chemia - Zespół Szkół Specjalnych nr 6

CHEMIA
Program nauczania w gimnazjum specjalnym dla uczniów
z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim
Realizowany w Gimnazjum Specjalnym nr 19
W Zespole Szkół nr 6 w Bytomiu
III etap edukacyjny: gimnazjum
Liczba godzin: 130
Opracowanie:
mgr Marta Krawczyk
Zatwierdził:
1
Koncepcja programu opracowana została na podstawie programowej kształcenia
ogólnego zawartej w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia
2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół.
Zawartość programu:
Szczegółowe cele kształcenia i wychowania.
Treści nauczania zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego z dn.27.08.2012.
Procedury osiągania celów kształcenia i wychowania.
Opis założonych osiągnięć ucznia.
Kryteria oceny i metody sprawdzania osiągnięć ucznia.
2
SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA.
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
I.
Pozyskiwanie, wykorzystywanie i tworzenie informacji.
Uczeń pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem
technologii informacyjno-komunikacyjnych (np. układ okresowy pierwiastków, tablice,
wykresy, słowniki, zasoby Internetu, multimedia).
II.
Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów.
Uczeń opisuje właściwości substancji na podstawie wiedzy o budowie materii; wyjaśnia
przebieg prostych procesów chemicznych, zapisuje je w postaci równań reakcji
z zastosowaniem terminologii i symboliki chemicznej; wykorzystuje posiadaną wiedzę
do powiązania właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i wpływem
na środowisko naturalne; wykonuje proste obliczenia dotyczące praw chemicznych.
III.
Opanowanie czynności praktycznych.
Uczeń bezpiecznie posługuje się prostym sprzętem laboratoryjnym i podstawowymi
odczynnikami chemicznymi; projektuje i przeprowadza proste doświadczenia chemiczne.
Cele kształcenia i wychowania zawarte w programie to:
 przedstawienie znaczenia wiedzy chemicznej w życiu codziennym;
 wskazanie powiązania chemii z innymi naukami;
 kształtowanie postaw badawczych;
 wpojenie uczniom wiadomości i umiejętności praktycznych, stanowiących podstawę
do kształcenia w następnych etapach edukacji;
 kształtowanie właściwych postaw w zakresie dbałości o zdrowie i ochronę środowiska
przyrodniczego.
Cele kształcące:
Cele kształcące nauczania chemii w gimnazjum specjalnym:
 Rozbudzenie zainteresowań wiedzą z dziedziny chemii.
 Poznanie wybranych substancji chemicznych i zastosowania w praktyce życia
codziennego.
 Kształcenie umiejętności obserwowania zjawisk chemicznych w otaczającym
środowisku.
 Nabycie umiejętności dostrzegania roli chemii w życiu codziennym.
 Nabycie umiejętności wykonywania prostych doświadczeń, opisywania ich
i prezentowania wyników.
 Nabycie umiejętności bezpiecznego posługiwania się prostym sprzętem
laboratoryjnym oraz odczynnikami chemicznymi.
 Kształtowanie umiejętności wykorzystania różnorodnych źródeł informacji.
 Wykazywanie postaw bezpiecznego zachowania się w kontakcie z substancjami
szkodliwymi i niebezpiecznymi dla zdrowia.
3
Cele wychowawcze:
 Kształcenie postawy badawczej uczniów.
 Rozwijanie zainteresowania chemią jako nauką badawczą i przydatną w życiu
codziennym.
 Kształtowanie nawyków ochrony życia i zdrowia własnego i innych ludzi.
 Nauczenie umiejętności pracy w grupie.
 Kształcenie umiejętności poszukiwania innych źródeł informacji.
 Rozwijanie troski o stan środowiska lokalnego i globalnego i aktywnej postawy
proekologicznej i prozdrowotnej.
 Uświadamianie zagrożeń dla środowiska związanych z działalnością człowieka.
TREŚCI NAUCZANIA ZGODNE Z PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ KSZTAŁCENIA
OGÓLNEGO Z DN.27.08.2012
Treści nauczania:
I.
Substancje i ich właściwości.
II.
Wewnętrzna budowa materii.
III.
Reakcje chemiczne.
IV.
Powietrze i inne gazy.
V.
Woda i roztwory wodne.
VI.
Kwasy i zasady.
VII. Sole.
VIII. Węgiel i jego związki z wodorem.
IX.
Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym.
Program nauczania jest przewidziany do realizacji w ramach 130 godzin, tj. 4 godzin
tygodniowo w całym cyklu kształcenia: 1 godzina tygodniowo w klasie pierwszej gimnazjum,
1 godzina tygodniowo w klasie drugiej i 2 godziny tygodniowo w klasie trzeciej.
Treści nauczania zawarte w programie są:
 zgodne z Podstawą programową kształcenia ogólnego w zakresie nauczania chemii
w gimnazjum (Dz. U. z 2012 r. poz. 977);
 zgodne z aktualnym stanem wiedzy chemicznej oraz pozostałych przedmiotów
przyrodniczych;
 dostosowane do możliwości ucznia gimnazjum specjalnego.
Ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim obowiązuje ta sama podstawa
programowa, co uczniów z normą intelektualną. Program nauczania jest odpowiednio
dostosowany do jego indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych.
Praca z uczniem upośledzonym umysłowo wymaga konieczności poznania ogólnych
właściwości psychofizycznych dziecka i poznania każdego wychowanka jako odrębnej
indywidualności.
Dzieci upośledzone umysłowo mają bardzo zaburzone myślenie abstrakcyjne, słownopojęciowe. Ich rozwój bardzo często zatrzymuje się na poziomie myślenia konkretno -
4
obrazowego. Mają kłopoty z abstrahowaniem, uogólnianiem, tworzeniem pojęć,
wnioskowaniem czy przewidywaniem ( myśleniem przyczynowo-skutkowym).
Specyfika kształcenia dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim polega na
całościowym, zintegrowanym nauczaniu i wychowaniu. Nauczanie oparte jest
na wielozmysłowym poznaniu otaczającego świata.
Podczas pracy z uczniem upośledzonym powinny być zastosowane różnorodne
metody tradycyjne, związane z myśleniem na poziomie konkretno – obrazowym, takie jak:
pokaz, obserwacja, rozmowa, praca z tekstem i przede wszystkim aktywne, dotyczące
praktycznej działalności ucznia, uczenia się przez doświadczenie. Metody słowne powinny
być uzupełniane metodami oglądowymi i zajęć praktycznych. Zajęcia powinny być
różnorodne, należy stosować atrakcyjne formy, aby pobudzić zainteresowania ucznia
i umożliwić jego ekspresję.
Formy pracy z uczniem: indywidualna, zbiorowa, grupowa.
Warunkiem skuteczności realizacji zadań jest właściwy dobór i wykorzystanie środków
dydaktycznych. Mogą być to: indywidualne karty pracy, gry dydaktyczne, układanki,
narzędzia i materiały do zajęć manualnych, filmy, rysunki, animacje, przeźrocza, programy
multimedialne, modele, wykresy służące rozwijaniu zdolności poznawczych uczniów
niepełnosprawnych intelektualnie.
Należy zachowywać zasadę stopniowania trudności i indywidualizacji w procesie kształcenia
Sposoby oceniania: ocena nie tylko określa poziom osiągnięć ucznia, ale motywuje
go do dalszej nauki. Oceniając należy pamiętać o uprzednim dokładnym poznaniu możliwości
i ograniczeń dziecka.
Właściwa realizacja celów edukacyjnych powinna również uwzględniać słabe i mocne
strony ucznia, podnosić poczucie własnej wartości, motywować do nauki, budzić wiarę
we własne możliwości. Należy unikać postrzegania ucznia tylko w kontekście jego
upośledzenia.
Szczegółowe treści nauczania:
Klasa I
I. Substancje i ich właściwości.
Właściwości substancji:
- opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych, na co
dzień produktów, np.: soli kamiennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza;
- wykonuje doświadczenia, w których bada właściwości wybranych substancji;
- przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość.
Mieszaniny substancji:
- opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych;
- opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki;
- wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które
umożliwiają jej rozdzielenie;
- sporządza mieszaniny: wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej,
siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego, wody i atramentu; rozdziela je na
składniki.
Mieszanie się substancji:
- ziarnista budowa materii;
- wyjaśnia zjawisko dyfuzji, rozpuszczania, mieszania;
5
- wymienia stany skupienia substancji na przykładzie wody;
- wymienia nazwy procesów zachodzących podczas zmian stanów skupienia;
- planuje doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii.
Pierwiastek chemiczny a związek chemiczny:
- wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem chemicznym a związkiem chemicznym;
- wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboli chemicznej;
- zna symbole pierwiastków chemicznych: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe,
Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg i posługuje się nimi.
Metale i niemetale:
- klasyfikuje pierwiastki chemiczne na metale i niemetale;
- odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości.
III. Reakcje chemiczne.
Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna:
- opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji chemicznej;
- podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w
otoczeniu człowieka;
- projektuje i wykonuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję
chemiczną.
Energia w reakcjach chemicznych:
- definiuje pojęcia reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne – proces spalania
i rozkładu;
- podaje przykłady reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych;
- oblicza masy cząsteczkowe prostych związków chemicznych, dokonuje prostych
obliczeń związanych z zastosowaniem prawa stałości składu i prawa zachowania
masy.
Typy reakcji chemicznych: synteza, analiza, wymiana:
- opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany;
- podaje przykłady reakcji syntezy, analizy i wymiany;
- zapisuje słownie przebieg reakcji syntezy, analizy i wymiany;
- wskazuje substraty i produkty;
- dobiera współczynniki w reakcjach chemicznych;
- obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski.
V. Woda i roztwory wodne.
Budowa cząsteczki wody:
- opisuje budowę cząsteczki wody;
- wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem a dla innych
nie jest;
- podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie i tworzą roztwory
właściwe;
- podaje przykłady substancji nierozpuszczalnych w wodzie tworzących koloidy
i zawiesiny;
- bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie.
Rozpuszczanie się substancji w wodzie:
- planuje i wykonuje doświadczenia wskazujące wpływ różnych czynników n szybkość
rozpuszczania substancji stałych w wodzie;
- opisuje różnice pomiędzy roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym
i nienasyconym;
6
-
odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności;
oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej
temperaturze.
Stężenie procentowe:
- proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa
rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość;
- oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze
(z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności).
Gospodarka wodą:
- proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą.
IV. Powietrze i inne gazy.
Powietrze:
- wykonuje lub obserwuje doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną;
- opisuje skład i właściwości powietrza.
Tlen i jego właściwości:
- opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenu;
- opisuje znaczenie i zastosowania tlenu;
- planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenu;
- opisuje obieg tlenu w przyrodzie.
Azot – główny składnik powietrza:
- opisuje właściwości fizyczne, chemiczne azotu;
- przygotowuje z innych źródeł informacje o azocie.
Gazy szlachetne:
- wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie;
- wymienia zastosowania gazów szlachetnych.
Tlenek węgla:
- opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla;
- planuje i wykonuje doświadczenia dotyczące badania właściwości tlenku węgla.
Wodór i jego właściwości:
- opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wodoru;
- wymienia zastosowania wodoru;
- planuje i wykonuje doświadczenia mające na celu badanie właściwości wodoru.
Zanieczyszczenia powietrza:
- wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza;
- planuje sposoby postępowania umożliwiające ochronę powietrza przed
zanieczyszczeniami;
- opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej;
- proponuje sposoby zapobiegania jej powiększeniu.
Rdzewienie żelaza:
- opisuje rdzewienie żelaza;
- proponuje sposoby zabezpieczania produktów przed rdzewieniem.
Tlenek wapnia, żelaza i glinu:
- wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza i glinu;
- planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć CO 2 w powietrzu
wydychanym z płuc.
Otrzymywanie tlenu, wodoru i tlenku węgla:
- spalanie węgla;
- rozkład wody pod wpływem prądu elektrycznego;
- pisze równania reakcji otrzymywania tlenu, wodoru, tlenku węgla.
7
Klasa II
II. Wewnętrzna budowa materii.
Ze względu na stopień upośledzenia, ograniczone zdolności poznawcze i brak myślenia
abstrakcyjnego proponuję ten dział ograniczyć do podstawowych pojęć dotyczących
wewnętrznej budowy materii.
Budowa atomu:
- odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol,
nazwa, liczba atomowa, masa atomowa, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal);
- opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony
i neutrony, elektrony);
- ustala liczbę protonów, neutronów, elektronów w atomie danego pierwiastka, gdy dana
jest liczba atomowa i masowa;
- wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych
w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów
walencyjnych;
- opisuje, czym różni się atom od cząsteczki, interpretuje zapisy H2, 2H, 2H2;
- definiuje pojęcie masy atomowej.
Izotopy:
- definiuje pojęcie izotopy;
- wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopu wodoru;
- wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy.
Łączenie się atomów:
- wie, w jaki sposób mogą łączyć się atomy;
- zna mechanizm powstania jonów i wiązania jonowego;
- rozróżnia sposób łączenia się atomów niemetali;
- rozróżnia na modelowym rysunku typy wiązań;
- opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów;
- opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) na przykładzie cząsteczek
H2, Cl2, N2, CO2, H 2O, HCl, NH3, zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne tych
cząsteczek;
- definiuje pojęcie jony i opisuje sposób powstawania jonów;
- zapisuje elektronowo mechanizm powstawaniu jonów na przykładach: Na, Mg, Al, Cl,
S;
- opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego;
- porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia,
temperatury topnienia i wrzenia);
- definiuje pojęcie wartościowość jako liczbę wiązań, które tworzy atom, łącząc się
z atomami innych pierwiastków chemicznych;
- odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość, względem tlenu
i wodoru, pierwiastków chemicznych grup 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17;
- rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach
kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków;
- ustala dla prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych (na przykładzie
tlenków): nazwę na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie
nazwy, wzór sumaryczny na podstawie właściwości.
8
VI. Kwasy i zasady.
Kwasy i zasady:
- definiuje pojęcia wodorotlenku, kwasu;
- rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada;
- zapisuje wzory najprostszych wodorotlenków i kwasów;
- opisuje budowę wodorotlenków i kwasów;
- planuje i/lub wykonuje doświadczenia w wyniku, których można otrzymać
wodorotlenek, kwas tlenowy i beztlenowy, zapisuje równania reakcji.
Kwas solny:
- opisuje właściwości i zastosowanie kwasu solnego.
Kwas siarkowy:
- opisuje właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego.
Kwas azotowy:
- opisuje właściwości i zastosowanie kwasu azotowego.
Dysocjacja jonowa kwasów:
- wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów;
- zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów;
- definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa).
Wodorotlenek wapnia:
- opisuje właściwości i zastosowania wodorotlenku wapnia (np. zna pojęcia: woda
wapienna, wapno palone, gaszenie wapna, wapno gaszone ,mleko wapienne).
pH roztworów:
- wskazuje na zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego);
- rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników;
- wymienia rodzaje odczynu roztworu i przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego
i obojętnego;
- interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny;
- wykonuje doświadczenie, które pozwoli zbadać pH produktów występujących w życiu
codziennym człowieka(żywność, środki czystości).
Kwaśne opady:
- analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania;
- proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów.
Klasa III
VII. Sole.
Sole:
- wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania;
- pisze wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczanów, azotanów, węglanów, fosforanów,
siarczków), tworzy nazwy soli na podstawie wzorów i odwrotnie;
- pisze równania reakcji dysocjacji elektrolitycznej wybranych soli;
- pisze równania reakcji otrzymywania soli;
- wyjaśnia pojecie reakcji strąceniowej, projektuje i wykonuje doświadczenie
pozwalające otrzymywać sole w reakcjach strąceniowych i pisze odpowiednie
równania reakcji w sposób cząsteczkowy i jonowy, na podstawie tabeli
rozpuszczalności soli i wodorotlenków wnioskuje o wyniku reakcji strąceniowej.
Węglany:
- wymienia zastosowania.
Azotany:
9
- wymienia zastosowania.
Siarczany i fosforany:
- wymienia zastosowania.
Chlorki:
- wymienia zastosowania.
VIII. Węgiel i jego związki z wodorem.
Naturalne źródła węglowodorów:
- wymienia naturalne źródła węglowodorów;
- definiuje pojęcia węglowodory nasycone i nienasycone;
- projektuje doświadczenie pozwalające odróżnić węglowodory nasycone
od nienasyconych.
Metan i etan:
- opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) metanu i etanu.
Właściwości alkanów:
- wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia,
lotnością i palnością alkanu;
- podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów;
- podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów w oparciu o nazwy alkanów;
- tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów ( na podstawie wzorów trzech
kolejnych alkanów i układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla,
rysuje wzory strukturalne i półstukturalne alkanów.
Eten i etyn:
- opisuje właściwości i zastosowania etanu i etynu.
Polietylen:
- zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu.
- opisuje właściwości zastosowanie polietylenu.
IX. Pochodne węglowodorów. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym.
Szereg homologiczny alkoholi:
- tworzy nazwy prostych alkoholi;
- zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi.
Metanol i etanol jako przykłady alkoholi:
- opisuje właściwości i zastosowania metanolu i etanolu;
- bada właściwości etanolu;
- zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu;
- opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki.
Glicerol:
- zapisuje wzór strukturalny i sumaryczny glicerolu;
- bada i opisuje właściwości glicerolu;
- wymienia zastosowania glicerolu.
Kwasy organiczne w przyrodzie:
- podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich
zastosowania;
- pisze wzory prostych kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy zwyczajowe
i systematyczne.
Kwas octowy:
- bada i opisuje właściwości kwasu octowego.
Estry:
10
-
wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji;
zapisuje równania reakcji pomiędzy prostymi kwasami karboksylowymi i alkoholami
jednowodorotlenowymi;
- tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi;
- planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające otrzymać ester o podanej nazwie;
- opisuje właściwości estrów i ich zastosowanie.
Wyższe kwasy karboksylowe:
- podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy,
stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) i zapisuje ich wzory;
- opisuje właściwości długołancuchowych kwasów karboksylowych;
- projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego
lub stearynowego.
Tłuszcze:
- klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru
chemicznego;
- opisuje właściwości fizyczne tłuszczów;
- projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie tłuszczu nienasyconego
od nasyconego;
- wyjaśnia, dlaczego zimą jemy więcej tłuszczów;
- zna rolę tłuszczów w odżywianiu.
Metyloamina i glicyna:
- opisuje budowę, właściwości fizyczne i chemiczne pochodnych węglowodorów
zawierających azot na przykładzie metyloaminy i glicyny.
Białka:
- definiuje białka jako związki chemiczne powstające z aminokwasów;
- wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek
- bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego etanolu, kwasów
i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) i soli kuchennej;
- opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek;
- wylicza czynniki, które wywołują procesy denaturacji i koagulacji białek;
- wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych.
Monosacharydy:
- wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek
sacharydów (cukrów);
- dokonuje podziału cukrów na proste i złożone.
Glukoza i fruktoza:
- podaje wzór sumaryczny: glukozy i fruktozy;
- bada i opisuje właściwości fizyczne, występowanie i zastosowania glukozy.
Sacharoza:
- podaje wzór sumaryczny sacharozy;
- bada i opisuje właściwości fizyczne, występowanie i zastosowania sacharozy;
- zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą za pomocą wzorów sumarycznych;
- wie, jakim cukrem słodzimy herbatę;
- zna odpowiedź na pytanie: ”Czy wszystkie cukry są słodkie”.
Skrobia i celuloza:
- opisuje występowanie skrobi i celulozy w przyrodzie;
- opisuje występowanie i zastosowanie skrobi i celulozy;
- podaje wzory sumaryczne skrobi i celulozy;
- opisuje właściwości fizyczne skrobi i celulozy i wymienia różnice;
- wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych;
11
-
zna znaczenie skrobi dla organizmów.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA.
Stosowanie różnorodnych strategii i metod nauczania może pomóc w pracy z uczniem
niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim.
1. Opis sposobu realizacji celów kształcenia, z uwzględnieniem możliwości
indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów.
Dostosowanie będzie polegało na doborze odpowiednich metod i form pracy.
Należy zwrócić uwagę rodzaj trudności i zależnie od nich wprowadzić np.
powiększony druk, zwiększyć czytelność stosowanych schematów lub wykresów
i diagramów, stosować pytania naprowadzające i wspierające, umożliwić uczniowie
wykonanie zadania w dłuższym czasie, wydawać krótkie i precyzyjne polecenia, często
korzystać z wizualizacji treści (modele, filmy, plansze, animacje, ilustracje), dłuższe zadania
dzielić na fragmenty, nie oczekiwać znajomości pojęć a sprawdzać ich rozumienie
i umiejętność stosowania w praktyce, odwoływać się podczas zajęć do doświadczenia
uczniów i przydatności informacji oraz umiejętności w życiu codziennym. Należy
wprowadzić wsparcie podczas samodzielnej pracy doświadczalnej w zakresie zrozumienia
przez ucznia instrukcji, wykonywania doświadczeń chemicznych wymagających znacznej
sprawności manualnej, wykonywania rysunków (możemy umożliwić uczniowi czasem
odwzorowanie lub wprowadzać korekty na bieżąco podczas wykonywania rysunków o dużej
precyzji).
Ważnym elementem dostosowania będzie też stosowanie metod aktywizujących
opartych na działaniu, które ułatwiają zrozumienie poznawanych treści. Należy stosować
wzmocnienia pozytywne zwracając uwagę na każdy choćby drobny sukces ucznia i nagradzać
go poprzez pochwały, wprowadzanie dodatkowych punktów, ekspozycję osiągnięć uczniów
na forum klasy, sygnały pozawerbalne (uśmiech, skinięcie głową,). Szczególnie ważny
powinien być wkład pracy ucznia i samodzielność oraz zaangażowanie podczas zajęć.
Ogólne warunki edukacyjne dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:
- jeżeli uczeń tego potrzebuje, należy wydłużyć czas pracy, np. na sprawdzianie,
podczas wykonywania ćwiczenia, w czasie odpowiedzi;
- zmiana form aktywności (stosowanie na przemian metod podających i metod
aktywizujących);
- dzielenie materiału nauczania na mniejsze partie, zmniejszenie liczby zadań
do wykonania;
- wielokrotne powtarzanie i utrwalanie materiału;
- częste odwoływanie się do konkretu (przykłady z życia);
- stosowanie zasady poglądowości;
- zróżnicowanie zadań do samodzielnego rozwiązania (zadania o różnym stopniu
trudności);
- powtarzanie reguł obowiązujących w klasie, jasne wyznaczanie granic i ich
przestrzeganie.
12
Do najczęściej stosowanych strategii i metod nauczania z uczniem upośledzonym
umysłowo w stopniu lekkim należą:
 aktywizujące metody nauczania;
 obserwacje substancji i zjawisk chemicznych;
 eksperymentowanie;
 projekty edukacyjne;
 wycieczki dydaktyczne;
 wycieczki do zakładów przemysłowych;
 praktyczne ukazanie roli chemii w życiu codziennym;
 korzystanie z filmów, animacji, foliogramów;
 analiza plansz, tabel i schematów;
 omówienie zasad bezpiecznej pracy każdego chemika.
2. Opis celów kształcenia, z uwzględnieniem warunków, w jakich program będzie
realizowany.
Nowoczesne nauczanie chemii powinno opierać się głównie na organizowaniu
warunków niezbędnych do inspirowania ucznia do samodzielnego poszukiwania wiedzy
i pośrednim kierowaniu tym procesem. Niezbędnym elementem zapewniającym skuteczność
przebiegu procesu dydaktycznego jest dobrze zorganizowana pracownia chemiczna.
Plansze, schematy przedstawiające zjawiska i procesy zachodzące w przyrodzie
ułatwią uczniom ich zrozumienie.
Do dyspozycji ucznia i nauczyciela dostępne są:
- szkło i sprzęt laboratoryjny;
- wybrane związki chemiczne dostępne w szkole;
- plansze dydaktyczne;
- układy okresowe pierwiastków chemicznych w formacie A5;
- filmy dydaktyczne;
- rzutnik multimedialny, prezentacje multimedialne.
3. Opis sposobu realizacji celów wychowania, z uwzględnieniem możliwości
indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości uczniów.
Pracując z uczniem niepełnosprawnym intelektualnie nauczyciel powinien kierować
się zasadami, które będą pomocne w realizacji celów wychowania np.:
- praca w małych grupach;
- możliwość korzystania z zajęć dodatkowych o charakterze wyrównawczym;
- stosowanie indywidualnego programu dla ucznia, uwzględniającego jego deficyty
rozwojowe;
- powtarzanie reguł obowiązujących na zajęciach, jasne wyznaczanie granic
i egzekwowanie ich przestrzegania;
- dostosowanie środków dydaktycznych;
- dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości ucznia;
- ustalenie systemu oceniania uczniów adekwatnego do ich dysfunkcji;
- wydłużanie czasu pracy w sytuacjach tego wymagających.
Praca wychowawcza będzie ukierunkowana na;
13
-
zachowanie bezpieczeństwa i rozwagi podczas samodzielnego wykonywania
doświadczeń chemicznych;
rozwijanie przekonań o znaczeniu skrupulatności i dociekliwości podczas
obserwacji i doświadczeń;
kształtowanie postawy troski o precyzję wykonanych doświadczeń;
kształtowaniu postawy świadczącą o rozumieniu konieczności stosowania diety
zróżnicowanej i dostosowanej do potrzeb organizmu;
rozwijaniu przekonania o znaczeniu prawidłowego odżywiania się dla zdrowia
człowieka;
rozwijaniu
poczucia odpowiedzialności za zachowanie własnego zdrowia
(przestrzeganie zasad BHP podczas pracy z chemikaliami i niebezpiecznymi
substancjami);
rozwijaniu przekonania o konieczności oszczędzania wody i energii elektrycznej;
kształtowaniu nawyku segregowania odpadów;
rozwija przekonanie o użyteczności wiedzy chemicznej w życiu codziennym;
kształtuje postawę dążenia do odpowiedzialności za wyniki pracy grupy.
W wyniku kształtowania postaw uczniowie:
- wyjaśniają i stosują zasady BHP;
- czytają i analizują dane na temat racjonalnych diet;
- wyliczają argumenty przeciw stosowaniu używek, alkoholu i narkotyków;
- oceniają oddziaływanie ludzi na środowisko w kategoriach etycznych,
estetycznych i ekonomicznych;
- oszczędzają zasoby przyrody i przekonują o takiej potrzebie inne osoby;
- są świadomymi konsumentami, przekonanymi, że ich wybory mają wpływ
na rynek i przyrodę;
- interesują się stanem najbliższej okolicy.
4. Opis sposobu realizacji celów wychowania, z uwzględnieniem warunków,
w jakich program będzie realizowany.
Sposoby osiągania celów przez uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
należy dostosować do indywidualnych możliwości i potrzeb każdego z nich.
Stosowanie formy pracy w grupach umożliwia osiągnięcie wielu celów w zakresie
kształcenia i wychowania zarówno podczas zajęć w budynku szkolnym, jak i w terenie.
Podstawowe korzyści to:
- integrowanie zespołu klasowego;
- kształtowanie umiejętności dochodzenia do wspólnego punktu widzenia i kulturalnej
dyskusji;
- umiejętności prawidłowej współpracy;
- rozbudzanie aktywności uczniów.
-
Biorąc pod uwagę warunki pracy i jej specyfikę placówki proponuje się także:
zajęcia terenowe, które są atrakcyjną formą poznawczą dla uczniów.
Młodzież wynosi z wycieczki wiele wrażeń, nowe obserwacje i nową wiedzę.
właściwie zorganizowane i prowadzone zajęcia terenowe są okazją do wzmożonego
oddziaływania na uczniów.
14
-
doświadczenia chemiczne i obserwacje biologiczne są bardzo cenne w pracy
z uczniem, ponieważ rozwijają zainteresowania chemiczne i skłaniają
do samodzielnego poznawania świata.
wycieczki do laboratorium;
zajęcia pozalekcyjne w formie np. działalności w kole chemicznym;
udział w projektach edukacyjnych o tematyce chemicznej.
Nauczyciel, dbając o dobry klimat pracy, powinien:
zadbać o niski poziom stresu na lekcji;
atrakcyjnie prowadzić lekcje;
stosować techniki motywacyjne, wzmacniające zwłaszcza motywację wewnętrzną;
zadbać, by wymagania przedmiotowe mieściły się w obszarze najbliższego rozwoju;
zagwarantować nawet najsłabszym uczniom odniesienie sukcesu;
doceniać wysiłek ucznia zmagającego się z postawionym przed nim zadaniem;
udzielać uczniowi wskazówek dotyczących skutecznych sposobów uczenia się;
włączać uczniów w decydowanie o tym, w jaki sposób i czego będą się uczyć (praca
metodą projektów).
OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIA.
Wymagania podstawowe obejmują treści przystępne, uniwersalne, pewne naukowo,
niezbędne na danym i wyższych etapach kształcenia, bezpośrednio użyteczne w pozaszkolnej
działalności ucznia.
Wymagania ponadpodstawowe obejmują treści złożone o charakterze problemowym,
hipotetyczne, przydatne, ale nie niezbędne na danym lub wyższym etapie kształcenia.
Wiadomości nabyte w gimnazjum powinny umożliwić każdemu uczniowi świadome
wykorzystanie wiedzy chemicznej w życiu codziennym i technice. Jednocześnie stanowią one
podstawę do dalszej edukacji chemicznej w klasach wyższych.






W efekcie realizacji celów uczeń powinien:
Znać właściwości substancji występujących w jego otoczeniu oraz możliwości
ich przemian.
Poznać złożoność budowy substancji (cząstki podstawowe, atomy, cząsteczki, jony)
w stopniu umożliwiającym interpretację obserwowanych zjawisk.
Posługiwać się nomenklaturą chemiczną.
Formułować wnioski na podstawie obserwacji doświadczeń.
Wykonywać proste obliczenia chemiczne.
Bezpiecznie posługiwać się substancjami, które spotyka w życiu codziennym,
oraz podstawowym szkłem i sprzętem laboratoryjnym.
Absolwent gimnazjum specjalnego dla uczniów z upośledzeniem w stopniu lekkim
w wyniku realizacji programu powinien:
 opisywać właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych
powszechnie produktów;
 wyjaśniać różnicę pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym;
 odróżniać metale od niemetali na podstawie ich właściwości;
 posługiwać się symbolami pierwiastków chemicznych;
15































znać proste metody sporządzania i rozdziału mieszanin;
omówić skład atomu;
wyjaśnić różnicę pomiędzy pierwiastkiem a cząsteczką;
znać różnice miedzy zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną;
znać przykłady różnych typów reakcji;
znać skład i właściwości powietrza;
znać właściwości chemiczne i fizyczne azotu, tlenu, wodoru i tlenku węgla;
wymienić zastosowania gazów szlachetnych;
opisać powstanie dziury ozonowej i zaproponować sposoby zapobiegające jej
powiększaniu;
opisać obieg tlenu w przyrodzie;
znać sposoby zabezpieczania produktów przed rdzewieniem;
znać źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza;
planować sposoby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem;
znać przykłady substancji rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych w wodzie;
znać wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji w wodzie;
proponować sposoby racjonalnego gospodarowania wodą;
rozróżniać za pomocą wskaźników kwasy i zasady;
analizować proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania;
proponować sposoby ograniczające powstanie kwaśnych opadów;
wymieniać zastosowania najważniejszych soli;
znać naturalne źródła węglowodorów;
opisywać właściwości i zastosowania polietylenu;
znać właściwości i zastosowanie metanoli i etanolu;
znać negatywne skutki działania alkoholu na organizm ludzki;
podać przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie;
opisać właściwości fizyczne tłuszczów;
znać skład pierwiastkowy białek;
znać różnice pomiędzy denaturacją a koagulacją białek;
dokonać podziału cukrów na proste i złożone;
opisać właściwości sacharozy;
opisać znaczenie i zastosowanie skrobi i celulozy w przyrodzie.
KRYTERIA OCENY I METODY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA.
Różnorodne uwarunkowania psychofizyczne dzieci upośledzonych umysłowo
powodują trudności w osiąganiu założonych celów edukacyjnych.
Sprawdzanie osiągnięć uczniów i ocena ich postępów muszą być indywidualne.
W przygotowaniu sprawdzianów i ocenie osiągnięć ucznia należy brać pod uwagę
- zainteresowanie przedmiotem;
- indywidualne możliwości ucznia;
- wcześniejsze osiągnięcia;
- poziom wiedzy;
- poziom umiejętności;
- zainteresowanie wiedzą dotyczącą chemii;
16
-
nabyte umiejętności z zakresu wiedzy chemicznej;
wykorzystanie nabytej wiedzy w praktyce;
obserwacja zaangażowania ucznia w lekcję.
Sprawdzanie osiągnięć ucznia może dotyczyć wiadomości, umiejętności
lub wykorzystania wiedzy w praktyce.
Sprawdzanie osiągnięć ucznia może odbywać się w formie pisemnej lub ustnej
w zależności od indywidualnych możliwości ucznia.
Kryteria oceny ucznia:
Stopień celujący – otrzymuje uczeń, który:
- posiada wiedzę i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania
- biegle posługuje się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami;
- potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce;
- osiąga sukcesy w konkursach z zakresu wiedzy chemicznej;
- podejmuje próby rozwiązywania zadań wykraczających poza program nauczania;
- potrafi korzystać z innych źródeł informacji nie tylko proponowanych przez
nauczyciela;
- jest bardzo aktywny na zajęciach.
Stopień bardzo dobry – otrzymuje uczeń, który:
- opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności określonych programem nauczania
w danej klasie;
- sprawnie posługuje się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami;
- rozwiązuje samodzielnie problemy teoretyczne i praktyczne;
- potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce;
- wykazuje samodzielność i potrafi korzystać z innych źródeł wiedzy np. układu
okresowego pierwiastków, wykresów, tablic;
- potrafi zaplanować i przeprowadzić eksperymenty chemiczne;
- potrafi samodzielnie pisać równania reakcji chemicznych;
- wykazuje aktywną postawę w czasie zajęć.
Stopień dobry – otrzymuje uczeń, który:
- poprawnie orientuje się w zagadnieniach i pojęciach z zakresu chemii;
- dość dobrze opanował treści nauczania objęte programem nauczania;
- potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce;
- potrafi korzystać z niewielką pomocą z innych źródeł informacji;
- potrafi bezpiecznie wykonać doświadczenia chemiczne;
- rozwiązuje zadania chemiczne o niewielkiej skali trudności;
- jest aktywny na zajęciach.
Stopień dostateczny – otrzymuje uczeń, który:
- posługuje się ze zrozumieniem zdobytymi informacjami;
- zna podstawowe pojęcia z zakresu wiedzy chemicznej;
- potrafi korzystać przy pomocy nauczyciela z źródeł wiedzy takich jak: układ
okresowy pierwiastków, tabele, wykresy;
- z pomocą nauczyciela potrafi bezpiecznie wykonać doświadczenia chemiczne
- przy pomocy nauczyciela potrafi napisać prosty wzór chemiczny;
17
-
w czasie zajęć wykazuje aktywność w stopniu zadowalającym.
Stopień dopuszczający – otrzymuje uczeń, który:
- przy pomocy nauczyciela potrafi odpowiedzieć na pytanie;
- przy pomocy nauczyciela rozwiązuje zadania typowe o niewielkim stopniu
trudności;
- w słabym stopniu opanował materiał objęty programem nauczania;
- przy pomocy nauczyciela potrafi wykonać bardzo proste eksperymenty chemiczne;
- przy pomocy nauczyciela potrafi pisać bardzo proste wzory chemiczne;
- przejawia minimum zaangażowania na zajęciach.
Stopień niedostateczny – otrzymuje uczeń, który:
- nie opanował niezbędnego minimum podstawowych umiejętności i wiadomości
określonych programem nauczania w danej klasie a braki w wiadomościach
uniemożliwiają dalsze zdobywanie wiedzy na wyższym poziomie kształcenia.
Każda ocena odpowiedzi dokonywana jest z uwzględnieniem indywidualnych
możliwości ucznia.
Zasady oceniania ucznia:
1. Ocenie podlega praca ucznia i jego postępy a nie stan wiedzy.
2. Uczeń jest informowany na bieżąco o tym, co zrobił dobrze, ile potrafi a czego nie
umie.
3. Uwzględniany jest nawet najmniejszy wysiłek ucznia.
4. Uczeń jest stymulowany do systematycznej pracy i samokontroli (zadania domowe,
samodzielna praca w zeszycie ćwiczeń, zadania dodatkowe).
Szczegółowe zasady oceniania ucznia.
1. Sposoby sprawdzania osiągnięć ucznia:
a) Sprawdziany pisemne:
- praca klasowa (obejmuje jeden dział materiału, jednogodzinny);
- sprawdzian (obejmuje jedno zagadnienie, 20 minutowy);
- kartkówka (obejmuje materiał ostatniej lekcji).
b) Odpowiedź ustna – obejmuje materiał omawiany na dwóch ostatnich lekcjach.
c) Samodzielna praca ucznia w zeszytach ćwiczeń – oceniana po skończonym dziale
materiału.
d) Zadania domowe - systematyczne odrabianie zadań domowych i uzupełnianie
braków.
e) Prace dodatkowe.
f) Zeszyt przedmiotowy- uczeń ma obowiązek starannie prowadzić zeszyt
przedmiotowy.
g) Aktywność na lekcji – oceniana w postaci plusów, które może otrzymać uczeń
aktywnie uczestniczący w lekcji.
2. Częstotliwość oceny pracy ucznia.
a) Sprawdziany pisemne:
- praca klasowa lub test – dwa razy w semestrze;
- sprawdzian, kartkówka - w zależności od potrzeb.
b) Odpowiedź ustna – minimum dwa razy w semestrze.
18
c) Wypełnienie zeszytu ćwiczeń.
d) Zadania domowe – systematycznie i na bieżąco.
e) Prace dodatkowe – na bieżąco.
3. Zasady przeprowadzania oceny uczniów:
a) Praca klasowa lub test – z tygodniowym wyprzedzeniem.
b) Sprawdzian – z jednodniowym wyprzedzeniem.
c) Kartkówka – bez zapowiedzi.
d) Odpowiedź ustna – bez zapowiedzi.
4. Poprawa sprawdzianów pisemnych.
a) Praca klasowa lub test – w terminie dwóch tygodni od daty wystawienia oceny.
b) Sprawdziany i kartkówki – w ciągu tygodnia.
c) Odpowiedź ustna – następną odpowiedzią.
Prace klasowe są obowiązkowe. Jeśli uczeń z przyczyn losowych, usprawiedliwionych
nie może jej napisać, ma obowiązek to uczynić w terminie dwóch tygodni od daty
ustalonej pierwotnie.
W odpowiedzi ustnej ocenie podlega:
- poprawność odpowiedzi na dane pytanie
- samodzielność odpowiedzi.
5. Ocena aktywności ucznia.
Aktywność na lekcji oceniana jest w postaci plusów i minusów.
Plus może otrzymać uczeń, który:
- aktywnie uczestniczy w lekcji;
- przygotuje dodatkowe informacje na lekcje.
Minus może otrzymać uczeń za:
- bierną postawę na lekcji (odmowa podejścia do tablicy);
- brak zeszytu przedmiotowego;
- przeszkadzanie w prowadzeniu zajęć (rozmowy, odrabianie innych lekcji).
OCENA AKTYWNOŚCI
5 plusów
- bardzo dobry
4 plusy
- dobry
5 minusów - niedostateczny
19