Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych

Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych
ul. Kossutha 6, 40-844 Katowice
instytut badawczy KRS 0000058172 NIP 634-012-55-19
tel.: (32) 254-60-31, fax: (32) 254-17-17, e-mail: [email protected]
www.ietu.katowice.pl
Katowice, wrzesień 2015
5/ 20153
Informacja dla dziennikarzy
IX Międzynarodowa Konferencja
Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów Zdegradowanych
już za miesiąc w Chorzowie
Dzięki rewitalizacji tereny zdegradowane stopniowo zmieniają się na naszych oczach. Jak przywrócić
i zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne na terenach poprzemysłowych? Jak efektywnie i nowocześnie
przeprowadzić recykling zdegradowanej przestrzeni w miastach i zmienić ją w przyjazną przestrzeń
publiczną? Jakie są oczekiwania społeczne w stosunku do rewitalizacji? To pytania, na które obecnie
odpowiedzi szukają samorządy, właściciele terenów zdegradowanych i firmy, które chcą na nich
inwestować oraz tworzyć nowe miejsca pracy.
Do Chorzowa przyjadą naukowcy oraz praktycy z kraju i zagranicy zajmujący się oczyszczaniem oraz ponownym
zagospodarowaniem terenów zdegradowanych, a zwłaszcza terenów poprzemysłowych. Na IX
Międzynarodowej
Konferencji
Naukowej
Innowacyjne
Rozwiązania
Rewitalizacji
Terenów
Zdegradowanych wspólnie będą prezentować zarówno wyniki badań jak i wdrożone rozwiązania. Konferencja
odbędzie się 6-8 października w hotelu Focus w Chorzowie. W gronie ponad pięćdziesięciu prelegentów
znaleźli się naukowcy i eksperci z Austrii, Belgii, Czech, Francji, Hiszpanii, Indii, Niemiec i Pakistanu.
– Nie ulega wątpliwości, że konferencja dotycząca zarówno projektowo-planistycznych, przyrodniczokrajobrazowych, technologiczno-inżynierskich, ekonomicznych, finansowych, jak i społecznych aspektów
rewitalizacji terenów zdegradowanych to jedno z ważniejszych spotkań branżowych. Tematy sesji to aktualne
i bardzo konkretne problemy. Dyskusje nie będą akademickie. To spotkanie dla praktyków, którzy na co dzień
zajmują się rewitalizacją – mówi dr inż. hab. Jan Skowronek, dyrektor IETU.
A wiodącym motywem chorzowskiego spotkania będą innowacje związane z przekształcaniem terenów
zdegradowanych w przestrzeń publiczną.
– W realizowanych programach rewitalizacyjnych projekty odnowy, modernizacji i przekształcania przestrzeni
publicznych są zazwyczaj tymi, które uruchamiają dalsze działania rewitalizacyjne i stanowią kluczowy
komponent rewitalizacji miejskiej. Świat nauki, samorządy i środowisko biznesu mają sobie wiele do
zaoferowania. – wyjaśnia dr Justyna Gorgoń z IETU, której referat plenarny dotyczący instrumentów
przekształcania przestrzeni publicznej stanowić będzie wprowadzenie do głównej tematyki konferencji.
Sesja poświęcona tej tematyce odbędzie się w zabrzańskiej kopalni Guido na poziomie 320. Poprzedzi ją
objazd chorzowskich i zabrzańskich terenów, które poddano oczyszczeniu i po rewitalizacji przywrócono
środowisku i społeczeństwu.
Organizatorzy obiecują solidną dawkę wiedzy, doświadczenia i inspiracji, ale także nowe spojrzenie młodych
naukowców, laureatów ogólnopolskiego konkursu – REVITARE.
Już po raz czwarty, dzięki wsparciu sponsorów, IETU zorganizował konkurs REVITARE skierowany do młodych,
zdolnych naukowców i studentów. Zadanie polegało na przygotowaniu referatu, na podstawie własnej pracy
badawczej, dotyczącego rewitalizacji z uwzględnieniem zagadnień środowiskowych, projektowych,
planistycznych, technicznych, ekonomicznych lub społecznych. Na konkurs wpłynęło 29 prac. Dziękujemy
za wszystkie nadesłane referaty. Podczas inauguracji konferencji poznamy laureatów REVITARE, a w trakcie
kolejnych sesji autorzy zaprezentują najlepsze prace.
Konferencję poprzedzą warsztaty Nowe przepisy w remediacji terenów zdegradowanych – wprowadzenie
oceny ryzyka zdrowotnego. Zapraszamy do udziału wszystkich zainteresowanych procedurą oceny
występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, a szczególnie przedstawicieli
władających terenami zdegradowanymi, gmin, powiatów, przedsiębiorców, inwestorów, a także przedstawicieli
Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Inspekcji Ochrony Środowiska oraz Państwowej Inspekcji
1/5
Sanitarnej. Szczegółowe informacje dotyczące warsztatów oraz rejestracja na stronie www.revitare-conf.pl
w zakładce WARSZTATY
Zgodnie z nowymi przepisami istotnym czynnikiem dla istnienia i zakresu obowiązku remediacji będzie
procedura oceny występowania znaczącego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska. Stwierdzenie
braku takiego zagrożenia pozwoli na wyłączenie bądź ograniczenie zakresu obowiązku remediacji. Zwolnienie
z obowiązku remediacji jest możliwe zarówno w stosunku do historycznych, jak i aktualnych zanieczyszczeń
powierzchni ziemi. Uzyskanie zezwolenia wymaga uprzedniego dokonania oceny występowania znaczącego
zagrożenia dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska.
Zapraszamy do udziału i liczymy, że tak jak w latach ubiegłych w wymianie doświadczeń podczas Konferencji
wezmą udział przedstawiciele władz regionalnych i lokalnych, instytucji finansujących, właściciele terenów,
inwestorzy, firmy zajmujące się oczyszczaniem oraz rekultywacją gleb i wód.
Termin rejestracji uczestników upływa 25 września 2015. Szczegóły organizacyjne dostępne są na stronie
internetowej Konferencji www.revitare-conf.pl
Konferencję już po raz dziewiąty organizują Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego oraz Instytut
Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. Honorowy patronat nad Konferencją objęli: Lena Kolarska-Bobińska,
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Maciej H. Grabowski, Minister Środowiska, Janusz Piechociński,
Wicepremier, Minister Gospodarki, Małgorzata Skucha, Prezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Henryk Mercik, Członek Zarządu Województwa Śląskiego.
Szczegółowe informacje na stronie internetowej: www.revitare-conf.pl
W załączeniu II komunikat wraz z programem.
Wanda Jarosz
Rzecznik prasowy IETU
tel. 32 254 60 31 wew. 136, kom. 602 484 611
[email protected]
Organizatorzy Konferencji
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Katowice
Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego Sp. z o.o., Lędziny
Partner Wspierający
Patronat honorowy
Patronat medialny
2/5
BACKGROUND
Konferencja
Organizowana od 2007 r. przez Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych i Centrum Badań i Dozoru
Górnictwa Podziemnego Międzynarodowa Konferencja Innowacyjne Rozwiązania Rewitalizacji Terenów
Zdegradowanych dotyczy przyrodniczo-krajobrazowych, technologiczno-inżynierskich, projektowoplanistycznych, ekonomicznych, finansowych oraz społecznych aspektów rewitalizacji terenów zdegradowanych.
Stanowi ona forum wymiany wiedzy i doświadczeń praktycznych naukowców z uczelni wyższych i instytutów
badawczych, przedstawicieli państwowych, samorządowych i prywatnych organizacji biorących udział w procesie
rewitalizacji terenów zdegradowanych, a szczególnie terenów poprzemysłowych.
Co roku konferencja gromadzi około 100 krajowych i zagranicznych naukowców, przedstawicieli administracji
państwowej i samorządowej oraz przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych zaangażowanych w procesy
rewitalizacji. Jest wydarzeniem, dzięki któremu w jednym miejscu można spotkać wielu europejskich i krajowych
specjalistów, praktyków, ekspertów, doradców, zajmujących się na co dzień problematyką rewitalizacji.
Brak systemowych rozwiązań utrudnia uzyskanie środków finansowych na rewitalizację. Wsparcie NFOŚiGW
oraz WFOŚiGW to zdecydowanie za mało. Unia Europejska nie finansuje rewitalizacji obiektów prywatnych.
Ich właściciele nie są w stanie rozwiązać tego problemu. Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w
Katowicach, a także inne jednostki naukowe z regionu jak Główny Instytut Górnictwa, Politechnika Śląska i
Uniwersytet Śląski realizują projekty badawcze finansowane ze środków UE, które pozwalają kompleksowo
spojrzeć na zagadnienie rewitalizacji terenów poprzemysłowych przez pryzmat ochrony środowiska, zagadnień
społecznych, gospodarki, planowania przestrzennego, architektury, krajobrazu, a także kultury i zarządzania
na poziomie lokalnym, regionalnym czy krajowym.
Ogólnopolski konkurs dla studentów i młodych pracowników nauki na prace
naukowo-badawcze dotyczące rewitalizacji terenów zdegradowanych
Celem konkursu REVITARE jest popularyzacja wiedzy na temat rewitalizacji
zdegradowanego środowiska i istotnych zagadnień dotyczących procesu ponownego
zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Ponadto promowanie i wspieranie
młodych, zdolnych naukowców zajmujących się tą tematyką. W konkursie REVITARE szczególnym uznaniem
cieszą się prace nowatorskie, których wyniki są przydatne dla praktyki. Instytut Ekologii Terenów
Uprzemysłowionych organizuje konkurs od 2009 r. i corocznie cieszy się on niesłabnącym zainteresowaniem ze
strony uczestników. Przez organizację konkursu IETU pragnie podkreślić istotną rolę, jaką o ochronie
środowiska i efektywnym wykorzystaniu jego zasobów pełni odnowa terenów zdegradowanych pełnią badania
naukowe.
3/5
Tereny zdegradowane
1.
Zanieczyszczone tereny stanowią pozostałość wszystkich starych zagłębi przemysłowych na świecie,
ale problem ten dotyka również krajów rozwijających się i gospodarek w procesie transformacji.
W opublikowanym niedawno raporcie oszacowano, że liczba zanieczyszczonych terenów (głównie
1
składowisk odpadów) w Indiach wynosi 36 000; specjaliści uważają, że w Chinach znajduje się od
2
300 000 do 600 000 zanieczyszczonych terenów .
2.
Spośród krajów Europy Zachodniej Austria, Dania, Holandia i Niemcy przeprowadziły inwentaryzację
terenów zanieczyszczonych, dokonały oceny kosztów rekultywacji tych terenów i przystąpiły do
przywracania ich wartości użytkowej, zgodnie z przyjętymi standardami dostosowanymi do planowanych
dla tych obszarów funkcji użytkowych.
3.
Niektóre kraje Unii Europejskiej w ślad za USA wprowadziły zasadę zmniejszania ryzyka zdrowotnego
i środowiskowego jako podstawowy instrument oceny konieczności działań na terenach
zdegradowanych. Umożliwia to minimalizację i racjonalizację nakładów ponoszonych na rozwój
gospodarki i ochronę środowiska zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.
4.
Polska - obszary zdegradowane wymagające rewitalizacji w miastach polskich
Obszary zdegradowane wymagające rewitalizacji w miastach polskich
Powierzchnia terenów
Typ obszaru zdegradowanego
zdegradowanych [ha]
Odsetek terenów
zdegradowanych [%]
Stare dzielnice śródmiejskie (a)
62 337,3
51,8
Blokowiska (a)
14 883,4
12,4
Tereny poprzemysłowe (a)
24 034,0
20,0
Tereny powojskowe (b)
4 000,0
3,3
Tereny pokolejowe (c)
15 000,0
12,5
SUMA
120 254,7
100
a) ankieta przeprowadzona w grudniu 2007 r. na podstawie odpowiedzi z 363 miast, w których mieszka 73,9%
polskiej ludności miejskiej; b) badania własne, przeprowadzone we wszystkich 102 miastach, w których
zidentyfikowano tereny powojskowe; c) Załuski D., 2009, Tereny pokolejowe PKP – szanse i możliwości
przekształceń na nowe funkcje miejskie
Identyfikacja 120 tys. ha obszarów wymagających rewitalizacji w Polsce ma charakter orientacyjny, biorąc
pod uwagę źródła informacji. Natomiast powszechność potrzeb rewitalizacyjnych w śródmieściach jest
odnotowywana we wszystkich opracowaniach. Tereny zdegradowane w miastach zamieszkuje 4,3 mln
mieszkańców, czyli ok. 25% mieszkańców miast. W starych dzielnicach śródmiejskich zamieszkuje
ok. 2,2 mln ludności, w blokowiskach – 2,1 mln osób. Autor badania podkreśla, że realna powierzchnia
terenów poprzemysłowych do rewitalizacji może być większa niż to wykazano w ankiecie i obejmować
ok. 40 tys. ha. W 140 polskich miastach zidentyfikowano 11,8 tys. ha terenów powojskowych, z których
większość została już zagospodarowana. Jeżeli chodzi o tereny pokolejowe i tereny kolejowe,
przeznaczone do rewitalizacji to na podstawie szacunków PKP można zakładać, że około 15 tys. ha już
dzisiaj mogłoby podlegać rewitalizacji i powtórnemu wykorzystaniu (Jarczewski W., 2010).
5.
1
2
Województwo Śląskie – Degradacja terenu
W województwie śląskim, regionie najbardziej uprzemysłowionym i wciąż podlegającym przeobrażeniom
gospodarczym jest wiele nieczynnych kopalń, hut, hal produkcyjnych i postindustrialnych nieużytków.
Od końca lat 80. trwa dyskusja, jak z pożytkiem dla społeczeństwa, krajobrazu i środowiska
zagospodarować ogromne tereny poprzemysłowe. Przykładów rewitalizacji terenów poprzemysłowych,
a zwłaszcza pogórniczych w województwie śląskim jest wiele. Ostatnio realizowane lub zrealizowane
działania to budowa Muzeum Śląskiego na znajdującym się w centrum Katowic terenie dawnej Kopalni
Węgla Kamiennego „Katowice”, Centrum Edukacji i Biznesu Nowe Gliwice na terenach zlikwidowanej
Kopalni Węgla Kamiennego „Gliwice”. Wiele mniejszych przykładów można znaleźć w każdym śląskim
mieście.
„Remediation of contaminated sites. Sharing experiences and international practice feasible for India”,
APSF, 2011 r. (http://apsfenvironment.in/).
http://www.chinadaily.com.cn/2011-03/10/content_12146168_2.htm.
4/5
Wysoki poziom użytkowania gospodarczego zasobów województwa oraz długotrwała działalność
przemysłów silnie wpływających na środowisko i przestrzeń powodują, że województwo śląskie w 2011 r.
zajmowało trzecie miejsce w kraju pod względem ilości gruntów wymagających rekultywacji ogółem,
w tym 2 932 ha wśród powierzchni gruntów zdewastowanych (8. miejsce w kraju) oraz 1 989 ha
w powierzchni gruntów zdegradowanych.
W 2011 r. z rekultywowano 243 ha (3. miejsce w kraju), w tym na cele rolnicze 68 ha i leśne 40 ha,
a zagospodarowano 42 ha (3. miejsce w kraju), w tym na cele rolnicze 21 ha i leśne 3 ha.
Wyszczególnienie
Grunty wymagające rekultywacji
Grunty zdewastowane
Grunty zdegradowane
Powierzchnia gruntów [ha] w latach
2003
2009
2010
5 700
4 471
4 372
4 745
3 682
3 668
955
789
704
2011
4 921
2 932
1 989
Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020+” (Opracowanie na podstawie Banku Danych
Lokalnych GUS.)
6.
Przykłady rewitalizacji obiektów poprzemysłowych w województwie śląskim
Jeszcze niedawno inwestorzy z daleka omijali tereny pogórnicze czy pohutnicze. Obawiali się
zanieczyszczonej gleby i nieprzewidywalnych skutków podziemnej eksploatacji węgla. Popyt na tereny
poprzemysłowe, a tym samym szanse ich zagospodarowania, uzależnione są w znacznym stopniu od
ogólnych procesów rozwoju lokalnego, lokalizacji terenu w przestrzeni miejskiej i regionalnej, w tym
dostępności komunikacyjnej oraz jakości obszarów sąsiednich. Do istotnych czynników należą także
wielkość terenu, rodzaj i forma jego zabudowy oraz ryzyko środowiskowe, a ponadto status własnościowy
oraz ewentualne ograniczenia konserwatorskie. Obecnie na terenach poprzemysłowych powstają parki
technologiczne i przemysłowe – Euro-Centrum Park (po zakładach aparatury chemicznej), REVITA PARK
(po Hucie Baildon), Górnośląski Park Przemysłowy (po Hucie Silesia). Dzięki wsparciu funduszy z Unii
Europejskiej działania te mocno się zaaktywizowały w ostatnich latach.
5/5