
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie rodzajów i zakresu opracowań
ekofizjograficznych (Dz. U. 2002 Nr 155 poz. 1298);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia rodzajów siedlisk
przyrodniczych podlegających ochronie (Dz. U. 2001 Nr 92 poz. 1029);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie zasad współdziałania Lasów
Państwowych ze starostami w zakresie sporządzania planów zalesiania
i uproszczonych planów urządzenia lasu, szkoleń, nadzoru nad wykonywaniem
prac zalesieniowych oraz dostarczania sadzonek (Dz. U. 2002 Nr 12 poz. 121);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie jednorazowego odszkodowania
za przedwczesny wyrąb drzewostanu (Dz. U. 2002 Nr 99 poz. 905);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie rocznych planów łowieckich
i wieloletnich łowieckich planów hodowlanych (Dz. U. 2002 Nr 194 poz. 1640);
-
rozporządzenie
Ministra
Środowiska,
w
sprawie
szczegółowych
zasad
przekazywania w zarząd obwodów łowieckich wyłączonych z wydzierżawiania
(Dz. U. 2002 Nr 219 poz. 1842);
-
rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie ustalenia listy gatunków zwierząt
łownych oraz określenia okresów polowań na te zwierzęta (Dz. U. 2001 Nr 43 poz.
488).
6.9. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych
81
Wyznaczone cele ekologiczne, a w ich ramach kierunki działań, jakie należy
podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie Gminy Czermin, stanowią podstawę dla
realizacji konkretnych zadań ekologicznych na przestrzeni kilkunastu lat.
Zadania
zostały
wyznaczone
na
podstawie
analizy
stanu
środowiska
przyrodniczego na terenie gminy, przewidywanych kierunków rozwoju oraz informacji
w zakresie planowanych inwestycji (dziedzina ochrony środowiska), które przekazane
zostały przez najważniejsze podmioty gospodarcze zlokalizowane na terenie Gminy
Czermin.
Z uwagi na szeroki zakres przedsięwzięć koniecznych do osiągnięcia
wyznaczonych celów, z pośród wszystkich zadań ekologicznych wybrano kilka, które
należy realizować w pierwszej kolejności. Ich zestawienie stanowi krótkoterminowy
harmonogram - plan operacyjny realizacyjny Programu Ochrony Środowiska na lata 20042007 (tabela 46).
Część
pozostałych
zadań
ekologicznych
będzie
realizowane
w
okresie
długoterminowym w ramach długoterminowego harmonogramu – planu operacyjnego
Programu Ochrony Środowiska na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015.
(tabela 47).
W obu harmonogramach - planach operacyjnych dla gminy, poszczególnym
celom strategicznym, w ramach wyznaczonych kierunków działań, przyporządkowano
konkretne zadania priorytetowe z określeniem czasu ich realizacji i instytucje, które
powinny je realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np.
edukacja ekologiczna, czy zadania kontrolne będą one realizowane zarówno w ramach
harmonogramu krótko i długoterminowego.
Pozostałe zadania ekologiczne nie ujęte w żadnym z harmonogramów,
a zamieszczone w części opisowej dotyczącej polityki ekologicznej, stanowią dla gminy
dodatkową bazę możliwości realizacyjnych w ramach opracowanego Programu Ochrony
Środowiska. Ich ewentualne wprowadzenie do harmonogramu może nastąpić na etapie
przewidzianej Prawem Ochrony Środowiska (art. 14 ust. 2), po czteroletniej weryfikacji
polityki ekologicznej państwa. Bowiem w takim samym cyklu założono przyjmowanie
kolejnych etapów realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Czermin.
82
Krótkoterminowy harmonogram realizacyjny (plan operacyjny) Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Czermin na lata 2004 - 2007
Cel strategiczny
Racjonalizacja
zużycia energii,
surowców i
materiałów oraz
wzrost udziału
zasobów
odnawialnych
Zapewnienie
wysokiej jakości
powietrza,
(redukcja emisji
pyłów i gazów
niszczących
warstwę ozonową)
Zadanie priorytetowe
Kierunek działania
Racjonalizacja zużycia 1.
wody
Jednostka
realizacyjna
Zadanie
ciągłe
Zakłady przemysłowe i Gmina
podmioty gospodarcze
Zmniejszenie
2. Wprowadzenie bodźców ekonomicznych dla
materiałochłonności i
przedsięwzięć proekologicznych (ulgi podatkowe,
odpadowości produkcji
możliwość współfinansowania);
Zadanie
ciągłe
Gmina
Zmniejszenie
energochłonności
gospodarki i wzrost
wykorzystania energii
ze źródeł
odnawialnych
3. Zmniejszenie strat energii, zwłaszcza cieplnej w
systemach przesyłowych oraz prowadzenie
odzysku ciepła;
Zadanie
ciągłe
Zakłady dostarczające Gmina
ciepło,
podmioty
gospodarcze
4. Poprawa parametrów energetycznych budynków
(wymiana okien i ocieplenie budynków) – przede
wszystkim budynki użyteczności publicznej;
5. Rozpowszechnienie stosowania indywidualnych
liczników ciepła (budynki komunalne);
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Gmina
Właściciele mieszkań,
Zarządcy budynków
Właściciele mieszkań, Gmina
Zarządcy budynków
6. Podjęcie działań promocyjnych i doradztwa
związanego z wdrażaniem pozyskiwania energii
ze źródeł odnawialnych;
1. Spalanie węgla lepszej jakości lub zamiana
nośnika na bardziej ekologiczny;
Zadanie
ciągłe
2. Zamiana węgla na alternatywne nośniki ciepła
(gaz, brykiet drzewny, pelety drzewne, biomasa) –
modernizacja kotłowni węglowych w obiektach
użyteczności publicznej;
3a. Likwidacja kotłowni węglowych (budynki
użyteczności publicznej), zamiana na gazowe;
20042007
3. Wsparcie finansowe dla mieszkańców
zmieniających ogrzewanie węglowe na bardziej
ekologiczne;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Właściciele obiektów
4. Budowa sieci gazowej na obszarze gminy
Zadanie
ciągłe
PGNiG S.A. O WZG Gmina
Poznań
Ograniczenie emisji do
powietrza w energetyce i
przemyśle
Ograniczenie emisji w
sektorze
mieszkalnictwa
Realizacja przez zakłady planów racjonalnego
gospodarowania wodą (np. wprowadzanie
zamkniętych obiegów wody);
Lata
realizacji
T a b e l a 46
Jednostka
koordynacyjn
a
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
Gmina
Województwo,
Gmina
Powiat,
Gmina
Właściciele mieszkań, Gmina
Zarządcy budynków
Właściciele obiektów
Gmina
Gmina Czermin
Gmina
Źródła
finansowania
Środki własne
jednostek
realizujących,
kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących,
kredyty, dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących
Środki własne
jednostki
realizującej,
kredyty, dotacje
Środki własne
jednostki
realizującej
Środki własne
jednostek
realizujących
(dotacje, ulgi)
Środki własne
jednostek
realizujących
83
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń
komunikacyjnych
Ochrona
mieszkańców
przed
promieniowaniem
5. Prowadzenie systematycznych akcji edukacji
ekologicznej na temat oszczędności energii
cieplnej i elektrycznej oraz stosowania
proekologicznych nośników energii, szkodliwości
spalania materiałów odpadowych w kotłowniach
domowych;
6. Usprawnienie systemu komunikacyjnego
(poprawa nawierzchni i warunków bezpieczeństwa
ruchu, modernizacja i rozbudowa dróg)
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Gmina
Szkoły, Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Zadanie
ciągłe
Środki własne
jednostek
realizujących
7. Wspieranie rozwój ruchu rowerowego poprzez
likwidację barier technicznych oraz tworzenie
ścieżek rowerowych;
Zadanie
ciągłe
Generalna
Dyrekcja Gmina
Dróg
Krajowych
i
Autostrad, Wojewódzki
Zarząd
Dróg,
Powiatowych, Gmina
Gmina,
Gmina
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne,
Inwentaryzacja źródeł 1. Prowadzenie rejestru urządzeń będących źródłem
promieniowania elektromagnetycznego
promieniowania
Zadanie
ciągłe
Zarządzanie zasobami 1. Wdrożenie systemu zarządzania zasobami
wodnymi;
wodnymi i ochrona
wód
1a. Opracowanie wykazów
- wód powierzchniowych i podziemnych, które są lub
mogą być w przyszłości wykorzystywane do
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do
spożycia,
- wód powierzchniowych wykorzystywanych do celów
rekreacyjnych, a w szczególności do kąpieli,
- wód powierzchniowych przeznaczonych do
bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków lub innych
organizmów w warunkach naturalnych oraz
umożliwiających migrację ryb,
- wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami
azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie
narażonych, z których dopływ azotu ze źródeł
rolniczych do tych wód należy ograniczyć;
Zadanie
ciągłe
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Gmina
-‘
elektromagnetycznym
Zapewnienie
wystarczającej
ilości wody o
odpowiedniej
jakości użytkowej,
racjonalizacja
zużycia wody oraz
ochrona przed
powodzią
1b. Założenie i prowadzenie katastru wodnego dla
regionów wodnych;
2004
RZGW w Poznaniu
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
Zadanie
ciągłe
84
1c. Opracowanie:
- analizy stanów zasobów wodnych w regionach
wodnych;
-analizy ekonomicznej gospodarowania wodami w
regionie wodnym;
2004
1d. Opracowanie planów gospodarowania wodami na
obszarze dorzeczy.
2006
2. Opracowanie koncepcji gospodarki wodno –
2006
ściekowej, będących podstawą do podejmowania
dalszych przedsięwzięć w tym zakresie (dla
poszczególnych miejscowości gminy)
3. Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody, Zadanie
hydroforni w celu zapewnienia właściwej jakości
ciągłe
wody;
Ochrona
przeciwpowodziowa i
mała retencja
Prezes Krajowego
Zarządu Gospodarki
Wodnej (obecnie
właściwy Minister)
Urząd Gminy
Gmina
Gmina,
Gmina
Zakład
Gospodarki
Komunalnej
3a. Modernizacja hydroforni w m. Czermin i Żegocin;
20042007
Gmina Czermin
4. Uzupełnienie rozbudowy sieci wodociągowej, oraz
wymiana wyeksploatowanych odcinków sieci
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Zakład Gospodarki
Komunalnej
Gmina
5. Budowa sieci kanalizacji sanitarnej
Zadanie
ciągłe
Gmina
Gmina
6. Budowa lokalnych oczyszczalni ścieków;
20042007
Gmina,
Gmina
Podmioty gospodarcze
7. Inwentaryzacja, odbudowa i regulacja oraz
prawidłowa eksploatacja systemów melioracji
podstawowej;
Zadanie
ciągłe
RZGW
WZMiUW w Poznaniu
Gmina
8. Wdrażanie gminnego planu operacyjnego ochrony
przed powodzią (dla terenów zagrożonych
zalaniem);
2007
Gmina,
Spółki Wodne
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostki
realizującej,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących
85
Ochrona
powierzchni ziemi i
gleb przed
degradacją
9. Przeprowadzenie działań formalno - prawnych
jeżeli w istniejących planach i studiach
dotyczących zagospodarowania przestrzennego
nie zostały objęte ochroną tereny zalewowe
(przede wszystkim w dolinie rzeki Prosny);
1. Kształtowanie struktury upraw przeciwdziałającej
erozji i pogarszaniu się jakości gleb;
Zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
Zadanie
ciągłe
Gmina
2. Podjęcie działań zmniejszających poziom
zakwaszenia gleb;
Zadanie
ciągłe
ODR,
Gmina,
Właściciele gruntów
ODR,
Właściciele gruntów
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
3. Uwzględnienie w studiach uwarunkowań oraz
planach zagospodarowania przestrzennego (jeżeli
obecnie nie są uwzględnione) obszarów złóż i
objęcie ich ochronom.
1. Prowadzenie prac pielęgnacyjnych parków i
pomników przyrody;
Zadanie
ciągłe
Gmina
Gmina
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Województwo
1b. Rewitalizacja parków na terenie gminy Czermin;
2004 2007
Gmina
Integracja aspektów
ekologicznych z
planowaniem
przestrzennym
Ochrona gatunkowa
roślin i zwierząt
2. Przestrzeganie procedur lokalizacyjnych
chroniących tereny cenne przyrodniczo przed
przeinwestowaniem;
Zadanie
ciągłe
Gmina
3. Opracowanie planów ochrony siedlisk gatunków
zagrożonych;
2005
Ochrona lasów
4. Nadzorowanie procesu zalesiania równolegle z
działaniami prowadzącymi do zróżnicowania
struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury
wiekowej drzewostanów;
5. Zaprojektowanie ścieżek dydaktycznych wraz z
opisem przyrody;
Zadanie
ciągłe
Gmina, Nadleśnictwa,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gmina, Nadleśnictwa,
20042007
6. Włączenie w akcję edukacji ekologicznej
proekologicznych organizacji pozarządowych
Zadanie
ciągłe
Gleby użytkowane
rolniczo
Zasoby kopalin
Zachowanie
walorów i zasobów
przyrodniczych z
uwzględnieniem
georóżnorodności
i bioróżnorodności
w tym wzrost
lesistości gminy
Ochrona i rozwój
terenów cennych
przyrodniczo
Edukacja ekologiczna
społeczeństwa w
zakresie ochrony
przyrody
Gmina
-‘
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
Gmina
-‘
Gmina
Gmina
Gmina
Nadleśnictwa,
Gmina, Pozarządowe
organizacje
ekologiczne, szkoły
Gmina
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
-‘
86
7. Promowanie zachowań proekologicznych we
wszystkich dziedzinach życia zgodnie z zasadami
ochrony przyrody:
zebrania wiejskie,
szkolenia,
akcja ulotkowa;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Szkoły
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
-* - zadanie realizowane w ramach obowiązków statutowych;
87
Długoterminowy harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Czermin na lata 2008 – 2011 z perspektywą na lata 2012 –
2015.
Lata
Jednostka
Jednostka
Cel strategiczny
Kierunek działania
Zadanie priorytetowe
koordynacyjna
realizacji
realizacyjna
Racjonalizacja
Racjonalizacja
1. Ograniczanie wykorzystywania wód
Zadanie
Zakłady
Gmina
zużycia energii,
ciągłe
użytkowania wody
podziemnych do celów przemysłowych (poza
przemysłowe,
surowców i
przemysłem spożywczym i niektórymi
WIOŚ
materiałów oraz
specjalnymi działami produkcji);
wzrost udziału
Zmniejszenie
2. Stosowanie bodźców ekonomicznych dla
Zadanie
Gmina
Gmina
zasobów
przedsięwzięć proekologicznych (ulgi
ciągłe
odnawialnych
odpadowości produkcji
podatkowe, możliwości współfinansowania);
Zmniejszenie
energochłonności
gospodarki i wzrost
wykorzystania energii
ze źródeł
odnawialnych
3.
4.
5.
Zapewnienie
wysokiej jakości
powietrza, (redukcja
emisji pyłów i gazów
cieplarnianych
niszczących warstwę
ozonową)
Zadanie
Poprawa parametrów energetycznych
ciągłe
budynków - termorenowacja (dobór otworów
drzwiowych i okiennych o niskim współczynniku
przenikalności cieplnej, właściwa izolacja
termiczna ścian - ocieplenie budynków,
lokalizacja nowych obiektów zgodnie z
naturalną (cieplejszą), kierunkową orientacją
stron świata);
Stosowanie indywidualnych liczników ciepła
Zadanie
ciągłe
Stopniowe zwiększanie udziału energii
otrzymanej z surowców odnawialnych w
całkowitym zużyciu energii;
Ograniczenie emisji do 1. Stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej
powietrza w
wokół dużych emitorów zanieczyszczeń (strefy
energetyce i
te powinny być tworzone z gatunków roślinności
przemyśle
o dużej odporności na zanieczyszczenia oraz
właściwie pielęgnowane, a ubytki uzupełniane);
Ograniczenie emisji w
sektorze
mieszkalnictwa
Zadanie
ciągłe
Zadanie
ciągłe
2.
Spalanie węgla lepszej jakości lub zamiana
nośnika na bardziej ekologiczny;
Zadanie
ciągłe
3.
Sukcesywna zamiana węgla na alternatywne
nośniki ciepła (gaz, brykiet drzewny, pelety
drzewne, biomasa);
Zadanie
ciągłe
T a b e l a 47
Źródła
finansowania
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących
(ulgi
podatkowe)
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Gmina
Właściciele i
zarządcy budynków
Gmina
Właściciele i
zarządcy budynków
Gmina
Gmina,
Zakłady
przemysłowe,
właściciele i
zarządcy budynków
Właściciele
emitorów – zakłady
przemysłowe
Gmina
Gmina,
WIOŚ
Środki własne
jednostek
realizujących,
Zakłady
Przemysłowe,
mieszkańcy
Gmina,
mieszkańcy
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
88
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń
komunikacyjnych
Centralizacja uciepłowienia prowadząca do
likwidacji małych kotłowni;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Zakłady
ciepłownicze
5.
Budowa sieci gazowej na obszarze gminy
Zadanie
ciągłe
PGNiG S.A. O WZG Gmina
Poznań
6.
Wsparcie finansowe dla mieszkańców
zmieniających ogrzewanie węglowe na
bardziej ekologiczne;
Zadanie
ciągłe
Gmina
Gmina
7.
Prowadzenie systematycznych akcji edukacji
ekologicznej na temat oszczędności energii
cieplnej i elektrycznej oraz stosowania
proekologicznych nośników energii,
szkodliwości spalania materiałów odpadowych
w kotłowniach domowych;
Bieżąca modernizacji dróg i ciągów
komunikacyjnych;
Zadanie
ciągłe
Gmina, Szkoły,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gmina
Zadanie
ciągłe
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Wspieranie rozwoju ruchu rowerowego
poprzez likwidację barier technicznych oraz
tworzenie ścieżek rowerowych;
Zadanie
ciągłe
Gmina
10. Stosowanie stref (pasów) zieleni izolacyjnej
wzdłuż ciągów komunikacyjnych (strefy te
powinny być komponowane z gatunków o
dużej odporności na zanieczyszczenia oraz
właściwie pielęgnowane, a ubytki
uzupełniane).
Zadanie
ciągłe
Gmina, Marszałek
Województwa,
Wojewódzki Zarząd
Dróg, Generalna
Dyrekcja Dróg
Krajowych i
Autostrad,
Powiatowy Zarząd
Dróg
Gmina,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gminy,
Wojewódzki Zarząd
Dróg,
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych i
Autostrad,
Powiatowy Zarząd
Dróg
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
Środki własne
jednostek
realizujących,
8.
9.
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących
(dotacje, ulgi,
zwolnienia
podatkowe)
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
4.
Gmina
89
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Wojewódzki Zarząd
Dróg,
Generalna Dyrekcja
Dróg Krajowych i
Autostrad,
Powiatowy Zarząd
Dróg,
Gmina
Integrowanie planów zagospodarowania
przestrzennego z problemami zagrożenia
hałasem;
3. Tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej
wokół zakładów
Zadanie
ciągłe
Gmina
Gmina
Zadanie
ciągłe
Zakłady
przemysłowe
Gmina
Ochrona
Inwentaryzacja źródeł
mieszkańców przed
promieniowania
promieniowaniem
elektromagnetycznym
2.
Prowadzenie rejestru urządzeń będących
źródłem promieniowania
Zadanie
ciągłe
Gmina
Gmina
Zarządzanie zasobami
wodnymi i
Ochrona wód
1.
Sukcesywna wymiana i renowacja
wyeksploatowanych odcinków sieci
wodociągowej;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Zakład Gospodarki
Komunalnej
Gmina
2.
Minimalizacja strat wody na przesyle wody
wodociągowej (przewody magistralne i
lokalne);
Modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania
wody w celu zapewnienia właściwej jakości
wody;
Zadanie
ciągłe
Gmina, właściciele
sieci
Gmina
Zadanie
ciągłe
Urząd Gminy,
Zakład Gospodarki
Komunalnej
Gmina
Uruchomienie procedur formalno –prawnych
w celu ustanowienia stref ochrony wokół ujęć
nie posiadających tych stref;
Likwidacja nieczynnych ujęć wody
Zadanie
ciągłe
Właściciele ujęć
Gmina
Zadanie
ciągłe
Właściciele ujęć
Gmina
Zadanie
ciągłe
Gmina, Szkoły,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gmina
Zminimalizowanie
uciążliwego hałasu w
środowisku
Ochrona przed
hałasem
komunikacyjnym
1.
Wspieranie inwestycji ograniczających wpływ
hałasu, mianowicie: tworzenia pasów zwartej
zieleni ochronnej, a także izolacji budynków
(np. wymiana okien);
2.
Ochrona przed
hałasem
przemysłowym
Zapewnienie
wystarczającej ilości
wody o odpowiedniej
jakości użytkowej,
racjonalizacja
zużycia wody oraz
ochrona przed
powodzią
3.
4.
5.
6.
Prowadzenie akcji edukacyjno – informacyjnej
propagującej optymalizację zużycia wody
przez indywidualnych użytkowników (np.
gromadzenie wody deszczowej i
wykorzystywanie jej na cele agrarne – do
podlewania zieleni)
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
-*
Środki własne
jednostek
realizujących,
-*
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
90
7.
Sukcesywna modernizacja istniejącej sieci
Zadanie
kanalizacji ogólnospławnej (rozdział kanalizacji ciągłe
sanitarnej i deszczowej) i pilna realizacja
nowych sieci na terenie gminy;
Gmina, Zakład
Gospodarki
Komunalnej
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
8.
Optymalizacja wykorzystania (dociążenie)
oraz modernizacja istniejących oczyszczalni
ścieków (w kierunku spełnienia wymagań
obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE);
2011
Gmina, Zakład
Gospodarki
Komunalnej
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
9.
Budowa oczyszczalni przyzagrodowych na
terenach gdzie budowa sieci kanalizacji
sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn
ekonomicznych, bądź bardzo trudna do
realizacji ze względów technicznych, wsparcie
finansowe dla rolników realizujących
oczyszczalnie przydomowe;
Zewidencjonowanie wszystkich zbiorników
bezodpływowych i zintensyfikowanie ich
kontroli technicznej oraz częstotliwości
opróżniania;
Opracowanie i sukcesywne wdrażanie
programów ochrony wód powierzchniowych w
układzie zlewniowym rzek (Warunki
korzystania z wód regionu wodnego);
Stopniowe ograniczanie negatywnego wpływu
na środowisko zanieczyszczeń obszarowych
(pozostałości chemicznych środków ochrony
roślin oraz nawozów) i punktowych
(składowiska obornika) pochodzących z
działalności rolniczej;
Preferowanie użytkowania łąkowego oraz
kształtowanie pasów roślinności wzdłuż
cieków wodnych;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
mieszkańcy
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
(dotacje, ulgi
podatkowe)
2008
Gmina
Gmina
10.
11.
WZMiUW w
Poznaniu, RZGW,
Gminy (współpraca
ponadlokalna)
Gmina, ODR
Gmina
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Gmina
14. Opracowanie planów ochrony
przeciwpowodziowej regionów wodnych
2008
RZGW Poznań
Gmina
15. Systematyczna kontrola oraz konserwacja
wałów i urządzeń wodnych;
Zadanie
ciągłe
Właściciele cieków
Gmina
12.
13.
Ochrona
przeciwpowodziowa i
mała retencja
-*
2010
Zadanie
ciągłe
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
91
15a. Regulacja rzeki Garbacz, m. Łęg, – odcinek o 2008
dł. 9,7 km;
2011
Ochrona powierzchni
ziemi i gleb przed
degradacją
Gleby użytkowane
rolniczo
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
Zadanie
ciągłe
ODR,
właściciele gruntów
Gmina
Zadanie
ciągłe
ODR, rolnicy,
właściciele gruntów
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
Ograniczenie zanieczyszczeń emitowanych
do powietrza i wody, rekultywacja
składowiska odpadów komunalnych.;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Zarządcy
składowisk
Gmina
Uwzględnienie w studiach uwarunkowań oraz
planach zagospodarowania przestrzennego
obszarów złóż perspektywicznych i objęcie ich
ochroną (jeżeli nie zostały jeszcze objęte);
Bieżąca rekultywacja terenów
poeksploatacyjnych;
Zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
Gmina
Zadanie
ciągłe
Eksploatatorzy
zasobów
Gmina
1
Prowadzenie właściwej struktury
zagospodarowania przestrzennego
(zminimalizowanie powierzchni gruntów
rolnych o wyższych klasach bonitacyjnych
wyłączonych z produkcji rolnej i
przeznaczonych na inne cele oraz
zagospodarowywanie gruntów o niskiej
przydatności rolniczej);
Dostosowanie do naturalnego biologicznego
potencjału gleb kierunków i intensywności
produkcji;
Podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez
wykorzystanie kompostu;
Zadanie
ciągłe
4
6.
7.
Zachowanie walorów
i zasobów
przyrodniczych z
uwzględnieniem
georóżnorodności i
bioróżnorodności w
tym wzrost lesistości
gminy
Gmina
Zadanie
ciągłe
3
Zasoby kopalin
Właściciele cieków,
Marszałek
Województwa,
RZGW, Spółki
wodne
Urząd Gminy
16. Odbudowa oraz prawidłowa eksploatacja
systemów melioracji;
2
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje,
- WZMiUW w
Poznaniu, Rejonowy
Oddział w Ostrowie
Wlkp.
-*
Ochrona i rozwój
systemu obszarów
cennych przyrodniczo
1.
Ustanawianie użytków ekologicznych i
zespołów przyrodniczo - krajobrazowych na
terenach rolniczych, gdzie występują
pozostałości ekosystemów i cennych
fragmentów krajobrazu;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gmina
Integracja aspektów
ekologicznych z
planowaniem
przestrzennym
2.
Przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa
mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach
cennych przyrodniczo (środki administracyjno
– prawne);
Zadanie
ciągłe
Urząd Gminy
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
-*
92
Ochrona gatunkowa
roślin i zwierząt
3.
Przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej, 2008
celem wskazania cennych przyrodniczo
siedlisk, które należy wyłączyć np. z
zalesiania;
Gmina,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Ochrona lasów
4.
Prowadzenie stałego monitoringu środowiska
leśnego w celu przeciwdziałania stanom
niepożądanym (choroby, szkodniki);
Prowadzenie nadzoru nad procesem
zalesiania oraz nad działaniami prowadzącymi
do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i
poprawy struktury wiekowej drzewostanów;
Zalesianie leżących odłogiem oraz słabych
bonitacyjnie użytków rolnych;
Zadanie
ciągłe
Nadleśnictwa
Gmina
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Nadleśnictwa
Gmina
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Nadleśnictwa
Gmina
Stworzenie systemu zachęcającego rolników
do zalesiania gruntów o małej przydatności
rolniczej w tym nieużytków będących ich
własnością;
Zaprojektowanie ścieżek dydaktycznych wraz
z opisem przyrody;
Zadanie
ciągłe
Gmina,
Nadleśnictwa
Gmina
Środki własne
jednostek
realizujących,
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje, kredyty
Środki własne
jednostek
realizujących,
dotacje
Środki własne
jednostek
realizujących,
(dotacje, ulgi)
Zadanie
ciągłe
Nadleśnictwa,
Gmina, Szkoły,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne,
Gmina, Szkoły,
Pozarządowe
organizacje
ekologiczne
Gmina
5.
6.
7.
Edukacja ekologiczna
społeczeństwa w
zakresie ochrony
przyrody
8.
9.
*
Włączenie w akcję edukacji ekologicznej
proekologicznych organizacji pozarządowych.
Zadanie
ciągłe
-*
Gmina
-*
- zadanie realizowane w ramach obowiązków statutowych;
93
PROGRAM OCHRONY ŚRO DOW ISKA DLA GMINY CZ ERMI N
VII. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO-INFORMACYJNEGO
Edukacja ekologiczna znalazła stosowną rangę zarówno w Konstytucji RP (art. 5
i 74) jak i sektorowych uregulowaniach prawnych, przede wszystkim w ustawach: Prawo
ochrony środowiska, o ochronie przyrody i w ustawie o systemie oświaty.
Istotne znaczenie dla edukacji ekologicznej wynika również z podpisanych przez
Polskę dokumentów międzynarodowych przede wszystkim Agendy 21.
Zapisy dotyczące zasady uspołeczniania polityki ekologicznej przez stworzenie
warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji w procesie kształtowania
modelu zrównoważonego rozwoju znalazły się w II Polityce Ekologicznej Państwa,
przyjętej przez Sejm RP w 2001 r.
W wyniku realizacji ustaleń Agendy 21 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej
i Ministerstwo Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, powstał w 2000 r
dokument pn. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej (NSEE). Zostały w nim
określone cele, z których do podstawowych należą miedzy innymi, upowszechnianie idei
ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako
edukacji interdyscyplinarnej.
Cele zawarte w Strategii Edukacji Ekologicznej i przełożone na konkretne
zadania, ujęte zostały w Narodowym Programie Edukacji Ekologicznej (2000/2001).
Na podstawie postanowień tego dokumentu powinna być realizowana edukacja
ekologiczna na obszarach jednostek samorządowych.
7.1. Potrzeba edukacji ekologicznej
Edukacja środowiskowa (edukacja ekologiczna) jest koncepcją kształcenia
i wychowywania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego
zgodnie z hasłem „myśleć globalnie, działać lokalnie". Ważnym elementem jest
łączenie wiedzy przyrodniczej z humanistyczną oraz działaniami praktycznymi.
Obejmuje ona przedstawianie we wszystkich działaniach tematyki z zakresu
ochrony i kształtowania środowiska. Musi docierać do wszystkich grup społecznych
i wiekowych. W związku z tym ważne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu
tak, aby w najprostszy i najskuteczniejszy sposób przekazywać informację ekologiczną.
Uwzględniając konieczne zróżnicowanie form i treści przekazu, można przyjąć
podział mieszkańców na cztery główne grupy, do których trafiać będą odpowiednio
przygotowane formy edukacyjne:
VII. ZAŁOŻENIA SYSTEMU EDUKACYJNO - INFORMACYJNEGO
95
•
pracowników samorządowych,
•
dziennikarze i nauczyciele,
•
dzieci i młodzież;
•
dorośli mieszkańcy.
Należy równocześnie wyznaczyć cele i efekty, jakie ma przynieść prowadzona
akcja edukacyjno-informacyjna. Są nimi przede wszystkim:
1.
Ograniczenie zanieczyszczania wód – poprawa jakości wód;
2.
Dające się zmierzyć, ograniczenie masy odpadów wytwarzanych przez
gospodarstwa domowe, a tym samym wydłużenie okresu wykorzystania
składowiska odpadów.
3.
Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza;
4.
Poprawa stanu zieleni (parki, lasy);
5.
Powstanie trwałych grup mieszkańców, współpracujących z samorządem
lokalnym, podejmujących nowe wyzwania w zakresie edukacji ekologicznej.;
6.
Zwiększenie sprzyjającego nastawienia społeczności lokalnej do ochrony
środowiska.
7.2. Realizacja akcji edukacyjnej na terenie gminy
Realizując na terenie Gminy Czermin edukację ekologiczną, należy pamiętać, że
bez aktywnego udziału społeczeństwa i współpracy z władzami lokalnymi nie będzie
możliwe rozwiązanie problemów ekologicznych, czyli wdrażanie zasad zrównoważonego
rozwoju. Głównym bowiem celem edukacji ekologicznej jest zmiana zachowań na
proekologiczne wszystkich grup społecznych.
Dlatego dla prawidłowego funkcjonowania kampanii edukacji społeczeństwa
związanej z wdrażaniem zrównoważonego rozwoju na terenie gminy niezbędna jest
sprawna koordynacja wszystkich działań edukacyjnych.
Działania edukacyjne powinny objąć trzy zasadnicze segmenty:
1.
edukację ekologiczną obejmującą decydentów (pracownicy samorządowi,
wójtowie, sołtysi, radni), oraz osoby mające przekazywać informacje
pozostałym grupom społecznym (nauczyciele, dziennikarze, pracownicy
służb komunalnych);
96
2.
edukacją ekologiczną dzieci i młodzieży opartą na ścisłej współpracy
z placówkami oświaty;
3.
edukacji
ekologicznej
dorosłych
członków
społeczności
lokalnych,
realizowanej między innymi przez politykę medialną oraz prowadzenie
okresowych akcji ekologicznych obejmujące wszystkich mieszkańców np.
sprzątanie świata, wystawy, konkursy, festyny.
7.2.1. Sposoby prowadzenia akcji edukacyjnej społeczeństwa
Decydenci
Do pierwszej grupy decydentów należy zaliczyć przede wszystkim wójtów,
sołtysów oraz radnych. Do nich w dużej mierze należy podejmowanie działań z zakresu
planowania, programowania i rozwoju. Przekładają się one później na działania
inwestycyjne i organizacyjne, związanych z ochroną środowiska na obszarze danej
jednostki organizacyjnej. W związku z tym umocowaniem organizacyjnym osoby te
powinny zostać przeszkolone w pierwszej kolejności.
Właściwy poziom ich świadomości ekologicznej oraz zrozumienie zasad
rządzących się zrównoważonym rozwojem, pozwoli na łatwiejsze wprowadzanie
niezbędnych działań.
Elementami edukacji ekologicznej wśród tej grupy powinny być organizowane dla
nich spotkania ze specjalistami, udział w konferencjach i szkoleniach, konsultacje
z praktykami, którzy realizują podobne zadania z zakresu zrównoważonego rozwoju
i ochrony środowiska na własnym terenie. Należy podkreślić, że akcja edukacyjna
prowadzona wśród decydentów nie może mieć charakteru jednostkowego. Powinna być
prowadzona w sposób cykliczny (uwzględniająca pozostałe obowiązki wynikające
z pełnionych przez te osoby funkcji) zapewniająca ciągłe doskonalenie się i dokształcanie
tej grupy osób.
Drugą grupą osób („decydenci pośredni”), które powinny zostać objęte akcją
edukacyjną w pierwszej kolejności są osoby, które z racji wykonywanego zawodu mają
częsty kontaktu z szerszą grupa mieszkańców. Do grupy tych osób należy zaliczyć
między innymi nauczycieli, dziennikarzy, księży a także pracowników służb komunalnych.
Prowadzenie wśród tej grupy osób edukacji powinno koncentrować się na zorganizowaniu
im głównie cyklu spotkań i szkoleń, a także zapewnienia dostępu do jak najszerszych
zasobów materiałów literatury fachowej (czasopisma, periodyki, książki, wydawnictwa
multimedialne). Uzupełnieniem mogłyby być także wyjazdy terenowe pozwalające
97
przekonać się naocznie o wybranych zagadnieniach z tematyki ochrony środowiska.
Bardzo istotne jest, aby w zaplanowanym cyklu spotkań znalazło się co najmniej jedno
dotyczące form przekazywania informacji. Dotyczy to głównie osób mających bezpośredni
kontakt z większą liczbą osób. Nabyta wiedza powinna im ułatwić przekazywanie
informacji formy prowadzenie spotkań czy wykładów, przekonywania do własnego
stanowiska.
Istotne jest, aby osoby szczególnie z tej grupy, jako grupy dużego zaufania
społecznego,
w sposób
rzetelny
przedstawiały
wszystkie
aspekty planowanych
do wprowadzenia inwestycji czy zmian w zakresie zagadnień ochrony środowiska. Muszą
być przygotowani do spotkania z ludzi o różnym poziomie świadomości ekologicznej
i umieć odpowiednio dostosować formę przekazywanych informacji.
Edukacja dzieci i młodzieży
Prowadzenie edukacji ekologicznej wśród dzieci i młodzieży to najważniejszy
segment działań edukacyjnych. Dzięki wyrobieniu w nich nawyków właściwego
postępowania w zakresie szeroko rozumianej ochrony środowiska, można się
spodziewać, że wprowadzane inwestycje i zmiany, będą znajdowały przychylniejsze
przyzwolenie społeczeństwa.
Jak wynika z doświadczeń dzieci i młodzież mogą stać się swoistym
przekaźnikiem treści ekologicznych w swoich rodzinach. Mogą one „upominać” i nakłaniać
rodziców do właściwego postępowania z odpadami powstającymi w gospodarstwie
domowym, prowadzenia właściwej gospodarki wodno-ściekowej, itp. W pewnym stopniu
poprzez swą świadomość ekologiczną dzieci i młodzież będą kształtować także model
konsumpcyjny w rodzinie. Dzięki temu podczas zakupów będą wybierane np. opakowania
wielokrotnego użytku.
Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży w dużej mierze powinna opierać się
na placówkach oświatowych wszystkich szczebli. Z uwagi na brak odrębnego przedmiotu
obejmującego tylko zagadnienia edukacji ekologicznej treści te powinny być włączane
w realizowane w ramach programów nauczania dla poszczególnych grup wiekowych.
Dotyczy to większości nauczanych przedmiotów. Powinny to być krótkie „wtrącenia”
w ramach danego przedmiotu np. fizyki, chemii, geografii, matematyki. Dodatkowo
wskazane poświęcenie np. jednej godziny wychowawczej w miesiącu tylko (lub
w większości) na zagadnienia związane z edukacja ekologiczną.
Poza przekazywaniem treści ekologicznych w czasie lekcji konieczne jest właśnie
w stosunku do dzieci i młodzieży zastosowanie także innych form przekazu. Powinny to
być różnego rodzaju konkursy np. rywalizacje miedzy klasami czy szkołami, wycieczki np.
na składowisko czy ZUO, oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody, a jednocześnie
na miejsca dzikich wysypisk śmieci i wylewisk ścieków.
Aby prowadzone działania edukacyjne wśród dzieci i młodzieży przyniosły
oczekiwane efekt niezbędna jest ścisła współpraca z władzami samorządowymi.
Przekazywane informacje powinny w dużej mierze odnosić się do najbliższego otoczenia
(miejsca zamieszkania), czyli gminy. Przykłady właściwe oraz wymagające zmiany
powinny pochodzić z „własnego podwórka”. Wymiernym efektem prowadzonej edukacji
będzie ostateczne właśnie bowiem poprawa stanu środowiska na terenie własnej gminy.
98
Nie ulega wątpliwości, że nauczyciele i uczniowie, otrzymując wsparcie gminy
w tym zakresie, mogą i podejmują w praktyce szereg działań na rzecz środowiska
lokalnego, które znacznie przekraczają obowiązki programowe szkoły. Dotyczy to
zarówno wsparcia programowego jak i finansowego działań przygotowywanych przez
poszczególnych nauczycieli, czy całe placówki szkolne. Stosunkowo nieskomplikowanymi
dla samorządów przykładami wspierania ekologicznych działań szkoły są między innymi
współfinansowanie, wspólna organizacja i pomoc merytoryczna w takich
przedsięwzięciach jak:
•
organizacja Dnia Ziemi czy Światowego Dnia Ochrony Środowiska,
•
prowadzenie
programów
autorskich
czy
innowacji
pedagogicznych
w szkołach,
•
programy edukacyjne np. związane z gospodarowaniem odpadami w gminie
lub
innym
realizowanym
przez
gminę
przedsięwzięciem
na
rzecz
środowiska,
•
konkursy związane z tematyką lokalnej gospodarki odpadowej,
•
udział pracowników samorządowych w zajęciach terenowych klas bądź kół
przyrodniczych, w charakterze specjalistów, w zakresie określonym tematem
zajęć terenowych,
•
udostępnianie
i
popularyzacja
informacji,
w
tym
także
materiałów
drukowanych, na temat zagrożeń i prośrodowiskowych działań gminy,
celem wspólnej edukacji mieszkańców,
•
prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,
•
wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne
w realizacji zagadnień związanych z gospodarka odpadową, ekologią
i ochroną środowiska,
•
wspieranie programów i ekologicznych przedsięwzięć szkół w niezbędne
pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działań,
•
współorganizacja
doskonalenia
z
Wojewódzkim
nauczycieli
(np.
Ośrodkiem
warsztatowych)
Metodycznym
w
zakresie
form
edukacji
ekologicznej środowiskowej.
Przy prowadzeniu edukacji ekologicznej dzieci i młodzieży (i nie tylko) zasadne
jest także podjęcie współpracy z ekologicznymi organizacjami pozarządowymi tzw. NGO.
Współpraca taka przyczyni się do wzbogacenia zakresu merytorycznego prowadzonych
działań z drugiej zaś strony pozwoli na obniżenie jej kosztów. Wielokrotnie z racji swych
działań statutowych organizacje te świadczą swą pomoc w formie nieodpłatnej.
Do największych organizacji ekologicznych działających na terenie całego kraju
można zaliczyć między innymi: Ligę Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny,
Federacja Zielonych, Towarzystwo Ochrony Przyrody Salamandra.
Edukacja dorosłych
99
Edukacja osób dorosłych wymaga znalezienia właściwego sposobu
kształtowania świadomości ekologicznej. Specjalnie organizowane spotkania, wykłady,
czy kluby dyskusyjne nie zawsze przynoszą, zamierzone rezultaty. Krąg odbiorców tego
typu form edukacyjnych bywa bardzo zawężony (pojawiają się tylko zainteresowani).
Z badań wynika, że na kształtowanie świadomości ekologicznej duży wpływ wywierają
media. Przekazują one wiedzę na temat funkcjonowania, znaczenia i zagrożeń przyrody,
ale również informują na bieżąco o problemach i działaniach na rzecz ochrony
środowiska. Dlatego też współpraca z mediami (prasa lokalna, rozgłośnie radiowe,
telewizja) nie tylko poszerza znacznie krąg edukowanych, ale także przekazuje treści
ekologiczne wraz z informacjami o konkretnych działaniach.
Dobrze przeprowadzona edukacja w prasie lokalnej ma na celu ukształtowanie
świadomości mieszkańców przejawiającej się w ich konkretnych działaniach związanych
z troską o otaczające ich najbliższe środowisko. Ważny jest również wybór odpowiednich
treści, położenie szczególnego nacisku na uświadomienie, że pojedyncze zachowania
każdego z nas mają wielkie znaczenie w zachowaniu czystości i estetyki całej gminy.
Treści te należy przekazywać kilkakrotnie stosując odmienne, interesujące formy
przekazu. Edukacja ekologiczna w mediach, przede wszystkim w prasie, jest stosunkowo
prosta do przeprowadzenia. Wymaga odpowiedniego przygotowania dziennikarzy.
Edukacja ekologiczna dorosłych powinna być połączona również z rozrywką
społeczności lokalnych. W ramach, której mogą być propagowane również treści
ekologiczne. Imprezy typu festyny, wystawy, konkursy, wycieczki, koncerty itp. zazwyczaj
przeznaczone są dla całych rodzin. Tym samym jest sposobność do włączanie dzieci
w prezentacje ekologiczne i przekazywanie wiedzy rodzicom zaangażowanym w występy
dzieci. Taki sposób edukowania dorosłych (rodziców) jest bardzo skuteczną formą
przekazywania treści ekologicznych.
Do organizacji imprez można wykorzystać Gminne Ośrodki Kultury czy remizy
strażackie (wystawy) a także boiska czy sceny widowiskowe (festyny).
Nie należy również zapomnieć o sezonowych „akcjach ekologicznych” np.
Sprzątanie Świata, Dni Ziemi. Stawiają sobie one za cel ochronę przyrody, ostrzegają
przed zagrożeniami, uświadamiają szkodliwość niektórych zachowań człowieka.
7.2.2. Społeczna kampanie informacyjne
Celem kampanii informacyjnych byłoby propagowanie idei zrównoważonego
rozwoju. Realizacja takich zadań prowadzona powinna być z wykorzystaniem wszystkich
lokalnie dostępnych form.
•
Media w kampanii informacyjnej
100
Niezbędnym elementem pomyślnego promowania zagadnień ekologicznych jest
wsparcie prowadzonych działań w środkach masowego przekazu. Media poprzez spore
możliwości oddziaływania, spełniają ważną rolę w kształtowaniu świadomości
proekologicznej. Prowadzona właściwa polityka medialna ma na celu dotarcie z treściami
ekologicznymi głownie do osób dorosłych.
W celu osiągnięcia pożądanych efektów prowadzona polityka medialna powinna
być oparta w głównej mierze o media lokalne (prasa, radio) a także z racji znacznego
wzrostu jego znaczenia również o Internet.
Prasa lokalna
Współpracując z prasą władze samorządowe dysponują specyficznymi formami
edukowania społeczeństwa m. in. poprzez:
•
Ogłoszenie. Poprzez tę formę w prosty, hasłowy sposób można promować np.
o wprowadzanym systemie
segregacji odpadów.
Ogłoszenie
może
zawierać
informacje edukujące co do sposobów korzystania z pojemników na odpady.
•
Wkładka informacyjna do gazety. Powinna zostać skonstruowana w formie ulotki /
broszury tematycznej np. w zakresie gospodarki odpadami. Wkładka ma za zadanie
informować – jak unikać wytwarzania odpadów, jak je segregować, co robić, aby na
składowisko trafiało jak najmniej śmieci. Ulotka ta stanowiłaby, więc ABC kultury
odpadowej, z którą powinni się zapoznać mieszkańcy gminy. Pomoże ona również
społeczeństwu szerzej spojrzeć na różne aspekty produkcji odpadów i uzmysłowić jak
mogą temu przeciwdziałać. Ta sama broszura powinna być również rozdana
mieszkańcom gminy tuż przed bezpośrednim rozpoczęciem segregacji odpadów (np.
około miesiąca wcześniej).
Wskazane jest także, aby na łamach lokalnej prasy utworzyć rubrykę (stronę)
poświęconą szeroko rozumianej ochronie środowiska. Publikowane byłyby tam artykuły
poświęcone poszczególnym zagadnieniem ochrony środowiska. Autorami mogą być
zaproszeni specjaliści przedstawiciele pozarządowych organizacji ekologicznych
przedstawiciele władz samorządowych itp.
Lokalne rozgłośnie radiowe
Sposobami wykorzystania lokalnej rozgłośni radiowej o zasięgu regionalnym
w celu propagowania wybranych zagadnień ochrony środowiska, może być:
• Wyprodukowanie przez agencję reklamową radiowego spotu informacyjnego np.
dotyczącego szkodliwości wypalania traw i ściernisk. Ważne by informacja ta była
zrozumiała dla słuchaczy w różnym wieku (można emitować kilka różnych informacji
(chodzi o stopień ich złożoności) kierowanych do różnych odbiorców, należy jednak
pamiętać o rosnących wtedy znacznie kosztach). Informacja ta powinna być
emitowana najlepiej w najbardziej atrakcyjnych godzinach i podkreślać hasło kampanii
edukacyjnej.
101
• Zaproponowanie dziennikarzom przeprowadzenia w studio dyskusji z udziałem
specjalistów i przedstawicieli władz gminnych. Goście odpowiadają na zadawane przez
telefon pytania słuchaczy. Takie dyskusje przyciągają zazwyczaj uwagę społeczności.
Dzięki takiemu sposobowi informowania władze poznają stosunek mieszkańców do
decyzji samorządowców, którzy z kolei mają możliwość wyjaśnić społeczności wszelkie
pojawiające się wątpliwości i niejasności.
• Ankieta radiowa. Jest to metoda zdobywania informacji na temat wiedzy mieszkańców
o problematyce np. recyklingowej. Charakteryzuje się jednak stosunkowo wysokim
stopniem anonimowości respondentów.
Internet
Ważną inicjatywą służącą komunikacji społecznej i informowaniu mieszkańców
o podejmowanych przez władze samorządowe działań jest wykorzystanie możliwości,
jakie daje Internet. Tą drogą istnieje duża szansa dotarcia do młodzieży, wśród której
Internet jest coraz bardziej popularnym środkiem komunikacji.
•
Strona www. Stworzenie strony internetowej, na której znalazłyby się wszystkie
bieżące informacje dotyczące zakresu ochrony środowiska. Należy ją uzupełnić o
informacje dotyczące recyklingu i ochrony środowiska. Na stronie internetowej można
również zamieszczać w porozumieniu z lokalnymi gazetami artykuły dotyczące np.
gospodarki, wcześniej publikowane na ich łamach (w tradycyjnej, papierowej wersji)
W przypadku tworzenia strony internetowej należy pamiętać o ograniczonym zasięgu
oddziaływania tego medium.
•
Poczta elektroniczna. Możemy wysyłać listy elektroniczne zawierające informacje np.
na temat selektywnej zbiórki odpadów do tych mieszkańców gminy, którzy korzystają
z Internetu. Dodatkowo poczta elektroniczna daje możliwość zgłaszania przez
internautów
postulatów
związanych
z
ochroną
środowiska
do
samorządu.
Odpowiedzi na te pytania mogą być publikowane na stronie www lub w lokalnej
prasie.
Współpraca z mediami ma na celu uzyskanie aktywnego poparcia mieszkańców
dla realizowanych przez samorząd działań. Chodzi o taką profesjonalną działalność
z zakresu public relations, której celem jest nie tylko przeforsowanie trudnych decyzji, lecz
przede wszystkim promowanie postaw prospołecznych. Promocja za pośrednictwem
mediów zachowań proekologicznych oraz ogólnie ochrony środowiska, odgrywa bardzo
ważną rolę i jest jednym z podstawowych źródeł informacji. Dzięki pomocy mediów
w trakcie realizacji programu możliwe będzie również przeprowadzenie rozmaitych akcji
i kampanii edukacyjnych.
102
• Okresowe kampanie informacyjne
Do najpopularniejszych i stosunkowo łatwych do przeprowadzenia działań
z zakresu kampanii informacyjnych można zaliczyć akcję ulotkową, festyny.
Akcja ulotkowa
Akcja ulotkowa to najpopularniejsza forma przekazu treści ekologicznych. Jest ona
zawsze wsparciem przy wprowadzaniu konkretnych działań związanych z ochroną
środowiska. Z założenia ulotki (broszury informacyjne) trafiają bezpośrednio
do adresatów, czyli mieszkańców. Bezpośrednie dostarczanie wybranej grupie daje
większą gwarancję osiągnięcia zamierzonego celu.
Istotną sprawą jest, aby kolportaż ulotek był przeprowadzony przed podjęciem
konkretnych działań „technicznych”. Mieszkańcy będą mieli właściwe przygotowanie
merytoryczne w chwili wprowadzanych zmian.
Kolportowane ulotki powinny zawierać tylko najważniejsze elementy
wprowadzanych działań – pełen zakres informacji powinien być przekazany
za pośrednictwem innych form przekazu. Ulotki winny wyjaśniać i uzasadniać
wprowadzane przedsięwzięcia a także przedstawiać korzyści z nich płynące
Przekazywane treści powinny być zredagowane w sposób jasny i skrótowy
(najlepiej hasłowo) a forma ulotki powinna być przejrzysta i czytelna.
Festyny
Festyn ma być w założeniu imprezą rodzinną, na której spotykają się wszyscy
mieszkańcy danej miejscowości. Oprócz typowej rozrywki w czasie trwania festynu
mogą być przekazywane mieszkańcom także informacje ekologiczne. Mogą to być
różnego rodzaju konkursy: sprawnościowe, wiedzy z danej dziedziny itp. Wskazane,
aby proponowane formy edukacji poprzez zabawę angażowały w nią dzieci i rodziców
W trakcie trwania festynu można propagować treści z szeroko rozumianej
ochrony środowiska:
•
Prezentacja gospodarstw agroturystycznych z terenu gminy,
•
Warsztat ceramiki,
•
Wystawa zdrowej żywności połączona z degustacją,
•
Prezentacja miejscowego nadleśnictwa,
•
Wystawa sadzonek drzew, krzewów, kwiatów,
•
Prezentacja
literatury
ekologicznej
i
prac
plastycznych
związanych
z ekologią, wykonanych przez młodzież.
Zagadnieniem, które powinno również znaleźć się w kręgu zainteresowań
tematycznych kampanii edukacyjnej prowadzonej przez Urząd Gminy, jest promocja
roweru jako środka transportu.
103
Rower jako środek transportu powinien być promowany poprzez dwie funkcje
komunikacyjne, które spełnia mianowicie: środka transportu, rekreacyjno-turystyczną.
Na promocję roweru jako środka transportu może składać się organizacja letnich
festynów (np. zlot właścicieli starych rowerów) i rajdów rowerowych, połączonych
z promocją agroturystyki. Wskazany jest udział rowerzystów w ochodach Dnia Ziemi
i Dnia Bez Samochodu.
Kampania edukacyjna powinna zachęcać mieszkańców gminy do pozostawienia
samochodów w garażu i używania ich tylko do dalszych podróży.
Należy również przypuszczać, że realizacja założeń koncepcji budowy ścieżek
rowerowych, które przebiegać będą przez teren Gminy Czermin wpłynie pozytywnie na
zwiększenie ruchu rowerowego.
Wskazane jest, aby w rajdach i wycieczkach (przynajmniej w większych
imprezach - o charakterze festynów, ze względów promocyjnych udział brali także
przedstawiciele władz samorządowych.
104
105
VIII. REALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
8.1. Założenia systemu finansowania inwestycji
Realizacja zadań wytyczonych w Programie Ochrony Środowiska wiąże się
z wysokimi nakładami inwestycyjnymi. Większość instytucji, które udzielają dotacji
lub korzystnie oprocentowanych kredytów na inwestycje w dziedzinie ochrony środowiska
(gospodarki odpadami) wymaga, żeby inwestycja osiągnęła odpowiednio duży efekt
ekologiczny i objęła swym zasięgiem możliwie największą liczbę mieszkańców gminy.
Dlatego w przypadku Gminy Czermin należy dążyć, aby podejmowane działania miały
charakter gminny lub przynajmniej obejmowały swym zasięgiem kilka wsi. Bardzo ważne
jest również tworzenie związków gmin. Wspólne działanie kilku gmin nie tylko ma wpływ
na finansowanie inwestycji (obniży koszty, które będzie musiała ponieść pojedyncza
gmina), ale również obniży koszty eksploatacyjne. Oznacza to, że przedsięwzięcie winno
być realizowane wspólnie.
W
zależności od przyjętego
w danym przypadku rozwiązania
wariantu
organizacyjnego poszczególne gminy samodzielnie lub wspólnie finansować będą
realizację konkretnych zadań.
Środki na finansowanie zadań związanych z ochroną środowiska pochodzić mogą
z następujących źródeł:
• własne środki gmin,
• dofinansowanie
gminnego,
powiatowego,
wojewódzkiego
i narodowego
funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
• emisja obligacji komunalnych,
• fundusze pomocowe i związane z eko - konwersją (Ekofundusz),
• kredyty
bankowe
na
preferencyjnych
warunkach
(np.
Bank
Ochrony
inwestora
strategicznego,
może
być
także
inwestor
Środowiska),
• pozyskanie
nim
zagraniczny.
Należy zaznaczyć, że wszystkie instytucje udzielające pomocy finansowej
w dziedzinie ochrony środowiska wymagają od inwestora nie tylko wypełnienia
odpowiedniego
formularza,
ale
również
przedstawienia
szeregu
opracowań
i dokumentacji planujące czy opisujące dane przedsięwzięcie. Są to między innymi:
• Plan zagospodarowania przestrzennego i strategie rozwoju gminy,
106
• Program
ochrony
środowiska,
Plan
gospodarki
odpadami,
Koncepcje
gospodarki wodno-ściekowej, Plan zalesiania itp.
• Projekt
budowlany
i
wykonawczy
wraz
ze
plan
w
źródłową
dokumentacją
przypadku
przedsięwzięć
ekonomiczną, finansową i przetargową,
• Studium
wykonalności
(lub
biznes
komercyjnych),
• Wymagane przez prawo zezwolenia na realizację projektu.
8.1.1. Emisja obligacji komunalnych
Emisja obligacji jest nowo wprowadzanym sposobem gromadzenia środków finansowych. Daje
ona emitentowi środki na rozwój, a kupującemu obligacje korzystne ulokowanie środków
pieniężnych na określony czas. Istnieje możliwość emisji obligacji na inwestycje służące
ochronie środowiska. W przypadku podmiotów szczególnie uciążliwych dla otoczenia obligację
mogą być odpowiednio uatrakcyjnione zobowiązaniem do radykalnego ograniczenia tej
uciążliwości. Podmiotowe obligację mogą być nabywane z budżetu samorządów, z
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz kupowane przez inne
podmioty, odczuwające ekologiczną uciążliwość emitenta. Obligacja jest wyrazem zobowiązań
przedmiotu emitującego i jednocześnie praw nabywców obligacji do otrzymywania ich spłaty
wraz z odsetkami i innych świadczeń o charakterze rzeczowym. Jest, zatem zbliżona do
transakcji kredytowej w banku.
Przez emisję obligacji realizuje się przepływ kapitału. Kredyt uzyskany w drodze
emisji obligacji nie jest łatwy ani tani, gdyż zysk zamierzonego przedsięwzięcia musi być
na tyle wysoki, aby pokrył związane z obligacją zobowiązania. Można przewidywać,
że zainteresowanie obligacjami – dotąd znikome – będzie wzrastać w miarę
wykształcenia się myślenia kategoriami majątkowymi (kapitałowymi).
8.1.2. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Polskie miasta i gminy najczęściej korzystają z pomocy finansowej Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jednym z priorytetów
tego funduszu jest ochrona powierzchni ziemi. Fundusz przewiduje dofinansowanie
(poprzez pożyczki) wdrażania projektów związanych z realizacją programów ochrony
107
poszczególnych elementów środowiska w tym także gospodarki odpadami. Wniosek
do NFOŚiGW składa się wg wzoru stosowanego w Funduszu. Maksymalnym udziałem
pomocy funduszu w finansowaniu przedsięwzięcia jest pożyczka w wysokości 50%
całości nakładów inwestycyjnych. Oprocentowanie tej pożyczki wynosi dla samorządów
terytorialnych 0,3% stopy redyskontowej.
W NFOŚiGW istnieje możliwość umarzania pożyczek jeśli:
• zadanie zostało zrealizowane terminowo,
• osiągnięto założony efekt rzeczowy i ekologiczny,
• spłacono
terminowo
co
najmniej
50%
udzielonej
pożyczki
wraz
z oprocentowaniem.
Fundusz
preferuje
wnioski
podmiotów,
które
zadeklarują
przeznaczenie
umorzonych kwot na inwestycje proekologiczne. Okres spłaty pożyczki wynosi
maksymalnie 5 lat.
8.1.3. EkoFundusz
Środki EkoFunduszu pochodzą z bezzwrotnej pomocy zagranicznej i z tzw. ekokonwersji
(zamianę kwot polskiego długu zagranicznego na środki inwestycyjne w dziedzinie ochrony
środowiska). Zadaniem EkoFunduszu jest dofinansowywanie przedsięwzięć w dziedzinie
ochrony środowiska, które mają przynieść efekt w skali nie tylko regionu czy kraju, ale także
wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej a
nawet światowej. W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów ochrony środowiska uznanych
zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi:
• ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu
• ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody
pitnej
• ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona
klimatu);
• ochrona różnorodności biologicznej;
• gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie preferencyjnych pożyczek
lub/i bezzwrotnych dotacji. Pomoc finansową uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące
inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej),
a w dziedzinie ochrony przyrody również projekty nieinwestycyjne.
108
Maksymalna kwota, jaką może otrzymać jednostka samorządowa wynosi 30%
nakładów na projekt. W przypadku jednostek gospodarczych kwota ta wynosi 20%.
Specyfika EkoFunduszu polega również na tym, iż inwestor może liczyć na zwolnienie
dokonanych za granicą zakupów od ceł i opłat granicznych. W wyjątkowych,
uzasadnionych przypadkach dofinansowanie inwestycji przez fundusz może osiągnąć
wielkość 50% nakładów własnych inwestora.
Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane są w EkoFunduszu z punktu
widzenia
ekologicznego,
technologicznego,
ekonomicznego
i
organizacyjnego.
Aby otrzymać pożyczkę lub/i dotację wszystkie te oceny muszą być pozytywne,
a Inwestor musi wykazać się wiarygodnością finansową i posiadaniem zabezpieczeń,
a także
zapewnieniem
pełnego
finansowania
projektu
w
części
nie
objętej
dofinansowaniem EkoFunduszu.
Wszystkie projekty rozpatrywane przez EkoFundusz można podzielić na projekty
techniczne (inwestycyjne) oraz projekty przyrodnicze. Wśród projektów technicznych
wyróżnić można projekty komercyjne, czyli takie, które generują znaczne zyski po ich
zakończeniu oraz niekomercyjne, których głównym celem jest poprawa stanu środowiska
oraz względy społeczne, a przyszłe opłaty użytkowników jedynie pokrywają koszty,
bez generowania zysków, bądź generują zyski w niewielkiej wysokości.
W obydwu grupach projektów można wyróżnić projekty typowe oraz projekty
innowacyjne. Przez przedsięwzięcia innowacyjne EkoFundusz rozumie takie, które
wprowadzają na polski rynek nowe, lepsze niż dotąd rozwiązania techniczne służące
ochronie środowiska, oferowane zarówno przez firmy polskie, jak i firmy z krajów –
donatorów. Zadaniem EkoFunduszu jest upowszechnianie takich sprawdzonych,
a nie stosowanych dotąd w kraju lub w danym regionie rozwiązań.
Pewnym
ograniczeniem
stawianym
przez
EkoFundusz
jest
konieczność
wprowadzania technologii pochodzącej z jednego z krajów donatorów, które przeznaczyły
część polskiego długu na ochronę środowiska (USA, Francja, Szwajcaria, Szwecja,
Norwegia, Włochy).
8.1.4. Wsparcie finansowe dla krajów członkowskich Unii Europejskiej
Polska stanie się członkiem Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. Dzięki temu m.in.
będzie mogła ubiegać się o finansowanie inwestycji w dziedzinie ochrony środowiska
z funduszy spójności i strukturalnych. Finansowaniem z tych funduszy mogą zostać objęte
inwestycje rozpoczęte z dniem 1 stycznia 2004 r.
109
Fundusz Spójności
Fundusz Spójności, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim
Funduszem Kohezji, jest to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej,
których Produkt Krajowy Brutto nie przekracza 90% średniej dla wszystkich krajów
członkowskich (Grecja, Portugalia, Hiszpania i Irlandia). Fundusz ten nie należy do grupy
Funduszy Strukturalnych, ze względu na określony czas, w którym działa. Ze względu
na charakter i cel Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej. Realizację
Funduszu Spójności zaplanowano na lata 1993-99. Na szczycie UE w Berlinie
postanowiono przedłużyć jego działanie do 2006 r. Z chwilą wejścia Polski do UE będzie
on dostępny także dla naszego kraju.
Fundusz Kohezji (Spójności) redystrybuowany jest przez Komisję Europejską
na podstawie składanych wniosków w odpowiednich terminach. Tak, więc to nie instytucje
krajowe, ale stosowne organy Unii Europejskiej rozpatrują konkretne projekty,
akceptując je, a następnie finansując.
Pomoc, którą te kraje otrzymują w ramach Funduszu obejmuje finansowanie
projektów dotyczących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury
transportowej (w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich).
Budżet Funduszu Spójności na lata 2000 - 2006 wynosi 18 mld Euro (w latach
1994 - 1999 wynosił 15,5 mld Euro).
Fundusz może przyczyniać się do finansowania:
• projektów, lub
• etapów projektu, które są technicznie lub finansowo niezależne, lub
• grupy projektów powiązanych ze sobą widoczną strategią tworzącą spójną
całość.
Fundusz może zapewnić pomoc dla:
• projektów dotyczących środowiska, przyczyniających się do osiągnięcia celów
art. 130 R Traktatu, łącznie z projektami wynikającymi z przyjętych zgodnie
z art. 130 S działań, a w szczególności projekty zgodne z priorytetami
nałożonymi na wspólnotową politykę w zakresie ochrony środowiska przez
Piąty Program Polityki i Działania odnoszący się do Środowiska i Stałego
Rozwoju,
• projektów pozostających we wspólnym interesie, dotyczących infrastruktury
transportu, finansowanych przez państwa członkowskie, które są objęte
wytycznymi wymienionymi w art. 129 C Traktatu; jednakże inne projekty
110
dotyczące infrastruktury transportu, przyczyniające się do osiągnięcia celów
zawartych w art. 129 B Traktatu, mogą być finansowane aż do przyjęcia
odpowiedniej orientacji przez Radę.
Fundusz może również udzielać pomocy:
• na wstępne badania odnoszące się do kwalifikujących się projektów, łącznie
z tymi, które są konieczne dla ich wprowadzenia,
• na środki wsparcia technicznego, a w szczególności:
a) na środki poziome takie jak badania porównawcze mające na celu ocenę
wpływu pomocy wspólnotowej;
b) na środki i badania, które przyczyniają się do oceny, monitorowania lub
oszacowania
projektów,
oraz
wzmocnieniu
i
zagwarantowaniu
koordynowania projektów i ich spójności, a w szczególności spójności
z politykami wspólnotowymi;
c) na
działania
i badania
pomagające
w sporządzeniu
koniecznych
dostosowań we wprowadzanych projektach.
Fundusze strukturalne
Fundusze strukturalne są najważniejszym instrumentem polityki strukturalnej Unii
Europejskiej. Są to specjalne instytucje, których zadaniem jest wspieranie i modernizacja
gospodarek krajów UE. Fundusze te są kierowane do tych regionów i sektorów, które
bez pomocy
finansowej
nie
są
w
stanie
dorównać
do
średniego
poziomu
ekonomicznego w UE. Inwestycje związane z ochroną środowiska finansowane są
w ramach funduszy strukturalnych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
8.1.5. Bank Ochrony Środowiska
Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów ze środków własnych oraz środków NFOŚiGW i
WFOŚiGW z przeznaczeniem na inwestycje służące likwidacji degradacji i ochronę
środowiska.
Na bazie wieloletniego doświadczenia Bank realizuje zadania związane z jego proekologiczną
misją, współpracuje z organizacjami zajmującymi się finansowaniem ochrony środowiska tj.
Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewódzkimi
Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundacją Polska Wieś 2000 im. M.
Rataja, Europejskim Funduszem Rozwoju Wsi Polskiej oraz innymi funduszami pomocowymi.
111
Bank udziela na cele proekologiczne następujących instrumentów:
•
Kredyty na inwestycje służące ochronie środowiska udzielane we współpracy
z WFOŚiGW – kredyty udzielane są ze środków WFOŚiGW (w tym w formie linii
kredytowych) lub ze środków Banku z dopłatami WFOŚiGW do oprocentowania
z przeznaczeniem na inwestycje służące ochronie środowiska przynoszące
wymierny efekt ekologiczny. Przedmiotem kredytowania są inwestycje z zakresu
ochrony środowiska polegające na realizacji/modernizacji obiektów służących:
a) ochronie wód i gospodarce wodnej (np. oczyszczalnie ścieków wraz
z systemem kanalizacji, modernizacje technologii służące oszczędności wody),
b) ochronie atmosfery (np. budowa i modernizacja instalacji ograniczających
emisję zanieczyszczeń do atmosfery, wykorzystanie odnawialnych źródeł
energii),
c) ochronie powierzchni ziemi (np. redukcja odpadów u źródeł wytwarzania,
składowiska odpadów, zakłady utylizacji odpadów)
•
Kredyty na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie
środowiska - kredyt dla Sprzedawców lub/i Wykonawców na zakup lub montaż
urządzeń
i
wyrobów
służących
środowiska,
ochronie
np.:
przydomowych
oczyszczalni ścieków, materiałów do ociepleń budynków, pomp ciepła, okien
termoizolacyjnych, itd. Przedmiotem kredytowania jest zakup, zakup i montaż lub
montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska, np.: przydomowych
oczyszczalni
ścieków,
kolektorów
słonecznych,
pomp
ciepła,
grzejników
konwekcyjnych, kotłów gazowych, olejowych lub zasilanych energią elektryczną,
zaworów
termostatycznych,
termoizolacyjnych,
rolet
materiałów
zewnętrznych
do
i
ocieplania
okiennic,
budynków,
drzwi
okien
zewnętrznych
charakteryzujących się niskim współczynnikiem przenikania ciepła. Kredytowane
urządzenia i wyroby winny posiadać wymagane prawem dokumenty potwierdzające
jakość (aprobaty, certyfikaty, deklaracje producenta, itp.) - zgodne z Ustawą
o badaniach i certyfikacji oraz rozporządzeniami wykonawczymi do tej Ustawy.
Montaż wyrobów może być kredytowany w przypadku gdy:
a) Sprzedawca,
z
którym
Bank podpisał
porozumienie
jest
jednocześnie
Wykonawcą,
b) Wykonawca jest jednostką autoryzowaną przez Sprzedawcę, z którym Bank
podpisał porozumienie,
c) Bank podpisał z Wykonawcą porozumienie dotyczące montażu urządzeń
i wyrobów zakupionych wyłącznie na zasadach obowiązujących dla niniejszego
produktu.
112
Kwota kredytu – do 100% kosztów inwestycji - czyli ceny zakupu i montażu
urządzenia lub wyrobu. Okres kredytowania: do 5 lat. Oprocentowanie: według
zmiennej stopy procentowej lub indywidualnie dla każdego wyrobu i urządzenia.
•
Kredyty na energooszczędne przedsięwzięcia z zakresu modernizacji oświetlenia –
kredyt na energooszczędne przedsięwzięcia z zakresu modernizacji oświetlenia ulic, placów
itp. polegające na zmianie dotychczasowych urządzeń na energooszczędne, udzielany jest ze
środków Banku Ochrony Środowiska S.A. Przedmiotem kredytowania jest pełny lub
częściowy zakres prac związanych z modernizacją oświetlenia (zakup i instalacja żarówek,
opraw, urządzeń sterujących, słupów i wysięgników). Kwota kredytu do 100% wartości
przedsięwzięcia. Okres kredytowania do 5 lat, zależny od uzyskiwanych oszczędności
energii (nie więcej niż suma okresu realizacji inwestycji, ewentualnej karencji w spłacie
kapitału oraz okresu spłaty całego kredytu).
•
Kredyty na realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych – kredyt na realizację
przedsięwzięć termomodernizacyjnych w rozumieniu ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o
wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych, m.in. na ulepszenia w wyniku, których
następuje:
a) zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię zużywaną na potrzeby
ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej lub zmniejszenie strat energii
pierwotnej w lokalnym źródle ciepła i lokalnej sieci ciepłowniczej,
b) wykonanie
przyłączy
technicznych
do
scentralizowanego
źródła
ciepła
w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła,
c) całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii z konwencjonalnych na
niekonwencjonalne (w tym odnawialne).
Przeznaczenie kredytu dla jednostek samorządu terytorialnego realizujących
przedsięwzięcia termomodernizacyjne w budynku stanowiącym ich własność
i wykorzystywanym
do
wykonywania
zadań
publicznych.
Przedmiotem
kredytowania są:
a) ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie rocznego zapotrzebowania
na energię zużywaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania ciepłej wody:
-
w budynkach, w których modernizuje się jedynie system grzewczy – co
najmniej o 10%,
-
w budynkach, w których w latach 1985-2001 przeprowadzono modernizację
systemu grzewczego – co najmniej o 15%,
-
w pozostałych budynkach – co najmniej o 25%,
b) ulepszenia, w wyniku których następuje zmniejszenie rocznych strat energii
pierwotnej w lokalnym źródle ciepła i w lokalnej sieci ciepłowniczej – co najmniej
o 25%,
113
c) wykonanie
przyłączy
technicznych
do
scentralizowanego
źródła
ciepła
w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w celu zmniejszenia kosztów
zakupu ciepła dostarczanego do budynków – co najmniej o 20% w stosunku
rocznym.
Kwota kredytu: do 80% kosztów inwestycji. Okres kredytowania do 10 lat.
Oprocentowanie wg zmiennej stopy procentowej
•
Kredyty na przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu agroturystyki ze środków Fundacji
"Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej - Counterpart Fund" - kredyt na inwestycje
związane z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejących przedsięwzięć gospodarczych
w zakresie agroturystyki na wsi lub w miastach do 10 tys. mieszkańców obejmujące
tworzenie i rozwój bazy noclegowej, gastronomicznej, rekreacyjno-sportowej i kulturowej.
Przeznaczony dla Rolników i członków ich rodzin oraz innych osób fizycznych
wykonujących działalność gospodarczą, spółek handlowych, organizacji pozarządowych
(fundacji i stowarzyszeń) posiadających osobowość prawną, zarządów gmin (o kredyt nie
mogą ubiegać się jednostki państwowe ani spółdzielcze). Przedmiot kredytowania:
a) zakup, budowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja budynków mieszkalnych,
towarzyszących i gospodarskich (stodoły, stajnie, itp.) na agroturystyczną bazę
noclegową dla turystów (pokoje gościnne, domki rekreacyjne, pensjonaty,
kwatery grupowe, itp.), w tym budowa/modernizacja instalacji kanalizacyjnej,
wodnej, systemu grzewczego, instalacji gazowej i elektrycznej w budynkach
przewidzianych do użytkowania jako agroturystyczna baza noclegowa,
b) zakup,
budowa,
rozbudowa,
modernizacja,
adaptacja
obiektów/punktów
przeznaczonych do świadczenia usług gastronomicznych dla turystów, w tym
założenie/instalacja urządzeń kuchennych, budowa/modernizacja instalacji
kanalizacyjnej, wodnej, systemu grzewczego, instalacji gazowej i elektrycznej
w pomieszczeniach kuchennych, jadalniach oraz w zapleczu magazynowym
artykułów spożywczych,
c) zakup, budowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja obiektów stanowiących
lokalną atrakcję turystyczną, związanych z bezpośrednim świadczeniem usług
rekreacyjno-sportowych i kulturowych dla turystów obejmujące zakładanie pól
biwakowych i kempingów, budowę i modernizację lokalnych obiektów i urządzeń
sportowo-rekreacyjnych (wypożyczalnie sprzętu turystycznego, kąpieliska, plaże,
przystanie kajakowe i żeglarskie, ścieżki rowerowe, ścieżki zdrowia, stałe parki
rekreacyjno-rozrywkowe i szlaki turystyczne, wyciągi narciarskie), zakup koni
oraz budowa i modernizacja stajni i padoków służących usługom jeździeckim,
sportowym i leczniczym, zakup, budowa, rozbudowa, modernizacja i adaptacja
obiektów/punktów lokalnej kultury ludowej (warsztaty tkackie, kowalsko114
artystyczne, garncarskie, wikliniarskie, galerie oraz punkty sprzedaży wyrobów
lokalnego rękodzieła i rzemiosła artystycznego),
d) zakup niezbędnego, pierwszego wyposażenia inwestycyjnego budowanych
obiektów agroturystycznych obejmującego zarówno środki trwałe, jak i inne
rzeczowe składniki majątku obrotowego wielokrotnego użytku (np. naczyń,
sztućców, pościeli) ściśle i jednoznacznie związanego z wyposażeniem
i funkcjonowaniem wymienionych wyżej obiektów.
Kwota kredytu:
a) do 150 tys. zł, nie więcej niż 70% wartości kosztorysowej zadania
inwestycyjnego,
b) do 100 tys. zł, nie więcej niż 75% wartości kosztorysowej zadania
inwestycyjnego,
c) do 50 tys. zł, nie więcej niż 80% wartości kosztorysowej zadania inwestycyjnego.
Okres kredytowania do 5 lat (wliczając okres karencji w spłacie kredytu
nieprzekraczający 1 roku). Oprocentowanie według zmiennej stopy procentowej
a) dla kredytów do 50 tys. zł - 0,5 stopy redyskonta weksli NBP,
b) dla kredytów do 100 tys. zł - 0,6 stopy redyskonta weksli NBP,
c) dla kredytów do 150 tys. zł - 0,7 stopy redyskonta weksli NBP.
8.2. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska
Warunkiem realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu
zarządzania tym programem. Zarządzanie Programem odbywa się z uwzględnieniem
zasad zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania zgodne
z kompetencjami i obowiązków podmiotów zarządzających.
W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostką, na której
będą spoczywały główne zadania zarządzania tym programem będzie Urząd Gminy,
jednak całościowe zarządzanie środowiskiem w gminie będzie odbywać się na kilku
szczeblach. Oprócz szczebla gminnego są jeszcze szczeble wojewódzki i powiatowy
obejmujące działania podejmowane w skali województwa i powiatu, a także szczeble
jednostek organizacyjnych, obejmujących działania podejmowane przez podmioty
gospodarcze korzystające ze środowiska. Każdą z tych jednostek nałożone są różne
(czasami zbieżne) obowiązki (tabela 48).
115
TABELA 48: Gmina Czermin – Ustawowe zadania poszczególnych
samorządowych jednostek organizacyjnych
Jednostka
administracyjna
Województwo
Powiat
Gmina
Zakres obowiązków
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
opracowanie strategii rozwoju
opracowanie planów wieloletnich
opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego
realizacja polityki rozwoju
edukacja publiczna
promocja i ochrona zdrowia
pomoc społeczna
ochrona środowiska
gospodarka wodna
obronność
bezpieczeństwo publiczne
zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego;
gospodarki wodnej;
ochrony środowiska i przyrody;
ochrony przeciwpowodziowej;
zapobiegania nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz
środowiska;
promocji i ochrony zdrowia;
administracji geologicznej
gospodarka odpadami komunalnymi;
zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych;
oczyszczanie ścieków komunalnych;
tworzenie prawa miejscowego w zakresie gospodarki przestrzennej;
tworzenie niektórych obszarów chronionych;
ochrona i tworzenie terenów zieleni miejskiej i parkowej;
wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu;
prowadzenie kampanii i programów edukacyjnych.
Na trochę innych zasadach odbywa się zarządzanie w stosunku do podmiotów
gospodarczych korzystających ze środowiska. Kierują się one głownie rachunkiem
(efektami) ekonomicznym i zasadami konkurencji rynkowej, choć od jakiegoś czasu
uwzględniają one także głos opinii społecznej. Na tym szczeblu zarządzane środowiskiem
odbywa się przez:
•
dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
•
porządkowanie technologii i reżimów obsługi urządzeń,
•
modernizacje stosowanych technologii,
•
eliminowanie technologii uciążliwych dla środowiska,
•
instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
•
stałą kontrole zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji a odpowiedzialnych za wykonanie
i egzekwowanie prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniom poprzez
•
racjonalne planowanie przestrzenne,
116
•
kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
•
porządkowanie
działalności
związanej
z
gospodarczym
korzystaniem
ze
środowiska,
•
instalowanie urządzeń ochrony środowiska.
Instrumenty służące do zarządzania programem ochrony środowiska wynikają
z obowiązujących aktów pranych (np. Prawo ochrony środowiska, o zagospodarowaniu
przestrzennym, o ochronie przyrody, o odpadach itp.) i można je podzielić na instrumenty
prawne, finansowe, społeczne oraz strukturalne.
8.2.1. Instrumenty prawne
Do instrumentów prawnych zaliczamy:
•
pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym
pozwolenia zintegrowane,
•
decyzje zatwierdzające plany gospodarki odpadami,
•
koncesje geologiczne wydawane na rozpoznanie i eksploatacje surowców
mineralnych,
•
oceny oddziaływania na środowisko planowanych czy istniejących inwestycji,
•
decyzje zatwierdzające plany zagospodarowania przestrzennego.
Szczególnym instrumentem prawnym jest od niedawna monitoring, czyli pomiar
stanu środowiska. Prowadzony on jest zarówno jako badania jakości środowiska jak też
w odniesieniu
do
ilości
zasobów
środowiska.
Obecnie,
wprowadzenie
badań
monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czynią
je instrumentem o znaczeniu prawym.
8.2.2. Instrumenty finansowe
Do instrumentów finansowych zaliczamy:
•
opłaty za korzystanie ze środowiska – za emisje zanieczyszczeń do powietrza, za
pobór wody powierzchniowej i podziemnej, za odprowadzanie ścieków do wód lub
ziemi, za składowanie odpadów, za powierzchnie, z której odprowadzane są ścieki,
•
administracyjne kary pieniężne,
•
odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna,
•
kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska.
117
8.2.3. Instrumenty społeczne
Wśród instrumentów społecznych jako najważniejszy należy wymienić współdziałanie.
Uzgodnienia i usprawnienia instytucjonalne są ważnym elementem skutecznego zarządzania
opartego o zasady zrównoważonego rozwoju. Można je podzielić na:
•
narzędzia dla usprawnienia współpracy i budowania partnerstwa tzw. „uczenie się poprzez
działanie”. Można w nich wyróżnić dwie kategorie dotyczące:
a) działań samorządów (dokształcanie profesjonalne i system szkoleń, interdyscyplinarny
model pracy, współpraca i partnerstwo w systemach sieciowych),
b) powiązań miedzy władzami samorządowymi a społeczeństwem (udział społeczeństwa
w zarządzaniu poprzez system konsultacji i debat publicznych, wprowadzenie
mechanizmów, tzw. budowania świadomości – kampanie edukacyjne)
•
narzędzia dla formułowania, integrowania i wdrożenia polityk środowiskowych
a) środowiskowe porozumienia, karty, deklaracje, statuty,
b) strategie i plany działań,
c) systemy zarządzania środowiskiem,
d) ocena wpływu na środowisko,
e) ocena strategii środowiskowych.
•
narzędzia włączające mechanizmy rynkowe w realizacje zrównoważonego rozwoju:
a) opłaty, podatki, grzywny (na rzecz środowiska),
b) regulacje cenowe,
c) regulacje użytkowania, oceny inwestycji,
d) środowiskowe zalecenia dla budżetowania,
e) kryteria środowiskowe w procedurach przetargowych.
•
narzędzia dla pomiaru, oceny i monitorowania skutków zrównoważonego rozwoju
a) wskaźniki równowagi środowiskowej,
b) ustalenie wyraźnych celów operacyjnych,
c) monitorowanie skuteczności procesów zarządzania.
Kolejnym bardzo istotnym elementem instrumentów społecznych jest edukacja
ekologiczna. Pod tym pojęciem należy rozumieć różnorodne działania, które zmierzają do
kształtowania świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska
118
nawyków. Podstawą jest tu rzetelne i ciągłe przekazywanie wiedzy na temat ochrony
środowiska oraz komunikowanie się władz samorządów lokalnych ze społeczeństwem na
drodze podejmowanych działań inwestycyjnych.
Ważna dla ochrony środowiska jest również współpraca pomiędzy środowiska,
instytucjami naukowymi, organizacjami społecznymi oraz podmiotami gospodarczymi.
Powinny to być relacje partnerskie, które będą prowadziły do wspólnej realizacji
poszczególnych przedsięwzięć. I tak pozarządowe organizacje ekologiczne mogą zajmować się
zarówno działaniami planistycznymi (np. przygotowywać plany ochrony rezerwatów i parków
narodowych, opracowywać operaty ochrony przyrody dla nadleśnictw), prowadzić
konstruktywne (i jak najbardziej fachowe) programy ochrony różnych gatunków czy typów
siedlisk, realizować prośrodowiskowe inwestycje (np. związane z alternatywnymi źródłami
energii) itp. Tradycyjną rolą organizacji jest też prowadzenie kontroli przestrzegania przepisów
ochrony środowiska i monitoringu.
Niezbędne jest, aby prowadzona komunikacja społeczna objęła swym zasięgiem
wszystkie grupy społeczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest właściwe, rzetelne
i odpowiednio wcześniejsze informowanie tych mieszkańców, których planowane
inwestycje będą dotyczyły w sposób bezpośredni (np. mieszkańców przez tereny, których
posesji będzie przebiegać wodociąg). Nie może mieć sytuacja, że o planowanych
zamierzeniach dowiadują się oni z „innych” źródeł np. prasy. W takim przypadku
wielokrotnie zajmą oni postawę negatywną (czasami nawet wrogą) w stosunku do
planowanej inwestycji. Jak uczy doświadczenie wydłuża to lub nawet czasami
uniemożliwia realizacje planowanych celów.
Należy jednak pamiętać, że głównym celem prowadzonej edukacji ekologicznej
będzie zmiana postaw (nawyków) społeczeństwa w odniesieniu do poszczególnych
dziedzin życia tak, aby były one zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Z uwagi
na specyfikę tego zagadnienia trzeba mieć świadomość, że będzie to proces wieloletni, co
nie oznacza, że nie należy go prowadzić.
Działania edukacyjne powinny być realizowane w różnych dziedzinach, różnych
formach oraz na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni,
a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup
zawodowych i organizacji.
W szczególności szkolenia ekologiczne powinny być organizowane dla:
119
•
pracowników administracji;
•
samorządów mieszkańców;
•
nauczycieli szkół wszystkich szczebli;
•
dziennikarzy;
•
dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.
Edukacja i informacja z komunikacją są ze sobą ściśle powiązane, bowiem dobra
i właściwa informacja potęguje proces edukacji.
8.2.4. Instrumenty strukturalne
Do instrumentów strukturalnych należą wszelkie programy strategiczne np.
strategie rozwoju wraz z programami sektorowymi a także program ochrony środowiska
i to one wytyczają główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego,
społecznego i ochrony środowiska. Nadrzędnym dokumentem powinna być strategia
rozwoju gminy jako dokument wytyczający główne tendencje i kierunki działań w ramach
rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska. Dokument ten jest bazą dla
opracowania programów sektorowych np. dotyczących rozwoju obszarów wiejskich,
przemysłu ochrony zdrowia turystyki ochrony środowiska itp.
W programach tych powinny być uwzględnione z jednej strony kierunki rozwoju
poszczególnych dziedzin gospodarki i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej
wytyczono pewne ramy tego rozwoju, warunkowane troską o stan środowiska.
Oznacza to, że ochrona środowiska na terenie gminy wymaga podejmowania
pewnych działań w określonych dziedzinach gospodarki jak i codziennego życia jego
mieszkańców.
8.3. Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska
8.3.1. Zasady monitoringu
W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz ocena stopnia realizacji zadań w nim
wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania,
na podstawie, którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą mogły być dokonane ewentualne
modyfikacje Programu.
Monitoring powinien być sprawowany w następujących zakresach:
•
monitoring środowiska;
•
monitoring programu;
•
monitoring odczuć społecznych.
Monitoring środowiska – system kontroli środowiska, jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty
zarządzania środowiskiem. Dostarcza informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska i może być traktowany
jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska. Jest jednym z najważniejszych kryteriów, na podstawie, których
120
tworzona jest nowa polityka. Mierniki efektów ekologicznych są w znacznym stopniu dostępne jako wielkości mierzone w ramach
istniejących systemów kontroli i monitoringu. Pomiary poziomów emisji i imisji, zanieczyszczenia wód powierzchniowych i
podziemnych, są wykonywane w ramach działalności np. WIOŚ, RZGW, IMGW, a przyrost obszarów aktywnych przyrodniczo
(lasów, łąk, terenów parkowych, użytków ekologicznych) znany jest instytucją takim jak np. Urzędy Gmin, RDLP, Dyrekcje
Parków Krajobrazowych.
Monitoring programu – najważniejszym wskaźnikiem jest monitorowanie realizacji poszczególnych zadań, które powinno się
odbywać np., co roku, na podstawie zestawienia planu działań przewidzianych do realizacji z postępem ich wdrożenia.
W przypadku nie osiągnięcia zaplanowanych zamierzeń należy dokonać analizy sytuacji i poznać jej przyczyny. Powodem mogą
być np. brak czasu, pieniędzy, zasobów ludzkich lub też zmiana kolejności przewidzianych w programie zadań priorytetowych.
Monitoring odczuć społecznych – jest on sprawowany na podstawie badań opinii społecznej i specjalistycznych opracowań
służących jakościowej ocenie udziału społeczeństwa w działaniach na rzecz poprawy stanu środowiska, a także ocenie odbioru
przez społeczeństwo efektów Programu, między innymi przez ilość i jakość interwencji zgłaszanych do powiatowych władz
środowiskowych.
8.3.2. Monitorowanie założonych efektów ekologicznych
W ocenie postępu wdrażania Programu Ochrony Środowiska oraz jego faktycznego wpływu na środowisko pomocna jest analiza i
monitorowanie założonych efektów ekologicznych, jakie powinna przynieść realizacja wyznaczonych celów.
W efekcie realizacji wyznaczonych dla Gminy Czermin celów ekologicznych powinno uzyskać się zamieszczone efekty
ekologiczne (tabela 49).
TABELA 49: Gmina Czermin – Zakładane efekty działań proponowanych w Programie Ochrony
Środowiska
Zakładany efekt
Proponowane działania
Bezpośrednie
Pośrednie
Ochrona powietrza
Wyposażanie emitentów w
filtry wyłapujące
zanieczyszczenia do
powietrza atmosferycznego
– największe podmioty
gospodarcze emitujące
zanieczyszczenia
• Ograniczenie emisji
zanieczyszczenia powietrza
Kontrola emitowanych
zanieczyszczeń przez
podmioty gospodarcze
• przestrzeganie limitów
emisyjnych
• Czystsze powietrze,
• Zwiększenie
atrakcyjności
turystycznej powiatu
• Mniejsze zagrożenie
dla zdrowia ludzi
• Lepsze warunki
rozwoju flory i fauny
121
Zmiana systemu
grzewczego i
energetycznego na terenie
gminy
• ograniczenie emisji
niskiej do powietrza
• zmniejszenie
zanieczyszczenia
powietrza związkami
siarki i pyłami
Poprawa (usprawnienie)
systemów przesyłania
energii cieplnej oraz
poprawa parametrów
cieplno-energetycznych
budynków
• Zmniejszenie
zapotrzebowania na
nośniki energii
• Ograniczenie zużycia
surowców
energetycznych
• Zmniejszenie emisji
zanieczyszczeń do
powietrza
spalin
Reorganizacja transportu
zbiorowego
Tworzenie stref ochronnych • Ograniczanie
wokół największych
rozpostrzeniania się
emitorów zanieczyszczeń
emitowanych
oraz najbardziej
zanieczyszczeń
uczęszczanych ciągów
komunikacyjnych
spalin
Nowe nasadzenia –
• Zwiększenie
zalesianie
potencjału „produkcji
tlenu”
• Wzrost
zapotrzebowania na
„ekologiczne” surowce
energetyczne (gaz,
drewno wierzba
energetyczna, słoma)
• Możliwość
zagospodarowania
niewykorzystanego
dotychczas areału lub
fragmentów pól
uprawnych o słabszej
klasie bonitacyjnej do
produkcji surowców
energetycznych
• Tworzenie nowych
miejsc pracy
• Zmniejszenie efektu
cieplarnianego
• Ograniczenie ilości
odpadów ze spalania
• Zapotrzebowanie na
ekologiczne środki
napędowe (gaz,
biopaliwa)
• Zwiększenie
zadrzewień
• Zwiększenie
produkcyjnego
charakteru lasu –
możliwości
pozyskiwania drewna
• Nowe miejsca rekreacji
i wypoczynku
122
Ochrona wód
Opracowanie bilansu
wodno – gospodarczego
gminy
Zwodociągowanie i
skanalizowanie terenu
gminy
Modernizacja ujęć wody
• Stworzenie założeń
ochrony zasobów
wodnych na terenie
gminy
• Zmniejszenie
zanieczyszczenia wód
powierzchniowych i
podziemnych
• Dostarczanie ludności
wody pitnej o dobrych
parametrach
jakościowych
• Lepsze warunki
rozwoju fauny i flory
zwłaszcza wodnej
• Zwiększenie
dyspozycyjnych
zasobów wodnych
Podłączenie maksymalnej
ilości mieszkańców do
oczyszczalni ścieków
zbiorczych i przydomowych
• Ograniczenie
zanieczyszczenia wód
powierzchniowych
i podziemnych
Wyznaczenie norm zużycia
wody przy poszczególnych
rodzajach działalności
produkcyjnej
• Zachowanie zasobów
wodnych gminy
• Ograniczenie ilości
ścieków
• Zmniejszenie
zagrożenie zdrowia
ludzi
• Zwiększenie
atrakcyjności
turystycznej powiatu
• Dostarczanie
mieszkańcom wody o
dobrej jakości
• Wzrost możliwości
osadniczych
• Zmniejszenie zagrożeń
dla zdrowia
mieszkańców
• Zwiększenie
atrakcyjności
turystycznej gminy
• Lepsze warunki do
rozwoju fauny i flory
• Możliwości rozwojowe
gminy – osadnictwo,
działalność
gospodarcza
• Zmniejszenie
nakładów na
inwestycje związane z
zaopatrzeniem w wodę
i oczyszczaniem
ścieków
123
• Ograniczenie zużycia • Wzrost zatrudnienia
wody
• Zmniejszenie ilości
odprowadzanych
ścieków
• Naliczanie właściwych
Zwiększenie kontroli poboru wody
stawek za użytkowanie
i zrzutu ścieków
wód
• Zmniejszenie strat
• Zmniejszenie
Kontrola oraz konserwacja wałów
materialnych w
zagrożenia
i urządzeń przeciw
przypadku wystąpienia
powodziowego
powodziowych
powodzi
• Zmniejszenie
• Poprawa stosunków
Odbudowa oraz prawidłowa
zagrożenia
wodnych na terenie
eksploatacja systemów melioracji
powodziowego
gminy
• Poprawa warunków
upraw
• Wzrost zatrudnienia
Promowanie dziedzin produkcji o
małej wodochłonności
124
Ochrona powierzchni ziemi
Prowadzenie racjonalnej
gospodarki uprawowej
Prowadzenie edukacji dotyczącej
racjonalnej gospodarki rolnej,
wprowadzania nowych metod,
nowych upraw
Wykorzystanie kompostu do
nawożenia gleb
• Zachowanie walorów
użytkowych terenów
upranych
• Wykorzystanie
potencjału rolnego
gminy
• Wzrost wydajności
uprawianych gleb
• Podniesienie jakości
(żyzności) gleb
• Utrzymanie plonów na
dotychczasowym
poziome lub ich
zwiększenie
• Zmniejszenie
zagrożenia
zanieczyszczeń wód
podziemnych w skutek
przenawożenia
• Wzrost zatrudnienia
• Wzrost
przedsiębiorczości
związanej z
gospodarką rolną
• Nowe możliwości
przychodów dla
mieszkańców
• Podniesienie
wydajności upraw
• Ograniczenie
degradacji gleb
Ochrona przed hałasem
Tworzenie naturalnych i
sztucznych stref
ochronnych wokół
największych emitorów
hałasu oraz najbardziej
uciążliwych ciągów
komunikacyjnych
• Obniżenie poziomu
hałasu
• Zwiększenie komfortu
egzystencji
mieszkańców
• Polepszenie warunków
rozwoju fauny
• Wzrost liczby
zadrzewień –
zwiększenie produkcji
tlenu
• zwiększenie estetyki
125
wprowadzanie nowych „cichych”
technologii
• eliminacja źródeł
hałasu
• Zwiększenie komfortu
egzystencji
mieszkańców
• Polepszenie warunków
rozwoju fauny
• Wzrost liczby
zadrzewień –
zwiększenie produkcji
tlenu
• Zwiększenie estetyki
Odpady
Likwidacja dzikich wysypisk • Poprawa estetyki
śmieci
gminy
Wprowadzenie selektywnej
zbiórki odpadów
•
•
•
Przerób odpadów
•
•
• Zmniejszenie
zagrożenia dla zdrowia
ludzi
• Zmniejszenie
zagrożenia dla rozwoju
fauny i flory
• Zmniejszenie
potencjalnych
zanieczyszczeń wód
podziemnych i
powierzchniowych
Zmniejszenie ilości
• Zmniejszenie
odpadów trafiających
zagrożenia dla zdrowia
na składowiska
ludzi
Pozyskiwanie czystych • Ochrona terenu –
surowców do przerobu
zmniejszenie
zapotrzebowania na
Zmniejszenie liczby
teren pod składowiska
dzikich wysypisk
śmieci
• Poprawa estetyki
gminy
• Zwiększenie
zatrudnienia
Wydłużenia czasu
• Zmniejszenie
eksploatacji
istniejących i
energochłonności
projektowanych
produkcji
składowisk
• Wykorzystanie
Produkcja wyrobów z
kompostu do
odpadów np. elementy
pielęgnacji terenów
małej architektury,
zielonych
kompostu
• Pozyskanie źródła
częściowego
finansowania systemu
gospodarki odpadami
126
Prowadzenie akcji
edukacyjnej
• Unikanie powstawania
odpadów
• Właściwe
postępowanie z
odpadami
• Ochrona środowiska
• Wzrost świadomości
ekologicznej
Ochrona dóbr kultury
Prowadzenie renowacji
istniejących zabytków
Wprowadzenie właściwego
oznakowania i opisu dóbr
kultury
• Zachowanie zabytków • Zwiększenie
dla przyszłych pokoleń
atrakcyjności gminy
• Wzrost świadomości
narodowej
• Zwiększenie
• Promocja gminy
atrakcyjności gminy
127

Program Ochrony Środowiska - BIP

Transkrypt

Podobne dokumenty

akt - Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego

Gminy

aktualna oferta

HOHENBACH

WÓJT GMINY CZERMIN OGŁASZA III przetarg ustny nieograniczony

Uchwała Nr XIX-132-04 z 30.12.04 - BIP

uchwała nr XLV.199.2014 w sprawie określenia