docROZKŁAD MATERIAŁU CHEMIA KL III
download 
Reklamacja Transkrypt
ROZKŁAD MATERIAŁU CHEMIA KL III
ROZKŁAD MATERIAŁU NAUCZANIA CHEMIA KL III Lp. Treści nauczania Liczba (temat lekcji) godzin na realizację 1 Poznajemy naturalne źródła węglowodorów 1 2 Szereg homologiczny alkanów 1 Umiejętności – wymagania szczegółowe wyjaśnia pojęcia związki organiczne i związki nieorganiczne podaje przykłady nieorganicznych związków węgla definiuje pojęcie węglowodory wymienia naturalne źródła węglowodorów opisuje właściwości i zastosowania ropy naftowej wyjaśnia, na czym polega destylacja frakcyjna ropy naftowej i jakie są jej produkty opisuje właściwości i zastosowania gazu ziemnego opisuje właściwości i zastosowania gazu świetlnego definiuje pojęcie węglowodory nasycone wyjaśnia, co to są alkany i tworzy ich szereg homologiczny tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) Wprowadzane pojęcia związki organiczne związki nieorganiczne węglowodory ropa naftowa gaz ziemny (CNG) gaz świetlny gaz rafineryjny gaz płynny (LPG) związki nasycone węglowodory nasycone metan etan alkany szereg homologiczny 3 Metan i etan 1 4 Właściwości i zastosowanie 1 układa wzór sumaryczny alkanu o podanej liczbie atomów węgla zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkanów wyjaśnia, na czym polega izomeria łańcuchowa i podaje przykłady izomerów przedstawia budowę cząsteczek związków chemicznych za pomocą modeli czaszowych i pręcikowo-kulkowych podaje miejsca występowania metanu opisuje właściwości fizyczne i chemiczne (reakcje spalania) metanu i etanu definiuje pojęcie spalania wyjaśnia, jaka jest różnica między spalaniem całkowitym a niecałkowitym zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego metanu oraz etanu planuje doświadczenie umożliwiające zbadanie rodzajów produktów spalania metanu wymienia zastosowania metanu i etanu wyjaśnia pojęcia: gaz błotny, mieszanina wybuchowa, czad wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia, izomeria łańcuchowa izomer model pręcikowo--kulkowy cząsteczki spalanie całkowite spalanie niecałkowite gaz błotny mieszanina wybuchowa czad benzyna kraking 3 alkanów 5,6 Szeregi homologiczne alkenów i alkinów 2 7 ,8 Eten i etyn 2 lotnością i palnością alkanów zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów określa właściwości i zastosowania produktów destylacji ropy naftowej projektuje i opisuje doświadczenie badające właściwości benzyny podaje przykłady zastosowań alkanów wyjaśnia pojęcie kraking wyjaśnia pojęcie katalizator definiuje pojęcie węglowodory nienasycone wyjaśnia budowę cząsteczek alkenów oraz alkinów i na tej podstawie klasyfikuje je jako węglowodory nienasycone tworzy szeregi homologiczne alkenów i alkinów podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów zapisuje wzory strukturalne i półstrukturalne alkenów i alkinów wyjaśnia pojęcie izomeria położeniowa projektuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać eten lub etyn zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny katalizator związki nienasycone węglowodory nienasycone alkeny eten (etylen) alkiny etyn (acetylen) wiązanie wielokrotne izomeria położeniowa reakcja przyłączania (addycji) reakcja substytucji reakcja polimeryzacji 9 Właściwości alkenów i alkinów 1 oraz podaje nazwę zwyczajową węglika wapnia opisuje właściwości (spalanie, przyłączanie bromu i wodoru) etenu i etynu zapisuje równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego etenu i etynu projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od nienasyconych zapisuje równania reakcji przyłączania bromu, chlorowodoru i wodoru do etenu i etynu opisuje zastosowania etenu i etynu wyjaśnia pojęcie reakcja substytucji wyjaśnia, na czym polega reakcja polimeryzacji zapisuje równanie reakcji polimeryzacji etenu opisuje właściwości i zastosowania polietylenu definiuje pojęcia: polimer, monomer, katalizator wyjaśnia, na czym polega piroliza metanu określa właściwości alkenów i alkinów wyjaśnia, jaką rolę w przyrodzie odgrywają węglowodory nienasycone polimer monomer katalizator polietylen karbid (węglik wapnia) piroliza metanu 5 10 Tworzywa sztuczne 1 11 Podsumowanie wiadomości o węglowodorach Sprawdzian wiadomości z działu Węgiel i jego związki z wodorem 1 12 charakteryzuje tworzywa sztuczne wymienia rodzaje polimerów (naturalne, sztuczne i syntetyczne) wyjaśnia pojęcia: tworzywa biodegradowalne, wulkanizacja podaje właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych tworzywa sztuczne polimery naturalne, sztuczne i syntetyczne tworzywa biodegradowalne wulkanizacja 1 WĘGIEL I JEGO ZWIĄZKI Z WODOREM SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocena dopuszczająca [1] 1 Uczeń: • zna podział chemii na organiczną i nieorganiczną • określa, czym zajmuje się chemia organiczna Ocena dostateczna [1 + 2] 2 Uczeń: • wymienia właściwości diamentu i grafitu • potrafi wykryć obecność węgla w związkach organicznych Ocena dobra [1 + 2 + 3] 3 Uczeń: • podaje różnice w budowie diamentu i grafitu • potrafi wykryć obecność węgla i wodoru w związkach Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 4 Uczeń: • wie, jakie są konsekwencje budowy wewnętrznej grafitu i diamentu • podaje informacje na temat • wie, co to jest alotropia • wymienia odmiany alotropowe węgla • wie, co to są węglowodory • wie, co to jest metan • podaje wzory sumaryczny i strukturalny metanu • wymienia właściwości metanu • wie, na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite • definiuje szereg homologiczny • podaje skład gazu ziemnego • wie, jakie są zastosowania gazu ziemnego • wyjaśnia, że z gazem ziemnym należy obchodzić się ostrożnie, bo z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową • podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu • wymienia najważniejsze właściwości etenu i etynu • podaje definicje polimeryzacji, monomeru, polimeru • podaje najważniejsze zastosowanie etenu i etynu • wymienia przykłady tworzyw sztucznych i ich zastosowanie • zna podział węglowodorów na nasycone i nienasycone • zapisuje wzory i nazwy alkanów, alkenów, alkinów z wykorzystaniem wzorów ogólnych • buduje model cząsteczki metanu, etenu, etynu • zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania metanu, etenu, etynu • podaje sposób otrzymywania etenu i etynu • porównuje budowę etenu i etynu • wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania, polimeryzacji • wie, jak doświadczalnie odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych • określa, od czego zależą właściwości węglowodorów • wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów organicznych • wie, jak doświadczalnie wykryć produkty spalania węglowodorów • zapisuje równania reakcji spalania dowolnych węglowodorów • zapisuje równania reakcji otrzymywania etenu i etynu • odczytuje podane równania reakcji • zapisuje równania reakcji etenu i etynu z bromem, polimeryzacji etenu • określa zależność między liczbą atomów węgla w cząsteczce a właściwościami węglowodoru • objaśnia, co jest przyczyną większej aktywności chemicznej węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi • opisuje przeprowadzane doświadczenia • wyjaśnia, jakie substancje mogą ulegać polimeryzacji • określa zalety i wady tworzyw sztucznych • wykonuje obliczenia fulerenów • dokonuje analizy właściwości węglowodorów • wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność • zapisuje równania reakcji przyłączania, np. bromowodoru, wodoru, chloru, do wiązania podwójnego • określa produkty polimeryzacji etynu • potrafi wykonywać doświadczenia • stosuje swoją wiedzę w złożonych zadaniach 7 • zalicza alkany do węglowodorów nasyconych, a alkeny i alkiny do nienasyconych • określa zachowanie wody bromowej (lub rozcieńczonego roztworu manganianu(VII) potasu) wobec węglowodoru nasyconego i wobec nienasyconego • zapisuje wzory ogólne alkanów, alkenów, alkinów • przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego • wie, co to jest wzór sumaryczny, strukturalny, półstrukturalny • podaje wzory i nazwy węglowodorów do pięciu atomów węgla w cząsteczce • wyjaśnia, dlaczego w pracy z węglowodorami należy zachować ostrożność dotyczące węglowodorów POCHODNE WĘGLOWODORÓW 13 Szereg homologiczny alkoholi 1 14 Metanol i etanol 1 opisuje budowę cząsteczki alkoholu wskazuje grupę funkcyjną alkoholi i podaje jej nazwę wyjaśnia, co to znaczy, że alkohole są pochodnymi węglowodorów tworzy nazwy prostych alkoholi zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi tworzy szereg homologiczny alkoholi na podstawie szeregu homologicznego alkanów zapisuje wzór ogólny szeregu homologicznego alkoholi wyjaśnia pojęcie tiol opisuje właściwości i zastosowania metanolu oraz etanolu zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu wyjaśnia pojęcia formalina, spirytus drzewny projektuje doświadczenie umożliwiające zbadanie właściwości etanolu bada właściwości etanolu opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki wyjaśnia pojęcia: fermentacja alkoholowa, enzym, kontrakcja definiuje pojęcie fermentacja mlekowa alkohole (alkanole) grupa funkcyjna grupa hydroksylowa alkil metanol (alkohol metylowy) etanol (alkohol etylowy) tiole (merkaptany) formalina spirytus drzewny fermentacja alkoholowa enzym (biokatalizator) fermentacja mlekowa kontrakcja spirytus alkoholizm 9 15 Glicerol jako przykład alkoholu polihydroksylow ego 1 16 Właściwości alkoholi 1 17 Szereg homologiczny kwasów karboksylowych 1 określa wpływ etanolu na białko projektuje doświadczenie, w którego wyniku można wykryć obecność etanolu w roztworze wyjaśnia różnicę w budowie alkoholi monohydroksylowych i polihydroksylowych zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny glicerolu wyjaśnia znaczenie nazwy systematycznej glicerolu (propanotriol) projektuje doświadczenie umożliwiające zbadanie właściwości glicerolu zapisuje równania reakcji spalania glicerolu bada i opisuje właściwości glicerolu wymienia zastosowania glicerolu zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny etanodiolu wyjaśnia pojęcie nitrogliceryna wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną alkoholi zapisuje równania reakcji spalania alkoholi podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania opisuje budowę kwasów karboksylowych alkohole monohydroksylowe alkohole polihydroksylowe glicerol (gliceryna, propanotriol) etanodiol nitrogliceryna kwasy organiczne kwasy karboksylowe grupa karboksylowa 18,19 Kwas metanowy i kwas etanowy jako przykłady kwasów karboksylowych 2 wskazuje grupę funkcyjną kwasów karboksylowych i podaje jej nazwę wyjaśnia, co to znaczy, że kwasy karboksylowe są pochodnymi węglowodorów tworzy szereg homologiczny kwasów karboksylowych na podstawie szeregu homologicznego alkanów zapisuje wzór ogólny szeregu homologicznego kwasów karboksylowych tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych i zapisuje ich wzory sumaryczne oraz strukturalne podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych wyjaśnia pojęcie kwasy dikarboksylowe i podaje przykłady takich kwasów bada i opisuje właściwości oraz zastosowania kwasów: metanowego (mrówkowego) i etanowego (octowego) wyjaśnia pojęcia: dysocjacja jonowa kwasów, reakcja zobojętniania projektuje doświadczenie umożliwiające zbadanie właściwości kwasu etanowego (reakcja spalania, reakcja dysocjacji elektrolitycznej, reakcje z: zasadami, kwas metanowy (mrówkowy) kwas etanowy (octowy) kwas dikarboksylowy dysocjacja jonowa kwasów reakcja zobojętniania fermentacja octowa sól kwasu karboksylowego 11 20 Wyższe kwasy karboksylowe 1 metalami i tlenkami metali) zapisuje równania reakcji spalania, dysocjacji jonowej (elektrolitycznej), reakcji z: zasadami, metalami i tlenkami metali kwasów metanowego i etanowego (octowego) wyjaśnia pojęcie fermentacja octowa wyjaśnia budowę cząsteczek wyższych kwasów karboksylowych podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych nasyconych (palmitynowy, stearynowy) i nienasyconych (oleinowy) zapisuje wzory sumaryczne i półstrukturalne kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych projektuje doświadczenie umożliwiające zbadanie właściwości wyższych kwasów karboksylowych (właściwości fizyczne, spalanie, reakcja z zasadą sodową) zapisuje równania reakcji spalania wyższych kwasów karboksylowych oraz równania reakcji z zasadą sodową projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie kwasu oleinowego od wyższe kwasy karboksylowe kwasy tłuszczowe kwas palmitynowy kwas stearynowy kwas oleinowy stearyna mydło stearynian sodu 22 Właściwości kwasów karboksylowych 1 23 Estry 1 palmitynowego lub stearynowego wymienia zastosowania wyższych kwasów karboksylowych wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną kwasów karboksylowych wymienia podobieństwa i różnice w budowie oraz właściwościach niższych i wyższych kwasów karboksylowych wyjaśnia pojęcia hydroksykwasy, kwas askorbowy (askorbinowy) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji zapisuje ogólne równanie reakcji estryfikacji zapisuje równania reakcji prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowymi wskazuje grupę funkcyjną we wzorze estru i podaje jej nazwę zapisuje wzór ogólny estrów tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi projektuje doświadczenie umożliwiające otrzymanie estru o podanej nazwie opisuje właściwości estrów w aspekcie ich zastosowań hydroksykwasy kwas askorbowy (askorbinowy) estry reakcja estryfikacji grupa estrowa hydroliza hydroliza estrów 13 24. Aminy i pochodne węglowodorów zawierające azot 1 wymienia miejsca występowania estrów w przyrodzie wyjaśnia, na czym polega hydroliza estrów zapisuje równania reakcji hydrolizy estrów opisuje budowę amin na przykładzie metyloaminy wskazuje grupę funkcyjną amin i podaje jej nazwę wyjaśnia, co to znaczy, że aminy są pochodnymi węglowodorów opisuje właściwości fizyczne i chemiczne amin na przykładzie metyloaminy wyjaśnia pojęcia: amina pierwszorzędowa, amina drugorzędowa i amina trzeciorzędowa określa zastosowania amin opisuje budowę aminokwasów na przykładzie glicyny wskazuje grupy funkcyjne aminokwasów i podaje ich nazwy wyjaśnia mechanizm powstawania wiązania peptydowego opisuje właściwości fizyczne i chemiczne aminokwasów na przykładzie glicyny wyjaśnia pojęcia: peptydy, wiązanie peptydowe, białka wyjaśnia pojęcie aminokwasy białkowe aminy grupa aminowa metyloamina zasady organiczne amina pierwszorzędowa amina drugorzędowa amina trzeciorzędowa aminokwasy glicyna peptydy wiązanie peptydowe białka aminokwasy białkowe 25 26 Podsumowanie wiadomości o pochodnych węglowodorów Sprawdzian wiadomości z działu Pochodne węglowodorów 1 1 POCHODNE WĘGLOWODORÓW SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocena dopuszczająca [1] 1 Uczeń: • podaje, że alkohole i kwasy karboksylowe, estry, aminy, aminokwasy są pochodnymi węglowodorów • określa budowę pochodnych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna) • wymienia pierwiastki wchodzące w skład pochodnych węglowodorów • zalicza daną substancję organiczną do odpowiedniej Ocena dostateczna [1 + 2] 2 Ocena dobra [1 + 2 + 3] 3 Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 4 Uczeń: Uczeń: Uczeń: • zna omawiane grupy funkcyjne • uzasadnia odczyn roztworu • proponuje doświadczenie do • zapisuje wzory i wymienia alkoholu podanego tematu nazwy alkoholi • zna nazwę systematyczną • formułuje wnioski z • wie, że alkohole i kwasy tworzą glicerolu doświadczeń szeregi homologiczne • zapisuje równania reakcji • umie przeprowadzać • podaje odczyn roztworu spalania alkoholi doświadczenia alkoholu • wyjaśnia, dlaczego wyższe • zapisuje wzory dowolnych • zapisuje równania reakcji kwasy karboksylowe nazywamy alkoholi i kwasów spalania całkowitego metanolu, tłuszczowymi • wyjaśnia mechanizm mycia i etanolu • porównuje właściwości prania • zapisuje wzór glicerolu kwasów organicznych i • określa dokładnie warunki (gliceryny) nieorganicznych przebiegu reakcji, np. w reakcji • omawia zastosowanie alkoholi • porównuje właściwości polimeryzacji 15 grupy związków chemicznych • wie, co to jest grupa funkcyjna • zaznacza i nazywa grupy funkcyjne w alkoholach, kwasach karboksylowych, estrach, aminach, aminokwasach • zapisuje wzory ogólne alkoholi, kwasów karboksylowych, estrów • zapisuje wzory czterech pierwszych alkoholi monohydroksylowych, kwasów karboksylowych i podaje ich nazwy • zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową • określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne • wymienia reguły tworzenia nazw systematycznych związków organicznych • podaje nazwy zwyczajowe omawianych kwasów karboksylowych • wymienia najważniejsze właściwości metanolu, etanolu, kwasów mrówkowego i octowego • podaje podstawowe zastosowanie etanolu i kwasu • zapisuje wzory i wymienia nazwy systematyczne podstawowych kwasów karboksylowych • podaje właściwości kwasów mrówkowego i octowego • wie, jak dysocjują kwasy karboksylowe • zapisuje równania reakcji kwasów karboksylowych z metalami, tlenkami metali, wodorotlenkami metali w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej • nazywa sole pochodzące od kwasów mrówkowego i octowego • zna wzory sumaryczne kwasów stearynowego i oleinowego • wie, jak doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym • określa, co obserwujemy, używając mydła w twardej wodzie • podaje przykłady estrów • określa sposób otrzymywania, np. octanu etylu • wymienia właściwości octanu kwasów karboksylowych • podaje metodę otrzymywania kwasu octowego • wyjaśnia proces fermentacji octowej • zapisuje równanie reakcji spalania kwasu octowego • nazywa sole kwasów organicznych • wie, gdzie w cząsteczce kwasu oleinowego jest umiejscowione wiązanie podwójne • wyjaśnia, na czym polega utwardzanie tłuszczu ciekłego • wie, co to jest twarda woda • zapisuje równania reakcji zachodzących w twardej wodzie po dodaniu mydła sodowego • zapisuje równania reakcji otrzymywania estrów • umie pisać wzory i nazywać estry • układa równania reakcji hydrolizy estru o znanej nazwie lub wzorze • zapisuje wzory poznanej aminy, aminokwasu • opisuje przeprowadzone doświadczenia • przewiduje produkty reakcji • identyfikuje poznane substancje • omawia różnicę między reakcją estryfikacji a zobojętniania • zapisuje równania reakcji w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej • analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu • zapisuje równanie reakcji tworzenia dipeptydu • umie wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań octowego • zna podział alkoholi (monohydroksylowe, polihydroksylowe) i kwasów karboksylowych (nasycone, nienasycone) • wie, co to są alkohole polihydroksylowe • wymienia właściwości glicerolu • wymienia dwa najważniejsze kwasy tłuszczowe • podaje właściwości kwasów tłuszczowych: stearynowego i oleinowego • definiuje mydła • podaje sposób otrzymywania mydła i podział mydeł • wymienia związki, między którymi zachodzi reakcja estryfikacji • definiuje estry • określa miejsca występowania estrów w przyrodzie i ich niektóre zastosowania • opisuje zagrożenia dotyczące alkoholi (metanol, etanol) • zna toksyczne właściwości poznanych substancji • wie, co to są aminy i etylu • omawia reakcję hydrolizy • wymienia właściwości amin i aminokwasów • zapisuje wzór najprostszej aminy • zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń 17 aminokwasy • podaje miejsca występowania amin i aminokwasów ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYCIU CODZIENNYM 27,28 Poznajemy składniki żywności 29,30 Tłuszcze – otrzymywanie, właściwości i rodzaje 2 2 wymienia składniki chemiczne żywności oraz przykłady ich występowania wyjaśnia rolę składników żywności w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu definiuje pojęcia: makroelementy, mikroelementy, sole mineralne, witaminy wyjaśnia charakter chemiczny tłuszczów klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie, stan skupienia i charakter chemiczny opisuje właściwości fizyczne tłuszczów projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie tłuszczu nienasyconego od nasyconego wyjaśnia, na czym polega utwardzanie tłuszczów opisuje, na czym polega próba akroleinowa zapisuje równanie reakcji otrzymywania tłuszczu w wyniku estryfikacji glicerolu z wyższym kwasem tłuszczowym składniki żywności makroelementy mikroelementy sole mineralne witaminy tłuszcze cząsteczka tłuszczu tłuszcze zwierzęce tłuszcze roślinne tłuszcze nasycone tłuszcze nienasycone emulgator utwardzanie tłuszczów akroleina próba akroleinowa zmydlanie tłuszczów hydroliza tłuszczów lipazy 31,32 Białka – występowanie, budowa i właściwości 2 zapisuje równanie reakcji zmydlania tłuszczów opisuje, na czym polega metaboliczna przemiana tłuszczów wyjaśnia pojęcie lipazy definiuje białka jako związki chemiczne powstające z aminokwasów wyjaśnia pojęcia białka proste, białka złożone planuje doświadczenie umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego białek wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek białek bada zachowanie się białka pod wpływem ogrzewania, stężonego roztworu etanolu, kwasów i zasad, soli metali ciężkich (np. CuSO4) oraz soli kuchennej wyjaśnia, na czym polega reakcja ksantoproteinowa definiuje pojęcie reakcja biuretowa opisuje właściwości białek planuje doświadczenie umożliwiające zbadanie właściwości białek opisuje różnice w przebiegu denaturacji i koagulacji białek wylicza czynniki, które wywołują procesy denaturacji i koagulacji białek białka (proteiny) białka proste białka złożone reakcja ksantoproteinowa insulina reakcja biuretowa koagulacja denaturacja wysalanie białka zol żel peptyzacja efekt Tyndalla 19 33 Skład pierwiastkowy i rodzaje sacharydów. Monosacharydy 1 wykrywa obecność białka w różnych produktach spożywczych opisuje, na czym polega efekt Tyndalla wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząsteczek sacharydów (cukrów) dokonuje podziału sacharydów na: monosacharydy, oligosacharydy i polisacharydy (cukry proste i złożone) zapisuje wzory ogólne cukrów prostych i złożonych podaje wzór sumaryczny monosacharydów: glukozy i fruktozy definiuje pojęcie izomer wyjaśnia, na czym polega proces fotosyntezy planuje doświadczalne badanie właściwości fizycznych glukozy bada i opisuje właściwości fizyczne, występowanie oraz zastosowania glukozy planuje doświadczenie umożliwiające zbadanie składu pierwiastkowego sacharydów przeprowadza reakcje charakterystyczne glukozy: próbę Trommera i próbę Tollensa wyjaśnia pojęcia hipoglikemiaW, hiperglikemiaW cukry (sacharydy, węglowodany) cukry proste (monosacharydy) cukry złożone (oligosacharydy, polisacharydy) glukoza fruktoza izomery fotosynteza galaktoza biozy triozy tetrozy pentozy heksozy próba Trommera próba Tollensa hipoglikemia hiperglikemia 34 Disacharydy 35,36 Polisacharydy 37 Substancje silnie działające na organizm człowieka 1 2 1 podaje wzór sumaryczny sacharozy bada i opisuje właściwości fizyczne, występowanie i zastosowania sacharozy wyjaśnia, na czym polega reakcja hydrolizy sacharozy i jakie jest jej znaczenie w organizmie podczas trawienia zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą za pomocą wzorów sumarycznych wyjaśnia pojęcia: maltoza, laktoza opisuje miejsca występowania skrobi i celulozy w przyrodzie podaje wzory sumaryczne skrobi i celulozy opisuje właściwości fizyczne skrobi i celulozy oraz wymienia różnice w tych właściwościach wykrywa obecność skrobi w różnych produktach spożywczych bada doświadczalnie właściwości skrobi opisuje znaczenie oraz zastosowania skrobi i celulozy zapisuje schemat reakcji hydrolizy skrobi wyjaśnia pojęcie glikogen wymienia rodzaje uzależnień opisuje substancje powodujące uzależnienia wyjaśnia, jakie są skutki uzależnień dwucukry (disacharydy) sacharoza (cukier trzcinowy, cukier buraczany) maltoza laktoza cukry złożone (polisacharydy) skrobia glikogen kleik skrobiowy reakcja charakterystyczna skrobi celuloza (błonnik) dekstryny farmakologia uzależnienie lekozależność 21 nikotynizm, nikotyna, bierni palacze narkomania, narkotyki (kokaina, morfina, heroina, amfetamina) placebo kofeina 38 39 Podsumowanie wiadomości o substancjach i ich znaczeniu biologicznym Sprawdzian wiadomości z działu Substancje o znaczeniu biologicznym Ocena dopuszczająca [1] 1 Uczeń: • wie, jakie główne pierwiastki chemiczne wchodzą w skład organizmu człowieka • wymienia podstawowe składniki pożywienia 1 1 ZWIĄZKI CHEMICZNE W ŻYCIU CODZIENNYM SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocena dostateczna Ocena dobra [1 + 2] [1 + 2 + 3] 2 3 Uczeń: • określa, czym są tłuszcze • zapisuje słownie przebieg reakcji hydrolizy tłuszczów, zmydlania tłuszczów • określa zachowanie oleju Uczeń: • podaje wzór ogólny tłuszczów • zna wzór tristearynianu glicerolu • potrafi przeprowadzić reakcję zmydlania tłuszczu Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 4 Uczeń: • planuje doświadczenie na badanie składu pierwiastkowego omawianych związków chemicznych • odróżnia doświadczalnie • wie, co to są makro- i mikroelementy • zna skład pierwiastkowy tłuszczów, sacharydów, białek • dokonuje podziału tłuszczów, sacharydów, białek • podaje przykłady tłuszczów, sacharydów, białek • wie, co to są węglowodany • zapisuje wzory sumaryczne: glukozy, sacharozy, skrobi, celulozy • wymienia występowanie tłuszczów i białek • wie, na czym polega reakcja hydrolizy • definiuje pojęcia denaturacji, koagulacji • wymienia czynniki powodujące denaturację białka • podaje reakcję charakterystyczną dla białek, skrobi • rozumie znaczenie wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin, mikroelementów dla organizmu człowieka • wie, co to są związki wielkocząsteczkowe i podaje ich przykłady roślinnego wobec wody bromowej • omawia budowę glukozy • wie, że glukoza ma właściwości redukujące • zapisuje równanie reakcji sacharozy z wodą • zna przebieg reakcji hydrolizy skrobi i celulozy • potrafi wykryć skrobię, białko • podaje produkty hydrolizy białek • zna właściwości tłuszczów, glukozy, sacharozy, skrobi • wymienia właściwości niektórych włókien • umie odróżnić włókna wełniane od bawełnianych • wyjaśnia, jaka jest różnica w budowie tłuszczów stałych i ciekłych • wie, dlaczego olej roślinny odbarwia wodę bromową • potrafi zbadać skład pierwiastkowy tłuszczu, cukru • wyjaśnia sposób wykrywania glukozy • zna wzór fruktozy • wyjaśnia, co to znaczy, że sacharoza jest disacharydem • porównuje budowę cząsteczek skrobi i celulozy • zapisuje poznane równania reakcji hydrolizy sacharydów • wie, co to jest wiązanie peptydowe • zna właściwości i zastosowanie różnych włókien • opisuje przeprowadzane doświadczenia • zna zastosowania poznanych związków chemicznych tłuszcze nasycone od nienasyconych • zapisuje równania reakcji otrzymywania i zmydlania tristearynianu glicerolu • wyjaśnia, na czym polega denaturacja białka • udowadnia, że glukoza ma właściwości redukujące • udowadnia, że sacharoza, skrobia, celuloza są polisacharydami • omawia hydrolizę skrobi, białek • umie zaplanować i przeprowadzić reakcje weryfikujące przewidywania • identyfikuje poznane substancje • umie wiązać teorię z praktyką 23 • wymienia podstawowe zasady zdrowego żywienia • podaje podział włókien i ich przykłady Zagadnienia do uzupełnienia i powtórki ZWIĄZKI NIEORGANICZNE KWASY I WODOROTLENKI 40. Elektrolity i nieelektrolity 41, 42 Kwas chlorowodorowy i kwas siarkowodorowy – przykłady kwasów beztlenowych 1 definiuje pojęcia elektrolity, nieelektrolity, wskaźniki wymienia wskaźniki: fenoloftaleina, oranż metylowy, wskaźnik uniwersalny (uniwersalny papierek wskaźnikowy) bada wpływ różnych substancji na zmianę barwy wskaźników opisuje zastosowanie wskaźników rozróżnia doświadczalnie kwasy i zasady za pomocą wskaźników 2 definiuje pojęcie kwasy zapisuje wzory sumaryczne kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego opisuje budowę kwasów beztlenowych na przykładzie kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego wskaźniki oranż metylowy uniwersalny papierek wskaźnikowy fenoloftaleina elektrolity nieelektrolity kwasy kwas chlorowodorowy kwas siarkowodorowy kwas beztlenowy reszta kwasowa 43. Kwas siarkowy(VI) 44,45 Kwas siarkowy(IV), kwas azotowy(V), kwas węglowy, kwas fosforowy(V) – przykłady innych wskazuje podobieństwa w budowie cząsteczek tych kwasów projektuje i/lub wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwasy chlorowodorowy i siarkowodorowy zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego opisuje właściwości i zastosowania kwasów chlorowodorowego i siarkowodorowego 1 zapisuje wzór sumaryczny kwasu siarkowego(VI) opisuje budowę kwasu siarkowego(VI) wyjaśnia, dlaczego kwas siarkowy(VI) zalicza się do kwasów tlenowych planuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas siarkowy(VI) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(VI) podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) opisuje właściwości i zastosowania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) 2 zapisuje wzory sumaryczne kwasów: siarkowego(IV), azotowego(V), węglowego, fosforowego(V) opisuje budowę kwasów: siarkowego(IV), azotowego(V), węglowego, fosforowego(V) kwas siarkowy(VI) kwasy tlenowe tlenek kwasowy oleum kwas siarkowy(IV) kwas azotowy(V) reakcja ksantoproteinowa woda królewska białka 25 kwasów tlenowych 46. Dysocjacja jonowa kwasów opisuje budowę kwasów tlenowych i wyjaśnia, dlaczego kwasy: siarkowy(IV), azotowy(V), węglowy i fosforowy(V) zalicza się do kwasów tlenowych planuje i/lub wykonuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać kwasy: siarkowy(IV), azotowy(V), węglowy i fosforowy(V) zapisuje równania reakcji otrzymywania kwasów: siarkowego(IV), azotowego(V), węglowego i fosforowego(V) opisuje właściwości i zastosowania kwasów: siarkowego(IV), węglowego, azotowego(V) i fosforowego(V) 1 wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów definiuje kwasy i zasady (zgodnie z teorią Arrheniusa) wyjaśnia, dlaczego wszystkie kwasy barwią dany wskaźnik na taki sam kolor rozróżnia kwasy za pomocą wskaźników wyjaśnia, dlaczego roztwory wodne kwasów przewodzą prąd elektryczny dzieli elektrolity ze względu na stopień dysocjacji kwas azotowy(III) kwas węglowy kwas fosforowy(V) dysocjacja jonowa równanie reakcji dysocjacji jonowej kwasów reakcja odwracalna reakcja nieodwracalna stopniowa dysocjacja kwasy (definicja uwzględniająca termin dysocjacji) stopień dysocjacji moc elektrolitu elektrolity mocne elektrolity słabe 47. Podsumowanie wiadomości o kwasach 48. Sprawdzian 1 wiadomości z działu Kwasy Wodorotlenek sodu i 1 definiuje pojęcie wodorotlenki wodorotlenek potasu zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków sodu i potasu opisuje budowę wodorotlenków planuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków sodu i potasu opisuje właściwości i zastosowania wodorotlenków sodu i potasu Wodorotlenek 1 zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia wapnia opisuje budowę wodorotlenku wapnia planuje i wykonuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać wodorotlenek wapnia zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia opisuje właściwości wodorotlenku wapnia i jego zastosowania (ze szczególnym uwzględnieniem 49. 50. 1 wodorotlenki grupa wodorotlenowa wodorotlenek sodu wodorotlenek potasu tlenki zasadowe woda wapienna wapno palone gaszenie wapna wapno gaszone mleko wapienne 27 51. Wodorotlenek glinu i przykłady innych wodorotlenków 1 52. Zasady a wodorotlenki. Dysocjacja jonowa zasad 1 53. pH roztworów 1 zastosowania w budownictwie) opisuje budowę wodorotlenków zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku glinu planuje i wykonuje doświadczenia otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków opisuje i bada właściwości amfoteryczne wodorotlenku glinu i jego zastosowania rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada podaje przykłady zasad i wodorotlenków na podstawie analizy tabeli rozpuszczalności wodorotlenków wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej zasad wyjaśnia, dlaczego wszystkie zasady barwią dany wskaźnik na taki sam kolor rozróżnia zasady za pomocą wskaźników wyjaśnia, dlaczego roztwory wodne zasad przewodzą prąd elektryczny rozróżnia kwasy i zasady za pomocą wskaźników wymienia rodzaje odczynu roztworu określa przyczynę wystąpienia odczynu wodorotlenek glinu wodorotlenek miedzi(II) wodorotlenek żelaza(III) zasady zasada potasowa zasada wapniowa zasada sodowa dysocjacja jonowa zasad zasada amonowa amoniak odczyn roztworu odczyn kwasowy odczyn zasadowy 54. 55. Podsumowanie wiadomości o wodorotlenkach Sprawdzian wiadomości z działu Wodorotlenki kwasowego, zasadowego i obojętnego w roztworze wyjaśnia pojęcie skala pH interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) wykonuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości pH produktów występujących w życiu codziennym człowieka (żywność, środki czystości) opisuje zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego) odczyn obojętny skala pH wskaźniki pH pehametr 1 1 ZWIĄZKI NIEORGANICZNE KWASY I WODOROTLENKI SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocena dopuszczająca [1] 1 Uczeń: • zna zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami i zasadami Ocena dostateczna [1 + 2] 2 Ocena dobra [1 + 2 + 3] 3 Uczeń: Uczeń: • wymienia wspólne właściwości • wyjaśnia, dlaczego przy pracy z kwasów zasadami i kwasami należy • wymienia wspólne właściwości zachować szczególną ostrożność Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 4 Uczeń: • zapisuje wzór strukturalny danego kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym 29 • definiuje elektrolit, nieelektrolit • wyjaśnia pojęcie wskaźnika i wymienia trzy przykłady wskaźników • podaje, jak są zbudowane kwasy, wodorotlenki • wymienia kwasy występujące w otoczeniu • odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych • wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu • wyznacza wartościowość reszty kwasowej • podaje wzory sumaryczne i nazwy poznanych kwasów i wodorotlenków • podaje właściwości kwasów: chlorowodorowego, azotowego(V), siarkowego(VI) • wymienia podstawowe zastosowanie kwasów: chlorowodorowego, azotowego(V), siarkowego(VI) i wodorotlenków: sodu i wapnia • określa właściwości zasad • wyjaśnia, skąd wynikają wspólne właściwości kwasów, zasad • zapisuje wzory strukturalne poznanych kwasów i wodorotlenków • nazywa aniony reszt kwasowych poznanych kwasów • określa, co to jest tlenek kwasowy, tlenek zasadowy • wskazuje przykłady tlenków kwasowych, zasadowych • wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych, beztlenowych • zna dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków • zapisuje równania reakcji otrzymywania poznanych kwasów i wodorotlenków • podaje właściwości poznanych kwasów i wodorotlenków • wymienia zastosowanie poznanych kwasów i wodorotlenków • określa, co to jest wapno palone, wapno gaszone, woda wapienna • wie, jak korzystać z tabeli • odróżnia pojęcia wodorotlenku, zasady • wymienia poznane tlenki kwasowe i zasadowe • zapisuje równania reakcji otrzymywania wskazanego kwasu, wodorotlenku • na podstawie doświadczenia wykazuje żrące właściwości kwasu siarkowego(VI) • uzasadnia, jak rozcieńczać kwasy • wyjaśnia, dlaczego kwas siarkowy(VI), pozostawiony w otwartym naczyniu, zwiększy swą objętość • wie, jak wykryć doświadczalnie obecność białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) • zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów i zasad • umie powiązać odczyn roztworu z obecnością odpowiednich jonów i skalą pH • potrafi otrzymać roztwór obojętny w wyniku reakcji kwasu z zasadą • wie, co to jest zapis cząsteczkowy i jonowy równania reakcji chemicznej • umie zapisać wzory sumaryczny i strukturalny wodorotlenku dowolnego metalu • umie zaplanować i przeprowadzić doświadczenia, w których wyniku otrzymuje się kwasy i wodorotlenki • omawia przemysłową metodę otrzymywania kwasu azotowego (V) • zna metodę otrzymywania wodorotlenków praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie, np. wodorotlenku miedzi(II) • identyfikuje kwasy, wodorotlenki na podstawie podanych informacji • proponuje sposób zmiany odczynu roztworu • odczytuje równania reakcji • potrafi rozwiązywać trudniejsze chemografy wodorotlenków: sodu, wapnia • podaje wartościowość jonu wodorotlenkowego OH– • podaje definicję dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) • wie, jak dysocjują kwasy, zasady • wie, co to jest jon, kation, anion • definiuje kwasy, wodorotlenki, zasady • umie napisać równanie reakcji dysocjacji jonowej, np. wodorotlenku sodu, kwasu chlorowodorowego • wymienia odczyny roztworów • zna zakres pH dla poszczególnych odczynów • określa barwę trzech wskaźników w roztworach o odczynach kwasowym, obojętnym, zasadowym rozpuszczalności (wodorotlenki) • rozwiązuje chemografy • opisuje doświadczenia • wyjaśnia pojęcia dysocjacji jonowej, jonu, kationu, anionu przeprowadzane na lekcjach • zapisuje i odczytuje proste (rysunek, obserwacje, wnioski) równania reakcji dysocjacji jonowej • definiuje odczyn kwasowy, zasadowy i obojętny roztworu • zna skalę pH • zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń ZWIĄZKI NIEORGANICZNE- SOLE 56,57. Wzory i nazwy 2 zapisuje wzory sumaryczne soli: chlorków, sole 31 soli 58. Dysocjacja jonowa soli 59,60. Otrzymywanie soli w reakcjach zobojętniania 61. Otrzymywanie soli siarczków, siarczanów(VI), azotanów(V), węglanów, fosforanów(V), siarczanów(IV) opisuje budowę soli tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych i wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw 1 2 1 sole kwasów tlenowych sole kwasów beztlenowych sole podwójne sole potrójne wodorosole hydroksosole hydraty równanie reakcji dysocjacji soli reakcja hydrolizy wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) soli zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) wybranych soli wyjaśnia pojęcie hydroliza wyjaśnia, na czym polega reakcja zobojętniania reakcja zobojętniania planuje doświadczalne przeprowadzenie reakcji zobojętniania wykonuje doświadczenie i wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (np. HCl + NaOH) zapisuje cząsteczkowo i jonowo równania reakcji zobojętnienia podaje różnice między cząsteczkowym a jonowym zapisem równania reakcji zobojętniania tłumaczy rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania wyjaśnia, na czym polega mechanizm reakcji szereg aktywności metali metali z kwasami metale szlachetne w reakcjach metali z kwasami 62. Otrzymywanie soli w reakcjach tlenków metali z kwasami 1 63. Otrzymywanie soli w reakcjach wodorotlenkó w metali z tlenkami niemetali 1 64,65. Reakcje strąceniowe 2 planuje doświadczalne przeprowadzenie reakcji wzajemna aktywność metali metalu z kwasem zapisuje cząsteczkowo równania reakcji metali z kwasami wyjaśnia, na czym polega reakcja tlenków metali z kwasami planuje doświadczalne przeprowadzenie reakcji tlenku metalu z kwasem zapisuje cząsteczkowo równania reakcji tlenków metali z kwasami wyjaśnia przebieg tej reakcji chemicznej wyjaśnia, na czym polega reakcja wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu planuje doświadczalne przeprowadzenie reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu i wyjaśnia przebieg tej reakcji chemicznej zapisuje cząsteczkowo równania reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu wyjaśnia pojęcie reakcji strąceniowej reakcja strąceniowa projektuje i wykonuje doświadczenie umożliwiające otrzymanie soli w reakcjach strąceniowych zapisuje równania reakcji strąceniowych cząsteczkowo i jonowo formułuje wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie analizy tabeli 33 66,67. Inne sposoby otrzymy wania soli 2 68. Zastosowania soli 1 69. Podsumowani e wiadomości o solach Sprawdzian wiadomości z działu Sole 1 70. rozpuszczalności soli i wodorotlenków wie, na czym polega reakcja metali z niemetalami skrócony zapis jonowy równania reakcji chemicznej zapisuje równania reakcji otrzymywania soli kwasów beztlenowych w wyniku reakcji metali z niemetalami wie, na czym polega reakcja tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi zapisuje równania reakcji otrzymywania soli kwasów tlenowych w wyniku reakcji tlenków kwasowych z tlenkami zasadowymi wymienia zastosowania najważniejszych soli: węglanów, azotanów(V), siarczanów(VI), fosforanów(V) i chlorków 1 ZWIĄZKI NIEORGANICZNE - SOLE SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Ocena dopuszczająca [1] 1 Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2] 2 Uczeń: Ocena dobra [1 + 2 + 3] 3 Uczeń: Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 4 Uczeń: • zna budowę soli • wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli • podaje nazwy soli, zapisuje ich wzory sumaryczne, np. wzory soli kwasów: chlorowodorowego, siarkowodorowego, i metali, np. sodu, potasu i wapnia • umie wśród zapisanych związków chemicznych wskazać sole • wie, jak dysocjują sole • zapisuje równanie reakcji dysocjacji jonowej soli, np. chlorku sodu, chlorku potasu • zna podział soli ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie • wie, co to jest tabela rozpuszczalności wodorotlenków i soli • potrafi korzystać z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli • podaje sposób otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami • zapisuje najprostsze równania reakcji • wie, jakie jest wiązanie między metalem a resztą kwasową • ustala nazwę soli na podstawie wzoru sumarycznego i zapisuje wzór na podstawie nazwy soli • zapisuje wzory sumaryczne soli • zapisuje proste wzory strukturalne (przedstawienie budowy soli za pomocą wzorów strukturalnych jest wyłącznie teoretyczne) • zapisuje proste równania reakcji dysocjacji jonowej soli • wymienia cztery najważniejsze sposoby otrzymywania soli • zapisuje proste równania reakcji otrzymywania soli w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej • odczytuje równania zapisanych reakcji otrzymywania soli • wie, na czym polega wiązanie jonowe w solach • zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej soli • przewiduje wynik reakcji otrzymywania soli, korzystając z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli • stosuje pięć metod otrzymywania soli • zapisuje przebieg reakcji otrzymywania soli w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej • wie, na podstawie szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas sól + wodór • podaje przykłady soli występujących w przyrodzie • opisuje doświadczenia przeprowadzane na lekcjach (rysunek, obserwacje, wnioski) • zapisuje równania reakcji elektrodowych • określa najważniejsze zastosowania procesów elektrodowych • określa zastosowanie so • wskazuje substancje, które mogą ze sobą reagować, tworząc sól • zna metody otrzymywania soli • identyfikuje sole na podstawie podanych informacji • wyjaśnia zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania • przewiduje, czy zajdzie dana reakcja • proponuje reakcję tworzenia trudno rozpuszczalnej soli • określa zastosowanie reakcji strąceniowej • zapisuje i odczytuje równania reakcji chemicznych otrzymywania soli • planuje doświadczalny sposób otrzymywania soli • potrafi przeprowadzić doświadczenia otrzymywania soli • przewiduje efekty tych doświadczeń • formułuje wnioski z doświadczeń 35 otrzymywania soli • definiuje reakcje zobojętniania, wytrącania osadów • zna zapis równania reakcji w postaci cząsteczkowej, jonowej i skróconej jonowej • wie, że ładunek jonu związany jest z wartościowością metalu, reszty kwasowej • podaje definicje elektrolizy, katody, anody • wymienia zastosowanie ważniejszych soli, np. chlorku sodu • wyjaśnia, na czym polegają reakcje zobojętnienia, wytrącania osadów • korzysta z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli • zna podział metali ze względu na ich aktywność (szereg aktywności metali) • wie, że metale mogą różnie się zachowywać w reakcji z kwasami (np. miedź lub magnez w reakcji z kwasem chlorowodorowym) • wyjaśnia proces elektrolizy • wie, na czym polegają reakcje elektrodowe • określa produkty elektrolizy, np. wodnego roztworu chlorku miedzi(II) • zapisuje obserwacje z doświadczeń • wymienia zastosowanie niektórych soli WODA I ROZTWORY WODNE 71 Woda – właściwości i rola w przyrodzie. 1 opisuje właściwości i znaczenie wody w przyrodzie charakteryzuje rodzaje wód w przyrodzie proponuje sposoby racjonalnego woda destylowana źródła zanieczyszczeń wód metody oczyszczania wód Zanieczyszcze nia wód 72 Woda jako rozpuszczalnik 1 73 Szybkość rozpuszczania się substancji 1 74. Rozpuszczalno ść substancji w 2 gospodarowania wodą opisuje wpływ izotopów wodoru i tlenu na właściwości wody definiuje pojęcie woda destylowana określa wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody określa źródła zanieczyszczeń wód naturalnych opisuje sposoby usuwania zanieczyszczeń z wód bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie tłumaczy, na czym polega rozpuszczanie opisuje budowę cząsteczki wody wyjaśnia, dlaczego woda dla niektórych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych definiuje pojęcie asocjacja wyjaśnia pojęcie roztwór tłumaczy, na czym polega proces mieszania substancji planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie wyjaśnia pojęcia rozpuszczalność substancji, roztwór nasycony rozpuszczanie emulsja dipol budowa polarna cząsteczki asocjacja roztwór substancja rozpuszczana rozpuszczalnik rozpuszczalność 37 wodzie 75. Rodzaje roztworów 1 78,77 Stężenie procentowe roztworu 2 odczytuje rozpuszczalność substancji z wykresu jej rozpuszczalności analizuje wykresy rozpuszczalności różnych substancji oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze wyjaśnia pojęcie roztwór nienasycony podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie, tworząc koloidy i zawiesiny opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym definiuje pojęcie stężenie procentowe roztworu prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) roztwór nasycony krzywa rozpuszczalności roztwór nienasycony roztwór rozcieńczony roztwór stężony roztwór właściwy koloid zawiesina stężenie procentowe roztworu 78.79 Zwiększanie i zmniejszanie stężenia roztworów 2 80.81 Mieszanie roztworó w 2 82 Podsumowani e wiadomości o wodzie i roztworach wodnych Sprawdzian wiadomości z działu Woda i roztwory wodne 1 83 prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu podaje sposoby na zmniejszenie lub zwiększenie stężenia roztworów dokonuje obliczeń prowadzących do otrzymania roztworów o innym stężeniu niż stężenie roztworu początkowego oblicza stężenie procentowe roztworu otrzymanego po zmieszaniu roztworów o różnych stężeniach 1 WODA I ROZTWORY WODNE SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY 39 Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra [1 + 2 + 3 + 4] 1 2 3 4 Uczeń: • zna podział mieszanin • podaje właściwości mieszanin • zna proste sposoby rozdzielania mieszanin • wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie • wymienia rodzaje wód występujących w przyrodzie • wie, na czym polega obieg wody w przyrodzie • podaje stany skupienia wody • nazywa przemiany stanów skupienia wody • wymienia właściwości wody • zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody • definiuje dipol • wie, że cząsteczka wody jest dipolem • wymienia źródła zanieczyszczeń wód Uczeń: • podaje, jakie wiązanie występuje w cząsteczce wody • wie, co to jest cząsteczka polarna • wyjaśnia, na czym polega asocjacja cząsteczek wody • opisuje etapy oczyszczania ścieków • wymienia właściwości wody zmieniające się pod wpływem zanieczyszczeń • wie, jak usunąć z wody naturalnej niektóre zanieczyszczenia, np. gazy • określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem • zna podział substancji ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie • wyjaśnia, na czym polega proces rozpuszczania • odczytuje z wykresu rozpuszczalności Uczeń: • wyjaśnia, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody • wyjaśnia budowę polarną cząsteczki wody • określa właściwości wody wynikające z jej polarnej budowy • omawia wpływ zanieczyszczeń wód na organizmy • wymienia sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód • potrafi omówić proces uzdatniania wody • omawia proces destylacji • modelowo przedstawia proces rozpuszczania w wodzie substancji o budowie polarnej, np. chlorowodoru • podaje rozmiary cząstek substancji rozpuszczonej w roztworze właściwym, koloidzie, zawiesinie Uczeń: • wymienia laboratoryjne sposoby otrzymywania wody • proponuje doświadczenie udowadniające, że woda jest związkiem wodoru i tlenu • wykazuje doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony • rozwiązuje zadania rachunkowe na mieszanie roztworów • rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości • oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej nasyconego roztworu w tej temperaturze • wymienia zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń wód • określa etapy oczyszczania ścieków • zna podział substancji na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie • określa, co to jest rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana • zna definicję rozpuszczalności • podaje, od czego zależy rozpuszczalność • wie, co to jest wykres rozpuszczalności • wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie • definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina • definiuje pojęcia: roztwór nasycony i nienasycony oraz stężony i rozcieńczony • określa, co to jest krystalizacja • podaje sposoby rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze • porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze • podaje przykłady roztworu właściwego, koloidu, zawiesiny • wskazuje różnice między roztworem właściwym a zawiesiną • określa sposoby rozdzielania składników roztworu właściwego, zawiesiny • przeprowadza krystalizację • umie przekształcić wzór na stężenie procentowe roztworu, aby obliczyć masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu • oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu • wie, jak sporządzić roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 100 g 20procentowego roztworu soli kuchennej) • wykazuje doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie • posługuje się wykresem rozpuszczalności • dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności • oblicza masę wody, znając masę roztworu i jego stężenie procentowe • rozwiązuje proste zadania z wykorzystaniem gęstości roztworu • oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zagęszczenie, rozcieńczenie roztworu • oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze, znając wartość rozpuszczalności substancji • wymienia czynności prowadzące do sporządzenia określonej ilości roztworu o określonym stężeniu procentowym • potrafi sporządzić taki roztwór 41 otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i odwrotnie • definiuje stężenie procentowe roztworu • podaje wzór opisujący stężenie procentowe • wykonuje proste obliczenia dotyczące stężenia procentowego roztworu Ok 7 godzin na rozwiązywanie przykładowych testów gimnazjalnych. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza program nauczania; samodzielnie odszukuje i interpretuje dane i wykresy, określa zasady klasyfikacji zbiorów, określa analogie pomiędzy grupami związków chemicznych; potrafi nazywać złożone związki, wykonywać złożone obliczenia połączone z wyprowadzaniem wzorów, tłumaczyć zjawiska nowe i nietypowe; biegle posługuje się układem okresowym i wyjaśnia zależności pomiędzy położeniem pierwiastka w układzie okresowym a jego budową elektronową i właściwościami chemicznymi; potrafi zaprojektować, samodzielnie wykonać i zinterpretować eksperyment chemiczny; pokieruje grupą wykonującą wspólną pracę teoretyczną lub eksperymentalną; osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach chemicznych szczebla wyższego niż szkolny Przy ocenianiu prac pisemnych uczniów o obniżonych wymaganiach stosuje się następujące zasady przeliczania punktów na ocenę: Poniżej 19% -niedostateczny 20%-34%dopuszczający 35%-54% -dostateczny 55%-70%-dobry 71%-98%-bardzo dobry 99%-100% celujący
