Barco Teruel - prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF

o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
o. prof. Dr hab. Piotr Liszka CMF
51-611 Wrocław, ul. Wieniawskiego 38
www.piotr-liszka.strefa.pl
+ Barco Teruel E. Czystki wśród lewicowców nie stalinowców udało się
dokonać komunistom dopiero podczas wojny domowej hiszpańskiej 19361939. Republika hiszpańska II roku 1934. Na początku roku 1934 Largo
Caballero kontaktuje się z komunistami i anarchistami. W lutym spotyka się
z szefem komunistów katalońskich Maurinem. Spotyka się też z
kierownictwem Alianza Obrera Antifascista w skład której wchodzą
katalońskie sekcje UGT i PSOE, dysydenci anarchistyczni (Pestaña) Izquierda
Comunista (Andres Nin) i Unio de Rabassaires. Wielu socjalistów chciało
połączyć się z komunistami (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre
1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 122). Partia socjalistyczna była
świadoma, że może zrealizować rewolucyjne cele jedynie we współpracy z
innym, bardziej z prawa i bardziej z lewa (S.G. Payne, La revolución española,
Ediciones Ariel, Barcelona 1971, s. 153). Dnia 12 września 1934 r. Komitet
Centralny Partii Komunistycznej, po otrzymaniu instrukcji z Kominternu
zaakceptował starania socjalistów, aby weszli oni w alians (Alianza). Nie jest
rzeszą prostą jasno sprecyzować kim byli „faszyści” przeciwko którym
zwracał się robotniczy alians. W styczniu 1935 przy okazji referendum
dotyczącego kwestii, czy region Sara ma należeć do Niemiec czy do Francji
partia komunistyczna kazała głosować „za czerwoną Sarą w sowieckich
Niemczech”. To Niemcy były uważane za sowieckie. Nie była to wskazówka
aby głosować na Hitlera, ale też nie aby głosować na Francję. Kto głosuje na
„status quo” głosuje na socjal-faszystowskich agentów francuskiego
imperializmu. Tak więc faszyści to byli przeciwnicy socjalistycznych Niemiec.
Kim więc byli komuniści hiszpańscy? Oficjalnie byli po stronie Francji (Jest
to pogląd samego Stalina, za M. Heller. A. Niekricz, Utopia u władzy, T. I,
wyd. Polonia 1985, s. 218). Elementem najbardziej lewicowym byli ludzie
młodzi (D. Ibárruri, Historia del Partido Comunista de España, Ediciones
Polonia (!), Warszawa 1960, s. 88). Komuniści chcieli zdominować ruch
socjalistyczny w Hiszpanii. Chcieli też urządzić czystki wśród komunistów
nie stalinowców. Udało im się to uczynić podczas wojny domowej (E. Barco
Teruel, El „golpe”…, s. 124). Jednak już rewolucja z października 1934 roku
była walką na śmierć i życie. „Była to wojna domowa (!) i rewolucja, bez
spodziewania się jakiejkolwiek litości wobec przeciwnika, gdyż była to walka
na śmierć i życie, i zwycięzcy, kimkolwiek by nie byli, pójdą pod ścianę albo
do więzienia” (Arturo Barea, La forja de un rebelde, Editorial Losada, Buenos
Aires 1966, s. 58).
+ Barco Teruel E. Falanga hiszpańska Ledesmy Ramosa o pewnych cechach
faszystowskich uzyska dopiero jako taką tożsamość wskutek prześladowań
ze strony Frente Popular (Front Ludowy) (Enrique Barco Teruel, El „Golpe”
socialista (octubre 1934), Ed Dyrsa, Madrid 1984 s. 33). „To nie falangiści
byli stroną, która ciemiężyła i prowokowała przeciwników aż do
doprowadzenia ich do wojny domowej, lecz odwrotnie...To czerwona
rewolucja dała siły tendencjom faszystowskim lub faszyzującym” (tamże, s.
34). Falangiści z niechęcią odnosili się do Gila Roblesa a lewica właśnie jego
uważała za lidera faszyzmu w Hiszpanii i nienawidziła go nienawiścią
1
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
fanatyczną. Gil Robles walczył później o wiele dłużej i intensywniej z rządami
generała Franco niż w latach II Republiki z lewicą. Gil Robles był liberalnym
monarchistą, był chrześcijańskim demokratą. Dopiero w wyniku
prześladowań ze strony Frontu Ludowego w roku 1936 wielu jego młodych
zwolenników weszło w szeregi falangi. Wtedy ta organizacja miała jakiś rys
faszyzujący. Podobny styl myślenia i działania posiadały też organizacje
polityczne i paramilitarne po stronie republiki (ojczyzna totalitarna, wszystko
przemocą itp.) (Enrique Barco Teruel, El „Golpe” socialista (octubre 1934), Ed
Dyrsa, Madrid 1984 s. 59). Przywódca socjalistów – Largo Caballero na
przedwyborczym wiecu 15 listopada 1933 roku głosił, że rządu liberałów pod
przewodnictwem Lerroux to też dyktatura faszyzmu (Tamże, s. 62). Na
teoretyków hiszpańskiego faszyzmu wielki wpływ wywarł Ortega y Gasset.
Wielu autorów uważa go za inspiratora Falangi (Eugeniusz Górski, José Ortega
y Gasset i kryzys ideologii hiszpańskiej, Ossolineum, Wrocław-WarszawaKraków-Gdańsk-Łódź, s.171; Bernard Nellessen pisał: „Ortega należał do
duchowych inspiratorów Falangi”, w: Die verbotene Revolution. Aufstieg und
Niedergang der Falange, Hamburg 1963, s.125. Herbert R. Southworth
podobnie: „Na podłożu tych samych przesłanek badawczych, które przyniosły
dzieło Juderíasa o chorobie Hiszpanii, zrodziła się España invertebrada, jak
również inne książki Ortegi y Gasseta, głównego inspiratora faszyzmu
hiszpańskiego”, w: Mit o krucjacie Franco, Warszawa 1968, s. 414-415).
+ Barco Teruel E. Nieprawdziwy mit popularny do tej pory w środowisku
historyków hiszpańskich i poza nią, jakoby winę za wojnę domowa ponosiła
prawica., Republika hiszpańska II roku 1934. Wojna domowa nie została
spowodowana przez generała Franco, nawet nie przez nieprawne utworzenie
rządu komunistycznego po niezbyt jasnych wynikach wyborów w lutym
1936, lecz była owocem sterowanego procesu, rozwijającego się wiele lat.
„Powstanie w Asturias może być uważane jako pierwsza bitwa wojny
domowej” Raymond Carr jest tego samego zdania: „Rewolucja z 34 była
wstępem do lipca 1936” (R. Carr, España 1808-1939, Ed. Ariel, Barcelona
1969, s. 608). Julian Zugazagoitia, dyrektor czasopisma „El Socialista” i
minister gospodarki w rządzie Negrina napisał: „To z października 1934
było małą wojną” (J. Zugazagoitia, Guerra y vicisitudes de los españoles, Ed.
Grijalbo, Barcelona 1977). Małą, lecz wojną, krwawą. pierwszą walka wielkiej
katastrofy 1936. „Jednym słowem, widzimy w wydarzeniach października
1934 roku wszystkie fundamentalne elementy >wojny dwóch Hiszpanii< z lat
1936-1939” (Carlos M. Rama, La crise espagnole au XX siècle, Libraire
Fishbacher, París 1962, s.154). Rewolucja październikowa roku 1934 jest
wojną domową w sobie samej, z wszystkimi elementami przyszłej wielkiej
wojny domowej. „Nie była tylko prologiem, lecz pierwszym aktem największej
ostatecznej ogromnej tragedii. Wobec tego, panowie z lewicy narodowej i
zagranicznej: kto ogłosił wojnę domową? kto ją rozpoczął? Kto otworzył
łańcuch bitew? Kto chciał wyeliminować na zawsze drugą połowę Hiszpanii
(która naturalnie, jak to wołał Gil Robles, nie była skłonna umierać)…kto
zaatakował pierwszy? Franko czy PSOE z jej wieloma aliantami? Franko nie
był zwolennikiem powstań (wiele razy wykazał swą niechęć do „buntów” w
latach 1932-1935) (George Hills, Franco, Ed. San Martín, Madrid 1975, s.
175 i n). Nieprawdziwy jest pogląd, fałszywy jest popularny mit, do tej pory
jeszcze istniejący w środowisku historyków hiszpańskich i poza nią, jakoby
2
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
winę za wojnę domowa ponosiła prawica (E. Barco Teruel, El „golpe”
socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 213). Nie była to
zwykła wojna, była to rewolucja. Podobnie trzeba określić to co działo się w
strefie republikańskiej
roku 1936 i następnych. Socialiści i centryści
potwierdzili rewolucyjny sojusz w marcu 1934; pół roku później, w krwawych
dniach października, starają się osiągnąć zwycięstwo, które pozwoli im
przemienić w rzeczywistość ich podstawowe zasady zgody. Largo Caballero
nawoływał do tego, aby rozpocząć rewolucję w Asturias przed zimą.
Saragossa rozpoczęła strajk 6 października. Od 7 października władzę objął
komunizm libartariański, od którego uwolniono miasto wspólnymi siłami
wojska, Guardia Civil i republikańskiej Guardia de Asalto. Uncastillo
anarchosyndykaliści ogłosili komunizm. Pięciu funkcjonariuszy Guardia Civil
zamknęło się wraz z rodzinami w budynku policji i zdołało obronić się aż do
nadejścia posiłków. W wielu miejscowościach ogłoszono komunizm. Było
sporo zabitych i rannych (J. Arrarás, Historia de la segunda república
española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970,
s. 516).
+ Barco Teruel E. Republika hiszpańska II roku 1934. Dnia 4 października
roku 1934 w Hiszpanii Dochodzi do kryzysu rządowego. Utworzony zostaje
nowy rząd z poparciem CEDA. Premierem zostaje Lerroux. Widział on wejście
prawicy do rządu jako konieczność, gdyż w parlamencie prawica miała
większość a przez cały rok nie było prawicowych ministrów. Lerroux wejście
prawicy do rządu uważał za tryumf republiki (E. Barco Teruel, El „golpe”
socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 138). Premier
Lerroux chciał być pośrodku, między prawicą a lewicą. Nieszczęściem dla
republiki było, że aspiracje łącznika między prawicą a lewicą miał prezydent
Zamorra (R. Carr, España 1808-1939, Ed. Ariel, Barcelona 1969, s. 602).
Faktem było, że w październiku 1934 nie było innego wyjścia poza sojuszem
między prawicą a centrolewicą. Większość w rządzie stanowili przedstawiciele
partii radykalnej a trzech ministrów było z prawicowej partii CEDA. W
parlamencie partie te miały odpowiednio 102 i 115 przedstawicieli. Ponadto
przynajmniej jeden z ministrów CEDA miał przekonania socjalistyczne, jako
katolik. Tak więc politycznie można go zaliczyć do lewicy (E. Barco Teruel, El
„golpe”… s. 139). Wejście CEDA do rządu nie było przyczyną rewolucji lecz
tylko sygnałem. Azana ogłosił 30 sierpnia deklarację, że w razie wejścia do
rządu posłów CEDA lewica rozpocznie walkę (R. de la Cierva, Historia básica
de la España actual, s. 323). Siły wrogie republice postanowiły rozpocząć
rewolucję. Wielu posłów socjalistów wyjechało w teren aby stanąć na czele
zbrojnych oddziałów (Francisco Largo Caballero, Mis recuerdos. Cartas a un
amigo, Ed. Alianza, Méjico, D.F. 1954, s. 136-137). Socjaliści uznali Largo
Caballero za swego wodza. Należy stwierdzić, że rewolucja październikowa
1934 była nie tylko co do istoty, lecz właściwie całkowicie socjalistyczna.
Dnia 25 września „El Socialista” pisał: „niech cały świat odrzuci rewolucję
pokojową, która jest utopią. Błogosławiona wojna domowa..”. Celem była
dyktatura proletariatu i zniszczenie klasy burżuazyjnej, podobnie jak w
sowieckiej Rosji. Oznaczało to plan wymordowania milionów ludzi. We
wrześniu trwa również bardziej intensywna walka przeciwko Falandze.
Zamordowano kilku przedstawicieli pracy ruchu (J. Arrarás, Historia de la
segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora
3
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
Nacional, Madrid 1970, s. 435). Rząd czynił przygotowania do obrony. Dnia
26 września w górach niedaleko miasta León trwają manewry z udziałem 22
tys. żołnierzy, na czele ich jest generał López Ochoa. Prezydent Zamorra
odwiedza miasto León, następnym miastem jego podróży jest Salamanka
(Tamże, s. 440). Rewolucja, jak każda, nie była spowodowana przez masy
robotnicze w celu polepszenia warunków życia. Była zorganizowana przez
socjalistyczne partie i przez zawodowych płatnych rewolucjonistów.
+ Barco Teruel E. Rewolucja asturyjska stała się z czasem banderą
przyszłego Frontu Ludowego. Republika hiszpańska II roku 1934
październik. Na prowincji były nieliczne próby powstania. W Villanueva y
Geltrú proklamowano Republikę Iberyjską socjalistyczno-komunistyczną.
Spalono tam kościół. W Lerida napadnięto na klasztor franciszkanów i
zraniono trzech zakonników. W tamtejszym ratuszu ogłoszono niepodległe
państwo Katalońskie Estat Catalá. W wielu miejscowościach władzę
próbowali przejść anarchiści. W miejscowości Navas podpalono kościół i
zamordowano proboszcza (J. Arrarás, Historia de la segunda república
española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970,
s. 510). W przygotowaniach do rebelii udział brał były premier hiszpańskiego
rządu Azaña, wraz ze swoją partią Acción Republicana. W ten sposób zerwali
oni łączność z instytucjami aktualnego rządu Hiszpanii. Przybył on do
Barcelony 27 września aby brać udział w pogrzebie ministra gospodarki Julio
Carner. Dnia 4 października spotkał się z szefem rządu katalońskiego,
którym był Companys. Zdecydowali oni rozpocząć strajk generalny /Tamże,
s. 511/. W książce „Mi rebelión en Barcelona” zaprzeczył temu, że był jednym
z głównych organizatorów powstania. Azaña skorzystał wiele. Wykorzystał
powstanie,
nawet
nieudane.
Wykorzystał
platformę
rewolucji
październikowej, aby ponownie narodzić się na scenie politycznej, aby
odnaleźć nową szansę historyczną. Rewolucja asturyjska stała się z czasem
banderą przyszłego Frontu Ludowego (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista
(octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 206). León. Bez
przeciągającej się i twardej obronie rewolucji październikowej w Asturii roku
1934, nie były możliwy Front Ludowy w roku 1936. Nie byłoby bowiem tak
silnego zjednoczenia lewicy hiszpańskiej /Tamże, s. 211). Jeśli powstanie w
Madrycie i w Barcelonie można uznać za niewypał, to powstanie górników w
Asturii był „epickim czynem proletariatu”. Raymond Carr jest zdania, że
„rewolucja październikowa 1934 roku jest bezpośrednim źródłem wojny
domowej” (R. Carr (red.), Estudios sobre la Rapública y la guerra civil
españolas, Ed. Ariel, Barcelona 1973, s.24.25).
+ Barco Teruel E. Rewolucja bolszewicka konsekwencją Republiki
hiszpańskiej II. Komitet Narodowy UGT zdominowany przez Largo Caballero,
deklarował gotowość klasy robotniczej do realizacji celów konkretnych i
definitywnych. Instytucje republikańskie nic dla socjalistów nie znaczyły.
„Republika przestała wzbudzać w nas respekt...dla nas republika już zginęła”
(„El Socialista” 14 sierpień 1934). Socjaliści coraz bardziej jednoczyli się z
komunistami. Coraz trudniej było rozpoznać gdzie kończy się socjalizm a
gdzie zaczyna się już komunizm. Młodzież socjalistyczna była elementem
radykalizującym, zmierzającym do porozumienia z komunistami (Historia del
partido comunista en España, red. Komitet Centralny, pod przewodnictwem
Dolores Ibarruri, Wyd. „Polonia”, Warszawa 1960, s. 88). Ich ideałem była
4
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
sytuacja w Związku Radzieckim. Celem uczynienie z Hiszpanii drugiej w
Europie republiki bolszewickiej. Okazją do zamanifestowania siły był pogrzeb
członka Komitetu Centralnego partii komunistycznej J. O. del Grado dnia 29
sierpnia, który zginął w potyczce z falangistami. Socjaliści przyszli ubrani w
czerwone koszule, z czerwonymi flagami na których widniał sierp i młot.
Zaśpiewali międzynarodówkę. Przygotowania organizacyjne październikowej
rewolucji. Dnia 12 czerwca komitet wykonawczy KC zaproponował
socjalistom utworzenie Frontu Jedności. Partia socjalistyczna, świadoma
była, że w takiej sytuacji komuniści byliby ponad nimi i dlatego dała
kontrpropozycję Sojuszu Robotniczego. Na zebraniu Plenum KC José Díaz
deklarował; „Partia komunistyczna dąży do Sojuszu z propozycją
przekonania robotników socjalistycznych o niezbywalnej konieczności dla
triumfu rewolucji, zorganizowania komitetów fabrycznych, rolniczych i
tworzenie sowietów” („Mundo Obrero” 13 wrzesień 1934). Rewolucja nie
miała na celu przywrócenie formy republiki sprzed zwycięstwa prawicy w
wyborach jesienią 1933 roku. Miał to być drugi krok, podobnie jak rosyjska
republika październikowa była drugim krokiem po rewolucji lutowej. Czas
rewolucji burżuazyjnej już się skończył. Nadszedł czas rewolucji
bolszewickiej (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones
Dyrsa, Madrid 1984, s. 120.
+ Barco Teruel E. Rewolucja hiszpańska roku 1934 Republika hiszpańska II
roku 1934. Alianza Obrera znienawidzona przez anarchistów, skłaniała się
ku rewolucyjnemu socjalizmowi Largo Caballero. Nakłaniali oni Generalitet
do zjednoczenia w walce „przeciwko rządowi prefaszystowskiemu w
Madrycie” (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones
Dyrsa, Madrid 1984, s. 163) Zbrojnej walki nie chciał też popierać Manuel
Azaña. Dencás był bardzo przestraszony i niepewny. Został przynaglony
wieczorem 6 października do wysłania swoich uzbrojonych „escamots” na
ulice Barcelony. Generalitet (Generalitet) powołał do życia na początku 1933
roku „oddziały ochronne” pod nazwą „Mozos de Escuadra”. Podlegały one
radcy ds. bezpieczeństwa, ministrowi rządu regionalnego, którym został
przedstawiciel ekstremistyczno-nacjonalistycznego Estát Catalá dr Josep
Dencás. Rozporządzał on ponadto kilkusetosobową organizacją bojówkarską
„Escamots” złożona z faszyzujących nacjonalistów katalońskich” (F. Ryszka.
W kręgu zbiorowych złudzeń. Z dziejów hiszpańskiego anarchizmu 1868-1939,
T. 2, Ośrodek Badań Społecznych, Warszawa 1991, s. 517. Oddziały „Mozos
de Escuadra broniły” gmachu Generalitet podczas rebelii).
Companys
przypuszczał, że oddziały wroga pojawią się dopiero po kilku dniach.
Tymczasem już pracy samego dnia, wieczorem o godzinie jedenastej wojsko
już znalazło się na placach Barcelony, w pobliżu budynku w którym
przebywał kataloński rząd (E. Barco Teruel, El „golpe”…, s. 183). O godzinie
23.30 rozpoczęto obstrzał artyleryjski budynku, którego bronił oddział pod
dowództwem Farrasa. / Kapitulacja prezydenta Generalitet/ Companys
zatelefonował do generała Batet, szefa garnizonu wojsk rządowych, aby
poddał się pod rozkazy Generalitet. Ten jednak odpowiedział: „Jako
Katalończyk, jako Hiszpan i jako człowiek, odczuwam głęboko powagę
wydarzeń, jest to jak grom z jasnego nieba. Zważywszy na tak wielką wagę
nie mogę rozwiązać tego problemu w jednym momencie i jeśli pozwolicie na
kilkudniowy namysł, zastanowię się”. Companys nalegał na natychmiastową
5
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
decyzję (J. Arrarás, Historia de la segunda república española, T. 2, wyd. 3
(wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 483). Companys
wysłał rozkaz datowany 6 X 1934, aby generał Batet oddał się pod rozkazy
rządu Katalonii.
+ Barco Teruel E. Rewolucja hiszpańska roku 1934. Już nocą 4
października, kiedy wiadomo było o formowaniu się nowego rządu,
anarchiści rozpoczęli swą akcję: napadanie na kościoły, klasztory, budynki
państwowe, fabryki, mieszkania i domy „wrogów klasowych”. Dnia 6
października w Mieres, w centrum zagłębia węglowego, proklamowano
republikę socjalistyczną. Rozpoczęto atak na Oviedo. Zamordowano wtedy
wielu cywilów. W Mieres bronił się jeszcze ratusz. Gdy został zdobyty,
wszystkich obrońców zamordowano. W pobliskich miejscowościach
Rebolledo, La Peña i Murias, zburzono dynamitem bronione posterunki,
mordując wszystkich znajdujących się w środku. W Santullano wysadzono w
powietrze sześciu broniących się Guardias Civiles (E. Barco Teruel, El „golpe”
socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 224). W Moreda
bronili się robotnicy z Katolickiego Związku Zawodowego. Wszyscy oni,
podobnie jak inni członkowie Katolickiego Związku Zawodowego zostali
zlikwidowani. Nie była to walka o prawa robotników, lecz walka diabelskich
mocy przeciwko tym, którzy chcieli zachować wiarę i ludzką uczciwość
(George Hills, Franco, Ed. San Martín, Madrid 1975, s. 188). Rewolucja w
Asturias była przygotowana materialnie i ideologicznie. Dziennik „Avance” w
Oviedo od roku 1931 umacniał górników asturyjskich w ideologii walki klas.
Dyrektor dziennika Ksawery Bueno, jakobińskiego ducha, podjudzał do walki
podsycając nienawiść i gniew. Dziennik był socjalistyczny, dyrektor miał
sympatie do komunistów. Wprowadzał ducha niepokoju, beznadziejności,
rozpaczy. Powtarzał, że przemoc podniesiona do ostatecznych granic jest
jedynym sposobem na rozwiązanie problemów Hiszpanii (J. Arrarás, Historia
de la segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora
Nacional, Madrid 1970, s. 531). Wpływ dziennika na górników był tak wielki,
że prowadzone prze niego kampanie powinny być uważane za jeden z
ważniejszych powodów wybuchu rewolucji. Podburzani przez dziennik
górnicy nie chcieli reform, nie chcieli poprawy sytuacji, chcieli zbrojnej
rozprawy. Chcieli rewolucji prostej i totalnej, z wszystkimi jej ekscesami i
konsekwencjami. Chcieli mieć tak samo dobrze jak ludzie w Związku
radzieckim. Dziennik „Avance” przekonał ich o pewności tryumfu. Kto może
sprzeciwić się sile proletariatu? Tak więc według tych instrukcji w nocy z 4
na 5 października zgromadzili się rewolucjoniści gotowi do ataku. Podzieleni
byli na trzy grupy. Jedna przewodził Graciano Antuña, adwokat, należący do
organizacji marksistowskich. Szefem drugiej grupy był Pedro Vicente,
sekretarz Asociación de Trabajadores de la Tierra. Szefem trzeciej grupy był
Franciszek Dutor, sierżant, z tego względu uważany za specjalistę. Nie było
jednak sygnału do ataku. Rankiem wrócili do swych domów /Tamże, s. 532).
Napad na Oviedo nie został zrealizowany. Zrealizowano natomiast wszystkie
plany w całym zagłębiu węglowym. Tej nocy do Mieres przybył Gonzáles
Peña. Przewodniczył tam komitetowi organizującemu powstanie w
kopalniach.
+ Barco Teruel E. Rewolucja w Katalonii roku 1934. Dnia 6 października
roku 1934 Barcelona objęta była strajkiem generalnym. Gazety ogłaszały
6
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
zwycięstwo proletariatu w całej Hiszpanii. Rozdawano broń członkom
socjalistycznych paramilitarnych organizacji. Przywódcami grup bojowych
zostali: Miguel Badía, Pérez Farrás oraz Coll y Llach (J. Arrarás, Historia de la
segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora
Nacional, Madrid 1970, s. 475). Otrzymali oni zadanie rozbrojenia grup
ekstremistycznych czyli anarchistów. Aresztowany został Durutti.
Tymczasem po południu generał Batet złożył wizytę prezydentowi Katalonii.
Tłumaczył, że rewolucję organizują socjaliści i trzeba przed nimi się wspólnie
bronić. Companys zapewniał, że jest też wrogiem walki zbrojnej /Tamże, s.
477/. Wieczorem na Plaza de Cataluña zgromadziły się tłumy. W pałacu
rządowym znajdował się prezydent i jego doradcy. Dnia 6 X 1934 Companys
przemówił: „Katalończycy; siły monarchistyczne i faszystowskie które od
jakiegoś czasu chcą zdradzić republikę zagarnęły władzę...Wszystkie
autentyczne siły republikańskie w Hiszpanii i postępowe sektory
socjalistyczne, bez rozróżnienia i wyjątku, wyszły do walki zbrojnej przeciwko
szalonej pokusie faszyzmu” /Tamże, s. 479/. Zostaje proklamowany
niepodległy Stan Kataloński w Federalnej Republice Hiszpańskiej. Została
wywieszona flaga z czterema kolumnami czerwono-żółtymi. Rozległy się
wołania. Nie ta, lecz z gwiazdą! Po przemowie ludność nie pozostała na
placach dla wyrażenia swej radości, lecz rozeszła się szybko do swoich
domów (Tamże, s. 481). Liczyły się dwie siły: Alianza Obrera i Generalidad.
Alianza Obrera składała się z dwóch ugrupowań: Bloc Obrer i Camperol,
któremu przewodził Maurin i Esquerra Comunista, ktoremu przewodził Nin.
Alianza była bliska socjalistom a wroga wobec anarchistów (E. Barco Teruel,
El „golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 163).
Companys i Dencás nie potrafili dojść do porozumienia z marksistami.
Chcieli jednak z nimi współpracować gdyż obawiali się porozumienia
marksistów z anarchistami. Dencás nakazał nawet inwigilować FAI (G.
Brenan, El laberinto Español, Ed. Ruedo Ibérico, París 1962, s. 214). Nakazał
on zamknąć lokale CNT i wykorzystał rozgłośnię radiową przeciwko
anarchistom.
+ Barco Teruel E. Rewolucjoniści zburzyli Oviedo, z licznymi zabytkami
bezcennej wartości. Nie mieli litości dla zabytków sztuki i architektury, nie
mieli litości dla ludzi (, El „golpe” socialista (octubre 1934), Madrid 1984. s.
239 nn). Czynili to z premedytacja, według wcześniej ustalonych planów,
zgodnie z przyjętą przez nich ceremonią szatańskiego święta zniszczenia.
Spalono kościoły, wraz z katedrą, doszczętnie zburzono gmach uniwersytetu.
Spłonęła biblioteka z licznymi dziełami z pierwszego tysiąclecia po
Chrystusie. Dnia 13 października rewolucjoniści podpalili dom handlowy i
strzelali do wszystkich ludzi, którzy wychodzili z płonącego budynku na
ulicę.
Nie
oszczędzano
nawet
sierocińców.
Według
informacji
republikańskiego rządu z dnia 3 stycznia 1935 r., zburzono wtedy 730
budynków użyteczności publicznej, pięćdziesiąt osiem kościołów i wielką
liczbę domów mieszkalnych. Dla niektórych rewolucjonistów idealistów
powstanie to było wzorem postępowania etycznego (Tamże, s. 242). Gonzáles
Peña sprzeciwiał się podczas hiszpańskiej rewolucji październikowej w roku
1934 rabowaniu sklepów i samosądom. Uważał jednak za słuszne
zrabowanie funduszy Banco de España w Oviedo. To samo w skali całego
kraju uczyniono na początku wojny domowej, roku 1936. Wielu uczestników
7
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
rebelii uważało rabowanie domów i sklepów za realizację sprawiedliwości
społecznej, zgodnej z ideą walki klas /Tamże, s. 244). Podczas wojny
domowej, na początku wywieziono złoto do Rosji, natomiast pod koniec
wojny wywieziono wiele hiszpańskich skarbów do Meksyku gdzie miały być
oddane w ręce Negrina. Jednak inny socjalista, wielki przemysłowiec
Indalecio Prieto, przekonał prezydenta Meksyku, żeby skarby dał jemu
(Tamże, s. 247. Po nieudanej rewolucji październikowej w roku 1934 w
Asturias grupy rebeliantów ukryły się w górach. Na tereny objęte walkami
przybyły tłumy dziennikarzy, którzy informują naród o zaistniałych faktach.
Ogrom popełnionych zbrodni wywołał powszechne oburzenie i domaganie się
sprawiedliwego ukarania winnych. Wojska wyzwoleńcze były wychwalane przez
cały kraj (J. Arrarás, Historia de la Segunda República Española, t. 3, wyd. 2,
Editora Nacional, Madrid 1970, s. 7). W Oviedo tłumy wiwatowały na cześć
armii. W całej Hiszpanii odkrywano wiele dobrze ukrytych składów broni i
amunicji, których rewolucjoniści nie zdążyli wykorzystać. Rewolucja była
starannie przygotowana (Tamże, s. 8).
+ Barco Teruel E. Rząd Kataloński roku 1934 popierany przez Alianza
Obrera. Republika hiszpańska II roku 1934. Dnia 6 października roku 1934
rząd ogłosił stan wojenny w całej Hiszpanii. To było powodem niepowodzenia
akcji rewolucyjnej. W Madrycie oczekiwano na wiadomości z Katalonii. Tam
po paru dniach rząd doprowadził do likwidacji zamieszek. W tej sytuacji
oczekujący na rozwój wypadków socjaliści w Madrycie zaniechali walki (M.
Tagüena, Testimonio de dos Guerras, Ed. Planeta, s. 53-54). Najważniejszym
polem walki stała się Asturias, gdzie socjalistów uzbrojonych było około 30.
000. Wojsko republikańskie było źle uzbrojone. Republika konsekwentnie
bowiem dążyła do zniszczenia armii. Rząd był zmuszony wezwać oddziały z
Afryki, które trwały w ciągłej gotowości, zaprawione w walkach z
miejscowymi powstańcami (S. G. Payne, La revolución española, Ediciones
Ariel, Barcelona 1971, s.161). Naczelnym dowódcą premier mianował
generała López Ochoa, który brał aktywny udział w konspiracji przeciwko
monarchii, prowadząc do powstania republiki 14 kwietnia 1931 roku. Został
on zamordowany przez komunistów na początku wojny domowej w lipcu
1936 roku (J. Arrarás, Historia de la segunda república española, T. 2, wyd. 3
(wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 465). Minister wojny
zawezwał generała Franco do Madrytu, aby pomagał w dowództwie sztabu.
On właściwie kierował operacjami przeciwko rewolucjonistom. On też ocalił
republikę Hiszpanii przed bolszewizmem prowadząc kraj do zwycięstwa w
wojnie domowej 1936-1939. Companys proklamuje „Estat Catalá”.
Wieczorem 4 października delegaci „Alianza Obrera” wezwali w Barcelonie do
strajku. Wielu socjalistycznych milicjantów było uzbrojonych. Na czele
formacji policyjnych rządu katalońskiego stał José Dencás. Do powstania nie
przyłączyli się anarchiści. To było jednym z istotnych powodów
niepowodzenia rewolucji w całej Hiszpanii. Anarchiści przyłączą się do
rewolucji w roku 1936. „W nagrodę” zostaną wyniszczeni przez specjalne
oddziały NKWD przysłane z Rosji w ramach walki prowadzonej przez Stalina
z trockistami i innymi odchyleniami. Anarchiści chcieli być niezależni. W
październiku 1934 nie zgodził się na to rząd Katalonii /Tamże, s. 471/. Dnia
5 października Alianza Obrera ogłosiła strajk generalny w Barcelonie. CNT
nie chciała tego strajku popierać. Rano wielu robotników, anarchistów i
8
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
innych rozpoczęło normalną pracę. W ten sposób Alianza Obrera nabrała
wielkiego znaczenia jako najważniejsza siła polityczna popierająca
Generalidad (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones
Dyrsa, Madrid 1984, s. 164). Anarchistyczne CNT i FAI nie chciały popierać
Alianza Obrera z powodu jego marksistowskiego charakteru autorytarnego.
+ Barco Teruel E. Socjaliści hiszpańscy
roku 1934 jednoczą się z
komunistami. Republika. Na początku roku 1934 Largo Caballero
kontaktuje się z komunistami i anarchistami. W lutym spotyka się z szefem
komunistów katalońskich Maurinem. Spotyka się też z kierownictwem
Alianza Obrera Antifascista w skład której wchodzą katalońskie sekcje UGT i
PSOE, dysydenci anarchistyczni (Pestaña) Izquierda Comunista (Andres Nin)
i Unio de Rabassaires. Wielu socjalistów chciało połączyć się z komunistami
(E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa,
Madrid 1984, s. 122).
Partia socjalistyczna była świadoma, że może
zrealizować rewolucyjne cele jedynie we współpracy z innym, bardziej z
prawa i bardziej z lewa (S.G. Payne, La revolución española, Ediciones Ariel,
Barcelona 1971, s. 153). Dnia 12 września 1934 r. Komitet Centralny Partii
Komunistycznej, po otrzymaniu instrukcji z Kominternu zaakceptował
starania socjalistów, aby weszli oni w alians (Alianza). Nie jest rzeszą prostą
jasno sprecyzować kim byli „faszyści” przeciwko którym zwracał się
robotniczy alians. W styczniu 1935 przy okazji referendum dotyczącego
kwestii, czy region Sara ma należeć do Niemiec czy do Francji partia
komunistyczna kazała głosować „za czerwoną Sarą w sowieckich Niemczech”.
To Niemcy były uważane za sowieckie. Nie była to wskazówka aby głosować
na Hitlera, ale też nie aby głosować na Francję. Kto głosuje na „status quo”
głosuje na socjal-faszystowskich agentów francuskiego imperializmu. Tak
więc faszyści to byli przeciwnicy socjalistycznych Niemiec. Kim więc byli
komuniści hiszpańscy? Oficjalnie byli po stronie Francji (Jest to pogląd
samego Stalina, za M. Heller. A. Niekricz, Utopia u władzy, T. I, wyd. Polonia
1985, s. 218). Elementem najbardziej lewicowym byli ludzie młodzi (D.
Ibárruri, Historia del Partido Comunista de España, Ediciones Polonia (!),
Warszawa 1960, s. 88). Komuniści chcieli zdominować ruch socjalistyczny w
Hiszpanii. Chcieli też urządzić czystki wśród komunistów nie stalinowców.
Udało im się to uczynić podczas wojny domowej (E. Barco Teruel, El
„golpe”…, s. 124). Jednak już rewolucja z października 1934 roku była walką
na śmierć i życie. „Była to wojna domowa (!) i rewolucja, bez spodziewania się
jakiejkolwiek litości wobec przeciwnika, gdyż była to walka na śmierć i życie,
i zwycięzcy, kimkolwiek by nie byli, pójdą pod ścianę albo do więzienia”
(Arturo Barea, La forja de un rebelde, Editorial Losada, Buenos Aires 1966,
s. 58).
+ Barco Teruel E. Socjaliści mordowali falagistów hiszpańskich w roku 1934.
Najbardziej naglącą sprawą dla socjalistów przygotowujących rewolucję było
nagromadzenie broni. Wiele transakcjo uczyniono w Paryżu, z agentami
fabryk broni w Pradze, które specjalizowały się już wtedy w eksportowaniu
broni dla wszystkich rewolucji marksistowskich na całym świecie. W lipcu
1934 drogą powietrzną nadszedł transport broni z Pragi. Pośrednikiem był
M. Henri Brottier, mason 33 stopnia, działający w Paryżu na rzecz
międzynarodowej rewolucji. W transakcjach biorą udział: Austriak A.
Wumerres i Francuz R. Cabasson. W tajnym liście do hiszpańskiej
9
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
organizacji rewolucyjnej Juventud Socialista z dnia 18 lipca 1934 pisano, że
są zasłużeni w socjalistycznej rewolucji w Wiedniu a obecnie chcą ją
przenieść do Hiszpanii (J. Arrarás, El orden en la República Española, Oficina
Informativa Española, Madrid 1948, s. 85). Dnia 6 czerwca policja znalazła
magazyn kilkaset pistoletów i 80.000 naboi. Zatrzymani powiedzieli, że broń
przekazał im poseł hiszpańskiego sejmu Juan Lozano Ruiz. Policja znalazła
w jego mieszkaniu 54 pistolety oraz wiele ulotek nawołujących do powstania
przeciwko republice. W sądzie bronił go Prieto (J. Arrarás, Historia de la
segunda república española, T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora
Nacional, Madrid 1970, s. 406).
Walka socjalistów z falangą. Walka
przeciwko falangistom toczyła się ciągle. Dnia 11 stycznia
został
zamordowany student należący do falangi gdy uczestniczył we mszy świętej
(„El Sol”, 12.I.1934). W styczniu zamordowano dalszych czterech falangistów.
Dnia 1 lutego w wyniku wybuchu bomby rannych zostało pięciu falangistów.
Dnia 9 lutego zamordowany został Matías Montero, jeden z założycieli falangi
studenckiej. Dnia 9 marca zamordowany został należący do falangi robotnik
Angel Montesinos (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre 1934),
Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 92 nn). Pomimo dialogu między
przywódcami walka nasilała się. Falangiści nie mogli biernie pozwolić by ich
po kolei zabijano. Dnia 1 lipca został postrzelony jeden z falangistów. W
odwecie falangiści napadli na jeden z lokali partii socjalistycznej. Policja
rozpoczęła aresztowania falangistów. Socjaliści tymczasem umacniali swoje
bojówki. Ubrani w czerwone koszule, ćwiczyli się w strzelaniu z pistoletów,
przygotowywali się do zbrojnego powstania. Tysiące młodych ludzi dnia 8
lipca przemaszerowało na defiladzie na błoniach niedaleko Madrytu. Ubrani
w jednakowe mundury, w równych szeregach, z pięścią podniesioną w górę,
rwący się do walki.
+ Barco Teruel E. Wojna domowa hiszpańska 1936-1939 przygotowywana w
roku 1934. Socjaliści hiszpańscy roku 1934 kontynuowali przygotowania do
zbrojnego powstania przeciwko republice. Largo Caballero utrzymywał, że
reformizm doprowadził ruch socjalistyczny na drogę śmierci. Araquistan
pisał: „Republika jest tylko dodatkiem. Trzeba wrócić do Marksa i Engelsa,
nie tylko słowami, lecz z inteligencją i z wolą. Reformistyczny socjalizm
upadł. Wszyscy oszukiwaliśmy się i teraz nadeszła godzina abyśmy to
zrozumieli. Nie upadł socjalizm rewolucyjny, a tylko jego fałszywa wersja.
Marks i Engels mieli rację we wszystkim w ich teorii historii i państwa i w ich
programie działania. Nie ufamy demokracji parlamentarnej, nawet wtedy gdy
socjaliści stanowią większość Jeśli nie wykorzystamy siły, kapitalizm nas
zniszczy swoją wspaniałą bronią ekonomiczną” (Araquistan, „Leviatán”, 1 maj
1934). Prieto wahał się. Ostatecznie poparł akcję zbrojną. Kierownictwo UGT:
Besteiro, Saborit i Trifón Gómez, nie chciało włączyć się w przygotowania do
zbrojnego powstania. Jednak Largo Caballero ich przekonał: „robotnicy
domagają się akcji szybkiej i energicznej, chcą zapobiec przeprowadzeniu
zamachu stanu, zamierzonego przez prawicę, aby rozwiązać wszystkie
organizacje robotnicze” (Francisco Largo Caballero, Mis recuerdos. Cartas a un
amigo, Ed. Alianza, Méjico, D.F. 1954, s. 133). Utworzono komitet dla
zorganizowania rewolucji: Largo Caballero, Enrique de Francisco i Anastasio
de Gracia. Ułożyli oni program, który zawierał mi. nacjonalizację ziemi
(kolektywizacja na wzór stalinowskiej, która w Rosji przyniosła śmierć
10
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
milionów ludzi z głodu), rozwiązanie wszystkich zgromadzeń zakonnych,
rozwiązanie armii, rozwiązanie Guardia Civil, stopniowa nacjonalizacja
przemysłu (Antonio Ramos Oliveira, Historia de España, T. III). Largo
Caballero jawnie i wyraźnie głosił, że jest przeciwko republice, że chce
republikę zniszczyć, gdyż zdradziła ona sprawę ludu pracującego (Salvador
de Madariaga, España. Ensayo de Historia contemporánea, Ed. Sudamericana,
Buenos Aires 1944 s. 516). Zwycięska rewolucja miała zużytkować złoto
banku hiszpańskiego na cele dyktatury proletariatu. Rezerwa złota w
normalnym państwie jest pokryciem dla papierowych pieniędzy. Dlatego
pieniądze te posiadają realną wartość, są wymienialne na złoto. Bez pracy
papier jest nic nie wart, ma wartość tylko umowną, którą można dowolnie
zmieniać. Stąd olbrzymia dewaluacja w krajach socjalistycznych, podczas
gdy w krajach kapitalistycznych pieniądz jest stabilny, zależy jedynie od
wartości złota, która raczej jest stała wszędzie i w ciągłości czasu.
Faktycznie, gdy wybuchła wojna domowa natychmiast złoto zostało
przetransponowane do Związku Radzieckiego aby kupować za nie broń dla
komunistycznej armii broniącej hiszpańskiej rewolucji (E. Barco Teruel, El
„golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 111.
+ Barco Teruel E. Wojna domowa hiszpańska 1936-1939 rozpoczęła się już w
roku 1934. Komitet rewolucyjny prowincji Asturias (Comité revolucionario de
Alianza de Obreros y Campesinos) ogłosił 16 października 1934, czyli tuż
przed upadkiem hiszpańskiej rewolucji październikowej, że rewolucja
zwycięża w całej Hiszpanii i nigdy nie zostanie przerwana. Było to w duchu
idei „rewolucji permanentnej” Trockiego. Komitet ogłaszał, że organizuje
niezwyciężoną czerwoną armię, a kraj znajduje się u progu wojny (F. Díaz
Plaja, La España política del siglo XX, t. w, s. 453). Ostatni biuletyn
Komitetu, w którym zamieszczono bojowe orędzie zredagowali wyłącznie
komuniści, aczkolwiek rewolucję wywołali również socjaliści i anarchiści.
Komuniści chcieli walczyć aż do końca, pomimo że ich przegrana była już
oczywista. Tak samo czynili później, w wojnie domowej 1936-1939, zwanej
przez Hiszpanów „wielką wojną” (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista
(octubre 1934), Madrid 1984. s. 229). Rewolucja socjalistyczna w Asturias
stała się symbolem, legendą dla całego ruchu internacjonalistycznego, która
była skutecznie eksploatowana przez komunistów, zwłaszcza w stalinowskiej
Rosji. Przechwalano się, że tylko komuniści walczyli do końca, do ostatniego
naboju i do ostatniego człowieka. Komuniści walczący w Asturii wiedzieli, że
bolszewicka Rosja z pewnością pomoże im odbudować rewolucję z popiołów
klęski października 1934 roku /Tamże, s. 230). Rewolucjoniści hiszpańscy z
roku 1934 mieli ten sam cel, co włoscy faszyści lub niemieccy naziści. Chcieli
zniszczyć demokratyczną republikę. Republikański rząd doskonale zdawał
sobie z tego sprawę. Propaganda i realne zaangażowanie komunistów
stalinowskich sprawiły, że wojna domowa z lat 1936-1939 widziana była
przez świat jako wojna faszystów przeciwko republikanom. Tymczasem
wojna domowa była kontynuacją komunistycznej rebelii przeciwko narodowi
hiszpańskiemu. Na zdobytych w początku października 1934 terenach
socjaliści wprowadzili dyktaturę „proletariatu”, natomiast anarchiści
komunizm libertariański /Tamże, s. 230). Dopiero późniejsza propaganda, po
upadku rewolucji, wspomagana między innymi przez niektórych wybitnych
rządców II Republiki (np. Manuel Azaña) głosiła, że celem tej rewolucji było
11
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
odzyskanie istotnych wartości ogłoszonych 14 kwietnia 1931, w dniu
pojawienia się II Republiki, a które nie były realizowane (Tamże, s. 231).
+ Barco Teruel E. Wojna domowa hiszpańska 1936-1939 rozpoczęta została
przez komunistów już w roku 1934, a rok 1936 był jej kontynuacją.
Republika hiszpańska II roku 1934. Rewolucja asturyjska z października
1934 była czerwona, w swoich symbolach, kolorach, celach, metodach i
sloganach. Hasła „Asturias roja” i „UHP” były fundamentalnymi hasłami
Frontu Ludowego (Frente Popular) przed i po wyborach 1 lutym 1936 roku.
Rewolucja ta była przez nich nazywana „rewolucyjną wojną domową”. Tak
więc wojna domowa była rozpoczęta przez komunistów już w roku 1934, a
rok 1936 był jej kontynuacją (E. Barco Teruel, El „golpe” socialista (octubre
1934), Madrid 1984. s. 232). Wtedy komuniści, socjaliści i anarchiści nie
identyfikowali się z II Republiką, stało się to później. Hiszpańska rewolucja
październikowa utożsamiała II Republikę z „faszyzmem” i „kapitalizmem”.
Według szefa socjalistów Largo Caballero, demokracje liberalne na całym
świecie są kapitalistycznymi dyktaturami (T. David, Comunism and the
Spanisch Civil War, Los Angeles-Berkeley 1955, s. 39). Trzeba dodać, że
rewolucja ta nie była dziełem hiszpańskich komunistów z PCE, jednak
chcieli oni rewolucją zawładnąć, kierować nią i realizować własne cele (E.
Barco Teruel, s. 233). Komuniści traktowali wojnę domową w Hiszpanii
1936-1939 nie jako „wojnę republikańską”, lecz jako „wojnę rewolucyjną”.
Natomiast w świetle późniejszej historii można powiedzieć, że republiki
ludowe w Astrurias (1934) i w strefie republikańskiej podczas wojny domowej
są prawzorem „demokracji ludowych” na wschodzie Europy. Wiadomo, że
komunizm, gdy raz się zakorzeni nie daje się wyplenić ani zmodyfikować w
kierunku socjalizmu liberalnego, jak tego dowodzą wypadki w Berlinie
Wschodnim w 1953, na Węgrzech 1956, Czechosłowacji 1970 w Afganistanie
i w wielu innych krajach /Tamże, s. 234). Struktura społeczna utworzona
przez rewolucjonistów w Asturii 1934 roku określana jest jako sowiecka
(Thomas), jako „system sowiecki” (Borkenau), a uzbrojeni jej przedstawiciele
jako „milicjanci z czerwonej Armii” (Carr). Żywność była racjonowana, „na
kartki”. Pieniądze w niektórych rejonach wycofano, w innych były wydawane
każdemu jednakowo, niezależnie od wykonywanego zawodu i wkładu pracy.
Eliminowano własność prywatną. Ustanowiono karę śmierci dla wszystkich
aktów kontrrewolucyjnych. W Oviedo władzę podzielili między siebie
komuniści i socjaliści; najpierw funkcjonował komitet socjalistyczny, a
następnie przejęli ja komuniści /Tamże, s. 235).
+ Barco Teruel E., Socjalista Besteiro 2 lipca na wiecu w Mieres przekonyał,
że rewolucja byłaby katastrofą dla kraju. Republika hiszpańska II roku 1934.
Baskowie Dnia 5 czerwca roku 1934 rozpoczął się protest reprezentantów
zarządów miast.
Dnia 21 sierpnia policja zatrzymała 87 baskijskich
nacjonalistów. Przybyli do Bilbao posłowie Prieto i Negrín oraz dyrektor sił
bezpieczeństwa. W miejscowości Zumárraga zebrali się 2 września
przedstawiciele autonomii baskijskiej. Siły porządkowe zablokowały drogi
prowadzące do miasta (J. Arrarás, Historia de la segunda república española,
T. 2, wyd. 3 (wyd. 1 Madrid 1964), Editora Nacional, Madrid 1970, s. 397). Do
obradujących dołączył poseł lewicy Prieto. Tłum zgromadzony wokół ratusza
wznosił okrzyki na cześć wolnego Kraju Basków i na cześć Katalonii oraz
przeciwko Hiszpanii. Dnia 11 września w San Sebastián nacjonaliści
12
o. prof. Dr hab.
Piotr Liszka CMF
baskijscy zwołali zebranie w którym uczestniczyli przedstawiciele partii
socjalistycznej, komuniści oraz lewicowi republikanie. Chcieli oni ustalić
konkretne formy działania przeciwko rządowi republiki. Chcieli oni, aby
Baskowie włączyli się do bolszewickiej rewolucji /Tamże, s. 401.
Przedstawiciele baskijskich samorządów dnia 22 września zaapelowali do
parlamentarzystów, by odmówili oni współpracy z rządem /Tamże, s. 402/.
Mniejszość baskijska, na czele której stał José Antonio Aguirre, wycofała się
z parlamentu, jednocząc się z działaniami katalońskiej Esquerra. Był to
pierwszy krok w kierunku późniejszego Frontu Ludowego zorganizowanego
na rozkaz Stalina (Carlos Seco Serrano, Historia de España, T. IV, s. 91,
Instituto Gallach, Barcelona 1958). Przygotowania do zbrojnego powstania
przeciwko republice. Dnia 3 stycznia 1934 roku dziennik „El Socialista”
pisał: „Harmonia? Nie! Walka klas! Nienawiść i śmierć dla kryminalnej
burżuazji. Istniały w nurcie socjalistycznym trzy opcje: Besteiro jako
przedstawiciel umiarkowanych, skłonny do współpracy z burżuazyjną lewicą,
Prieto w centrum a na skrajnej lewicy Largo Caballero. Jeszcze 2 lipca na
wiecu w Mieres Besteiro przekonywał, że kraj nie jest przygotowany ani
ekonomicznie ani społecznie do rządu złożonego z socjalistów a co dopiero do
socjalistycznych struktur całego państwa. Rewolucja byłaby bezsensowną
awanturą. Kategorycznie deklarował się jako przeciwnik dyktatury
proletariatu. Próba rewolucji dla kraju byłaby katastrofą (E. Barco Teruel, El
„golpe” socialista (octubre 1934), Ediciones Dyrsa, Madrid 1984, s. 101.
13