D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Zamościu

Sygn. akt II Ka 651/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 września 2014 r.
Sąd Okręgowy w Zamościu II Wydział Karny w składzie :
Przewodniczący: SSO Urszula Zwolak (spr.)
Sędziowie: SO Lesław Dąbrowski
SO Przemysław Szyszka
Protokolant: stażysta Dorota Wybacz
przy udziale Prokuratora Prok. Okręg. Marka Sowy
po rozpoznaniu w dniu 23 września 2014 roku
sprawy P. P.
oskarżonego z art.291§1 kk i art.272 kk
na skutek apelacji, wniesionej przez prokuratora
od wyroku Sądu Rejonowego w Zamościu
z dnia 20 maja 2014 r. sygn. akt II K 101/13
I. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżonego P. P. uniewinnia od popełnienia czynu I (pierwszego)
zarzucanego mu aktem oskarżenia ;
II. w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy ;
III. wydatkami za postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.
/-/ Na oryginale właściwe podpisy.
Sygn. akt IIKa 651/14
UZASADNIENIE
Uzasadnienie faktyczne:
Prokurator oskarżył P. P. o to, że:
I. w dniu 6 maja 2009 roku w Z. woj. (...) nabył od P. H. za kwotę 2500 zł pojazd marki P. (...) o nr rej. (...) wiedząc,
że samochód pochodzi z czynu zabronionego polegającego na przerobieniu jego oznaczeń identyfikacyjnych
tj. o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
II. w dniu 7 maja 2009 roku w Z. woj. (...) od urzędnika Urzędu Miasta w Z. Wydziału Komunikacji, (...) i (...)
wyłudził poświadczenie nieprawdy w dowodzie rejestracyjnym pojazdu marki P. (...) w ten sposób, że wprowadził go
w błąd co do autentyczności oznaczeń identyfikacyjnych wskazanego pojazdu, czym spowodował wydanie pozwolenia
czasowego nr (...) na ten pojazd
tj. o czyn z art. 272 k.k..
Sąd Rejonowy w Zamościu wyrokiem z dnia 20 maja 2014 roku wydanym w sprawie IIK 101/13:
I. na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. postępowanie karne przeciwko oskarżonemu P. P. o czyn
z pkt I. aktu oskarżenia umorzył wobec znikomego stopnia jego społecznej szkodliwości;
II. na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. postępowanie karne przeciwko oskarżonemu P. P. o czyn
z pkt II. aktu oskarżenia umorzył wobec znikomego stopnia jego społecznej szkodliwości;
III. ustalił, że koszty procesu ponosi Skarb Państwa.
Prokurator Rejonowy w Hrubieszowie, który popierał akt oskarżenia przed Sądem Rejonowy w Zamościu, wywiódł w
tej sprawie apelację od powyżej przedstawionego wyroku. Na podstawie art. 425 § 1 i 2 k.p.k. i art. 444 k.p.k. prokurator
zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego P. P..
Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. skarżący zarzucił wyrokowi:
błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na nieprawidłowej ocenie dokonanej
przez Sąd w zakresie społecznej szkodliwości czynów, zamiaru sprawcy, wagi naruszonych dóbr prawnie chronionych
w postaci wiarygodności dokumentów oraz prawidłowego i zgodnego z prawem obrotu samochodami, winy
oskarżonego, a także okoliczności popełnienia zarzucanych mu występków, co skutkowało niezasadnym umorzeniem
postępowania karnego wobec P. P. wobec znikomego stopnia ich szkodliwości, a tym samym miało wpływ na treść
orzeczenia.
Podnosząc powyższe, skarżący na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy P. P. Sądowi Rejonowemu w Zamościu do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie prawne:
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja prokuratora jest niezasadna i nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż jej zarzut jest chybiony, a wniosek
apelacyjny nie znajduje oparcia ani w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, ani w analizie przebiegu
procesu i treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Mimo tego, że apelacja została uznana za nietrafną, wyrok
należało częściowo zmienić na korzyść oskarżonego z poniżej podanych przyczyn. Rozstrzygnięcie takie jest możliwe
na podstawie art. 434 § 2 k.p.k..
Autor apelacji, mimo, iż podnosi zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia,
nie kwestionuje zakresu przeprowadzonego postępowania dowodowego, tj. zgromadzonych dowodów, bowiem błędu
w ustaleniach faktycznych dopatruje się w nieprawidłowej ocenie dokonanej przez Sąd w zakresie społecznej
szkodliwości czynów zarzucanych oskarżonemu. Należy więc zasadnie przyjąć, iż zgromadzony materiał dowodowy w
sprawie jest pełny i nie wymaga uzupełniania, co jednocześnie daje podstawę na mocy art. 437 § 2 k.p.k. do dokonania
przez Sąd Okręgowy zmian z zaskarżonym wyroku i orzeczenia odmiennie co do istoty sprawy.
Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy przedstawia w sposób wyczerpujący zachowania oskarżonego uznane
przez Sąd I instancji za czyny zabronione, które jednak ze względu na ich znikomą społeczną szkodliwość nie zostały
uznane za przestępstwa. Co do czynu I nie można się zgodzić z takim wnioskiem, bowiem zachowanie oskarżonego
ujęte w opisie tego czynu (zarzutu) nie wypełnia znamion wskazanego przepisu ustawy, a mianowicie art. 291 § 1 k.k..
Jak trafnie zauważa Sąd Najwyższy:
Przestępstwo paserstwa ma charakter wtórny. Aby doszło do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 291
k.k. zrealizowanie jednej ze wskazanych w tym przepisie czynności sprawczych musi nastąpić po dokonaniu
czynu zabronionego w stosunku do rzeczy stanowiącej przedmiot działania sprawcy paserstwa i bez uprzedniego
porozumienia. Paserstwo jest bowiem swoistą formą pomocy udzielonej osobie, która uzyskała rzecz "za pomocą czynu
zabronionego", realizowaną po dokonaniu owego czynu, identyczne działania podjęte w realizacji porozumienia ze
sprawcą będą podlegały ocenie w płaszczyźnie współsprawstwa lub pomocnictwa. (wyrok SN z dnia 27 czerwca 2007
r., IIIKK 9/07, opubl. LEX nr 310241).
Przepis art. 291 § 1 k.k. penalizuje zachowanie polegające na tym, że:
„kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub
pomaga do jej ukrycia” podlega określonej w tym przepisie karze.
Podstawowym znamieniem czynu paserstwa jest więc uzyskanie rzeczy za pomocą czynu zabronionego. Wynika
z tego, że należy rozróżnić pojęcia: "rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego" i "rzecz pochodząca z czynu
zabronionego". Pojęcia te nie są synonimami i do przyjęcia istnienia znamion przestępstwa paserstwa należy ustalić, iż
samochód, który oskarżony P. P. nabył, był rzeczą uzyskaną za pomocą czynu zabronionego, a nie rzeczą „pochodzącą
z czynu zabronionego”. Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie wyrok SN z dnia 22 czerwca 2010 r., IIIKK 29/10
(opubl. OSNwSK 2010/1/1249):
1. Nie jest synonimem pojęcia "rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego" fraza "rzecz pochodząca z czynu
zabronionego". Ta ostatnia formuła obejmuje również rzecz przetworzoną, to jest taką, której nadano tylko specyficzne
cechy, ale sama ta rzecz nie została uzyskana za pomocą czynu zabronionego.
2. Uzyskanie rzeczy za pomocą czynu zabronionego, nie obejmuje ich przestępczego przetworzenia.
Przechodząc na grunt ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie i biorąc pod uwagę powyżej
przedstawioną analizę prawną, zachowanie przypisane oskarżonemu P. P. nie wypełnia znamion występku z art. 291 §
1 k.k.. Sąd Rejonowy bowiem, w sposób niekwestionowany przez strony, a szczególnie prokuratora ustalił, iż oskarżony
uzgodnił z mechanikiem przeprowadzającym przerobienie jego samochodu, sposób tych zabiegów technicznych.
Dokonanie niezbędnych przeróbek, według wiedzy i umiejętności mechanika, wymagało wmontowania do samochodu
sprowadzonego z Wielkiej Brytanii, stanowiącego własność oskarżonego, części samochodowych, które mechanik
nabył wraz z całym, uszkodzonym samochodem o nr rej. (...). Nabycie uszkodzonego samochodu przez mechanika
P. H. jest prawnie dopuszczalne i stosowane przy różnego rodzaju naprawach samochodów (właściciele aut często
nabywają używane części samochodowe w celu zastąpienia nimi części uszkodzonych). Dostosowanie samochodu
stanowiącego własność oskarżonego do wymogów pozwalających na jego zarejestrowanie na terenie RP, w rezultacie
sprowadziło się do „przełożenia” do jego samochodu, części pojazdu zakupionego przez mechanika, a dokładnie ściany
grodziowej z podszybiem. Ponieważ ściana grodziowa wraz z podszybiem wmontowana do samochodu oskarżonego
nosiła indywidualne oznaczenie numerem VIN, została pomiędzy oskarżonym a mechanikiem P. H. zawarta w dniu
6 maja 2009 roku, umowa kupna sprzedaży samochodu o nr rej. (...), który mechanik zakupił wcześniej na własne
nazwisko. Zawarcie tego rodzaju umowy było niezbędne, ze względu na indywidualne oznaczenie wmontowanej
części samochodowej, które to oznakowanie jest istotne dla zarejestrowania pojazdu posiadającego taką część. Gdyby
przykładowo, wymiana dotyczyła każdej innej części samochodu nie oznaczanej numerami identyfikującymi tą część,
to umowa nie byłaby konieczna, zaś jej „zakup” od mechanika ujęty został by w końcowym rozliczeniu naprawy (przy
wystawianiu faktury lub paragonu). Należy zauważyć, iż umowa kupna-sprzedaży samochodu o nr rej. (...) dotyczyła
wyłącznie tego samochodu (a dokładnie części z niego wymontowanych), gdyż poza ścianą grodziową z podszybiem,
pozostała część samochodu stanowiła już wcześniej własność P. P., nie mógł więc on ponownie umową z 6 maja 2009
roku kupić własnego samochodu. Tak więc przed podpisaniem umowy z dnia 6 maja 2009 roku w odniesieniu do
któregokolwiek samochodu (P. sprowadzonego z Wielkiej Brytanii i P. o nr VIN: (...)) nie został zidentyfikowany
żaden czyn zabroniony, za pomocą którego pojazdy te zostały uzyskane i nie można oskarżonemu P. P. przypisać w
szczególności popełnienia występku z art. 291 § 1 k.k..
Dla przypisania przestępstwa z art. 291 § 1 k.k. niezbędne jest ustalenie znamion czynu określonego w ustawie karnej,
za pomocą którego uzyskana rzecz była następnie przedmiotem nabycia, pomocy do zbycia lub pomocy do jej ukrycia
w takim celu. (wyrok SA w Lublinie z dnia 16 maja 2013 r., IIAKa 298/12, opubl. LEX nr 1324731).
Mając na uwadze powyższe ustalenia i wywody prawne, uznając iż oskarżony nie dopuścił się popełnienia zarzucanego
mu czynu, Sąd Okręgowy czuje się zwolniony z przeprowadzania dalszej analizy okoliczności i przesłanek związanych
z czynem zarzuconym oskarżonemu w punkcie I, w tym z zakresu rodzaju winy, stopnia społecznej szkodliwości itp..
Wszystkie te powyższe ustalenia i ich analiza prawna, dały Sądowi Okręgowemu podstawę do odmiennego orzeczenia
co do istoty, poprzez zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie czynu I zarzucanego oskarżonemu i uniewinnienie go
od popełnienia tego czynu.
Mimo, że brak jest przesłanek przypisania oskarżonemu popełnienia występku z art. 291 § 1 k.k. co do czynu
zarzucanego mu w punkcie I aktu oskarżenia, to wszechstronna analiza okoliczności tego zachowania oskarżonego
prowadzi do wniosku, że nie było ono prawnie obojętne. Podkreślić należy jeszcze raz, że czyn ten nie jest paserstwem
z art. 291 § 1 k.k. z braku wypełnienia znamion tego występku, można go jednak oceniać w kategorii niekaralnego
przygotowania do popełnienia czynu z art. 272 k.k., gdyż zawarcie umowy kupna-sprzedaży samochodu wcześniej
zarejestrowanego na terenie Polski, a takim był samochód o nr rej. (...), którego nr VIN widniał na podszybiu,
dał możliwość oskarżonemu łatwiejszego zarejestrowania samochodu z pominięciem problemów wynikających z
występowania w nim części o różnych oznaczeniach VIN. Rejestracja pojazdu, jakim po przeróbkach stał się samochód
sprowadzony przez oskarżonego z Wielkiej Brytanii, łączyłaby się z koniecznością wskazania różnych numerów VIN,
składania odpowiednich dokumentów zakupu i opłacenia wszelkiego rodzaju opłat wymaganych przepisami art. 71 i
nast. Prawa o ruchu drogowym, zaś przedstawienie do rejestracji samochodu jako wcześniej rejestrowanego w Polsce
(o nr rej. (...)) całą procedurę uprościło. Podpisanie umowy kupna-sprzedaży samochodu o nr rej. (...) może być
traktowane jako niekaralne przygotowanie (art. 16 § 2 k.k. – przygotowanie jest karalne tylko wtedy gdy ustawa tak
stanowi), ale jedynie wtedy, gdy możliwym będzie ustalenie po stronie oskarżonego zamiaru ominięcia trudności
w przeprowadzeniu prawidłowej rejestracji pojazdu poprzez wykazywanie, iż jest to pojazd wcześniej rejestrowany
na terenie RP. Ponieważ jednak art. 272 k.k. nie przewiduje karalności przygotowania do tego przestępstwa, dalsze
dywagacje na ten temat są w niniejszej sprawie zbędne.
Wszystkie powyżej przedstawione analizy i oceny doprowadziły do zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie czynu z
pkt I i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia czynu z art. 291 § 1 k.k., wobec nie stwierdzenia wypełnienia przez
niego znamion tego występku, ani jakiegokolwiek innego przestępstwa penalizowanego przepisem ustawy karnej.
Przechodząc do zarzutu apelacji odnoszącej się do czynu II zarzucanego oskarżonemu, należy stwierdzić, że i w tym
przypadku zarzut apelacji jest chybiony. Sąd Rejonowy w obszernym w tej części pisemnym uzasadnieniu wyroku,
przedstawił przesłanki i fakty, jakimi się kierował uznając, iż czyn oskarżonego nie stanowi przestępstwa bowiem
jego społeczna szkodliwość jest znikoma. Sąd Rejonowy dokonał kompleksowej oceny wszystkich relewantnych
przesłanek wymienionych w przepisie art. 115 § 2 k.k. pozwalających na prawidłową ocenę społecznej szkodliwości
czynu oskarżonego, wobec czego ocena jest przekonywująca i Sąd Okręgowy ją podziela.
Ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania powinna być oceną całościową, uwzględniającą
okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k., nie zaś sumą, czy pochodną ocen cząstkowych takiej czy innej "ujemności"
tkwiącej w poszczególnych okolicznościach i dlatego też, jeżeli w art. 1 § 2 k.k. mówi się o znikomej społecznej
szkodliwości czynu, to wymóg znikomości dotyczy społecznej szkodliwości ocenianej kompleksowo, nie zaś jej
poszczególnych faktorów. (wyrok SN z dnia 10 lutego 2009 r., WA 1/09, opubl. OSNwSK 2009/1/343).
Zdaniem Sądu Okręgowego w zakresie kompetencji Sądu Rejonowego leży przede wszystkim dokonywanie oceny
społecznej szkodliwości czynów będących przedmiotem oceny w procesie karnym, bowiem jedynie stwierdzenie,
że czyn sprawcy będący przedmiotem osądu jest społecznie szkodliwy w stopniu przekraczającym znikomość,
pozwala na skazanie sprawcy i daje podstawę wymierzania mu kar. W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo
i przekonywująco swoje stanowisko w zakresie oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu II zarzuconego
oskarżonemu przedstawił, oparł się na całokształcie zaistniałych w sprawie okoliczności i faktów wobec tego apelację
należy uznać za polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu. Nie każdy czyn i nie każde zachowanie człowieka, nawet
przekraczające normy prawa musi spotykać się z represją karną, bowiem przepis art. 1 § 2 k.k. daje Sądowi z jednej
strony możliwość, a z drugiej obowiązek oceny tych zachowań w perspektywie ich społecznej szkodliwości. Mając na
uwadze powyższe, Sąd Okręgowy apelacji nie uwzględnił i utrzymał w mocy wyrok w zakresie czynu II.
Analiza przebiegu procesu, treści wyroku i jego uzasadnienia w pryzmacie przepisów art. 439 k.p.k. i art. 440
k.p.k. nie doprowadziły do konieczności dalszych korekt odwoławczych wyroku, a wobec nie stwierdzenia uchybień
uwzględnianych z urzędu, Sąd Okręgowy w pozostałym zakresie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.
Orzeczenie o ponoszeniu wydatków postępowania odwoławczego przez Skarb Państwa zostało oparte na treści art.
636 § 1 k.p.k.
/-/ Na oryginale właściwe podpisy.