Beata Dobińska, psycholog - Archiwum strony Kuratorium Oświaty w

TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCE
ZE STANU ZDROWIA i KONDYCJI UCZNIA
analiza psychologiczna
Beata Dobińska
psycholog
Zachodniopomorska Szkoła Biznesu
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
1569,7 tys. dzieci i młodzieży w wieku 5-19
lat (co stanowi 20,7% populacji) cierpi na
choroby przewlekłe*.
*na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA








Są to najczęściej:
alergia, na którą choruje 577,8 tys.
astma – 279,3 tys.
choroby kręgosłupa – 149,1 tys.
przewlekłe stany lękowe, depresja lub zaburzenia
zachowania – 114,2 tys.
choroby serca i układu krążenia – 109,5 tys.
choroby nerek i układu moczowego – 85,2 tys.
padaczka – 40,9 tys.
cukrzyca – 8,1tys. chorych i wiele innych*
*na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego
CHOROBA PRZEWLEKŁA
JAKO PROBLEM SPOŁECZNY

co szósty uczeń w wieku obowiązkowego
nauczania ma długotrwałe kłopoty ze zdrowiem

co piąty uczeń potrzebuje odpowiedniej opieki
medycznej z powodu choroby przewlekłej
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Koncepcje psychologiczne postrzegają długotrwałą
chorobę dziecka jako decydującą przeszkodzę w
jego prawidłowym rozwoju
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA




Trudności w rozwoju powodowane chorobą, zależą
w znacznym stopniu od:
jej obrazu klinicznego
czasu trwania
przebiegu leczenia
czynników środowiskowo-wychowawczych
(A. Maciarz)
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Choroba przewlekła traktowana jest zazwyczaj, jako
sytuacja zagrożenia psychologicznego, która:




obciąża długotrwale organizm i psychikę człowieka
wprowadza trwałe zmiany w obrazie „ja”
Patologizuje rozwój tożsamości
obniża poziom poczucia własnej wartości
Każda długotrwała choroba zaburza
funkcjonowanie psychiczne człowieka
Każda długotrwała choroba zaburza
funkcjonowanie emocjonalne dziecka
Choroba somatyczna a jakość życia
psychicznego dziecka
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Każda choroba odczuwana jest subiektywnie
jako szczególny stan własnego ciała i zawsze
ma nieunikniony wpływ na życie psychiczne
(I. Obuchowska)
OBCIĄŻENIA ZWIĄZANE Z CHOROBĄ








złe samopoczucie
zaburzenia funkcji różnych organów i układów ciała
doznawanie bólu
przeżywanie lęku I frustracji
poczucie cierpienia
permanentna konieczność samokontroli
ograniczenie aktywności psychoruchowej
ograniczenie aktywności psychicznej i społecznej
(A. Maciarz)
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Dziecko dotknięte chorobą przewlekłą ponosi dotkliwe
konsekwencje we wszystkich sferach swego rozwoju.
Chroniczne obciążenie o dużym natężeniu
niedojrzałego jeszcze organizmu i psychiki dziecka,
prowadzi do zaburzenia jego równowagi wewnętrznej
i zewnętrznej
(B.Bobel)
Każda choroba mając swoją charakterystykę,
dynamikę i przebieg, niesie ze sobą szereg
specyficznych ograniczeń.
CHOROBA




wpływa na kondycję psychofizyczną dziecka
ogranicza wykorzystanie możliwości intelektualnych dziecka
oddziałuje na stan emocjonalny
zaburza funkcjonowanie społeczne
CHOROBA
Każde dziecko przewlekle chore należy traktować
indywidualnie i rozpoznawać jego specyficzne potrzeby,
a także starać się tworzyć warunki sprzyjające ich
zaspokojeniu
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Przewlekła choroba somatyczna jest szczególnym
rodzajem sytuacji trudnej i stanowi czynnik ryzyka
dezorganizacji zachowania dziecka, począwszy od
drobnych nieprawidłowości (np. zmiany nastroju), aż do
poważnych zaburzeń (np. nerwicowy rozwój osobowości)
Takie zmiany w zachowaniu dziecka są reakcją obronną
przed trudnymi i niezrozumiałymi doznaniami płynącymi ze
strony organizmu i środowiska.
(W. Pilecka)
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Przewlekła choroba wywołuje wiele
negatywnych zmian w funkcjonowaniu
psychospołecznym dziecka
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA







U dziecka przewlekle chorego często obserwuje się
bezsilność
osamotnienie
przygnębienie
niepewność i lęk
podwyższone napięcie emocjonalne
impulsywność w reagowaniu na bodźce zewnętrzne
mniejszą zdolność do empatii i wyrażania własnych emocji
(B.Bobel)
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Ograniczenia wywołane przez chorobę powodują:





trudności adaptacyjne
trudności w nawiązywaniu kontaktu z rówieśnikami
skłonność do izolacji
osamotnienie rówieśnicze
rozchwianie emocjonalne
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA








Zaburzone relacje z rówieśnikami utrudniają choremu
dziecku zaspokajanie wielu ważnych potrzeb:
kontaktu emocjonalnego
bezpieczeństwa
szacunku
uznania
autonomii
poznawania świata
ruchu i aktywności fizycznej
zabawy
(A. Twardowski)
CHOROBA PRZEWLEKŁA
A FUNKCJONOWANIE DZIECKA
Choroba przewlekła
zaniża samoocenę i poczucie własnej wartości
Dziecko staje się
bierne i zahamowane
.
bądź
agresywne i pobudzone
SZCZEGÓLNIE ISTOTNE
W PRZYPADKU DZIECI CHORYCH JEST:





kształtowanie u dziecka właściwego obrazu jego
choroby; rozumienie samego siebie, akceptacja własnej
słabości;
środowisko pobudzające i wspierające rozwój
indywidualności, zachęcające dzieci do rozwiązywania
trudnych problemów
stawianie realistycznych celów, co pozwala uniknąć
niepowodzeń oraz ich szkodliwego oddziaływania na
wyobrażenie dziecka o sobie
usuwanie przyczyny zachowania aspołecznego, zanim
zagrozi szansom społecznej akceptacji dziecka
zaspokojenie potrzeby kontaktu z rówieśnikami
(L.Maksymowicz)
NAUCZANIE INDYWIDUALNE
 Dzieci, którym poradnia psychologiczno-pedagogiczna
przyznała nauczanie indywidualne wymagają
szczególnego wsparcia.
 Najważniejsze jest umożliwienie im kontaktów
rówieśniczych w środowisku szkolnym.
 Powinno się im pozwolić uczestniczyć w uroczystościach
klasowych i szkolnych, także z pojedynczym włączaniem
w zajęcia szkolne.
 Uczeń indywidualnego nauczania nie może jednak
uczęszczać oprócz swoich zajęć na wszystkie zajęcia
z klasą.
NAUCZANIE INDYWIDUALNE
Perspektywa szkoły
 Perspektywa rodziców
 Perspektywa dziecka

NAUCZANIE INDYWIDUALNE
Efekty edukacyjne i psychospołeczne tej
formy kształcenia są na ogół
niezadowalające, szczególnie gdy trwa ona
wiele lat
(B.Babel)
NAUCZANIE INDYWIDUALNE
Efekt podwójnej niepełnosprawności
NAUCZANIE INDYWIDUALNE





Problemy sfery społecznego funkcjonowania dziecka:
samotność
życie bez grupy rówieśniczej
bez rywalizacji
bez współpracy
bez przyjaźni
Dziecko nie ma wzorów postępowania i nie uczy się
reguł życia społecznego
NAUCZANIE INDYWIDUALNE

Problemy dziecka przewlekle chorego wynikające
zarówno z samej choroby, jak też z realizacji obowiązku
szkolnego w formie nauczania indywidualnego stanowią
niebagatelne zagrożenie dla jego funkcjonowania
psychicznego i społecznego.

Brak wsparcia adekwatnego dla potrzeb dziecka może
utrwalić niekorzystne nawyki i zachowania oraz
zadecydować o trudnościach adaptacyjnych także
w okresie dorosłego życia.
(B.Babel)
OPRACOWANO NA PODSTAWIE:
•
•
•
•
•
•
B. Bobeł, „Znaczenie psychospołecznego wsparcia dzieci przewlekle
chorych objętych nauczaniem indywidualnym”
A. Maciarz, Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci
przewlekle chorych, Kraków 2001
I. Obuchowska, M. Krawczyński, Chore dziecko, Warszawa 1991
W. Pilecka, Przewlekła choroba somatyczna w życiu i rozwoju dziecka,
Kraków 2002
A. Twardowski, Znaczenie relacji z pełnosprawnymi dla rozwoju
psychicznego dzieci przewlekle chorych, [w:] A.A. Zych, A. Nowicka
(red.), „By człowiek nie musiał cierpieć...”, Wrocław 2007
L. Maksymowicz, Zaspokajanie potrzeby poczucia tożsamości dzieci i
młodzieży przewlekle chorej w procesie rehabilitacji, „Edukacja.
Badania. Innowacje” 2005, nr 2