Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności do skupienia uwagi i
Transkrypt
Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności do skupienia uwagi i
„Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności do skupienia uwagi i zapamiętywania.” Pomimo kolejnych reform system oświatowy ciągle preferuje , i zapewne będzie nadal preferował, szkołę pamięci. Dlatego o powodzeniu szkolnym dzieci w dużej mierze decyduje to, czy potrafią należycie skupić się, zapamiętać oraz wiernie odtworzyć informację ze swych podręczników i te podawane przez nauczyciela na lekcjach. W przedszkolu i szkole nauczyciele organizują zadania pamięciowe dla dzieci na zasadzie : są łatwe dla dorosłych, więc i dzieci nie będą miały z nimi trudności. Tymczasem z powodu odmiennego funkcjonowania dziecięcej pamięci , zadania te sprawiają dzieciom niebywałe trudności natury poznawczej i wykonawczej. Dziecięca pamięć bardzo różni się od funkcjonowania pamięci u ludzi dorosłych. Pamięć to najważniejszy mechanizm rejestrowania osobistego doświadczenia ,przetwarzania go i przechowywania , a potem odtwarzania . zatem należy tu podkreślić silny związek procesów zapamiętywania z procesami uczenia się. W jaki sposób informacje znajdujące się w otoczeniu są rejestrowane i przetwarzane w pamięci? Pamięć sensoryczna to przetwarzanie stresowych bodźców na reprezentacje percepcyjne. Dotyczy to doświadczeń dotykowych i przestrzennych , smakowych i węchowych, wzrokowych i słuchowych, a także doznań informujących o stanie własnego organizmu tj. odczucie :bólu, zmęczenia, głodu itp. Jednak z otoczenia do człowieka dochodzi o wiele więcej informacji niż może on objąć uwagą ,przetworzyć je i zakodować w swojej pamięci. Stąd tak istotna jest wstępna ocena , które z tych sensorycznych bodźców są ważne ,bo tylko takie warto zatrzymać na chwilę w pamięci przemijającej. Z tych zatrzymanych bodźców także większość znika po krótkiej chwili ,a tylko niektóre są zatrzymywane na dłużej. Jeżeli w danej chwili jakiś surowy bodziec nie jest przydatny, to nie ma sensu go dalej przetwarzać i magazynować; dlatego w I fazie tworzenia reprezentacji percepcyjnych surowe bodźce są rozpoznawane z punktu widzenia potrzeb oraz wcześniejszych doświadczeń i segregowane na te, które są pod jakimś względem znaczące , i na niepotrzebne (i te znikają). Wynika z tego, że efekty zapamiętywania zależą od tego: a) jakie surowe bodźce człowiek (dziecko) uznało w dobrej chwili za ważne na tyle aby zatrzymać je w pamięci. Chcąc wspierać dzieci w skutecznym zapamiętywaniu, trzeba zająć się rozwijaniem zdolności do skupienia uwagi, czyli skierowaniu świadomości na to co warto zapamiętać. Równie ważne jest wdrażanie dzieci do takiego organizowania pola percepcyjnego, aby mogły zatrzymać w pamięci możliwie dużo surowych bodźców. Warto także zadbać o to, aby dzieci potrafiły przetworzyć je w reprezentacje i zakodować, bo mogą być one zatrzymane pamięci na dłużej . Pamięć przemijająca i trzecia to dwa nierozłączne zbiory a w części wspólnej jest pamięć operacyjna. Zatem aby wspomagać dzieci w rozwoju umysłowym trzeba uwzględnić i rozumowanie i zapamiętywanie. Naturalne i spontaniczne sposoby organizowania informacji dla ich trwalszego zachowania polegają na : - grupowanie informacji „bo podobne”, „bo odmienne” (kontrast) - tworzenie hierarchii „to jest częścią tego…” (tworzenie podzbiorów), „ w tym się mieści to i to ,i jeszcze to…” - dobieranie par powiązanych ze sobą : „to skutkuje tym…”, „po tym nastąpi to…” - ustalanie łańcuszków : „zawsze to po tym…” - dostrzeganie przestrzennych zależności: „to obok tego, to nad tym, to przed tym” Wzrost skuteczności intencjonalnego zapamiętywania jest zależny od tego, jakie strategie pamięciowe dzieci stosują . Okazuje się (dzięki dobrym badaniom M.Jagodzińskiej), że powtarzanie nie daje lepszych wyników w zapamiętywaniu . Na strategię pamięciową składają się: 1. ŚWIADOMOŚĆ CELU PAMIĘCIOWEGO I DĄŻENIE DO JESGO REALIZACJI: „chcę to zapamiętać i staram się coś w tym kierunku zrobić” 2. OBRANY SPOSÓB ZAPAMIĘTANIA „żeby zapamiętać zdanie muszę je powtórzyć kilka razy” 3. WYSIŁEK WŁOŻONY W REALIZACJĘ CZYNNOŚCI UŁATWIAJĄCYCH ZAPAMIĘTYWANIE „skupię się i powtórzę kilka razy , chociaż jest to trudne” Według cytowanej już M. Jagodzińskiej, ekwiwalenty strategii pamięciowych można zaobserwować w zabawach dziecięcych , zwłaszcza tematycznych. Nie ulega wątpliwości to, że dziecko zapamiętuje to na co zwraca uwagę, niezależnie od tego, w jakim stopniu czyni to intencjonalnie czy mimowolnie. Jak zatem (słów kilka o tym) dzieci skupiają uwagę i gospodarują swoją aktywnością poznawczą? Uwaga w poznawaniu rzeczywistości jak też w realizowaniu wszystkich zadań życiowych jest bardzo ważna. Powszechnie twierdzi się, że dzieci dysponują głównie uwagą mimowolną (uwaga mimowolna to nie to samo, co automatyczne przetwarzanie informacji ,bo automatycznie to: szybko i bez większego wysiłku przekazaniu informacji i nie mają wglądu w ich przebieg i nie możemy ich zatrzymać ani modyfikować , a uwaga jako proces przebiega wolno i wymaga wysiłku, a ponadto znaczna część przetwarzania informacji ma charakter świadomy. S. Szuman opierając uwagę dowolną podkreśla , że wymaga ona nie tylko wysiłku, ale także umiejętności przymuszenia się do skupienia i natężenia aktywności poznawczych. To przymuszenie może być spowodowane własnym nakazem lub czyimś . Oznacza to, że: Dorosły może wymusić na dziecku , żeby skierowało swoją aktywność poznawczą na coś, co jest w danej chwili ważne i żeby tym czymś się zajmowało nieco dłużej Dziecko może także samo sobie nakazać , że ma skupić uwagę Skrypt to schemat umysłowy czyli umysłowy model rzeczywistości. W 6 i 7 roku życia dziecka to czas na tworzenie pierwotnych skryptów i stwarzanie im wszystkich następnych modyfikacji. Skrypt pierwotny to baza i początek wszystkich następnych modyfikacji. Dzieci muszą być przekonane o tym, że warto być ekspertem w dziedzinie , której dotyczy dany skrypt. Kolejne cele pamięciowe muszą być dla nich atrakcyjne. Dzieci także muszą rozumieć , czego się od nich oczekuje i czemu muszą sprostać. Jak zatem wspomagać dzieci w skutecznym opanowaniu wierszy na pamięć? I. „DZIECI UCZĄ MISIE WIERSZY” – program i metodyka. 1. W edukacji ceni się pamięciowe opanowanie wierszy ,bo: Wzbogaca się zakres słownictwa i kształtuje się elegancja wypowiadania się Dzieci poznają poezję i doznają wrażeń Rozwijają pojemność swojej pamięci Wnioski dla wspomagających dzieci w nauce wierszy na pamięć: W trakcie nauki wierszy trzeba zrezygnować z wyjaśniania nowych dla dzieci sformułowań słownych (po nauce) Wielokrotne powtarzanie tego , co trzeba zapamiętać, to jeden z bardzo prostych sposobów przetwarzania informacji II. „PATRZĘ UWAŻNIE I POTRAFIĘ ZAPAMIĘTAĆ WIELE SZCZEGÓŁÓW” (wspomaganie rozwoju pamięci wzrokowej) – program i metodyka III. „POTRAFIĘ ZAPAMIĘTAĆ SZEREGI CZYNNOŚCI I PRZEWIDZIEĆ , CO BĘDZIE DALEJ” (wspomaganie dzieci w zapamiętywaniu informacji uporządkowanych jedna po drugiej) – program i metodyka IV. „SŁUCHAM UWAŻNIE , ABY ZAPAMIĘTAĆ TO , CO WAŻNE I POTRZEBNE” (wspomaganie dzieci w uważnym słuchaniu wyłuskiwaniu i zapamiętywaniu ważnych informacji) – program i metodyka V. „POTRAFIĘ OBDARZAĆ UWAGĄ I MÓWIĆ TAK, ABY INNI MNIE SŁUCHALI, PAMIĘTAM TEŻ, JAK WYGLĄDAJĄ INNI I JAK SIĘ NAZYWAJĄ” (wspomaganie dzieci w atrakcyjnym prezentowaniu siebie, obdarzaniu uwaga innych)- program i metodyka. Urszula Marcinkowska