Polski, 2008, ark.1

Transkrypt

Polski, 2008, ark.1

E G Z A M I N M AT U R A L N Y Z J Ę Z Y K A P O L S K I E G O
Miejsce na naklejkę
z kodem szkoły
Zestaw I
dysleksja
EGZAMIN MATURALNY
Z JĘZYKA POLSKIEGO
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Czas pracy 170 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiednią liczbę stron.
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego
egzamin.
2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. UŜywaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uŜywaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
5. Pamiętaj, Ŝe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. MoŜesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny
i słownika ortograficznego.
7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj Ŝadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.
Zamaluj
pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL.
Błędne zaznaczenie otocz kółkiem
i zaznacz właściwe.
śyczymy powodzenia!
MAJ 2007
Wypełnia zdający
przed rozpoczęciem pracy
PESEL ZDAJĄCEGO
KOD ZDAJĄCEGO
Za rozwiązanie wszystkich zadań moŜna otrzymać łącznie 70 punktów
Część I – 20 punktów
Część II – 50 punktów
19
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zestaw I
Część I – rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uwaŜnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko
na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami – chyba Ŝe w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj
tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y.
O obywatelstwie
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
20
Chciałabym zacząć od kilku słów na temat naszej rzeczywistości społecznej i politycznej, która od wieków
nie była tak korzystna, gwarantująca na długi okres pokój, względną stabilizację w Ŝyciu, a która jednocześnie przez swe nasycenie sporami obracającymi się w wąskim kręgu partykularnych1 interesów, zanikiem
szacunku do prawa – sprzyja z jednej strony deprecjacji myślenia politycznego, które traci wszelką wartość
zarówno teoretyczną, jak i praktyczną, z drugiej – wzrastaniu obojętności wobec spraw publicznych.
W tej rzeczywistości [...] zapanował kryzys wyobraźni. Wszystkie ideologie dawno juŜ przebrzmiały i dziś
nowych na ogół się boimy, a gdy się pojawiają w jakiejś szczątkowej formie, odrzucamy je ze zrozumiałą
nieufnością, doświadczenie nas bowiem nauczyło, Ŝe przynoszą tylko klęski.
śyjemy zatem bez celu. Nie wiemy sami, czego chcemy, zamykamy się w kwestiach dotyczących najbliŜszego podwórka, bez szerszej perspektywy, w Ŝyciu powszednim, które, jak wyraził się Charles Taylor2,
detronizuje wyŜsze rodzaje aktywności, a przede wszystkim Ŝycie obywatelskie, przesuwając „środek cięŜkości dobra do sfery Ŝycia codziennego, produkcji dóbr i rodziny”. W rezultacie troska o Ŝycie codzienne
zaczęła trącić pychą i samolubstwem. A gdy stajemy się coraz bardziej prywatni, sieci społeczne się rozpadają i jednostki czują się samotne i bezradne, naraŜone na niebezpieczeństwa i pozbawione ochrony. [...]
KaŜdy z nas boi się samotności, a jednocześnie chce się od zewnętrznego świata odseparować, odejść od
jego spraw.
Istnieją jednak oznaki, Ŝe ten stan obojętności nie ma akceptacji, Ŝe gdzieś w głębi kiełkuje zgoła inne
myślenie. Zanim powiem o tym słów parę, zacznę od opisu zjawiska, które się łatwo daje obserwować i na
pozór wydaje się bez znaczenia. Patrzę więc na ludzi, najczęściej młodych, ale i w wieku dojrzałym, z przyklejonymi do ucha komórkami w kaŜdym miejscu, na ulicy, w pociągach, korytarzach uczelni, supermarketach itd. WciąŜ telefonują i zastanawiam się, po co. Nie jest to juŜ tylko kwestia mody, zachłyśnięcia się
nowością techniczną pozwalającą na szybki kontakt. Nie. Przychodzi mi na myśl, Ŝe kryje się za tym coś
więcej. Przysłuchuję się nieraz tym rozmowom. Co więc słyszę? „Właśnie wszedłem do marketu, czy duŜy
tłok? Nie, nie widzę”. I zaraz następny telefon do kogoś innego: „Wiesz, postanowiłem kupić coś, jestem
w markecie. Tak, tak, cześć”. Itd., itd.
Kiedy słucham takich rozmów, wciąŜ zmieniających adresata, zadaję sobie pytanie, czy jakiś sens miała
ich treść. Na pewno nie, rozmowa była czysto zdawkowa. WaŜna zatem jest nie ona, lecz jedynie komunikacja. Mam więc wraŜenie, Ŝe interlokutorzy3 pragną być w nieustannym kontakcie, jakby się bali rozstania,
choć nie są bynajmniej sobie bliscy, nie naleŜą do jednej rodziny, jak wynika z krótkiej rozmowy, to raczej
koledzy, koleŜanki, znajomi. Po co więc zamieniają puste słowa? CzyŜby czuli lęk przed utratą kontaktu? CzyŜby mieli potrzebę nieustannego bycia z innymi, choćby się nic im nie miało do powiedzenia prócz paru słów?
Współczesność rodzi pustkę. Pustka domaga się zapełnienia. Zapełniać ją jednak moŜna rozmaicie. Przez
wspólną pracę, wspólne lektury, rozmowy, tymczasem na powaŜne rozmowy nikt nie ma ani chęci, ani
czasu. Od rozmowy się odzwyczajamy. Wystarczą komunikaty. Tylko Ŝe te komunikaty tworzą tylko iluzję
bycia razem. Jest to bowiem „razem”, które nie tworzy Ŝadnej głębszej więzi, jest niemal tak zdawkowe
i przelotne jak wypowiadane słowa. To „razem” nie posiada wspólnego celu i nie zawiązuje się na jakiś dłuŜszy
czas. Pozwala nadal trwać w obojętności i podkreślanym przez Taylora samolubstwie. Lecz czy moŜna trwać
w lęku przed samotnością, a jednocześnie w lęku przed zaangaŜowaniem się w społeczne Ŝycie? [...]
Dusza potrzebuje pokoju, pouczał Seneka, powinna zatem znać siebie, wiedzieć, do czego jest zdolna,
i być gotowa do poskromienia złudnych pragnień i namiętności, gotowa takŜe do znoszenia cierpień, bolesnych okoliczności i przede wszystkim śmierci. Ten zatem tylko, kto pozna siebie, moŜe znaleźć w sobie siły
do walki z przejawami zła. Dla staroŜytnych ów zwrot ku sobie stawał się obowiązkiem, a zarazem jakby
techniką Ŝycia. Czynił bowiem kaŜdego świadomym podmiotem stosunków z samym sobą i z innymi, podmiotem myśli i działania, działania racjonalnego i akceptowanego moralnie.
1
partykularyzm – dbanie wyłącznie o interesy swoje, lokalnej społeczności itp., połączone z brakiem troski o sprawy dotyczące całego społeczeństwa.
2
Charles Taylor – kanadyjski filozof i myśliciel współczesny, autor m.in. Hegla, Religii, Źródeł podmiotowości; wykładowca uniwersytecki.
3
interlokutor – osoba rozmawiająca z kimś, rozmówca.
Część I
8.
9.
10.
11.
12.
13.
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Gdybyśmy chcieli iść śladami staroŜytnych, musielibyśmy przyjąć, Ŝe człowiek nie ma prawa się zamknąć,
Ŝe zamknięcie jest dezercją. Mogliśmy się zresztą przekonać, Ŝe społeczeństwo o tym wie, Ŝe to „razem”
moŜe się napełnić treścią, gdy je oŜywi jakaś wspólna wartość, wartość niekłamana, której moŜna zaufać,
jakieś wspólne uczucie, uniesienie, takie, jakie Ŝywiło wielu po śmierci Jana Pawła II. I choć uniesienie trwa
chwilę i pozostaje bez społecznych konsekwencji, jest znakiem, Ŝe społeczność pragnie czegoś więcej,
jakiegoś autentycznego celu.
Nasza jednak współczesna rzeczywistość ukazuje wyraźnie, Ŝe cele są rozproszone, Ŝe nieustannie narzucają
się nam wybory między róŜnymi postawami, które nie są i nie muszą być sobie przeciwstawne, często jednak
bywają takie. Demokracja jako taka, i w tym tkwi jej wielka wartość, podkreślając wolność i autonomię jednostki,
umoŜliwia snucie róŜnych koncepcji organizacji wspólnoty ludzkiej, a w konsekwencji prowadzi do dyferencjacji4
w poglądach, a wraz z nimi we wzorach etycznych, czyli w pojmowaniu politycznego etosu. Ale właśnie dlatego
kładzie tak wielki nacisk na rozmowę, na dialog, debatę, gdyŜ tylko na tej drodze powstaje porozumienie.
Wydaje mi się jednak, Ŝe bez względu na bogactwo politycznych preferencji coś zawsze obowiązuje, jakieś
minimum, bez którego społeczny byt mógłby ulec chaosowi. To minimum wyznacza jedno stare słowo: obywatel, greckie polites, łacińskie civis, od którego pochodzi francuskie citoyen, słowo, które od czasów rewolucji francuskiej dominowało w języku polityki, a dziś zostało zupełnie zapomniane. JuŜ się nie pamięta o tym,
Ŝe obywatel to nie poddany, ale świadomy swego poczucia przynaleŜności do społeczeństwa zamieszkującego terytorium danego państwa. Człowiek wolny i dzielący wolność z innymi natychmiast zobowiązuje się do
troski o tych innych, o całość społecznego bytu i jego racjonalne urządzenie. Obywatel na równi z innymi
tworzy prawa społeczności i domaga się ich przestrzegania. Wydaje się, Ŝe nie są to zadania wielkie, okazuje
się, Ŝe są niezmiernie trudne i moŜe dlatego mało kto o obywatelskich obowiązkach myśli. [...]
Wszelkiego typu partykularyzmy narodowe, religijne są źródłami konfliktów. Obywatel partykularyzmy
zwalcza. Szanuje toŜsamości religijne i narodowe, ale dla niego najwaŜniejsze jest prawo, a nie rasa, religia,
narodowość, zwłaszcza gdy przebywa w zbiorowości politycznej pod tym względem nader zróŜnicowanej.
[...] śycie obywatelskie jest czynne i musi być czynne, tego dowodził juŜ Arystoteles. Dziś zaś w państwach
demokratycznych, w których kuratela5 władzy centralnej staje się coraz słabsza, obywatel powinien mieć
świadomość, Ŝe to on sam buduje swój los, ale takŜe wpływa na los całej społeczności.
Obywatelstwo ma więc sens nie tylko polityczny, lecz takŜe moralny, uczy bowiem bycia z innymi, uczy
bycia razem, nie w tłumie, który się zaraz rozejdzie, lecz w społeczności powiązanej wspólnym działaniem
i wzajemnymi zobowiązaniami. Obywatelstwo zrodzone z ideału równości i wolności jest źródłem współpracy,
stabilności, bezpieczeństwa osób i dóbr, bezpieczeństwa nieodzownego dla funkcjonowania kaŜdego państwa.
Ten moralny sens ma znaczenie dla kaŜdego z nas. Albowiem to w społeczności rodzą się cele, rodzi się
takŜe sens naszego „jak być”. Co więcej: obywatelska postawa pozwala rozproszyć dwa ciągle towarzyszące nam i przeciwstawne sobie lęki – lęk przed zaangaŜowaniem i lęk przed samotnością. W pracy z innymi
i dla innych, którą się podejmuje z własnej nieprzymuszonej woli, nikt nie czuje się samotny.
Fragment wykładu, który prof. Barbara Skarga wygłosiła podczas inauguracji roku akademickiego 2005/2006 na Uniwersytecie w Białymstoku.
Barbara Skarga jest profesorem filozofii w PAN. Urodziła się w 1919 roku w Warszawie, studiowała filozofię na Uniwersytecie Stefana Batorego
w Wilnie. Była łączniczką AK; w 1944 roku aresztowana przez NKWD i skazana na 11 lat łagru. Do kraju wróciła w 1955 roku.
Ukończyła studia filozoficzne; tytuł profesora zwyczajnego otrzymała w 1988 roku. Pisała m.in. o Comcie, Bergsonie i pozytywizmie polskim.
W 1995 roku została odznaczona Orderem Orła Białego.
Zadanie 1. (2 pkt)
Jak Barbara Skarga ocenia współczesną rzeczywistość społeczno-polityczną? Przywołaj dwie cechy tej rzeczywistości, które taką ocenę uzasadniają (akapit 1.).
Ocena: ..................................................................................................................................................................
Cechy: ..................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
4
dyferencjacja – wyodrębnianie się zróŜnicowanych składników z jakiejś całości; róŜnicowanie się.
5
kuratela – opieka prawna, nadzór ustanowiony przez sąd nad osobą niezdolną do działań prawnych (chorą umysłowo, nieletnią).
21
Zestaw I
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zadanie 2. (1 pkt)
Jakie postawy wobec świata przyjmuje współczesny człowiek? Wymień trzy z nich, odwołując się do akapitów 2. i 3.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Jaką sprzeczność związaną z egzystencją współczesnego człowieka dostrzega Barbara Skarga (akapit 3.)?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 4. (1 pkt)
Jaką funkcję w toku argumentacyjnym wykładu Barbary Skargi pełni przywołanie fragmentów rozmów
telefonicznych?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
W którym akapicie autorka przedstawia przykłady potwierdzające myśl wyraŜoną w zdaniu:
Istnieją jednak oznaki, Ŝe ten stan obojętności nie ma akceptacji, Ŝe gdzieś w głębi kiełkuje zgoła inne
myślenie.
Akapit: .............................................................
Zadanie 6. (1 pkt)
Jaka jest róŜnica w zawartości (treści) i funkcji przekazu między „komunikatem” a „rozmową”? Odpowiedz
na podstawie 5. i 6. akapitu.
Komunikat
Rozmowa
RóŜnica
dotycząca
treści
przekazu
RóŜnica
dotycząca
funkcji
przekazu
Zadanie 7. (1 pkt)
Akapity 5. i 6. autorka kończy, stawiając pytania. Jaką rolę odgrywa w tekście ten zabieg?
..............................................................................................................................................................................
22
..............................................................................................................................................................................
Część I
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Zadanie 8. (1 pkt)
Przedstaw trzy warunki istnienia wspólnoty (akapity 6.– 8.).
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 9. (2 pkt)
Zdanie z akapitu 4.: Patrzę więc na ludzi, najczęściej młodych, ale i w wieku dojrzałym, z przyklejonymi do
ucha komórkami w kaŜdym miejscu, na ulicy, w pociągach, korytarzach uczelni, supermarketach itd., wyraŜa
A. aprobatę.
B. niechęć.
C. sympatię.
D. dystans.
Uzasadnij odpowiedź w kontekście całego akapitu.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 10. (1 pkt)
Zacytuj wypowiedzenia, w których autorka sygnalizuje porządkowanie toku swojej wypowiedzi.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 11. (1 pkt)
W jaki sposób, zdaniem staroŜytnych, powinien Ŝyć człowiek? Odpowiedz, wymieniając trzy zasady.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 12. (1 pkt)
Na jakie zalety demokracji wskazuje autorka w akapicie 9.? Wymień dwie.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 13. (1 pkt)
Na podstawie tekstu Barbary Skargi wyjaśnij, na czym polega wzajemna zaleŜność pomiędzy Ŝyciem społecznym a Ŝyciem jednostki.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
23
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zestaw I
Zadanie 14. (1 pkt)
Na podstawie akapitów 10. i 11. wymień trzy cechy charakteryzujące człowieka – obywatela.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 15. (2 pkt)
Sformułuj główną myśl wypowiedzi Barbary Skargi (w kontekście akapitów 12. i 13.).
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 16. (2 pkt)
Podkreśl trzy cechy, którymi charakteryzuje się tekst Barbary Skargi.
a. obecność elementów informacyjnych, analityczno-krytycznych, oceniających,
b. autor jest bohaterem przedstawianych zdarzeń,
c. refleksyjność,
d. lekki i barwny styl,
e. cykliczność (tekst jest częścią cyklu publikacji),
f. odniesienie do zjawisk artystycznych,
g. podmiotowość i subiektywizm,
h. styl wynikający z artystycznej funkcji języka.
24
Część II
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Część II – pisanie tekstu własnego w związku z tekstem
literackim zamieszczonym w arkuszu
Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niŜ dwie strony (około 250 słów).
Temat 1.
Jak symbolika ziarna z bajki opowiedzianej przez śegotę objaśnia sens męczeństwa młodzieŜy polskiej?
Analizując przytoczony fragment Dziadów Adama Mickiewicza, zwróć uwagę na sytuację studentów
i ich postawy.
Adam Mickiewicz Dziady, część III
– Akt I, scena I (fragmenty)
śEGOTA6
JuŜci przecieŜ bez winy w Sybir nas nie wyślą;
A jakąŜ winę naszą znajdą lub wymyślą?
Milczycie, – wytłumaczcieŜ, co się tutaj dzieje,
O co nas oskarŜono, jaki powód sprawy?
TOMASZ7
Powód – Ŝe Nowosilcow przybył tu z Warszawy.
Znasz zapewne charakter pana Senatora.
[...] pomimo największych starań i zabiegów
Nie moŜe w Polsce spisku Ŝadnego wyśledzić;
Więc postanowił świeŜy kraj, Litwę, nawiedzić,
I tu przeniósł się z całym głównym sztabem szpiegów.
śeby zaś mógł bezkarnie po Litwie plądrować
I na nowo się w łaskę samodzierŜcy wkręcić,
Musi z towarzystw naszych8 wielką rzecz wysnować
I nowych wiele ofiar carowi poświęcić.
śEGOTA
Lecz my się uniewinnim –
TOMASZ
Bronić się daremnie –
I śledztwo, i sąd cały toczy się tajemnie;
Nikomu nie powiedzą, za co oskarŜony,
Ten, co nas skarŜy, naszej ma słuchać obrony;
On gwałtem chce nas karać – nie unikniem kary. [...]
śEGOTA
Wy długo tu siedzicie?
FREJEND9
SkądŜe datę wiedzieć?
Kalendarza nie mamy, nikt listów nie pisze;
To gorsza, Ŝe nie wiemy, póki mamy siedzieć. [...]
6
śegota – Ignacy Domeyko, filomata; po powstaniu listopadowym emigrował. W okresie pisania III części Dziadów był w najbliŜszym otoczeniu Mickiewicza.
7
Tomasz Zan – współtwórca Towarzystwa Filomatów, Filaretów i Promienistych; skazany w procesie na rok twierdzy i zesłanie do Orenburga.
8
Mowa o związkach studenckich: Filomatów, Filaretów i Promienistych.
9
Frejend Antoni – filomata, zginął w powstaniu listopadowym.
25
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
ADOLF10
Jan11 dziś chodził na śledztwo, był godzinę w mieście,
Ale milczy i smutny; – i jak widać z miny,
Nie ma ochoty gadać:
KILKU Z WIĘŹNIÓW
No, Janie! Nowiny?
JAN SOBOLEWSKI
ponuro
Niedobre – dziś – na Sybir – kibitek dwadzieście
Wywieźli. [...]
Wszystkich, – do jednego. Sam widziałem. [...]
Małe chłopcy, znędzniałe, wszyscy jak rekruci
Z golonymi głowami; – na nogach okuci.
Biedne chłopcy! – najmłodszy, dziesięć lat, nieboŜe,
SkarŜył się, Ŝe łańcucha podźwignąć nie moŜe;
I pokazywał nogę skrwawioną i nagą. [...]
Wywiedli Janczewskiego; – poznałem, oszpetniał,
Sczerniał, schudł, ale jakoś dziwnie wyszlachetniał. [...]
On postrzegł, Ŝe lud płacze patrząc na łańcuchy,
Wstrząsł nogą łańcuch, na znak, Ŝe mu niezbyt cięŜył.
A wtem zacięto konia – kibitka runęła –
On zdjął z głowy kapelusz, wstał i głos natęŜył,
I trzykroć krzyknął: „Jeszcze Polska nie zginęła”. –
Wpadli w tłum; – ale długo ta ręka ku niebu,
Kapelusz czarny jako chorągiew pogrzebu,
Głowa, z której włos przemoc odarła bezwstydna,
Głowa niezawstydzona, dumna, z dala widna,
Co wszystkim swą niewinność i hańbę obwieszcza [...]
Ta ręka i ta głowa zostały mi w oku,
I zostaną w mej myśli, – i w drodze Ŝywota
Jak kompas pokaŜą mi, powiodą, gdzie cnota: [...]
Tymczasem zajeŜdŜały inne rzędem długim
Kibitki; – ich wsadzano jednego po drugim.
Rzuciłem wzrok po ludu ściśnionego kupie,
Po wojsku, – wszystkie twarze pobladły jak trupie;
A w takim tłumie taka była cichość głucha,
śem słyszał kaŜdy krok ich, kaŜdy dźwięk łańcucha. [...]
Wywiedli ostatniego; – zdało się, Ŝe się wzbraniał,
Lecz on biedny iść nie mógł, co chwila się słaniał,
Z wolna schodził ze schodów i ledwie na drugi
Szczebel stąpił, stoczył się jak długi;
To Wasilewski, [...]
Nie zemdlał, nie zwisnął, nie cięŜał,
Ale jak padł na ziemię prosto, tak otęŜał. [...]
Niesiony, jak słup sterczał i jak z krzyŜa zdjęte
Ręce miał nad barkami Ŝołnierza rozpięte; [...]
Kibitka w tłum wjechała; – nim bicz tłumy przegnał,
Stanęli przed kościołem; i właśnie w tej chwili
Słyszałem dzwonek, kiedy trupa przewozili.
Spojrzałem w kościół pusty i rękę kapłańską
Widziałem, podnoszącą ciało i krew Pańską,
I rzekłem: Panie! Ty, co sądami Piłata
Przelałeś krew niewinną dla zbawienia świata,
Przyjm tę spod sądów cara ofiarę dziecinną,
Nie tak świętą ni wielką, lecz równie niewinną.
Długie milczenie
26
10
Adolf Januszkiewicz – student Uniwersytetu Wileńskiego, brał udział w powstaniu listopadowym, zesłany na Sybir.
11
Jan Sobolewski – filomata i filareta, skazany na zesłanie, zmarł pierwszy ze wszystkich filaretów jesienią 1829 r. w Archangielsku.
Zestaw I
Część II
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
JÓZEF12
Czytałem ja o wojnach; – w dawnych, dzikich czasach,
Piszą, Ŝe tak okropne wojny prowadzono,
śe nieprzyjaciel drzewom nie przepuszczał w lasach
I Ŝe z drzewami na pniu zasiewy palono.
Ale car mędrszy, sroŜej, głębiej Polskę krwawi,
On nawet ziarna zboŜa zabiera i dławi;
Sam szatan mu metodę zniszczenia tłumaczy.[...]
śEGOTA
Józef nam coś o ziarnkach mówił, – na te mowy
Gospodarz winien z miejsca swego odpowiedzieć.
Lubo car wszystkie ziarna naszego ogrodu
Chce zabrać i zakopać w ziemię w swoim carstwie,
Będzie droŜyzna, ale nie bójcie się głodu;
Pan Antoni13 juŜ pisał o tym gospodarstwie.
JEDEN Z WIĘŹNIÓW
Jaki Antoni?
śEGOTA
Znacie bajkę Goreckiego? A raczej prawdę?
KILKU
Jaką? Powiedz nam, kolego.
śEGOTA
Gdy Bóg wygnał grzesznika z rajskiego ogrodu,
Nie chciał przecie, aŜeby człowiek umarł z głodu;
I rozkazał aniołom zboŜe przysposobić
I rozsypać ziarnami po drodze człowieka.
Przyszedł Adam, znalazł je, obejrzał z daleka
I odszedł, bo nie wiedział, co ze zboŜem robić.
AŜ w nocy przyszedł diabeł mądry i tak rzecze:
„Niedaremnie tu Pan Bóg rozsypał garść Ŝyta,
Musi tu być w tych ziarnach jakaś moc ukryta;
Schowajmy je, nim człowiek ich wartość dociecze.”
Zrobił rogiem rów w ziemi i nasypał Ŝytem,
Naplwał i ziemią nakrył, i przybił kopytem; –
Dumny i rad, Ŝe BoŜe zamiary przeniknął,
Całym gardłem rozśmiał się i ryknął, i zniknął.
AŜ tu wiosną, na wielkie diabła zadziwienie,
Wyrasta trawa, kwiecie, kłosy i nasienie.
O wy! co tylko na świat idziecie północą,
Chytrość rozumem, a złość nazywacie mocą;
Kto z was wiarę i wolność znajdzie i zagrzebie,
Myśli Boga oszukać – oszuka sam siebie.
[1832]
Adam Mickiewicz, Dziady część III, Wrocław 1984.
12
Józef Kowalewski – filomata, zesłany do Kazania.
13
Antoni Gorecki (1787-1863) – autor bajek politycznych. Opowieść śegoty jest przeróbką bajki Diabeł i zboŜe.
27
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zestaw I
Temat 2.
Analizując fragmenty Przedwiośnia i Granicy, porównaj kreacje matek. Określ wzajemne relacje między
matką i dzieckiem, wykorzystując takŜe znajomość utworów.
Stefan śeromski Przedwiośnie
Matka nie była w stanie utrzymać syna w domu, nakazać mu zmiany wyuzdanych obyczajów, dopilnować
go i wyśledzić miejsca jego kryjówek. Bez przerwy niemal czekała na jego powrót. Gdy chwytał czapkę
i pędem wylatywał z domu, coś podsuwało się do jej gardzieli i zapierało oddech. Nie miała juŜ siły prosić
urwisa, Ŝeby nie chodził. [...]
To obce miasto stało się dla niej jeszcze bardziej obce, cudze, niepojęte, groźne, złowieszcze. Po wyjeździe męŜa wszystkiego się tutaj bała. Dopóki mąŜ był w domu, on był osobą – ona cichym i pokornym
cieniem osoby. Teraz ów cień musiał stać się figurą czynną. Cień musiał nabrać woli, władzy, decyzji. JakŜe
ten mus był nieznośny, jak uciąŜliwy! Musiała wiedzieć o wszystkim, przewidywać, zapobiegać, rozkazywać. Gubiła się w plątaninie swych obowiązków. Nie wiedziała, od czego zacząć, gdzie jest droga i jak nią
iść. Wstydziła się i trwoŜyła. PrzeŜywała jedną z najsroŜszych tortur, torturę czynu narzuconą niedołęŜnej
bierności. Cierpiała nie mogąc dać sobie rady. Trwoga o syna, który się jak na złość zlisił, dobijała ją. Jedyną
ulgę znajdywała w ciągu nocy, kiedy chłopak twardo spał. Słyszała wtedy jego oddech, wiedziała, Ŝe jest
obok niej i Ŝe mu nic nie zagraŜa. Ale sama wtedy nie spała. Popadła w bezsenność. Wolała jednak bezsenność białej nocy niŜ trwogę białego dnia. Och, jakŜe dobrze jej było przyczaić się na legowisku, zasunąć się
w kąt i patrzeć na śliczną głowę chłopca, owianą gęstwiną falistej czupryny i – patrząc tak na niego – o nim
marzyć!... JakiŜ śliczny, jakiŜ ukochany ten łobuz, ten urwis, ten włóczykij i zawalidroga!
Co mu się teŜ śni – co tam przepływa pod czarującą płaszczyzną spadzistego czoła? Co teŜ to widać w tych
oczach głucho zamkniętych, pod cienistymi powiekami? [...] A patrząc tak na główkę jedynaka, głęboko
rozwaŜała: „KtóŜ to jest, na Boga! ten chłopiec? Oto tajemnica niezbadana poczęła go w niej. Oto był
maleńki i niedołęŜny – kruszyna cielesna, byt zaleŜny jedynie od niej – cząstka jej całości, jak gdyby nowy
organ jej ciała, ręka lub noga... Wykarmiła go, wypielęgnowała, wyhodowała. Z roku na rok rósł w jej
rękach, w jej oczach, w jej objęciu. KaŜdy dzień jego zaleŜał od niej, z niej się poczynał, na niej się kończył.
Siły swe przelała, Ŝycie swe przesączyła kropla po kropli w jego siły. Nastawiła i wyprostowała drogi jego
krwi. Nadała mu głos, krzyk, śpiew. A oto teraz obcy się staje i złowieszczy. Obraca się przeciwko niej.
Z niego płynie na nią jakieś złe. Bezgraniczna miłość ku niemu przekształca się i przeradza na krzywdę
słabego jej ciała i ducha omdlałego. Gdyby go tak bezgranicznie nie kochała, cóŜ by jej było, choćby się
psuł i, gdzie chce, hasał! Ale on bije w miłość, targa tą siłą, którą go obdarzył jej słaby ostatek mocy”.
Stefan śeromski, Przedwiośnie, Warszawa 1984.
Zofia Nałkowska Granica
ElŜbieta [opiekując się chorą panią Kolichowską] pomyślała o matce, która nie pielęgnowała jej nigdy
w chorobie.
Och, tamtej urody nie uszkodziły lata. Ostatniej wiosny napatrzyła się jej do woli. Uczuła jeszcze teraz zapach
powietrza, gorzki od nagrzanych południowych liści. Stała za matką na duŜym balkonie nadwodnej willi. [...]
Matka była zdenerwowana, naprzód spieszyła się, a teraz czekała niecierpliwie. Lepiej było milczeć. ElŜbieta
z ciekawością przyglądała się jej sukni. Była z mszystej, mięciutkiej wełny białej i zapinała się na piersiach
ukośnie na trzy guziki, trzy okrągłe kawałki róŜowego koralu. Na szyi nie było pereł, tylko sznurek takich
samych, trochę drobniejszych róŜowych korali. Nadęte, rozgniewane usta były pomalowane jasnym karminem. I jeszcze coś bladoczerwonego, jakaś kokarda z emalii uczepiona była do kaŜdego z białych, mszystych
pantofelków. Była cała czysta, świeŜa, zbytkowna, gładka – bez jednej zmazy. Była czymś najpiękniejszym, co
się da pomyśleć. Była bezuŜyteczna, była tylko do ozdoby. Jak moŜna mieć taki profil i Ŝeby to było Ŝywe!
Nie była matką, była zwyczajnie drugą kobietą. Jej piękność, jej cała jakość była tylko męczarnią. Maskowała się tak niedbale. Obie ręce trzymała na poręczy balkonu – i takŜe te ręce były piękne i miały koralowe
paznokcie. Bez słowa patrzyła przed siebie, ściągając brwi. Ale nie na jezioro. Ani na góry tamtego brzegu
– lekkie, jakby wydmuchane z niebieskiego kurzu, ani białe Ŝagle, nadciągające po wodzie świetlistej i zielonej jak grynszpan – nie były dla niej warte widzenia. Patrzyła na kratę małej bramy w murze, bo tędy miał
znowu teraz przyjść któryś z jej męŜczyzn.
Nie uśmiechnęła się, gdy wszedł. Uśmiechała się niezmiernie rzadko, była piękna pochmurnie i gniewnie.
Ale za to jej uśmiech znaczył o wiele więcej niŜ u innych. Był nie tylko łaskawy i dziecinnie niezaradny, był
jeszcze pełen dobroci.
Dlaczego ElŜbieta myślała o niej, Ŝe jest niedobra?
28
Zofia Nałkowska, Granica, Warszawa 1984.
Część II
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
WYPRACOWANIE
na temat nr .......................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
29
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zestaw I
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
30
..............................................................................................................................................................................
Część II
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
31
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zestaw I
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
32
..............................................................................................................................................................................
Część II
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Brudnopis (nie podlega ocenie)
33
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
OCENIANIE ARKUSZA
Zestaw I
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
O obywatelstwie
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać róŜną formę językową, ale ich
sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, naleŜy stosować punktację z modelu.
Uwaga: Za pełną odpowiedź przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną – wskazaną w rubryce
„punkty cząstkowe”. Nie naleŜy przyznawać połówek punktów.
Nr
zadania
34
Proponowane odpowiedzi
Maksymalna
liczba punktów
Punkty
cząstkowe
1.
Jak Barbara Skarga ocenia współczesną rzeczywistość społeczno-polityczną? Przywołaj dwie cechy tej rzeczywistości, które taką
ocenę uzasadniają (akapit 1.).
Ocena: pozytywnie i negatywnie (niejednoznacznie).
Cechy: pozytywnie, bo stabilna, zapewnia pokój;
negatywnie ze względu na obecne w niej ciągłe kłótnie, brak więzi społecznych, brak zaufania do ideologii, ze względu na to, Ŝe
powoduje wzrost obojętności wobec spraw publicznych, sprzyja
obniŜeniu wartości myślenia politycznego.
2
1
(za
niepełną
ocenę
i poprawny
przykład
cechy)
2.
Jakie postawy wobec świata przyjmuje współczesny człowiek?
Wymień trzy z nich, odwołując się do akapitów 2. i 3.
Postawy przyjmowane przez człowieka współczesnego – np.:
– nieufność wobec ideologii,
– bierność,
– odrzucenie postaw społecznych (egoizm),
– zamknięcie się w kręgu spraw prywatnych,
– Ŝycie bez celu,
– konsumpcjonizm,
– bezradność,
– lęk,
– pycha,
– samolubstwo.
1
0
3.
Jaką sprzeczność związaną z egzystencją współczesnego człowieka dostrzega Barbara Skarga (akapit 3.)?
Z jednej strony człowiek obawia się samotności, z drugiej izoluje
się od świata.
1
0
4.
Jaką funkcję w toku argumentacyjnym wykładu Barbary Skargi
pełni przywołanie fragmentów rozmów telefonicznych?
np.:
Autorka przywołuje je, Ŝeby zilustrować swój wywód (podać przykład tego, o czym mówi, podać dowód na słuszność wygłaszanych
opinii).
1
0
5.
W którym akapicie autorka przedstawia przykłady potwierdzające myśl wyraŜoną w zdaniu: „Istnieją jednak oznaki, Ŝe ten stan
obojętności nie ma akceptacji, Ŝe gdzieś w głębi kiełkuje zgoła
inne myślenie”.
Akapit 5. lub akapit 8.
1
0
6.
Jaka jest róŜnica w zawartości (treści) i funkcji przekazu między „komunikatem” a „rozmową”? Odpowiedz na podstawie 5. i 6. akapitu.
1
0
Zestaw I
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Nr
zadania
Komunikat
Maksymalna
liczba punktów
Punkty
cząstkowe
Rozmowa
RóŜnica dotycząca treści przekazu
RóŜnica dotycząca funkcji przekazu
Komunikat
Rozmowa
RóŜnica dotycząca
treści przekazu
np.:
Jest zdawkowy,
pozbawiony treści,
pusty.
np.:
Zawiera treść, jest
powaŜna.
RóŜnica dotycząca
funkcji przekazu
np.:
Ma podtrzymać
kontakt.
np.:
Ma przekazać treść;
stworzyć więź.
7.
Akapity 5. i 6. autorka kończy, stawiając pytania. Jaką rolę odgrywa w tekście ten zabieg?
np.:
kompozycyjną (pozwala zasygnalizować wprowadzenie nowego
wątku) i retoryczną (oŜywia styl, skłania do refleksji, budzi emocje).
1
0
8.
Przedstaw trzy warunki istnienia wspólnoty (akapity 6–8).
Warunki istnienia wspólnoty – np.:
– wspólna praca,
– powaŜne rozmowy,
– wspólny cel,
– zaangaŜowanie się członków wspólnoty,
– wspólne wartości,
– poczucie więzi.
1
0
9.
Zdanie z akapitu 4.: „Patrzę więc na ludzi, najczęściej młodych,
ale i w wieku dojrzałym, z przyklejonymi do ucha komórkami
w kaŜdym miejscu, na ulicy, w pociągach, korytarzach uczelni,
supermarketach itd.”, wyraŜa
A. aprobatę.
B. niechęć.
C. sympatię.
D. dystans.
Uzasadnij odpowiedź w kontekście całego akapitu.
D.
Uzasadnienie – np.:
Barbara Skarga przyjmuje postawę badacza – stara się być obiektywna; dystans autorki jest teŜ zauwaŜalny w języku.
2
1
(za
wskazanie
poprawnej odpowiedzi)
10.
Zacytuj wypowiedzenia, w których autorka sygnalizuje porządkowanie toku swojej wypowiedzi.
np.:
– „Chciałabym zacząć od…”.
– „Zanim powiem o tym słów parę, zacznę od…”.
1
W jaki sposób, zdaniem staroŜytnych, powinien Ŝyć człowiek?
Odpowiedz, wymieniając trzy zasady.
Według staroŜytnych człowiek powinien – np.:
1
11.
0
0
35
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Nr
zadania
–
–
–
–
–
–
–
–
36
Zestaw I
Maksymalna
liczba punktów
Punkty
cząstkowe
pracować nad poznaniem siebie,
zapewnić pokój duszy,
poskromić pragnienia i namiętności,
nauczyć się znosić cierpienie (godzić się ze śmiercią),
walczyć ze złem,
działać racjonalnie,
działać moralnie,
uczestniczyć we wspólnocie.
12.
Na jakie zalety demokracji wskazuje autorka w akapicie 9.? Wymień
dwie.
np.:
– Demokracja podkreśla wolność i autonomię jednostki.
– Demokracja umoŜliwia snucie róŜnych koncepcji organizacji społeczności ludzkiej.
– Demokracja daje moŜliwość porozumienia.
1
0
13.
Na podstawie tekstu Barbary Skargi wyjaśnij, na czym polega
wzajemna zaleŜność pomiędzy Ŝyciem społecznym a Ŝyciem jednostki.
np.:
Społeczność daje człowiekowi poczucie wspólnoty, chroni go
przed samotnością, dostarcza mu celów działania.
Człowiek przyjmujący postawę obywatelską współtworzy prawa
społeczności, wpływa na jej los.
1
0
14.
Na podstawie akapitów 10. i 11. wymień trzy cechy charakteryzujące człowieka – obywatela.
np.:
– Jest świadomy przynaleŜności do społeczeństwa.
– Jest aktywny (czynny) w Ŝyciu obywatelskim.
– Uczestniczy w tworzeniu prawa.
– Przestrzega prawa.
– Ceni wolność.
– Szanuje wolność innych.
– Jest tolerancyjny.
– Troszczy się o innych.
– Działa racjonalnie.
– Zwalcza partykularyzmy.
1
0
15.
Sformułuj główną myśl wypowiedzi Barbary Skargi (w kontekście akapitów 12. i 13.).
np.:
Przyjęcie postawy obywatelskiej pozwala na tworzenie wspólnoty
i przezwycięŜenie indywidualnych problemów człowieka (wewnętrznego rozdarcia, samotności, lęku).
2
1
16.
Podkreśl trzy cechy, którymi charakteryzuje się tekst Barbary Skargi.
A. Obecność elementów informacyjnych, analityczno-krytycznych,
oceniających.
B. Autor jest bohaterem przedstawianych zdarzeń.
C. Refleksyjność.
2
1
(za dwie
cechy)
Zestaw I
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
Nr
zadania
16.
Maksymalna
liczba punktów
Proponowana dpowiedź
Punkty
cząstkowe
D. Lekki i barwny styl.
E. Cykliczność (tekst jest częścią cyklu publikacji).
F. Odniesienie do zjawisk artystycznych.
G. Podmiotowość i subiektywizm.
H. Styl wynikający z artystycznej funkcji języka.
A, C, G.
Razem
20
Temat 1.
Jak symbolika ziarna z bajki opowiedzianej przez śegotę objaśnia sens męczeństwa młodzieŜy polskiej?
Analizując przytoczony fragment Dziadów Adama Mickiewicza, zwróć uwagę na sytuację studentów
i ich postawy.
I. ROZWINIĘCIE TEMATU (moŜna uzyskać maksymalnie 25 punktów)
Punktacja:
1. Przedstawienie bohaterów sceny, np.:
a. członkowie Towarzystw Filomatów i Filaretów,
b. studenci Uniwersytetu Wileńskiego.
0–1
2. Sytuacja studentów, np.:
a. niewinni uwięzieni,
b. są ofiarami Nowosilcowa, który chce odzyskać łaski cara,
c. oskarŜeni o spiskowanie przeciwko carowi,
d. pozbawieni moŜliwości obrony,
e. nie wiedzą, jakie są im stawiane zarzuty,
f. nie wiedzą, jak długo pozostaną w więzieniu,
g. pewni, Ŝe ich los został przesądzony („nie unikniem kary”),
h. pozbawieni kontaktu ze światem poza więzieniem,
i. wywoŜeni kibitkami na Sybir,
j. doznają cierpień (są wynędzniali, zakuwani w łańcuchy, mają ogolone głowy),
k. ich cierpienia budzą współczucie ludu,
l. są ofiarami carskiego despotyzmu,
ł. ich prześladowcy to ludzie bezwzględni i okrutni.
0–6
3. Postawy studentów, np.:
a. znoszenie cierpień z godnością,
b. nadzieja na uniewinnienie (wiara w sprawiedliwość) – śegota,
c. współczucie wobec innych więźniów – Jan Sobolewski,
d. patriotyzm,
e. wierność zasadom,
f. męstwo,
g. duma,
h. postawa Janczewskiego jako wzór dla innych.
0–6
4. Sens męczeństwa młodzieŜy polskiej, np.:
0–3
a. zestawienie męczeństwa więźniów ze śmiercią Chrystusa,
b. podkreślenie niewinności młodych Polaków – „ofiarę dziecinną, / nie tak świętą ni wielką, lecz równie
niewinną”,
c. przywołanie symbolu krzyŜa (Wasilewski),
d. sakralizacja męczeństwa młodzieŜy polskiej,
e. znaki męczeństwa młodych Polaków: kajdany, kibitki.
37
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
Zestaw I
5. Odczytanie symboliki bajki opowiedzianej przez śegotę, np.:
0–6
a. antynomia Bóg – szatan (dobro – zło),
b. ziarno – młodzi Polacy (więźniowie),
c. ziarno – idee głoszone przez młodzieŜ polską (wolność, wiara, dobro, patriotyzm),
d. szatan – car (Nowosilcow),
e. niszczenie ziarna przez szatana – prześladowanie młodych Polaków (próba zniszczenia idei wolności),
f. zapowiedź zmartwychwstania – „Wyrasta trawa, kwiecie, kłosy i nasienie”,
g. przeświadczenie, Ŝe człowiek jest pod opieką Boga,
h. zło obraca się przeciwko temu, kto je czyni,
i. zapowiedź pokonania despotyzmu carskiego,
j. związek przesłania bajki z ideą mesjanizmu.
6. Podsumowanie,
0–3
pełne, np.:
3
zauwaŜenie, Ŝe symbolika ziarna zapowiada odrodzenie narodu polskiego; powiązanie tej refleksji z odpowiednimi kontekstami: biblijnym (męka i zmartwychwstanie Chrystusa), historiozoficznym (mesjanizm),
mitami agrarnymi (śmierć jako początek nowego Ŝycia),
częściowe, np.:
(2)
wskazanie, Ŝe symbolika ziarna zapowiada zmartwychwstanie Polski, podkreśla znaczenie cierpienia młodzieŜy dla odrodzenia narodu,
próba podsumowania, np.:
(1)
zauwaŜenie, Ŝe symbolika ziarna wskazuje na szczególny sens męczeństwa młodzieŜy.
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów)
Kompozycję wypracowania ocenia się wtedy, gdy przyznane zostały punkty za rozwinięcie tematu.
– podporządkowana zamysłowi funkcjonalnemu wobec tematu, spójna wewnętrznie, przejrzysta i logiczna;
pełna konsekwencja w układzie graficznym,
5
– uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części,
3
– wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna.
1
Uwaga: jeśli powyŜsze kryteria nie zostały spełnione, nie przyznaje się punktów.
III. STYL (maksymalnie 5 punktów)
– jasny, Ŝywy, swobodny, zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi; urozmaicona leksyka,
– zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka,
– na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe.
5
3
1
IV. JĘZYK (maksymalnie 12 punktów)
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna, urozmaicona składnia, poprawne: słownictwo, frazeologia i fleksja,
12
– język w całej pracy komunikatywny, poprawne: składnia, słownictwo, frazeologia i fleksja,
9
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia,
6
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych,
3
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. 1
V. ZAPIS (maksymalnie 3 punkty)
– bezbłędna ortografia; poprawna interpunkcja (nieliczne błędy),
– poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja;
38
3
2
Zestaw I
POZIOM PODST
A WOWY
PODSTA
– poprawna ortografia (nieliczne błędy róŜnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo
róŜnych błędów).
1
0–4
VI. SZCZEGÓLNE WALORY PRACY
Temat 2.
Analizując fragmenty Przedwiośnia i Granicy, porównaj kreacje matek. Określ wzajemne relacje między
matką i dzieckiem, wykorzystując znajomość utworów.
Punktacja:
1. Wstępne rozpoznanie fragmentów, np.:
a. odmienność kreacji matek,
b. odmienność punktów widzenia zaprezentowanych we fragmentach: punkt widzenia matki,
punkt widzenia dziecka,
c. silne związki emocjonalne między bohaterami,
d. wprowadzenie mowy pozornie zaleŜnej,
e. umiejscowienie fragmentów w powieściach,
f. funkcje postaci matek w przywołanych utworach (bohaterki drugoplanowe).
0–4
Obraz matki i jej relacji z dzieckiem w Przedwiośniu Stefana śeromskiego
2. Wnioski z analizy fragmentu, np.:
a. bezgranicznie kochająca swoje dziecko,
b. martwiąca się o syna,
c. lekcewaŜona przez dziecko,
d. opiekuńcza, poświęcająca się dla syna,
e. bezradna wobec zbuntowanego dziecka,
f. wcześniej bierna, Ŝyjąca w cieniu męŜa,
g. zagubiona (odczuwająca lęk przed światem),
h. osamotniona,
i. zmęczona nadmiarem obowiązków,
j. zmuszona do przełamania bierności,
k. odczuwająca szczególną więź z dzieckiem,
l. odczuwająca Ŝal z powodu odrzucenia.
0–6
3. Wykorzystanie znajomości całej powieści, np.:
a. zachowanie dowodzące poświęcenia Barykowej, np. sposób zdobywania poŜywienia dla syna,
b. krytykowanie przez Cezarego poglądów matki na temat rewolucji,
c. przyczyny zmiany postawy bohatera wobec matki,
d. docenienie mądrości Ŝyciowej matki,
e. przykład opiekuńczości Cezarego wobec matki,
f. wpływ śmierci matki (zbezczeszczenia zwłok matki) na postawę Cezarego wobec rewolucji.
0–3
Obraz matki i jej relacji z dzieckiem w Granicy Zofii Nałkowskiej
4. Wnioski z analizy fragmentu, np.:
a. nieokazująca macierzyńskiej troski,
b. piękna,
c. egocentryczna (skupiona na sobie),
d. dbająca o wygląd, elegancka,
e. zachowująca dystans między sobą a córką,
f. okazująca negatywne emocje,
g. skupiająca uwagę na związkach z męŜczyznami,
h. uosobienie kobiecości.
0–6
39
POZIOM PODST
AWOWY
PODSTA
5. Wykorzystanie znajomości całej powieści, np.:
a. poczucie odrzucenia odczuwane przez ElŜbietę,
b. sprzeczne uczucia ElŜbiety wobec matki,
c. brak bliskości między matką i córką,
d. nieudane próby zacieśnienia więzi podejmowane przez ElŜbietę,
e. powierzchowność kontaktów matki i córki,
f. wpływ matki na Ŝycie ElŜbiety, np. stosunek do męŜa, porzucenie dziecka.
Zestaw I
0–3
6. Podsumowanie,
0–3
pełne, np.:
3
dostrzeŜenie róŜnic między zaprezentowanymi obrazami matek; wskazanie odmiennych punktów widzenia zaprezentowanych we fragmentach; określenie wpływu relacji z matką na osobowość dzieci i ich późniejsze losy,
częściowe, np.:
(2)
wskazanie róŜnic między obrazami matek,
(1)
wskazanie jednej istotnej róŜnicy między obrazami matek.
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 5 punktów)
5
– uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części,
3
– wskazująca na podjęcie próby porządkowania myśli, na ogół spójna.
1
III. STYL (maksymalnie 5 punktów)
– zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka,
– na ogół komunikatywny, dopuszczalne schematy językowe.
5
3
1
12
9
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo,
frazeologia,
6
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, leksykalnych (słownictwo i frazeologia), fleksyjnych,
3
– język w pracy komunikatywny mimo błędów fleksyjnych, licznych błędów składniowych, leksykalnych. 1
3
– poprawna ortografia (nieliczne błędy II stopnia); na ogół poprawna interpunkcja;
2
– poprawna ortografia (nieliczne błędy róŜnego stopnia); interpunkcja niezakłócająca komunikacji (mimo
róŜnych błędów).
1
40
0–4
Miejsce na naklejkę
z kodem szkoły
Zestaw I
dysleksja
EGZAMIN MATURALNY
Z JĘZYKA POLSKIEGO
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 180 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera odpowiednią liczbę stron.
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego
egzamin.
2. Rozwiązania zadań zamieść w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. UŜywaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie uŜywaj korektora, a błędne zapisy przekreśl.
5. Pamiętaj, Ŝe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. MoŜesz korzystać ze słownika poprawnej polszczyzny
i słownika ortograficznego.
7. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający.
Nie wpisuj Ŝadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.
8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL.
Zamaluj
pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL.
Błędne zaznaczenie otocz kółkiem
i zaznacz właściwe.
śyczymy powodzenia!
MAJ 2007
Wypełnia zdający
przed rozpoczęciem pracy
PESEL ZDAJĄCEGO
KOD ZDAJĄCEGO
Za rozwiązanie wszystkich zadań moŜna otrzymać łącznie 50 punktów
Część I – 10 punktów
Część II – 40 punktów
41
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
Przeczytaj uwaŜnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko
na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami – chyba Ŝe w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj
tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszona/y.
Dziennikarstwo – zawód
czy wyzwanie? (fragment)
Dziennikarze piszą, poniewaŜ nie mają nic do powiedzenia,
i mają coś do powiedzenia, poniewaŜ piszą.
(Karl Kraus, 1986)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Na pytanie zawarte w tytule poszukujemy odpowiedzi od dawna. W przeszłości była ona stosunkowo
prosta: dziennikarstwo pojmowano jako wyzwanie, któremu był w stanie sprostać jedynie odwaŜny, utalentowany i przebojowy człowiek. Dzisiaj, u progu XXI wieku zauwaŜamy, jak gwałtownie narasta zapotrzebowanie na profesjonalnie pojmowane specjalności medialne. Dotyczy to nie tylko specjalności czysto
dziennikarskich, ale sięga szerzej – do nowo powstałych „zawodów medialnych”1. Cyfrowe technologie
napotykają na rosnące wymagania odbiorców, którzy chcą otrzymać „coraz lepiej przykrojone informacje”,
łatwe w zrozumieniu i zastosowaniu. [...]
Dziennikarstwo – co naleŜy podkreślić – stało się waŜną formą komunikacji publicznej we współczesnym
społeczeństwie. Mass media – w obrębie których dziennikarstwo stanowi jeden z istotnych składników
systemu rozprowadzania informacji – stają się głównymi instytucjami w sferze publicznej, czyli w tej „dziedzinie Ŝycia społecznego, gdzie wymiana informacji i poglądów na sprawy będące przedmiotem wspólnych zainteresowań moŜe prowadzić do tworzenia opinii publicznej”2.
Czy media masowe stały się agendami społecznej zmiany i dziennikarze bezpośrednio włączeni są w ten
proces? Zwolennicy takiego podejścia twierdzą3, Ŝe współcześnie dziennikarze są propagatorami idei demokratycznych: doradzają ludziom, rządom, businessowi, wskazując na kierunki działań. Wyznawcy odmiennego poglądu, uznający media i dziennikarzy za agendy społecznego porządku4, zwracają uwagę na
fakt, Ŝe media masowe znacznie bardziej słuŜą stabilizowaniu systemu, w ramach którego funkcjonują,
wzmacniają istniejące wartości, społeczny porządek i ład niŜ wprowadzają zmianę. Zarówno w pierwszym,
jak i w drugim podejściu zwraca się uwagę na wspólny problem – a mianowicie na rosnące znaczenie
i wpływ dziennikarzy oraz mediów, z którymi są oni zawodowo związani. [...]
Mimo iŜ wymienione punkty widzenia na dziennikarstwo róŜnią się zasadniczo między sobą, to jednak
obydwa zawierają pewne podobieństwa. Nie tylko jest im wspólne uznanie dziennikarstwa i mediów za
waŜne instytucje społeczne, lecz takŜe zainteresowanie tym, jak dziennikarze „zdobywają władzę” lub
– mówiąc nieco inaczej – osiągają wpływ na władzę. Jest to o tyle waŜne, Ŝe media aspirują dziś do pozycji
nie tyle „czwartej”, ile pierwszej władzy.
Studia nad historią dziennikarstwa pozwalają wyjaśnić, jak doszło do tego, Ŝe zawód dziennikarza uzyskał
tak znaczącą pozycję i legitymację społeczną. Dziennikarze postrzegali samych siebie jako tych, którzy wpływają, a czasem wręcz kreują procesy społecznej zmiany, bądź jako tych, którzy wzmacniają procesy społecznej kontroli. Wymienione przejawy aktywności w obrębie dziennikarstwa występowały od początku
tworzenia się tej grupy zawodowej, aczkolwiek w początkach prasy dziennikarze postrzegani byli jako ludzie
jedynie opisujący działania rządów, wpływowych grup, struktur społecznych, nie zaś jako ci, którzy kwestionują istniejący porządek. Bardziej zatem utrzymywali ład społeczny niŜ zmierzali ku temu, by go zmieniać.
Wraz z nawarstwianiem się procesów społecznej zmiany i równolegle z rozwojem mediów znaczenie
dziennikarstwa w zakresie wpływu publicznego wzrastało i w dalszym ciągu wykazuje podobne tendencje.
Badania nad wyborem i prestiŜem róŜnych profesji wskazują na wzrost rangi zawodu dziennikarskiego oraz
– co dostrzegamy w ostatnich latach – wyraźny wzrost atrakcyjności nowych specjalności w zawodach
1
42
A. Hart (red.), Teaching the Media. International Perspective, New York 1998, zwł. rozdz. Media Education in the Global Village.
2
P. Dahlgren, Television and the Pub lic Sphere: Citizenship, Democracy and the Media, London 1995.
3
D. L. Protess i in., The Journalism of Outrage: Investigative Reporting and Agendabuilding in America, New York 1991.
4
G. Gerbner i in., Growing up with Television: The Cultivation Perspective, w: J. Bryant i D. Zillmann (red.), Media Effects: Advanses in Theory and Research, New York 1994.
Część I
7.
8.
9.
10.
11.
POZIOM ROZSZERZONY
medialnych: public relations5, zarządzania mediami, rzecznictwa prasowego, reklamy itp. Dziennikarze
postrzegani są współcześnie jako odrębna grupa zawodowa, posiadająca określoną (co nie znaczy stabilną)
legitymację społeczną, która jest przedmiotem nieustającego testu społecznego. Zabiegi o pozyskiwanie
legitymacji społecznej dla zawodów dziennikarskich wiąŜą się historycznie z rozwojem dziennikarstwa politycznego. Dziennikarze bowiem pierwsi zaczęli przedstawiać polityczne interpretacje, analizy oraz punkty
widzenia na waŜne sprawy społeczne, polityczne czy ekonomiczne; spod ich piór wychodziły komentarze
wyjaśniające rozgrywające się wydarzenia, fakty i procesy. W ten oto sposób zaczęli systematycznie legitymizować swoją działalność.
U progu XXI wieku dostrzegamy, Ŝe taka legitymizacja społeczna – i to w odniesieniu do jakiejkolwiek
grupy zawodowej – nie jest wartością stałą. Nieustannie przedstawiciele róŜnych zawodów zabiegają o utrzymanie bądź wzmocnienie posiadanej legitymacji, inne grupy natomiast legitymację tę tracą. Dziennikarze
znajdują się w centrum tego procesu. Raz tracą prestiŜ i uznanie, gdy stają się stronniczy (np. w sporach
i konfliktach politycznych), innym razem zyskują – jak w przypadku wojny w Jugosławii, zamykającej burzliwy wiek XX. Obywatele przede wszystkim zwracają się ku mediom i ufają dziennikarskim informacjom
oraz komentarzom w radiu, telewizji czy gazetach, a nie polegają na potocznie przekazywanych opiniach.[...]
A zatem – czym jest dzisiaj dziennikarstwo? Zawodem czy powołaniem, misją czy rzemiosłem? [...]
Charakter pracy dziennikarza czy osoby zawodowo powiązanej z mediami (np. rzecznika prasowego, specjalisty w zakresie public relations, marketingu, reklamy, kształtowania wizerunku polityka) wiąŜe się ze zdobywaniem i przetwarzaniem informacji; chodzi tu nie tylko o umiejętności wyłącznie techniczne, lecz takŜe
o intelektualne przygotowanie ułatwiające ocenę, wybór i sposób przedstawienia zebranych danych. I pod tym
kątem analizujemy współcześnie narastającą profesjonalizację zawodów medialnych, w tym takŜe zawodu
dziennikarza. Profesjonalizacja dziennikarstwa oznacza dzisiaj, Ŝe wykonywanie tego zawodu wymaga stosownego przygotowania. Nie wystarczy juŜ – jak często wspominają dziennikarze starszej generacji w Polsce
– „urodzić się dziennikarzem”. Trzeba jeszcze zdobyć określone quantum6 wiedzy i nieustannie ją poszerzać.
Szybki rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych powoduje, Ŝe zapotrzebowanie na profesjonalne kadry medialne będzie coraz bardziej wzrastało. I przygotowanie profesjonalne do pełnienia tych ról
zawodowych będzie niezbędnym warunkiem uczestnictwa ludzi związanych z mediami w procesie tworzenia się społeczeństwa informacyjnego.
Dziennikarze w swej pracy zawodowej wypełniają społeczne oczekiwania, są ustawicznie zorientowani na
potencjalnych odbiorców, którym pragną przekazać zdobyte informacje. A zatem zbierają dane, przetwarzają je
i czasem nimi manipulują. W przeszłości zapotrzebowania przeciętnego obywatela zaspokajało jego otoczenie.
Dokonywało się to najczęściej w postaci nieformalnych przekazów: „od ludzi do ludzi”. Ten tradycyjny przekaz
został współcześnie zastąpiony przez masowe, często zdepersonalizowane formy przekazywania informacji. [...]
Historia zawodu dziennikarskiego pokazuje, Ŝe proces zdobywania i przetwarzania informacji uległ współcześnie – w związku z powstaniem i dynamicznym rozwojem technologii informacyjnych – zasadniczej
zmianie. W początkowym okresie rozwoju prasy dziennikarze równocześnie zdobywali informacje, redagowali je, a często wręcz sami drukowali gazety. Z biegiem lat, w XIX stuleciu, praca techniczna i redakcyjna
w gazecie uległa rozdzieleniu. [...] Nowoczesny dziennikarz potrafi najpierw zdobyć, a następnie wyłowić
istotne informacje z powodzi wiadomości napływających nieustannie z globalnej wioski, umie nadać im
atrakcyjną oprawę wizualną, wie, jaki komentarz przyciągnie uwagę potencjalnego odbiorcy. Dopiero tak
„przyrządzony” i opakowany produkt sprzedaje właścicielowi stacji radiowej czy telewizyjnej bądź korporacyjnej gazecie. Tak dzieje się na całym świecie.
Teresa Sasińska-Klas, Dziennikarstwo – zawód czy wyzwanie?
w: Z. Bauer, E. Chudziński (red.), Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków 2000.
Zadanie 1. (1 pkt)
Poprzedzające tekst motto pełni przede wszystkim funkcję
A. świadomie wprowadzonej wskazówki.
B. podpowiedzi sugerującej sposób interpretacji tekstu.
C. oryginalnego, paradoksalnego wstępu.
D. prologu wprowadzającego podstawowe informacje.
5
public relations – osoby i grupy reprezentujące jakąś instytucję na zewnątrz i dbające o jej dobry wizerunek w Ŝyciu publicznym.
6
quantum – pewna ilość.
43
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
Zdanie 2. (1 pkt)
Nazwij styl, którym napisano tekst.
..............................................................................................................................................................................
Podaj trzy cechy stylu, uzasadniające odpowiedź.
1. ...........................................................................................................................................................................
2. ...........................................................................................................................................................................
3. ...........................................................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
W zdaniu kończącym akapit 10. pojawia się określenie: „zdepersonalizowane formy przekazywania informacji”. Podkreślony wyraz zastąp synonimem.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 4. (1 pkt)
W zakończeniu akapitu 3. autorka mówi o dwóch podejściach do dziennikarstwa. Sformułuj róŜnicę między nimi.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
„A zatem – czym jest dzisiaj dziennikarstwo? Zawodem czy powołaniem, misją czy rzemiosłem?” Odpowiedź
na pytanie uzasadnij dwoma wskazanymi w tekście argumentami.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 6. (1 pkt)
Na podstawie akapitów 10. i 11. wymień cechy społeczeństwa informacyjnego.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
44
Część I
POZIOM ROZSZERZONY
Zadanie 7. (1 pkt)
Wyjaśnij, dlaczego prestiŜ zawodu dziennikarza nie jest wartością stałą.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 8. (1 pkt)
Jaką funkcję w tekście pełnią pojawiające się w nim pytania?
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Zadanie 9. (1 pkt)
W akapicie 1. pojawia się wzmianka o „coraz lepiej przykrojonych informacjach”. WskaŜ akapit, w którym
proces „przykrawania informacji” został zilustrowany.
Akapit nr .................................
Zadanie 10. (1 pkt)
Wymień dwie wskazane przez autorkę tekstu róŜnice między dziennikarstwem dawnym a współczesnym.
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
45
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
Część II – pisanie własnego tekstu w związku z tekstem
literackim zamieszczonym w arkuszu
Wybierz temat i napisz wypracowanie nie krótsze niŜ dwie strony (około 250 słów).
Temat 1.
Dwa obrazy prowincji. Porównaj sposoby ich kreacji w podanych fragmentach Pani Bovary Gustawa
Flauberta i Republiki marzeń Brunona Schulza.
Gustaw Flaubert Pani Bovary
Yonville-Opactwo to spore osiedle nazwane tak od starego opactwa kapucynów, po którym zaginął nawet
ślad ruin. LeŜy ono o osiem mil od Rouen, między drogą do Abbeville a drogą do Beauvais.
Jesteśmy tu na pograniczu Normandii, Pikardii i Île-de-France, w kraju pozbawionym własnego oblicza,
gdzie język nie ma Ŝadnego akcentu, a pejzaŜ jest bez charakteru.
Do 1835 roku nie było Ŝadnej znośnej drogi do Yonville. Ale w tym okresie przeprowadzono drogę komunalną, która połączyła gościńce wiodące do Abbeville i do Amiens. Korzystają z niej czasem dyliŜanse
jadące z Rouen do Flandrii. Ale mimo tych nowych moŜliwości Yonville pozostało osiedlem martwym.
Zamiast podnieść uprawę roli, mieszkańcy jego upierają się przy pastwiskach, mimo Ŝe są one zupełnie
bezwartościowe, i leniwe miasteczko odsuwając się od pól ciąŜy ku rzece.
U stóp pagórka, za mostem, aleja wysadzana młodą osiczyną prowadzi wprost do pierwszych domków
miasteczka. Domki te, ogrodzone Ŝywopłotem, otaczają rozmaitego rodzaju zabudowania gospodarskie,
tłoczarnie, wozownie, destylarnie. Na otynkowanych ścianach, po których przebiegają ukośnie sczerniałe
belki, rozpięta bywa czasem mizerna grusza, a drzwi wejściowe mają u dołu małą obrotową furteczkę dla
ochrony przed kurczętami, które przychodzą na próg dziobać okruszyny czarnego chleba. Podwórza stają
się jednak coraz węŜsze, domy zbliŜają się do siebie, znikają Ŝywopłoty. Mija się kuźnię, a potem domek
kołodzieja.
Same hale, to znaczy szopa, pokryta dachówką i wsparta na dwudziestu słupach, zajmują prawie połowę
głównego placu Yonville. Merostwo w stylu greckiej świątyni, zbudowane według rysunku architekta z ParyŜa, tworzy naroŜnik sąsiadujący z domem aptekarza. [...]
Poza tym nie ma juŜ w Yonville nic do zobaczenia. Ulica (jedyna zresztą), długa na odległość wystrzału,
przy której stoi kilka sklepików, urywa się nagle na zakręcie. [...]
Od czasu wydarzeń, o których tu opowiemy, nic się w istocie nie zmieniło w Yonville. Na szczycie dzwonnicy obraca się blaszana, trójkolorowa chorągiewka, a nad sklepem galanteryjnym powiewają dwie perkalowe wstęgi. Embriony aptekarza, podobne do białej hubki, psują się coraz bardziej w zmętniałym spirytusie,
a nad wielką bramą wjazdową oberŜy wypłowiały od deszczu, stary złoty lew ukazuje przechodniom fryzowaną jak u pudla grzywę.
1857
Gustaw Flaubert, Pani Bovary, przeł. Aniela Micińska, Warszawa 1976.
46
Część II
POZIOM ROZSZERZONY
Bruno Schulz Republika marzeń
Tam gdzie mapa kraju staje się juŜ bardzo południowa, płowa od słońca, pociemniała i spalona od pogód
lata, jak gruszka dojrzała – tam leŜy ona, jak kot w słońcu – ta wybrana kraina, ta prowincja osobliwa, to
miasto jedyne na świecie. Daremnie mówić o tym profanom! Daremnie tłumaczyć, Ŝe tym długim falistym
językiem ziemi, którym dyszy ten kraj w skwarze lata, tym kanikularnym7 przylądkiem ku Południowi, tą
odnogą wsuniętą samotnie między smagłe węgierskie winnice – oddziela się ten partykularz8 od zespołu
krainy i idzie samopas, w pojedynkę, nie wypróbowaną drogą, próbuje na własną rękę być światem. Miasto
to i kraina zamknęły się w samowystarczalny mikrokosmos, zainstalowały się na własne ryzyko na samym
brzegu wieczności.
Ogródki przedmiejskie stoją jakby na krawędzi świata i patrzą poprzez parkany w nieskończoność anonimowej równiny. TuŜ za rogatkami mapa kraju staje się bezimienna i kosmiczna, jak Kanaan9. Nad tym skrawkiem ziemi wąskim i straconym otworzyło się raz jeszcze niebo głębsze i rozleglejsze niŜ gdzie indziej, niebo
ogromne jak kopuła, wielopiętrowe i chłonące, pełne niedokończonych fresków i improwizacyj, lecących
draperyj i gwałtownych wniebowstąpień.
Jak to wyrazić? Gdy inne miasta rozwinęły się w ekonomikę, wyrosły w cyfry statystyczne, w liczebność
– miasto nasze zstąpiło w esencjonalność. Tu nie dzieje się nic na darmo, nic nie zdarza się bez głębokiego
sensu i bez premedytacji. Tu zdarzenia nie są efemerycznym fantomem na powierzchni, tu mają one korzenie w głąb rzeczy i sięgają istoty.
Teraz na przykład podwórza toną w pokrzywach i chwastach, szopy i komórki krzywe i omszone zapadają
po pachy w ogromne łopuchy spiętrzone aŜ po okapy gontowych dachów. Miasto stoi pod znakiem zielska,
dzikiej, Ŝarliwej, fanatycznej wegetacji, wystrzelającej tanią i lichą zieleniną, trującą, zjadliwą i pasoŜytniczą.
To zielsko pali się zaŜegnięte słońcem, tchawki liści dyszą płonącym chlorofilem – armie pokrzyw, wybujałe
i Ŝarłoczne, poŜerają kultury kwiatowe, wdzierają się do ogrodów, zarastają przez noc tylne nie dozorowane
ściany domów i stodół, plenią się w rowach przydroŜnych. [...]
W te dni cóŜ robić, dokąd uciec od Ŝaru, od cięŜkiego snu, który wali się zmorą na piersi w gorącej
godzinie południa? W te dni, bywało, matka wynajmowała powóz i wyjeŜdŜaliśmy wszyscy stłoczeni w jego
czarnym pudle za miasto [...].
W tych dniach dalekich powzięliśmy po raz pierwszy z kolegami ową myśl niemoŜliwą i absurdalną, aŜeby
powędrować jeszcze dalej poza zdrojowisko, w kraj juŜ niczyj i boŜy, w pogranicze sporne i neutralne, gdzie
gubiły się rubieŜe państw, a róŜa wiatrów wirowała błędnie pod niebem wysokim i spiętrzonym. Tam chcieliśmy się oszańcować, uniezaleŜnić od dorosłych, wyjść poza obręb ich sfery, proklamować republikę młodych. [...] Miało to być Ŝycie pod znakiem poezji i przygody, nieustannych olśnień i zadziwień. [...]
Miała to być forteca opanowująca okolicę – na wpół twierdza, na wpół teatr, na wpół laboratorium wizyjne. Cała natura miała być wprzęgnięta w jego orbitę. Jak u Szekspira, teatr ten wybiegał w naturę, niczym
nie odgraniczony, wrastający w rzeczywistość, biorący w siebie impulsy i natchnienie z wszystkich Ŝywiołów, falujący z wielkimi przypływami i odpływami naturalnych obiegów. Tu miał być punkt węzłowy wszystkich procesów przebiegających wielkie ciało natury, tu miały wchodzić i wychodzić wszystkie wątki i fabuły,
jakie majaczyły się w jej wielkiej i mglistej duszy. Chcieliśmy, jak Don Kichot, wpuścić w nasze Ŝycie koryto
wszystkich historyj i romansów, otworzyć jego granice dla wszystkich intryg, zawikłań i perypetyj, jakie
zawiązują się w wielkiej atmosferze przelicytowującej się w fantastycznościach [...] – jesteśmy wszak wszyscy z natury marzycielami, braćmi spod znaku kielni, jesteśmy z natury budowniczymi...
1936
Bruno Schulz, Opowiadania. Wybór esejów i listów, BN 1998.
7
kanikuła (łac.) – u staroŜytnych Rzymian pora roku, w której Słońce znajduje się w gwiazdozbiorze Psa (od 22 czerwca do 23 sierpnia); okres największych upałów.
8
partykularz (łac.) – miejscowość lub kraina odcięta od świata, zapadły kąt.
9
Kanaan – biblijna kraina, w której mieszkał Jakub i jego ród.
47
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
Temat 2.
Obraz małej ojczyzny w początkowym fragmencie poematu Tomasza RóŜyckiego10 Dwanaście stacji.
Jaką rolę odgrywają w tym tekście nawiązania do Pana Tadeusza?
Tomasz RóŜycki Dwanaście stacji
Był marzec, bardzo ciemny i bardzo szalony, taki, jakie bywają
często w tej części Europy nad Odrą, w przedwcześnie poszarzałym mieście,
które nazywało się Opole, po niemiecku Oppeln.
To miasto, choroba moja! Prątek czarnej Ŝółci, smutny tumor11
Rozrastający się w duszy – jakŜe cię nienawidzę, miasto!
Zostawić cię, wyjechać, opuścić na zawsze! Namolny
koszmarze, potworze bez duszy, bez twarzy zarazku!
Zgiń, przepadnij, zły duchu, smogu marnych Ŝyczeń,
porzuconych planów, marzeń, przekleństwo kaŜdego ranka,
przepadnij na wieki! Ach, miasto – to miasto,
wszelkich mych uniesień świadek i mych zgryzot!
Miasto-Bohater, odznaczone po trzykroć Śląskim Orderem Błyskotliwości
i dwakroć Medalem Miasta Stu Banków i Jednej Księgarni!
Miasto o Wapiennym Licu, połoŜone w Kotlinie
Siedmiu Cementowni, gdzieś na granicy pomiędzy Durnym
oraz Polnym Śląskiem, na Śląsku zwanym czasami Podolskim,
z uwagi na duŜą liczbę ekspatriantów12, nad zaczarowaną,
gęstą rzeką o barwie sinobrunatnej, z pięknym rtęciowym poblaskiem
w te dni pogodne, nad spienioną rzeką, po której pływały
fantastyczne mazutowe figury, a detergentowe piany
opatulały przęsła mostów i oblepiały idących górą na spacer przechodniów;
nad niezgłębioną rzeką, zamieszkaną przez rzeczne potwory,
wodniki, rybole i zmutowane karpie.
Miasto rodzinne, otoczone przez doskonale urządzone lasy
z zasadzonymi równym szeregiem drzewami, salutującymi
juŜ z dala pędzącym trasą przelotową autokarom;
miasto okalane przez lasy papierkowe, naturalne ubikacje
setek wędrowców, miasto porosłe wapiennym kołnierzem,
zasypane popiołem, z pięknymi archaicznie spękanymi blokowiskami
piętrzącymi horyzont, ze staropolską hurtownią z falistej blachy,
ze śmiejącym się zgiełkiem plansz, reklam, szyldów, słupów, kabli,
ze swoim niewymuszonym błotem, ze swym krwiobiegiem autobusów,
taksówek, cięŜarówek, przesłonięte ołowiową mgłą,
pod spalinową tęczą co dzień wstające, Ŝywe, Ŝywe miasto.
Ach, jakŜe chciałbym ci powiedzieć: „śegnaj!”.
Właśnie w tym mieście, we wschodniej dzielnicy,
nieopodal torów kolejowych i trzech barów piwnych,
pośród kałuŜ i wielkich błotnych zagonów, stała kamienica,
do której dostęp był od trzech ulic trzema bramami,
a przy nich stróŜowały gromady pijaków i miejscowych meneli. [...]
Tam to właśnie, klucząc pośród kałuŜ, szedł nasz Bohater,
nie tak juŜ młody jak niegdyś, ale jeszcze chyŜy.
Wszedł zatem przez otwarte na ościeŜ drzwi klatki schodowej
i potem dalej, prosto do mieszkania na parterze.
10
48
Tomasz RóŜycki (ur. 1970) – współczesny poeta i tłumacz; w 2004 r. otrzymał Nagrodę Kościelskich za Dwanaście stacji.
11
tumor – nowotwór, guz.
12
ekspatriant – człowiek, który przymusowo lub dobrowolnie opuścił ojczyznę.
Część II
POZIOM ROZSZERZONY
Najpierw zapukał, tak, zapukał i odczekał chwilę,
ale nie słysząc Ŝadnej odpowiedzi, nacisnął klamkę.
[...] Nasz Bohater chodził po mieszkaniu z westchnieniem
Ŝałosnym, wciąŜ się rozglądając po róŜnych kątach i róŜnych pokojach
za panią domu. Ach, jakŜe wiele się łączyło wspomnień z tymi ścianami,
tego nie uniesie pióro Ŝadnego literata ni jego komputer tego nie zrozumie!
Oto słynny prastary fotel wielogarbny, na którym usiąść
było niewidzianą sztuką i który zrzucał zaraz niebacznych intruzów
niby nieokiełznany wielbłąd – tak spręŜyny w nim pracowały [...].
Oto i szuflada, w której chowane były najróŜniejsze sprzęty,
papiery, klucze, młotek i obcąŜki, drewniane linijki,
gumki od słoików, zakrętki, ołówki oraz niepojęte w istocie,
przeznaczeniu oraz pochodzeniu części czegoś większego.
[...] Oto na półkach postawione
CięŜkie księgi, które zawierały wszelkie tajemnice istnienia i Ŝycia,
w ciemnych, zdobionych bogato oprawach, zapisane szyfrem,
sekretnym pismem zwanym teŜ gotykiem. [...]
W drugim tomie księgi retuszowane zdjęcia,
opatrzone w dole kabalistycznym pismem, prezentowały niezwykle
okazałych przedstawicieli rasy białej, aryjskiej,
w najczystszym swym nordyckim wydaniu, o włosach w kolorze
słomy, oczach niebieskich albo bez koloru, z płcią swą przysłoniętą listkiem
figowym jakby od niechcenia, pręŜących się w pozycjach
greckich herosów z pierwszej olimpiady. Kobiety przy tym występowały
jako boginie z odsłoniętym biustem. Gimnastyczne pozycje,
przybrane z powagą, podkreślaną niezwykle dramatycznym wyrazem twarzy
i groźnym spojrzeniem, zdawały się więc być całkiem niemoŜliwe
do przyjęcia przez zwykłych śmiertelnych. Był tam groźny rozkrok,
był bieg dostojny, powaŜny;
było bohaterskie napinanie łuku oraz rzut oszczepem,
dyskiem, pchnięcie kulą; było sześć rodzajów morderczych przyklęków;
był w końcu mniej przystojny karkołomny przysiad,
któremu tragizmu jednak przydawała straszna mina herosa wyznająca grozę.
Z tejŜe księgi, pozostawionej w mieszkaniu przez wcześniejszych
jego lokatorów, państwa Petersów, przedstawicieli narodu germańskiego
Rzeszy Niemieckiej w wersji Tysiącletniej, nasz skromny Bohater
uczył się Ŝycia i szacunku dla jego objawów.
Stąd teŜ w nim się wzięła później wyjawiona trwoga
wobec gwałtownych wysiłków cielesnych, które wymagały
przynajmniej boskiej postaci i nieludzkiej odwagi, jak uczyła księga,
wobec czego wolał wybrać karierę intelektualną, nad wszystkie wysiłki
przedkładając poruszanie gałkami w momencie czytania [...].
Wreszcie wszedł do pokoju szczególniej znanego i przez to
teŜ jakby cichą mgłą owianego wspomnieniami z dzieciństwa.
Tam, cięŜko sapiąc, stanął tuŜ przy oknie, które wychodziło
na mały ogródek, spoczynek dla oka. Zanim jednak zdąŜył obejrzeć
jabłonkę, zobaczył na parapecie znajomą wystawę:
w pudełkach z tworzyw sztucznych, plastikowych miskach
i w wypełnionych ziemią głębokich doniczkach rosły małe trawki,
nad wyraz ostroŜnie kierując się ku światłu.
I tak w pojemniku po margarynie wyśmienitej do smarowania rosły
niepowstrzymanie olbrzymie pomidory, juŜ prawie gotowe do zmiany
miejsca zamieszkania, w kubku po jogurcie selery, pory i dalej boćwinka
w pudełku po śledziu i słonych rolmopsach, potem kwiatki: tulipan,
49
Zestaw I
POZIOM ROZSZERZONY
który się rozwinął i inne, mało znane, ale juŜ dojrzałe,
oczekujące na przesadzenie w inne okolice. Ta wiosna,
ten widok na roślinny mikrokosmos nagle napotkany we wnętrzu pokoju
zupełnie juŜ z naszego wędrowca zdjął zmęczenie
i przywrócił przyrodzoną mu wesołość oraz optymizm,
co się objawiały szczerymi wybuchami wilgotnego śmiechu.
Tak teŜ i teraz pewnie by się mogło zdarzyć, gdyby nasz Bohater
nagle nie zobaczył wreszcie pani domu, Babci, która właśnie z ganku
wracała do kuchni, niosąc pustą rynkę – tak tu nazywano
garnki oraz rondle – z której zrzuciła na schody resztki
pozostałe z obiadu, kartofle i stary gulasz dla kotów przybiegłych
na znajomy odgłos ze wszystkich okolicznych piwnic.
Nastąpiło witanie, niezwykle radosne [...].
Tomasz RóŜycki, Dwanaście stacji, Kraków 2004.
50
Część II
POZIOM ROZSZERZONY
WYPRACOWANIE
na temat nr .......................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
51
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
52
..............................................................................................................................................................................
Część II
POZIOM ROZSZERZONY
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
53
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
54
..............................................................................................................................................................................
Część II
POZIOM ROZSZERZONY
55
POZIOM ROZSZERZONY
56
Zestaw I
Zestaw I
POZIOM ROZSZERZONY
OCENIANIE ARKUSZA
POZIOM ROZSZERZONY
Dziennikarstwo – zawód czy wyzwanie?
Model zawiera przewidywane odpowiedzi. Odpowiedzi ucznia mogą przybierać róŜną formę językową, ale ich
sens musi być synonimiczny wobec modelu. Oceniając pracę ucznia, naleŜy stosować punktację z modelu.
Uwaga: za pełną odpowiedź przyznaje się maksymalną liczbę punktów, za niepełną – wskazaną w rubryce
„punkty cząstkowe”. Nie naleŜy przyznawać połówek punktów. Za brak odpowiedzi lub odpowiedź błędną
nie przyznaje się punktów.
Nr
zadania
Maksymalna
liczba punktów
Punkty
cząstkowe
1.
Poprzedzające tekst motto pełni przede wszystkim funkcję
A. świadomie wprowadzonej wskazówki.
B. podpowiedzi sugerującej sposób interpretacji tekstu.
C. oryginalnego, paradoksalnego wstępu.
D. prologu wprowadzającego podstawowe informacje.
C.
1
0
2.
Nazwij styl, którym napisano tekst.
Podaj trzy cechy stylu, uzasadniające odpowiedź.
Styl naukowy (popularnonaukowy).
Dowodzą tego np.:
– specjalistyczne słownictwo,
– zdania złoŜone,
– odwołania do źródeł (przypisy),
– logiczna konstrukcja tekstu.
1
0
3.
W zdaniu kończącym akapit 10. pojawia się określenie: „zdepersonalizowane formy przekazywania informacji”. Podkreślony wyraz zastąp synonimem.
np.:
– bezosobowe,
– anonimowe,
– odczłowieczone.
1
0
4.
W zakończeniu akapitu 3. autorka mówi o dwóch podejściach do
dziennikarstwa. Sformułuj róŜnicę między nimi.
np.:
Jedno polega na tym, Ŝe dziennikarze mogą przyczyniać się do
przemian i wytyczać ich kierunki. Istotą drugiego jest utrzymywanie istniejącego porządku społecznego (stanu rzeczy).
1
0
5.
„A zatem czym jest dzisiaj dziennikarstwo? Zawodem czy powołaniem, misją czy rzemiosłem?” Odpowiedź na pytanie uzasadnij
dwoma wskazanymi w tekście argumentami.
np.:
Autorka jest zdania, Ŝe dzisiaj dziennikarstwo jest zawodem,
poniewaŜ wymaga właściwego przygotowania, czyli posiadania
pewnej wiedzy i ciągłego jej poszerzania oraz profesjonalizmu.
1
0
6.
Na podstawie akapitów 10. i 11. wymień cechy społeczeństwa
informacyjnego.
1
(za co najmniej
dwie cechy)
0
57
Zestaw I
POZIOM ROZSZERZONY
Nr
zadania
Maksymalna
liczba punktów
Punkty
cząstkowe
np.:
– odchodzenie od uzyskiwania informacji „z ust do ust”,
– zaufanie do informacji podawanych przez media,
– wyobraŜenie świata zgodne z subiektywnie przykrojoną informacją,
– postrzeganie informacji jako towaru (czegoś, czym się handluje).
7.
Wyjaśnij, dlaczego prestiŜ zawodu dziennikarza nie jest wartością stałą.
np.:
PoniewaŜ dziennikarze w zaleŜności od podejmowanych działań
i przyjmowanych postaw mogą zyskiwać lub tracić zaufanie społeczne (ich działania społeczeństwo moŜe oceniać jako dla siebie
dobre lub niekorzystne).
1
0
8.
Jaką funkcję w tekście pełnią pojawiające się w nim pytania?
np.:
Funkcję stylistyczną (ekspresywną, impresywną) oraz kompozycyjną.
1
0
9.
W akapicie 1. pojawia się wzmianka o „coraz lepiej przykrojonych informacjach”. WskaŜ akapit, w którym proces „przykrawania informacji” został zilustrowany.
Akapit 11.
1
0
10.
Wymień dwie wskazane przez autorkę tekstu róŜnice między dziennikarstwem dawnym a współczesnym.
np.:
W dawnym dziennikarstwie liczyły się:
– talent,
– osobiste zdobywanie informacji i publikowanie ich w swojej
gazecie,
– opisywanie rzeczywistości,
– utrzymywanie ładu społecznego.
W dzisiejszym dziennikarstwie liczą się:
– profesjonalne przygotowanie,
– uczynienie z informacji produktu dostosowanego do oczekiwań odbiorców,
– kształtowanie rzeczywistości,
– dąŜenie do zmian.
1
0
Razem
58
10
Zestaw I
POZIOM ROZSZERZONY
Temat 1.
Dwa obrazy prowincji. Porównaj sposoby ich kreacji w podanych fragmentach Pani Bovary Gustawa
Flauberta i Republiki marzeń Brunona Schulza.
Punktacja:
1. Obraz prowincji w Pani Bovary, np.:
0–5
a. miejsce banalne, pozbawione cech wyróŜniających,
b. nuda prowincji,
c. marazm mieszkańców, niechęć wobec zmian,
d. budynki typowe dla małego miasteczka,
e. tandetny wystrój miasta (estetyczne sprzeczności, np. „wypłowiały […] stary złoty lew ukazuje […] fryzowaną jak u pudla grzywę”),
f. ciasnota zabudowań,
g. miejsce stworzone przez ludzi (podporządkowanie natury człowiekowi).
2. Sposoby kreowania obrazu prowincji przez Flauberta, np.:
a. konwencja realizmu,
b. opis bogaty w szczegóły, np. dokładne umiejscowienie opisywanego osiedla,
c. bogactwo epitetów,
d. narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący,
e. negatywny stosunek narratora do przedstawianego miejsca,
f. obecność słownictwa jednoznacznie wartościującego, np. „bezwartościowe”, „mizerna”,
g. wyeksponowanie motywu martwoty, przemijania,
h. narracja kronikarska (zdania oznajmujące, wyliczenia).
0–6
3. Obraz prowincji w Republice marzeń, np.:
0–5
a. przestrzeń niezwykła, osobliwa,
b. miejsce niezaleŜne, Ŝyjące własnym rytmem,
c. głęboki sens i celowość tutejszego Ŝycia („esencjonalność” Ŝycia przeciwstawiona temu, co moŜna policzyć i zmierzyć, „ekonomice”),
d. przestrzeń współistnienia człowieka i przyrody,
e. dynamika świata przyrody,
f. przestrzeń dająca poczucie wolności,
g. miejsce rozbudzające wyobraźnię (inspirujące do działań twórczych).
4. Sposoby kreowania obrazu prowincji przez Schulza, np.:
a. konwencja wspomnienia (powrót do dzieciństwa),
b. odejście od realizmu,
c. konwencja oniryczna,
d. narrator pierwszosobowy, subiektywny,
e. sakralizacja prowincji (nawiązania do Biblii),
f. mitologizacja rzeczywistości (brak nazw własnych),
g. hiperbolizacja obrazu,
h. nawiązania do literatury (do postaci Don Kichota, do Szekspira),
i. poetyzacja języka,
j. składnia wyraŜająca emocje (wykrzyknienia, zdania pytające),
k. paralelizmy składniowe nadające prozie rytmiczność,
l. metafory i porównania słuŜące uplastycznieniu wizji.
0–6
5. Znajomość i umiejętne stosowanie terminologii teoretycznoliterackiej.
0–1
6. Podsumowanie,
0–3
pełne, np.:
3
dostrzeŜenie róŜnic w ocenie prowincji i porównanie sposobów kreowania obrazów w przywołanych fragmentach (naleŜy uwzględnić konwencję, narrację, dobór środków językowych),
częściowe, np.:
(2)
wskazanie róŜnic między przedstawionymi obrazami prowincji,
(1)
wskazanie róŜnicy między obrazami prowincji lub sposobami ich kreowania.
59
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 2 punkty)
2
– uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części.
1
III. STYL (maksymalnie 2 punkty)
– zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka.
2
1
8
6
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo
i frazeologia,
4
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych.
2
– poprawna ortografia (nieliczne błędy róŜnego stopnia); na ogół poprawna interpunkcja.
2
1
0–4
Temat 2.
Obraz małej ojczyzny w początkowym fragmencie poematu Tomasza RóŜyckiego Dwanaście stacji. Jaką
rolę odgrywają w tym tekście nawiązania do Pana Tadeusza?
Punktacja:
60
1. Wyjaśnienie znaczenia wyraŜenia mała ojczyzna, np.:
a. miejsce, z którym jest się związanym, mniejsze niŜ kraj,
b. strony rodzinne.
0–1
2. Miejsce akcji, np.:
a. Opole,
b. utracona mała ojczyzna Niemców,
c. miejsce osiedlenia Polaków, którzy musieli opuścić swą małą ojczyznę na Kresach.
0–2
3. Obraz małej ojczyzny, np.:
a. mała ojczyzna zarówno narratora, jak i bohatera,
b. miejsce mające wpływ na to, jaki jest bohater,
0–5
Zestaw I
POZIOM ROZSZERZONY
c. miejsce wywołujące negatywne uczucia narratora,
d. miejsce na swój sposób fascynujące narratora,
e. zdegradowane środowisko naturalne,
f. tandetność dziedzictwa powojennej rzeczywistości (np. blokowiska, hurtownia z blachy falistej),
g. elementy charakterystyczne dla współczesnej cywilizacji (np. duŜo banków, natrętne reklamy, hałas związany z ruchem ulicznym),
h. eksponowanie obrazów brzydoty i zniszczenia.
4. Sposoby kreowania tego obrazu, np.:
0–3
a. ironia,
b. elementy groteski,
c. wskazanie środków słuŜących ironii i grotesce (np. hiperbole, kontrast, oksymorony, łączenie elementów
róŜnych stylów, neologizmy, zabawy nazwami własnymi),
d. środki językowe, wyrazy, sformułowania oddające emocje narratora, np. „nienawidzę”, „koszmarze”, „potworze bez duszy”,
e. słownictwo medyczne i jego rola.
5. Nawiązania do Pana Tadeusza, np.:
0–7
a. gatunek literacki (poemat),
b. tytuł (nawiązanie do dwunastu ksiąg Pana Tadeusza),
c. rozpoczynająca tekst inwokacja (odmienna wymowa tego fragmentu: miasto nazwane chorobą, w tekście Mickiewicza ojczyzna porównana do zdrowia),
d. narrator zarówno w pierwszej, jak i w trzeciej osobie,
e. drobiazgowe opisy,
f. ukazana sytuacja (powrót do krainy dzieciństwa),
g. odmienny obraz domu rodzinnego (zniszczona kamienica zamiast szlacheckiego dworu),
h. odwrócenie motywu arkadyjskiego (zdegradowany pejzaŜ miejski zamiast wyidealizowanego obrazu przyrody),
i. odmienne ujęcie motywu utraconej ojczyzny (u RóŜyckiego – pragnienie opuszczenia miasta za wszelką
cenę, u Mickiewicza – tęsknota za miejscem, do którego nie moŜna powrócić),
j. kontrast między obrazami domowego wnętrza (u RóŜyckiego – zniszczone meble, pamiątki po Niemcach,
u Mickiewicza – dostatni dwór szlachecki, portrety bohaterów narodowych, zegar wygrywający melodię
Mazurka Dąbrowskiego),
k. odmienne obrazy ogrodu (u RóŜyckiego – parapet zastawiony roślinami „w pudełkach z tworzyw sztucznych, w plastikowych miskach”, w tekście Mickiewicza – opis donic z ziołami i uporządkowanego ogródka
Zosi),
l. demonizacja miasta (np. „zły duchu”, „przekleństwo kaŜdego ranka”), podczas gdy w tekście Mickiewicza
świat jest pod opieką BoŜą (apostrofa do Matki Boskiej, sprawującej opiekę nad mieszkańcami),
m. kontrastowo róŜne postacie, np. bohater to unikający wysiłku fizycznego miłośnik ksiąŜek, w tekście Mickiewicza Tadeusz to zwinny młodzieniec nielubiący ksiąŜek, zamiast Zosi u RóŜyckiego pojawia się Babcia.
6. Rola nawiązań do Pana Tadeusza, np.:
a. sytuują utwór RóŜyckiego w tradycji literackiej,
b. wpływają na sposób przedstawienia rzeczywistości,
c. pozwalają widzieć poemat RóŜyckiego jako głos w dyskusji na temat tradycji,
d. sprawiają, Ŝe poemat Dwanaście stacji ma charakter ironiczny,
e. dzięki nim wyraźniejsza staje się zawarta w utworze ocena dzisiejszej rzeczywistości,
f. pozwalają RóŜyckiemu wykreować w tekście prywatny mit.
0–4
7. Znajomość i umiejętne stosowanie terminologii teoretycznoliterackiej.
0–1
8. Podsumowanie,
0–3
pełne, np.:
3
dostrzeŜenie, Ŝe zarówno obraz małej ojczyzny w utworze, jak i postawa autora wobec niej są niejednoznaczne; zauwaŜenie związku takiego ujęcia z kwestią dziedzictwa kulturowego; interpretacja tych problemów w odpowiednich kontekstach,
częściowe, np.:
(2)
dostrzeŜenie, Ŝe zarówno obraz małej ojczyzny w utworze, jak i postawa autora wobec niej są niejednoznaczne; zauwaŜenie związku takiego obrazu z kwestią dziedzictwa kulturowego,
(1)
refleksja dotycząca tego, Ŝe obraz małej ojczyzny w początkowym fragmencie poematu Dwanaście stacji
jest inny niŜ w Panu Tadeuszu.
61
POZIOM ROZSZERZONY
Zestaw I
II. KOMPOZYCJA (maksymalnie 2 punkty)
2
– uporządkowana wobec przyjętego kryterium, spójna; graficzne wyodrębnienie głównych części.
1
III. STYL (maksymalnie 2 punkty)
– zgodny z zastosowaną formą wypowiedzi, na ogół jasny; wystarczająca leksyka.
2
1
8
6
– język w całej pracy komunikatywny, poprawna fleksja, w większości poprawne: składnia, słownictwo
i frazeologia,
4
– język w pracy komunikatywny mimo błędów składniowych, słownikowych, frazeologicznych i fleksyjnych.
2
– poprawna ortografia (nieliczne błędy róŜnego stopnia); na ogół poprawna interpunkcja.
2
1
62
0–4

Polski, 2008, ark.1

Transkrypt

Podobne dokumenty

Mateuszek, Elvira Lindo

Przemoc wirtualna

Próbna, rozszerzony Odp

Zadania sprawdzające rozumienie tekstu Chrześcijański dom

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA POLSKIEGO

I Ćwiczenia - liczebnik porządkowe

Tytuł: Puls Biznesu - Teleinformatyka Data: 29.10.2007 Jak będzie

Matecznikowa Otwarta Szafa