raport „sprawy studenckie" - materiały na

ZAŁĄCZNIK DO PROTOKOŁU NR 21
POSIEDZENIA SENATU UW
W DNIU 22 WRZEŚNIA 2004
RAPORT „SPRAWY STUDENCKIE" MATERIAŁY NA POSIEDZENIE SENATU UW
W DNIU 22 WRZEŚNIA 2004 R., PKT 6. PORZĄDKU,
PRZYGOTOWANE PRZEZ SAMORZĄD STUDENTÓW UW
SPIS TREŚCI
Części.
Pomoc materialna dla studentów
1.1.Zmiany w przepisach - czy na lepsze? _______________________________
1.2.Domy Studenckie - finanse________________________________________
1.3.Domy Studenckie - zarządzanie ____________________________________
Część 2.
Realizacja procesu bolońskiego na UW
2.1. ECTS ______________________________________________________________
2.2.Mobilność studentów_____________________________________________
2.3. System stopni ________________________________________________________
2.4. Jakość kształcenia ____________________________________________________
2.5. Ewaluacja ___________________________________________________________
3
3
4
5
7
7
8
9
9
9
Część 3.
Stan Samorządu Studentów na UW
11
Część 4.
Stanowisko w spr. Ustawy o szkolnictwie wyższym
(projekt prezydencki i projekt poselski)
17
Materiały przygotowali:
Część 1. - Rita Stokłosa (Przewodnicząca Odwoławczej Komisji Stypendialnej UW),
Mariusz Samulak (Przewodniczący ZSS UW), Szymon Szadkowski (członek ZSS UW)
Część 2. - Jan Zakrzewski (senator UW)
Część 3. - Daniel Dąbrowski (Sekcja Studencka ZSS UW), Patryk Słowicki
(Przewodniczący Uczelnianej Komisji Wyborczej SS UW; senator UW)
CZĘŚĆ 1.
POMOC MATERIALNA DLA STUDENTÓW
ejście w życie nowelizacji Ustawy o szkolnictwie wyższym stawia Uniwersytet Warszawski
w trudnej sytuacji. Zmianie uległy zasady i formy przyznawania pomocy materialnej oraz
zasady finansowania domów i stołówek studenckich. Tej sprawie poświęcona będzie pierwsza
część niniejszego Raportu.
1.1. Zmiany w przepisach - czy na lepsze?
d roku akademickiego 2004/2005 pomocą materialną zostaną objęci również studenci
] wieczorowi i zaoczni. W ramach dotacji z MENiS Uniwersytet otrzymał na cele stypendialne
dodatkowo 17 mln zł., które mają pokryć zapotrzebowanie związane z objęciem środkami pomocy materialnej studentów wieczorowych i zaocznych w liczbie ok. 26 tys. Dla porównania warto zaznaczyć, że na ok. 28 tys. studentów dziennych w tym roku UW otrzymał 26 mln zł.
O ile dotychczas Ustawa o szkolnictwie wyższym nie określała jednoznacznie, jaka może być
maksymalna kwota dochodu na członka rodziny studenta, uprawniająca do otrzymywania
stypendium socjalnego, to ostatnia jej nowelizacja odwołuje się do Ustawy o świadczeniach
rodzinnych, wyznaczając tę kwotę na poziomie 569 złotych. Przepis ten godzi w niezależność
w podejmowaniu decyzji przez uczelnięoraz w ideę samorządności studenckiej (dotychczasowy
stan prawny pozwalał na ustalenie tej kwoty przez komisje stypendialne jednostek). Powszechnie wiadomo, że koszty utrzymania oraz wysokość zarobków w różnych częściach Polski są
różne, a w przypadku dużych ośrodków akademickich, w tym Warszawy, są znacznie wyższe niż
gdzie indziej. W związku z tym można się spodziewać, że znaczna część studentów studiów
dziennych utraci prawa do otrzymywanych dotychczas świadczeń.
Zmiany nastąpiły również w kwestii dopłat do zakwaterowania. Od tej pory będą je mogli
otrzymać wyłącznie ci, którzy pobierają stypendium socjalne, co spowoduje, że dla wszystkich
studentów z dochodem powyżej 569 zł. miejsce w akademiku okaże się droższe o ok. 100 zł.
Bez wątpienia przyczyni się do spadku zainteresowania DS-ami.
Zmiany w Ustawie dotkną również studentów niepełnosprawnych. Stypendium specjalne dla
osób niepełnosprawnych zostało zniesione, na jego miejsce wprowadzono możliwość powiększenia stypendium socjalnego o dopłatę z tytułu ponoszenia kosztów związanych z niepełnosprawnością. W wyniku tej zmiany według danych NIK na rok 2002/03 ponad 100 studentów
UW może zostać pozbawionych dodatkowej pomocy.
Nowością od roku 2005 będą stypendia za osiągnięcia w sporcie. Decyzję o ich przyznaniu
będzie podejmował Akademicki Związek Sportowy biorąc pod uwagę:
• otrzymane medale w Akademickich Mistrzostwach Polski, Mistrzostwach Polskich Szkół
Wyższych,
• postawę studenta jako sportowca,
• frekwencję na treningach.
Wysokość tego stypendium będzie corocznie ustalana przez Rektora w porozumieniu z ZSS
i AZS. Szacujemy, że liczba stypendiów za wyniki w sporcie nie przekroczy 70.
Strona 3 z 19
Raport „Sprawy studenckie"
1.2. Domy Studenckie - finanse
i
oniższa tabela przedstawia zestawienie cen pokoi w domach studenckich w najbliższym
roku akademickim wraz z informacją o cenach w roku ubiegłym oraz wielkością zmiany.
Tabela 1. Ceny miejsc w domach studenckich UW w roku akademickim 204/2005
Dom Studenta
Pokój
Nr 1
ul. Żwirki i Wigury 97/99
Nr 2
ul. Żwirki i Wigury 95/97
Nr 3
ul. Kickiego9 i 12
2-osobowy
3-osobowy
2-osobowy
3-osobowy
2-osobowy
3-osobowy
1-osobowy
2-osobowy
3-osobowy
4-osobowy
Nr 4
ul. Zamenhoffa 10A
Nr 5
ul. Smyczkowa 5/7
Nr 6
ul. Radomska 11
Cena mie sca w roku akademickim
2003/04
2004/05
Wzrost w %
300,00 zł
240,00 zł
300,00 zł
240,00 zł
340,00 zł
240,00 zł
285,00 zł
285,00 zł
285,00 zł
285,00 zł
315,00 zł
250,00 zł
315,00 zł
250,00 zł
340,00 zł
240,00 zł
330,00 zł
310,00 zł
290,00 zł
270,00 zł
3-osobowy
280,00 zł
290,00 zł
15,79%
8,77 %
1,75 %
-5,26%
3,57 %
Studenci krajowi
Studenci zagraniczni
350,00 zł
395,00 zł
360,00 zł
400,00 zł
2,86 %
1,26%
5,00 %
4,16%
5,00 %
4,16%
0%
0%
Obecnie w Domach Studenta cena miejsca waha się pomiędzy 240 a 360 zł za miesiąc i jest
proporcjonalna do standardu. Za najniższą opłatą student otrzymuje od uczelni miejsce w pokoju 3-osobowym ze zbiorową łazienką oraz kuchnią dostępną na piętrze (na około 80 osób, jak
w DS nr 1 i 2.) Najdroższy jest pokój dwuosobowy w segmencie z kuchnią oraz łazienką użytkowanymi przez cztery osoby, jak w DS 6- jedynym akademiku, który przeszedł generalny
remont w ciągu ostatnich kilku lat.
Zrazu sytuacja nie przedstawia się dramatycznie, niemniej należy tu wspomnieć o pewnych
niedogodnościach, które wpływają znacząco na jakość Domów Studenckich oraz ich ocenę
przez studentów. Kuchnie są często zanieczyszczone i w wielu przypadkach niezdatne do użytku. To samo można powiedzieć o wyposażeniu toalet i łazienek. Jak łatwo można się domyślić,
im więcej osób ma dostęp do „publicznych" kuchni i toalet, tym więcej zastrzeżeń można mieć
do ich stanu technicznego oraz tym trudniej jest znaleźć winnych dewastacji. Co gorsza, normą
w prawie wszystkich akademikach są zagrzybione ściany toalet i łazienek.
Nie tylko samo zamieszkiwanie w Domu Studenckim jest źródłem niedogodności, ale również poruszanie się po budynku i w jego otoczeniu. Wybrakowana okładzina na korytarzach,
osypujący się tynk elewacji czy wyłamane barierki balkonów stanowią zagrożenie dla zdrowia
i życia mieszkańców. Dodać należy również, że na tle wciąż niskiego standardu potrzeby studentów wciąż rosną. Dzisiaj standardem jest, choć nie na UW, swobodny dostęp do internetu. Tym
bardziej niepokoi fakt, że wstrzymano prace nad internetyzacją DS nr 1, mimo ustnie wyrażonej
ponad pół roku temu aprobaty, czy nawet entuzjazmu Prorektora ds. Studenckich.
Rynek mieszkaniowy w Warszawie stał się niebezpiecznie konkurencyjny tak pod względem
standardu, jak i cen (od 300 zł za pokój). W standardzie studenci otrzymują pełne umeblowanie,
dostęp do telefonu, bardzo często też internet. A ponadto ciszę, spokój oraz czystość. O tym,
z jak dużym rynkiem akademiki Uniwersytetu muszą konkurować może świadczyć fakt, że do
prowadzonego przez Zarząd Samorządu Studentów UW „Kącika za grosik" codziennie wpływa
około 50 ofert wynajmu studenckiego lokum.
Co gorsza wspomniana już Ustawa nie umożliwia finansowania modernizacji z dotacji
ministerialnej, czyli podstawowego składnika Funduszu Pomocy Materialnej (pozostałe to: dochody własne akademików i stołówek studenckich, wpłaty z tytułu zakwaterowania i wyżywienia).
rodki z MENiS mogą być przeznaczone wyłącznie na opłacenie kosztów remontów akademików i stołówek. Tymczasem sam remont elewacji budynku DS 4 może pochłonąć nawet milion
złotych przy ogólnej kwocie 43 milionów dotacji na cele stypendialne UW. Trzeba przy tym zaStrona4z 19
Część 1. Pomoc materialna dla studentów
znaczyć, że jest to tylko jeden z wielu pilnych remontów/modernizacji, które trzeba wykonać
kosztem wysokości stypendiów. W poszukiwaniu funduszy na ten cel można podwyższyć ceny
akademików. Spowoduje to jednak raczej reakcję odwrotną do zamierzonej - masową rezygnację z zakwaterowania w DS-ach na rzecz prywatnych stancji. Drugą możliwością jest zwiększenie środków na modernizacje wykorzystywanych z pieniędzy przyznanych przez MENiS.
W tym jednak przypadku stracą na tym wszyscy studenci, gdyż prace te będą się ciągnęły przez
długi czas, jako że środki te nie będą zbyt adekwatne do potrzeb, a z drugiej strony spowodują
obniżenie kwot stypendiów socjalnych, naukowych oraz innych świadczeń przyznawanych
studentom przez uczelnię.
Jest jeszcze jedno rozwiązanie, bardzo w swej formie drastyczne dla finansów uczelni.
Można zainwestować środki uczelniane w kapitalny remont poszczególnych akademików. Oczywiście taka inwestycja nie mogłaby od razu objąć wszystkich domów studenckich. Wystarczy
zajrzeć do „Sprawozdania Rocznego Rektora UW za rok 2003", gdzie na str. 56 znajdują się informacje dotyczące obłożenia w akademikach, aby zrozumieć, że takie rozwiązanie przyniesie
skutek. Jedynym akademikiem, który miał stuprocentowe obłożenie, tak podczas wakacji, jak
i podczas roku akademickiego był, Dom Studenta nr 6 - jedyny, który przeszedł kapitalny
remont. Wypływa stąd wniosek, że na czyste i zadbane, a przede wszystkim spełniające właściwe standardy dla użytkowników akademiki, istnieje zapotrzebowanie, mimo że koszty zakwaterowania są najwyższe na całej uczelni.
Bez interwencji Uniwersytetu istnienie akademików stoi pod znakiem zapytania. Jeśli władze
Uczelni nie przedsięwezmą żadnych działań w tej kwestii, DS-y niechybnie czeka upadłość, gdyż
nie będą mogły konkurować z ofertą prywatnych właścicieli mieszkań.
1.3. Domy Studenckie - zarządzanie
yć może największym problemem akademików nie jest niedoinwestowanie, a fakt, że ich
administracja nawet obecnie dostępnych środków nie jest wstanie skutecznie wykorzystać, i to nie z własnej winy. Kierownictwo domów studenta jest de facto całkowicie ubezwłasnowolnione przez administrację UW. Kierownik nie może podjąć właściwie żadnych działań bez
uprzedniej zgody zbiurokratyzowanej uczelnianej administracji. Pierwsze sygnały zaniepokojenia
tym faktem Samorząd przekazywał władzom Uczelni już w 1999 r. - rozpoczęły się wtedy rozmowy o możliwych zmianach w systemie zarządzania akademikami. I na tym się skończyło. Od
tego czasu problem przybrał rozmiary plagi: często dochodzi do ocierających się o absurd
sytuacji, gdy nawet przy zamawianiu najdrobniejszych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania budynku przedmiotów i sprzętów (np. klamki do drzwi, rękawice gumowe dla sprzątaczek
itp.) właściwy wniosek musi przejść całą skomplikowaną procedurę administracyjną by w końcu
znalazło się na nim kilka podpisów najwyższych urzędników Uniwersytetu. Procedura ta może
zająć nawet miesiące, a to wszystko dzieje się w majestacie prawa, które mówi, że politykę
finansową domu studenckiego prowadzi jego kierownik (Regulamin Domów Studenta UW,
załącznik do Zarządzenia nr 3 Rektora UW z dnia 18 maja 1998 r.).
Kierownik akademika w chwili obecnej nie ma wpływu na zarządzanie podległym mu domem
studenta i pozostaje tylko wykonawcą woli aparatu administracyjnego uczelni. Ten sam aparat
dba o to, aby kierownik miał właściwą motywację do pracy, np. miesiącami wstrzymując wypłatę
premii za zysk wypracowany w tzw. „akcjach letnich" (wynajem pokoi w czasie wakacji).
Jeśli problemy akademików, dających dach nad głową kilku tysiącom studentów UW, będą
nadal traktowane z taką dezynwolturą to w ciągu najbliższych kilku lat trzeba ję będzie zlicytować lub zamienić w malownicze ruiny - pomnik czasów, kiedy skuteczne zarządzanie nie było
potrzebne największej uczelni w Polsce.
Strona 5 z 19
CZĘŚĆ 2.
REALIZACJA PROCESU BOLOŃSKIEGO NA UW
„Ministrowie odnotowują konstruktywny udział organizacji studenckich w procesie bolońskim i podkreślają konieczność włączenia studentów w sposób stały i na wczesnym etapie
dalszych działań."
Komunikat berliński, 19 września 2003 r.
tudenci Uniwersytetu są zainteresowani realizacją wielu aspektów Procesu Bolońskiego,
gdyż dotyczą one bezpośrednio wielu aspektów studiów, a także dalszych etapów życia już
po ich ukończeniu - zdobywania pracy, dalszego dokształcania i aktualizacji wiedzy czy możliwości życia za granicą.
Z punktu widzenia studentów Proces Boloński na Uniwersytecie wdrażany jest z kilkoma podstawowymi błędami, przede wszystkim takimi jak:
• brak udziału studentów we wprowadzaniu zwłaszcza dotyczących ich bezpośrednio koncepcji Procesu;
• nierównomierność, czy to we wprowadzaniu różnych aspektów Procesu, czy też pomiędzy poszczególnymi jednostkami UW;
• brak publicznej debaty na temat proponowanych w Procesie kwestii, obejmującej
wszystkie części środowiska akademickiego, dotyczącej środków wdrażania, partykularnych adaptacji na UW oraz własnych, rozszerzających Proces rozwiązań.
Jesteśmy przekonani, że zmiana sytuacji w tych kwestiach jest sprawą podstawową ważną
dla poprawy sytuacji studentów na Uniwersytecie, lecz także dla całej społeczności Uniwersytetu.
Poniżej postaraliśmy się wskazać kilka szczególnie istotnych dla środowiska studenckiego
kwestii związanych z Procesem, wymagających wprowadzenia na UW bądź zmiany istniejących
rozwiązań.
„Promocja mobilności poprzez pokonanie przeszkód na drodze do swobodnego przemieszczania się, ze szczególnym uwzględnieniem (...) studentów - dostęp do możliwości
studiów i szkoleń oraz związanych z tym usług;"
Deklaracja bolońska, 19 czerwca 1999 r.
2.1. ECTS
ystem ECTS został opracowany łącznie dla 47 kierunków studiów, przy czym wprowadzony
został jedynie na 25. Często punkty zaliczeniowe przyznawane są proporcjonalnie do liczby
godzin odbywanych zajęć, a nie do trudności zaliczenia i rzeczywistego czasu, jaki student wkłada w studia nad danym przedmiotem, co było pierwotnym założeniem systemu i przesłanką
do korzystania z niego. ECTS bywa też wprowadzany bez towarzyszącego mu systemu dostosowywania liczby przyznawanych punktów do zmieniających się warunków oraz powstawania
nowych przedmiotów, co często prowadzi do absurdalnych sytuacji, takich jak na przykład różne
Strona 7 z 19
Raport „Sprawy studenckie"
punktowanie tego samego przedmiotu w zależności od trybu studiów; nie jest też zwykle
uwzględniana opinia studentów jako odbiorców zarówno punktowanych przedmiotów, jak i całego systemu.
Należy rozważyć i poddać pod dyskusję wprowadzenie centralnych rozwiązań, obejmujących,
przy udziale studentów, jak najszybsze wprowadzenie ECTS tam, gdzie jeszcze nie jest on używany, proces jego ewolucji, kryteria przyznawania zajęciom punktów ECTS, stworzenie organów
na szczeblu centralnym oraz jednostkowym nadzorujących działanie procesu oraz współpracę
międzyjednostkowąi międzyuczelnianą w tym zakresie.
2.2. Mobilność studentów
osnąca wśród studentów popularność wyjazdów na uczelnie zagraniczne w celu rozszerzenia bądź uzupełnienia otrzymywanej na Uniwersytecie wiedzy nie zawsze spotyka się
ze skutecznym sposobem dotarcia do nich z informacją na temat podobnych możliwości.
Szczególnie niewiele wiadomości dostępnych jest na temat programu MOST.
Uniwersytet daje studentom możliwość bezpłatnego zaliczenia jedynie 240 godzin języka obcego, co nie może być uznane za wystarczające przygotowanie studenta ani do wyjazdu w ramach wymiany międzynarodowej, ani tym bardziej do późniejszego konkurowania na rynku
pracy, zwłaszcza biorąc pod uwagę członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Nie tyle jednak ilość,
co jakość nauczania języków budzi największe zastrzeżenia; w przypadku najpopularniejszych
języków często zdarzają się ponad 20-, a czasem nawet ponad 30-osobowe grupy, które formalnie liczą nie więcej niż kilkanaście osób. Studenci skarżą się również na lektorów, realizujących
nieprzydatny lub niezgodny z programem materiał. Brak także zajęć profilowanych, mających
związek z kierunkiem studiów.
Według studentów koncepcja mobilności jest niewystarczająco realizowana również wewnątrz uczelni. Osoby próbujące zaliczyć część przedmiotów poza podstawowym kierunkiem ze
względu na interdyscyplinarność ich zainteresowań nadal napotykają liczne trudności natury administracyjnej, a także ograniczenia w postaci np. niskich limitów nakładanych na liczbę przedmiotów, które mogą być zaliczone poza macierzystą jednostką.
Potrzebny jest skuteczny system informacji o wymianie międzyuczelnianej umożliwiający dotarcie do studentów.
Konieczne jest niezwłoczne wprowadzenie systemu ewaluacji Szkoły Języków Obcych
uwzględniającego opinię studentów. Studenci dostrzegają także potrzebę daleko idącej reformy
systemu nauczania języków obcych, być może zawierającej także zwiększenie liczby podmiotów
realizujących ten cel jako środek do zapewnienia jakości dydaktyki, jak również zwiększenie ilości oraz różnorodności oferowanych zajęć, w szczególności o zajęcia umożliwiające poznanie
języka w aspekcie studiowanej dziedziny czy przygotowujące do wyjazdu na stypendia zagraniczne.
Należy także dążyć do wzrostu liczby przedmiotów oraz programów w języku angielskim, zarówno dla celów kształcenia przez Uniwersytet specjalistów będących wstanie sprostać zagranicznym rynkom pracy bez konieczności pokonywania bariery komunikacyjnej, jak
i zwiększania liczby studentów przyjeżdżających na Uniwersytet w ramach wymian czy w celu
odbycia całości studiów. Do rozważenia jest idea traktowania i premiowania takich zajęć
i programów w podobny sposób, jak zajęć innowacyjnych.
Oczekiwanym krokiem jest także stworzenie regulacji zaliczania przedmiotów poza macierzystym kierunkiem, dających studentom możliwie jak największą swobodę w doborze przedmiotów
prowadzonych przez inne jednostki.
„(...) zgodnie z zasadą autonomii instytucjonalnej podstawowa odpowiedzialność za zapewnienie jakości w szkolnictwie wyższym spoczywa na każdej z tych instytucji i fakt ten
stanowi podstawę rzeczywistej odpowiedzialności systemu edukacji w ramach krajowego
systemu zapewnienia jakości kształcenia."
Komunikat berliński, 19 września 2003 r.
Strona 8 z 19
Część 2. Realizacja procesu bolońskiego na UW
2.3. System stopni
a wielu kierunkach nadal nie został wprowadzony podział na etap licencjacki i magisterski
studiów. Tam, gdzie uruchomiono system dwustopniowy, często nie towarzyszy temu
procesowi przystosowywanie do niego programów studiów, mimo iż możliwa jest duża elastyczność przy ich tworzeniu i dostosowywaniu z uwagi na brak ministerialnych standardów dla etapów licencjackich; czasami programy pozostają w zasadzie niezmienione poza dodaniem
otrzymania przez studenta stopnia licencjata po ukończeniu trzeciego roku studiów. Studia uzupełniające nie zawsze są otwarte dla licencjatów danego kierunku spoza uczelni lub studentów,
którzy zaliczyli etap licencjacki na innym, zbliżonym kierunku.
Z punktu widzenia studentów nie są dostrzegalne żadne efekty prac dotyczących wprowadzenia suplementu do dyplomu, zarówno ze strony władz państwowych, jak i uniwersyteckich.
Konieczna jest zmiana podejścia do studiów dwustopniowych obejmująca:
• stworzenie, być może we współpracy z innymi uczelniami, nowych programów odpowiadających w pełni koncepcji licencjatu jako kwalifikacji odpowiadających rynkowi
pracy, a etapu magisterskiego jako możliwości zdobycia podstaw teoretycznych;
• otwarcie rekrutacji na studia uzupełniające dla studentów kierunków pokrewnych, także
z innych uczelni.
2.4. Jakość kształcenia
iczba studentów Uniwersytetu rośnie znacznie szybciej, niż liczba nauczycieli akademickich. Liczba studentów w roku akademickim 2003/04 zwiększyła się w stosunku do roku
2002/03 o prawie 3 tys. (wg stanu na 30 listopada), podczas gdy liczba nauczycieli akademickich wzrosła o 7 osób, a liczba profesorów (zwyczajnych, nadzwyczajnych z tytułem i nadzwyczajnych UW bez tytułu) o 8 osób (wg stanu na 31 grudnia); daje to około 20,5 studenta
na jednego nauczyciela akademickiego oraz około 68 studentów na jednego profesora, co
oznacza wzrost tych współczynników o ponad 1 studenta na nauczyciela akademickiego i prawie
3 na profesora w stosunku do roku 2002/2003. Takie zmiany nie pozostają bez wpływu
na jakość nauczania; trudno w ogóle mówić o jakości, jeśli, tak jak na niektórych wydziałach
UW, liczby te przekraczają 50 studentów na nauczyciela akademickiego i 100 na profesora.
W obawie przed dalszym spadkiem jakości dydaktyki należałoby rozważyć niezwiększanie limitów rekrutacyjnych na Uniwersytecie w najbliższym czasie oraz podjęcie działań mających
na celu zwiększenie liczby nauczycieli akademickich oraz dostosowanie polityki kadrowej
do realnych potrzeb w jednostkach, w których problem ten jest najpoważniejszy.
Powstaje niewiele nowych kierunków i specjalności, co negatywnie wpływa na różnorodność
oferty dydaktycznej Uniwersytetu. Zwiększa się za to liczba studiów podyplomowych, co przyczynia się do zwiększania możliwości uzupełniania wiedzy absolwentów Uniwersytetu i jest przykładem realizacji koncepcji kształcenia ustawicznego, proponowanej w procesie bolońskim.
„Dlatego też postanawiają, aby do roku 2005 krajowe systemy zapewnienia jakości
kształcenia obejmowały:
- określenie odpowiedzialności organów i zaangażowanych instytucji,
-
ocenę programów lub instytucji, włącznie z oceną wewnętrzną przeglądem zewnętrznym, udziałem studentów i ogłaszaniem wyników,
- system akredytacji, certyfikacji lub podobnych procedur,
-
udział międzynarodowy, współpracę, tworzenie i korzystanie z sieci."
Komunikat berliński, 19 września 2003 r.
Strona 9 z 19
Raport „Sprawy studenckie"
2.5. Ewaluacja
I hoć w wielu jednostkach teoretycznie funkcjonują pewne systemy ewaluacji z udziałem
I studentów (takie jak np. ankiety oceniające prowadzących zajęcia), to w praktyce są one
często pomijane przy podejmowaniu decyzji, a ich wyniki nie są podawane do wiadomości publicznej.
Zasadne mogłoby okazać się wprowadzenie na szczeblu centralnym pewnych regulacji zawierających między innymi obowiązek istnienia procesów oceny pewnych aspektów funkcjonowania jednostki, udział w nich studentów oraz jawność wyników. W szczególności potrzebna jest
niemal nieistniejąca obecnie na UW ocena przez studentów programów ich studiów.
Strona 10 z 19
CZĘŚĆ 3.
STAN SAMORZĄDU STUDENTÓW NA UW
nkieta została przeprowadzona w lutym i marcu 2004 r. na grupie 49 samorządów jednostkowych (działających na poziomie wydziału, instytutu, katedry, kolegium, centrum,
studiów, ośrodka) przez Zarząd Samorządu Studentów UW i Uczelnianą Komisję Wyborczą
Samorządu Studentów UW. Docelową grupą były wszystkie samorządy studentów funkcjonujące
na Uniwersytecie (51). Naszymi rozmówcami byli przewodniczący lub, w ich zastępstwie, inni
członkowie Zarządów Samorządów Studentów jednostek.
W roku bieżącym udało się dotrzeć do prawie wszystkich samorządów działających na
Uniwersytecie. Dlatego też wyniki będą bardziej zbliżone do rzeczywistości, niż wyniki ankiety
zeszłorocznej, kiedy to dotarliśmy tylko do 38 samorządów. Stąd także mogą brać się istotne
zmiany wdanych dotyczących zaplecza lokalowo-technicznego, finansowego oraz aktywności
samorządów. Zmiany te nie oznaczają że w ciągu roku warunki pracy samorządów pogorszyły
się, lecz jedynie, iż uwzględniono w większym stopniu niewielkie jednostki, które nie zapewniły
swoim samorządom warunków pracy równie dobrych jak duże wydziały. Z tego względu przy porównywaniu danych tegorocznych z zeszłorocznymi posłużyliśmy się „podpróbą" zawierającą
samorządy badane w zeszłym roku, tak by zidentyfikować realne zmiany, niewynikające z poszerzenia grona badanych.
Tabela 2. Zaplecze lokalowo-techniczne samorządów jednostkowych.
Pytanie
Czy samorząd posiada swoją siedzibę lub
współużytkuje lokal?
Czy posiada w siedzibie telefon?
Czy posiada w siedzibie komputer?
Czy posiada w siedzibie dostęp do internetu?
Czy posiada w siedzibie drukarkę?
Czy posiada w siedzibie ksero?
l.
Tak
26
17
20
20
15
2
%
55,3%
65,4%
76,9%
76,9%
57,7%
7,7%
l.
21
9
6
6
11
24
Nie
%
44,7%
34,6%
23,1%
23,1%
42,3%
92,3%
Suma
47
26
26
26
26
26
Większość samorządów posiada własne siedziby. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w ciągu
ostatniego roku 3 samorządy (w Instytucie Historycznym, Centrum Europejskim i na MISMaP-ie)
otrzymały od władz lokale.
Jednak warunki, w jakich funkcjonują samorządy, są zróżnicowane. Niestety nadal ponad
40% samorządów nie posiada własnego lokalu, co ogranicza ich możliwości działania. Wielkość
poszczególnych siedzib waha się od 4 do 21 m2, średnio wynosząc 11,5 m2. Niestety czasem lokale samorządu to małe klitki w piwnicy lub na strychu, często z dodatkowymi „sublokatorami"
(np. samorządami innych jednostek tego samego wydziału).
Nadal nie wszystkie siedziby wyposażone są w komputer. Problemem też wciąż są telefony,
które nawet jeśli znajdują się w siedzibie samorządu, to, z jednym chlubnym wyjątkiem, nie mają
możliwości wykonywania połączeń poza stacjonarne numery warszawskie. 53% spośród
wszystkich samorządów nie ma takiej możliwości w ogóle w swojej jednostce. Brak połączeń na
telefony komórkowe (co jest często konieczne) i numery pozawarszawskie oznacza częstokroć,
Strona 11 z 19
Raport „Sprawy studenckie"
iż działacze samorządów muszą z własnej kieszeni dopłacać do wykonywanej przez siebie
pracy, dzwoniąc z telefonów prywatnych przy realizacji niektórych projektów.
Ogólnie rzecz biorąc, infrastruktura w dotychczasowych lokalach samorządów raczej nie
uległa poprawie. Niewielka zmiana in plus widoczna na drugim z poniższych wykresów wynika
raczej z wyposażenia nowych siedzib niż doposażenia wcześniej istniejących.
% samorządów posiadających dany sprzęt:
•
•
•
•
•
•
komputer
siec
drukarka
ksero
telefon
siedziba
Porównanie wyposażenia siedzib samorządów
w roku 2003 i 2004
• 2003
• 2004
Siedziba
Telefon komputer Internet Drukarka
Ksero
Tabela 3. Wspomaganie finansowe samorządów przez władze jednostki.
Pytanie
Czy samorząd posiada roczny budżet od jednostki?
Jeżeli nie, to czy dostaje dotacje celowe?
NIE
31
15
%
72,9%
48,4%
TAK
12
16
%
27,9%
51,6%
Suma
43
31
Ponad jedna trzecia przeankietowanych samorządów jednostek pozostaje „bez środków do
życia" ze strony władz jednostki, tyle samo może ewentualnie liczyć na dotacje celowe, często
Strona 12 z 19
Część 3. Stan Samorządu Studentów na UW
sporadyczne lub udzielane po wielu prośbach. Zaledwie 27,9% dysponuje rocznym budżetem,
co umożliwia im planowanie działań.
Omawiając kwestie finansowania i wyposażenia samorządów nie sposób nie odnieść do wykładni art. 156 ust. 5 Ustawy o Szkolnictwie Wyższym, dokonanej przez Prezydium Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, które określiło, co organy uczelni powinny zapewnić samorządom.
W wykładni tej wymienia się m.in. „możliwość korzystania z odpowiednich pomieszczeń wyposażonych w meble i urządzenia techniczne uważane dziś za niezbędne w każdym biurze",
„zaopatrzenie w materiały biurowe", oraz „umożliwienie korzystania z urządzeń technicznych
takich jak telefon, fax, internet, kserokopiarki". W świetle wyników naszej ankiety widać, iż wiele
jednostek nie wywiązuje się z tych obowiązków.
Finansowanie
35%
• Samodzielny budżet
• Dotacje celow e
• Brak f inansow ania
37%
Tabela 4. Ankiety oceniające zajęcia dydaktyczne
Pytanie
Czy są przeprowadzane ankiety oceniające zajęcia
dydaktyczne?
Czy samorząd uczestniczy w ich przeprowadzaniu?
Czy samorząd ma dostęp do ich wyników?
NIE
TAK
13
%
27,1%
16
17
50%
53,1%
Suma
35
%
72,9%
16
15
50%
46,9%
32
32
48
Nadal niepokojącym zjawiskiem jest mała dostępność do wyników ankiet dla samorządów
studenckich (nie wspominając o przeciętnym studencie), która stoi w sprzeczności z postanowieniami zawartymi w komunikacie berlińskim. Szerzej omówiono to w części Raportu dot.
Procesu Bolońskiego i ewaluacji jakości dydaktyki.
Należy zwrócić uwagę, że wzrosła ilość samorządów zaangażowanych w przeprowadzanie
ankiet oceniających (z 8 do 12 wśród tych samorządów, które zbadano w roku ubiegłym).
Tabela 5. Aktywność samorządów jednostkowych.
Pytanie
Czy w ostatnim roku samorząd organizował obóz zerowy?
Czy posiada swoją stronę www?
Czy w ostatnim roku samorząd organizował otrzęsiny?
Czy w ostatnim roku samorząd organizował połowinki?
Czy w ostatnim roku podejmował innego rodzaju
inicjatywy?
Strona 13 z 19
NIE
24
16
9
14
11
%
48,9%
32,7%
18,75%
29,8%
22,4%
TAK
23
33
39
33
38
%
51,1%
67,3%
81,25%
70,2%
77,6%
Suma
47
49
48
47
49
Raport „Sprawy studenckie"
Samorządy jednostkowe realizują najczęściej projekty niezbyt skomplikowane pod względem
organizacyjnym oraz nieobciążające finansowo organizatorów. Związane jest to zarówno z kłopotami organizacyjnymi, jak i ryzykiem finansowym, które ponoszą de facto osobiście działacze
samorządu.
Należy jednak zwrócić uwagę, iż wzrosła liczba obozów zerowych - dosyć trudnych z organizacyjnego i finansowego punktu widzenia, a zarazem w największym stopniu pełniących
funkcje integracyjne.
Aktywność samorządów
90,0%
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
76,5%
64,7%
• oboz zerowy
AF, 1 %
• otrzesiny
• polowinki
Tabela 6. Opinie w indywidualnych sprawach studentów dot. obniżenia lub umorzenia opłat za
studia.
Pytanie
Czy samorząd w ciągu ostatniego semestru
wydawał opinię w indywidualnych sprawach
studentów dotyczących obniżenia lub umorzenia
czesnego?
NIE
%
TAK
%
Suma
17
458,5%
24
58,5%
31
Wyraźnie wzrosła liczba samorządów wydających takie opinie - w grupie samorządów badanych w zeszłym roku z 12 do 17.
W tym roku po raz pierwszy zadaliśmy pytania o pracę sekretariatów. Pytania dotyczyły
każdorazowo pracy poszczególnych osób mających kontakt ze studentami, a nie sekretariatów
jako całości, stąd duża liczba ocenionych osób. Przy analizie wyników odpowiedzi na te pytania
należy też wziąć pod uwagę, że odpowiadali na nie działacze samorządu. Ich kontakty z pracownikami administracji mają odmienny charakter niż kontakty przeciętnego studenta. Wprawdzie
przy zadawaniu pytania prosiliśmy o odpowied nie z punktu widzenia członka Zarządu Samorządu, lecz przeciętnego studenta, który załatwia w sekretariacie różne sprawy związane ze swoimi studiami, jednak nie można uznać tych odpowiedzi za reprezentatywne dla ogółu studentów.
Ogólnie nastawienie pracowników sekretariatów do studentów jest oceniane przez działaczy
samorządów pozytywnie. Aż 68,4% pracowników odnosi się do studentów życzliwie lub raczej
życzliwie. Tym bardziej jednak musi niepokoić fakt, że 20 osób oceniono jako nieżyczliwe lub raczej nieżyczliwe. Jest to istotny sygnał, gdyż to właśnie stosunek do studenta w sekretariacie
buduje w znacznej mierze wizerunek uczelni wśród kandydatów na studia i studentów.
Strona 14 z 19
Część 3. Stan Samorządu Studentów na UW
Nastawienie do studentów
40,0%
36,9%
31 ,5%
30,0%
20,0%
1J
J/
'- °
11,7%
10,0%
0,0%
41
35
15
13
Raczej Mieżyczliwe
nieżyczliwe
Życzliwe
Raczej
życzliwe
Poprawne
36,9%
31,5%
13,5%
] Nastawienie do
studentów
6,3%
11,7%
6,3%
Rzeczowość informacji
60,0%
42,2%
34,9%
40,0%
17,4%
20,0%
0,0%
Czy udzielane
studentom informacje
są wyczerpujące i
rzeczowe?
46
38
5,5%
19
Tak
Raczej tak
Raczej nie
Nie
42,2%
34,9%
17,4%
5,5%
Także rzeczowość informacji udzielanych studentom jest na ogół oceniana dobrze, bądź raczej dobrze. I tu także niepokoić muszą miejsca, gdzie tak nie jest, szczególnie że wg wyników
ankiety aż 23% pracowników sekretariatów nie udziela wyczerpujących i rzeczowych informacji.
W związku z tym, że sekretariat jest często dla studentów głównym źródłem nie tylko informacji
o samym toku studiów, ale także o przysługujących im prawach, może to skutkować faktycznym
ograniczeniem możliwości korzystania z tych uprawnień (np. możliwości korzystania z pomocy
materialnej lub odwołań w indywidualnych sprawach).
Zdaniem Samorządu Studentów celowe jest wprowadzenie w jednostkach okresowej ewaluacji pracy pracowników administracji mających kontakt ze studentami. Elementem tego procesu powinna być nie tylko ocena dokonywana przez kierownika jednostki, ale także ocena
dokonywana przez studentów. Przy wcześniejszym opracowaniu odpowiednich standardów ewaluacji, zapewniających zobiektywizowanie tego procesu, pozwoliłoby to podnieść standard pracy
poszczególnych sekretariatów
Strona 15 z 19
CZĘŚĆ 4.
STANOWISKO W SPR. USTAWY O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM
(PROJEKT PREZYDENCKI I PROJEKT POSELSKI)
Jest to opinia złożona przez senatorów studenckich UW na ręce Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP.
K T j l dpowiadając na umieszczone na stronie internetowej Komisji zaproszenie dowypowiadafc_yl nia swoich głosów na temat obu projektów ustaw, chcielibyśmy skomentować oba projekty
w aspekcie udziału studentów w zarządzaniu uczelnią.
„The Academic Senate of a public higher education institution represents its independent representative academic body. Itconsists of atleast eleven (11) members hereof at least one third and at most one half constitute students."
The Higher Education Act, Czechy
„(1) The collegial decision-making body of a university is the council of the university, the
procedure for the formation of which and the bases for the activities of which are provided
for in the statutes of the university.
(2) The following shall belong to the council of a university:
(...)
4) representatives of the students, who shall make up at least one-fifth of the membership of the council of the university;"
Universities Act, Estonia
„(...) the representatives (...) named in subsection 4(4) [student representatives] shall
represent 25 percent of the membership."
University Organisation and Studies Act, Austria
„The Academic Senate of a public higher education institution is composed of elected
representatives of the academic community of a higher education institution; it has at least
fifteen members of which students constitute not less than one third."
Law on Higher Education (…), Słowacja
„Ministrowie przyznali, iż studenci powinni uczestniczyć i mieć wpływ na organizację
oraz treść nauczania na uniwersytetach i w innych instytucjach szkolnictwa wyższego."
Komunikat Praski
Strona 17 z 19
Raport „Sprawy studenckie"
„Studenci są pełnoprawnymi partnerami w zarządzaniu szkolnictwem wyższym.
Ministrowie odnotowują że prawo krajowe, mające zapewnić studentom udział w tym
procesie, nadal nie zostało przyjęte na całym obszarze objętym europejskim obszarem
szkolnictwa wyższego."
Komunikat Berliński
Przytoczone przez nas cytaty dobitnie świadczą o nieprzystawaniu obydwu projektów ustaw
do tendencji prezentowanych w aktach dotyczących szkolnictwa wyższego innych państw
europejskich, a także w wymagających implementacji do końca pierwszej dekady tego wieku
ustaleniach Procesu Bolońskiego. Dla porównania:
• projekt „prezydencki" w art. 57 ust. 3 zakłada jedynie 15% miejsc w najwyższym organie
kolegialnym uczelni, co jest zachowaniem obecnej sytuacji i brakiem jej rozwoju
w kierunku zapewnienia studentom wpływu na uczelnię,
• projekt „poselski" wart. 51 ust. 2 przewiduje dla studentów i doktorantów tylko 10%
miejsc, co jest krokiem wstecz w porównaniu do obecnie panującego stanu, w którym
dla studentów przeznacza się co najmniej 10%, a doktorantom co najmniej 5% miejsc.
W przypadku rad podstawowych jednostek organizacyjnych Uczelni projekt prezydencki
(art. 63 ust. 3) przewiduje to samo minimum co dla senatu uczelni, natomiast, co uważamy
za sytuację niedopuszczalną projekt poselski w art. 58 ust. 2 pozostawia liczbę studenckich
członków rady do regulacji jedynie statutowi uczelni. Łatwo wyobrazić sobie sytuację, gdy
studenci nie będą mogli, poza organami Samorządu Studenckiego, wypowiedzieć się na forum
macierzystych jednostek. Niedopatrzenie wydaje się tym większe, że rada miałaby uchwalać
programy nauczania i plany studiów jedynie po zasięgnięciu opinii organów Samorządu, a nie
w porozumieniu z nim, co w wielu jednostkach będzie prowadziło do pomijania studentów
w procesie ich tworzenia, co jest ewidentnie sprzeczne z postanowieniami Procesu Bolońskiego.
Chcielibyśmy również zauważyć pomijanie studentów w innych organach, w szczególności na
szczeblu krajowym. W projekcie poselskim w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego zasiada
10% studentów (przy czym w zakresie tego pojęcia mieszczą się również doktoranci),
a w projekcie prezydenckim studenci zajmowaliby jedynie trzy z trzydziestu dwóch miejsc.
W żadnym z projektów nie jest przewidziany udział studentów w Państwowej Komisji Akredytacyjnej, mimo, że proces boloński wymaga takiej modyfikacji w przepisach krajowych do 2005
roku:
„Dlatego też postanawiają, aby do roku 2005 krajowe systemy zapewnienia jakości
kształcenia obejmowały:
(...)
- ocenę programów lub instytucji, włącznie z oceną wewnętrzną przeglądem zewnętrznym, udziałem studentów i ogłaszaniem wyników, (...)"
Komunikat Berliński
Oba projekty zakładają uzgadnianie regulaminu studiów z Samorządem Studenckim, oraz opiniowanie przez niego planów studiów i programów nauczania; nie można uznać takiego wpływu
na realizowanie istotnych dla studentów postulatów dotyczących uczestnictwa studentów w życiu
uczelni za wystarczający, zwłaszcza, że senat uczelni może mimo braku zgody ze strony organów Samorządu, przegłosować narzucony przez siebie regulamin. W niektórych krajach
europejskich, np. Słowacji, część uczelni poszła w przeciwnym kierunku, umożliwiając „weto
studenckie" - możliwość nie wyrażenia przez studentów na określonych warunkach zgody
na szczególnie istotne uchwały senatu.
Liczymy na uwzględnienie naszego głosu w nadchodzącej dyskusji na temat kształtu prawa
regulującego zasady działania szkolnictwa wyższego w Polsce.
Jednocześnie, chcielibyśmy wyrazić swoje, poparte głosami innych aktywnych członków
Samorządu Studentów Uniwersytetu Warszawskiego, zaniepokojenie tak szybkim terminem zakończenia debaty. Uważamy, że fakt odbywania się jej w okresie wakacyjnym, w którym wypowiedzenie się osób zainteresowanych może być szczególnie trudne, rodzi wątpliwości
dotyczące prezentacji w niej wszystkich możliwych stanowisk.
Strona 18 z 19
Część 4. Stanowisko w spr. Ustawy o szkolnictwie wyższym (projekt prezydencki i projekt poselski)
Ponieważ niedostatek czasu przeznaczonego na wypracowanie opinii wpłynął również na nasze stanowisko, w szczególności efektem tego jest zamieszczenie w niniejszej wypowiedzi opinii
dotyczącej jednej tylko kwestii obejmowanej projektami, proponujemy przedłużenie debaty. Uważamy, że warto zastanowić się również nad wystosowaniem do środowisk akademickich polskich uczelni bezpośredniej prośby o wyrażanie swoich opinii, zapewniającej bardziej skuteczne
dotarcie do nich informacji o debacie
Strona 19 z 19