Dobre praktyki i techniki rządowych debat i konsultacji publicznych

Szkolenia dla liderów wdrażania
konsultacji publicznych on-line
Warszawa, 1-2 lipca 2014r.
Fundacja Pracownia Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia”
Szkolenie realizowane w partnerstwie z KPRM w ramach projektu systemowego „Konsultacje z zasadami”
w ramach programu „Obywatele dla demokracji”, finansowanego z Funduszy EOG w obszarze „Otoczenie prawne”.
Dobre praktyki i techniki rządowych
debat i konsultacji publicznych –
przykłady polskie i zagraniczne
2
 Formalne procesy konsultacji
publicznych
 Debaty publiczne na istotne społecznie
tematy prowadzone w ustrukturyzowany
sposób
3
SONDAŻ DELIBERATYWNY
Zastosowanie: wybranie jednego z możliwych (z już
sformułowanych) rozwiązań problemowej kwestii
Czego wymaga:  Przygotowania procesu: przeprowadzenia
sondażu, organizacji spotkań, przygotowania
materiałów informacyjnych, rekrutacji
odpowiedniej liczby uczestników
 współpracy Centrum Demokracji
Deliberatywnej na Uniw. Stanforda
Kto uczestniczy: od 200 do 600 osób tworzących reprezentatywną
dla danej społeczności grupę
 Wstępny sondaż nt. proponowanych rozwiązań.
 Losowa grupa spośród respondentów sondażu zapoznaje się z
przygotowanymi materiałami nt. alternatywnych scenariuszy rozwiązań.
 Ustrukturyzowana deliberacja, spotkania z ekspertami
 Tajne głosowanie wyrażające preferencje -> mapowanie występujących
opinii
4
Proces konsultacji: Sondaż deliberatywny
 Przedmiot procesu:
- kierunek rozwoju polityki energetycznej państwa (w kontekście
uzależnienia od energetyki nuklearnej)
 Przebieg procesu:
- Komisja Energii i Środowiska proponuje 3 scenariusze polityki
energetycznej do roku 2030
5
6
7
8
WYSŁUCHANIE PUBLICZNE W SPRAWIE NOWELIZACJI
USTAWY O PRZECIWDZIAŁANIU NARKOMANII
Wprowadzenie
 W roku 2004 zrobiło się głośniej o metodzie wysłuchania publicznego
(konferencja, publikacje, artykuły)
 Luty 2005 r., po raz pierwszy zastosowana metoda wysłuchania publicznego
w Polsce (Ministerstwo Zdrowia),
Przedmiot procesu
 Projekt ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii
Sytuacja legislacyjna
 Konsultacje projektu ustawy
9
 Przebieg procesu i metoda:
• Określono szczegółowy regulamin (zasady ogólne, sposób
zapraszania/ogłaszania wysłuchania, kto może brać udział, reguły
zapraszania uczestników, przebieg wysłuchania, zakres sprawozdania i
sposób upublicznienia)
• Sformułowano kilka pytań pomocniczych,
• 9 lutego, ściśle określony czas trwania wysłuchania (2h) i czas na
wypowiedzi (max. 3 min)
http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=&ms=&ml=pl&mi=34&mx=0&
ma=3812
10
KONSULTACJE REFORMY SYSTEMU OPIEKI ZDROWOTNEJ
CALIFORNIA SPEAKS (AMERICASPEAKS, USA)
Wprowadzenie
 Proces przeprowadzony w 2007 r. w ramach „roku reformy systemu opieki
zdrowotnej”
Przedmiot
 Założenia do reformy systemu opieki zdrowotnej w stanie Kalifornia, USA
Przebieg procesu i metoda:
 11 sierpnia 2007 r. - odbyły się symultaniczne konsultacje społeczne w 8
miastach Kalifornii, które zebrały 3 500 uczestników,
 Grudzień 2007 - przygotowano projekt ustawy, który uwzględniał wnioski z
raportu konsultacji,
 Zastosowano metodę 21st century town meeting opracowaną przez
AmericaSpeaks
11
KONSULTACJE W SPRAWIE KSZTAŁTU FUNDUSZU DLA
ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W RAMACH MECHANIZMU
FINANSOWEGO EOG 2009-2014




-
-
-
Wprowadzenie:
uczynić stanowisko Rady Pożytku Publicznego możliwie reprezentatywnym
techniczne wsparcie Stoczni
Przedmiot procesu: kształt i funkcjonowanie Funduszu dla Organizacji Pozarządowych w
ramach Mechanizmu Finansowego EOG na lata 2009-2014; w praktyce – wstępne stanowisko
RDPP w tej sprawie
Czas: 2 miesiące, w tym 21 dni na konsultacje pisemne
Metody:
zbieranie uwag pisemnych -> dokument + zagadnienia + konkretne pytania: W jaki sposób
prowadzić dystrybucję środków w ramach Funduszu? Jakie obszary i typy działań wspierać w
jego ramach? Jakie cechy powinna spełniać i jak powinna być wyłoniona instytucja tzw.
Operatora Funduszu?
ankieta online (124 wypełnione),
https://docs.google.com/document/d/1gtYgtT8JHbfaO1CN4QWvPeIAYUvHEkVhF0FIN1bFWT8/
edit?usp=sharing
zbieranie uwag w serwisie mamazdanie.org.pl (14 wypowiedzi),
https://mamzdanie.org.pl/web/guest/konsultacje/-/message_boards/message/17478
warsztaty dla przedstawicieli środowiska NGO, z udziałem MRR i strony norweskiej
12
KONSULTACJE W SPRAWIE FOP EOG

-
-
Elementy kontekstu:
w oparciu o wyniki konsultacji RDPP sformułowana stanowisko w sprawie Funduszu
dla Organizacji Pozarządowych będące de facto propozycją kształtu przyszłego FdOP
MRR i strona norweska otrzymały opracowane stanowisko Rady ze wszystkimi
zgłoszonymi uwagami ( także tymi, których nie uwzględniono)
materiał pomocniczy w przygotowywaniu konkursu na Operatora FdOP
 „Wyjątkowość” procesu:
- „stanowisko środowiska pozarządowego, a nie tylko Rady”
- elementy podsumowania: syntetyczne zestawieniem zgłoszonych uwag oraz
tabelaryczne zestawienie odpowiedzi w kwestionariuszu on-line
- pisemna odpowiedź darczyńców
13
Proces konsultacji:
 Przedmiot procesu:
- zaprojektowanie skutecznego sposobu na systematyczny udział
obywateli w kształtowanie sposobu funkcjonowania służby zdrowia
- dostarczenie wiarygodnych informacji na temat funkcjonowania NHS
– przede wszystkim z perspektywy pacjentów
 Czas: lipiec 2013 – koniec 2015r.
 Zastosowane metody: pełne spektrum…
14
15
16
FORUM ŚRODOWISKOWE GRENELLE – FRANCJA
Wprowadzenie
Komponent
 Debata ogólnonarodowa na temat ekologii i zrównoważonego
rozwoju
lokalny
(lipiec – październik 2007r.),
 skupiła przedstawicieli rządu centralnego, władz lokalnych, organizacji
pozarządowych, pracowników i pracodawców.
Przedmiot
 zdefiniowanie priorytetów polityki rządu w zakresie ekologii i
zrównoważonego rozwoju na lata 2007-2012
Sytuacja legislacyjna
Seminaria
Ewaluacja
 ogólnopolskie
etap przedlegislacyjny,
 konkluzje pozyskane w ramach debaty wprowadzono do ustawy
dotyczącej planowania ochrony środowiska „Grenelle 1” (uchwalona w
czerwcu 2009 roku)
Przebieg procesu i zastosowane metody:
Etap 1 (15 lipca – 25 września 2007)
 Diagnoza i przygotowanie propozycji działań
• Debata w 6 grupach roboczych po 40 osób
Etap 2 (28 września – 19 października 2007)
 Konsultacje społeczne nt. propozycji działań
• 19 spotkań regionalnych (17 tys. uczestników)
• 2 debaty w Parlamencie
• 31 organów konsultacyjnych (rady, komitety)
• Zbieranie opinii przez internet (11 tys. uwag)
Etap 3 (24, 25, 26 października 2007)
 Negocjacje i decyzje
• 4 panele dyskusyjne z udziałem 5 uczelni wyższych, określono 268
zobowiązań
18
Etap 4 (grudzień 2007)
 Praca nad propozycjami działań, mającymi wdrożyć zobowiązania Grenelle
• 34 komitety operacyjne
Etap 5
 Realizacja legislacyjna
• Ustawa dotycząca planowania ochrony środowiska (czerwiec 2009),
tzw. „Ustawa Grenelle 1”
http://www.developpement-durable.gouv.fr/-Le-Grenelle-de-lenvironnement-de-.html
19
Metody i techniki konsultacji
publicznych
27
Metody konsultacji – różne efekty
procesów konsultacyjnych
 wygenerowanie zupełnie nowych pomysłów i innowacyjnych rozwiązań
 stworzenie mapy (zestawienia) istniejących wśród uczestników procesu
różnorodnych opinii i uwag
 stworzenie mapy (zestawienia) opinii zbudowanych w oparciu o lepsze i
bardziej niż do tej pory kompleksowe informacje, ponieważ uczestnicy
procesu zostali w nie dodatkowo wyposażeni (np. metody bazujące na
deliberacji)
 ujawnienie wspólnych interesów i tym samym poprawienie relacji między
uczestnikami procesu
 wypracowanie uwspólnionego poglądu czy rozwiązania
 wskazanie preferencji, wybór rozwiązań
 recenzja dotychczasowych działań
 wzmocnienie uczestników procesu, żeby pozyskali nowe umiejętności i
poczucie wpływu na procesy decyzyjne ich dotyczące, a w przyszłości by
potrafili wziąć odpowiedzialność za jakąś kwestię
28
29
Formularze Google
 Element pakietu Google Apps
 Bezpłatny mechanizm do tworzenia prostych ankiet online
 Przechowywanie formularza i bazy danych (arkusz kalkulacyjny
Google) w chmurze (dysk Google)
 Bardzo prosty i intuicyjny sposób obsługi
 Udostępnianie ankiety poprzez:
- link do publikowalnego formularza
- stronę www (kod HTML do umieszczenia w kodzie strony)
31
Podstawowe opcje
 Możliwość współdzielenia formularza i bazy danych z innymi
użytkownikami
 Eksportowalna baza danych w formacie .csv
 Pełna edytowalność ankiety także już po jej aktywacji
 Możliwość rejestrowania respondentów-użytkowników Google Apps
 Wybór motywów dla formularza
 Prosty system podglądu odpowiedzi, w tym wizualizacje
podstawowych danych
32
Ograniczenia


Ograniczony wybór form pytań:
tekst/tekst akapitu
pytanie jedno-/wielokrotnego wyboru
wybór z listy
skala
siatka (respondenci wybierają punkt na dwuwymiarowej siatce)
Ograniczony system filtrów – konieczność stosowania podziałów strony
Przykład:
https://docs.google.com/forms/d/1CXqRb8lPuXn0E4h3EhEXoibWuL7OdM
I9R7JvPsFMwsA/viewform
33
LimeSurvey
 Mechanizm open source do tworzenia i rozwijania ankiet online oraz
zbierania danych za ich pośrednictwem
 Napisany w języku PHP i wykorzystujący bazę danych MySQL,
PostreSQL lub MSSQL
 Do zainstalowania na serwerze użytkownika (wymaga wiedzy
informatycznej)
 Polska wersja językowa (w tym manual)
 Dokumentacja w formie wiki
 Obsługa samego mechanizmu nie wymaga znajomości
programowania
www.limesurvey.org
34
Możliwości zarządzania
 Tworzenie kont użytkowników i współdzielenie ankiet
 Mechanizm generowania formularzy ankiet i baz danych
(eksportowalnych, w kilku formatach)
 Możliwość korzystania z szablonów i adaptowania template’ów
 Łatwa edycja bazy danych
 Graficzne przedstawianie podstawowych wyników analiz danych
35
Zaawansowane opcje dostępu
 Ankiety publiczne lub dostępne tylko uprawnionym
użytkownikom
 Możliwość wypełnienia ankiety anonimowo lub śledzenie IP
respondenta
 Możliwość kontroli respondentów poprzez system
indywidualnych tokenów dostępowych:
- emailowe zaproszenie do wzięcia udziału w badaniu (grupowo
lub indywidualnie)
- wysyłka przypomnień o badaniu do każdej osoby, która jeszcze
nie wzięła w nim udziału
- możliwość powrotu respondentów do wypełniania ankiety w
dowolnym momencie
36
Opcje pytań i ustawień
 Wiele różnych typów pytań i formatów odpowiedzi
 Inteligentny system filtrów
 Opcje formatu prezentacji ankiety (pytanie za pytaniem,
wyświetlanie grupami lub wszystkich pytań na raz)
 Datowanie odpowiedzi
 Powiadamianie emailem o wypełnieniu ankiety
 Ustawienie terminu wygaśnięcia ankiety
Przykład: http://ankiety.stocznia.org.pl/index.php/451635/lang-pl
37
WYSŁUCHANIE PUBLICZNE (PUBLIC HEARING)
Zastosowanie: przedstawienie konkretnych propozycji dot. poszczególnych
zapisów bezpośrednio przed tymi, którzy są odpowiedzialni
za rozwiązania legislacyjne
Czego wymaga: określenia ścisłych reguł z zachowaniem sekwencji działań:
- ogłoszenie lub zaproszenie do udziału,
- zgłoszenie udziału,
- wysłuchanie,
- sformułowanie i upublicznienie przebiegu i wniosków z
przesłuchań.
Kto uczestniczy: Uczestnikiem może być każdy, warunkiem jest wcześniejsze
zgłoszenie (wg przyjętych wcześniej zasad) – istnieje
instytucja „dopuszczenia” do udziału w wysłuchaniu
 Wysłuchanie ≠ dyskusja
 Jawność (i zw. z tym upublicznienie danych osób uczestniczących)
40
PANEL OBYWATELSKI
Zastosowanie: stworzenie zestawienia istniejących opinii i
uwag, wskazanie preferencji, wybór rozwiązań
Czego zorganizowanego aparatu badawczego, dużych
wymaga: nakładów finansowych
Kto od kilkuset osób do nawet kilkunastu tysięcy
uczestniczy: osób wybranych losowo z danej populacji


Zasięganie w powtarzalny sposób opinii dużej, możliwie
reprezentatywnej (losowanej) grupy członków danej populacji
Te same osoby pozostają w grupie panelowej przez kilka lat, co
pozwala na rejestrację zmian opinii poszczególnych osób między
kolejnymi badaniami / pomiarami.
* CITIZENS' INITIATIVE REVIEW (Oregon)
41
SYMULATORY BUDŻETOWE
youchoose.yougov.com/redbridge
Zastosowania:
„tłumaczenie” struktury budżetu lokalnego
 konsultacje propozycji zmian budżetowych
Funkcje
wybór preferencji w zakresie usług
publicznych
wybór proponowanych źródeł przychodów
przegląd konsekwencji decyzji o
wydatkach
ustalenie wysokości podatku lokalnego
42
43
Etapy procesu konsultacji
DIAGNOZA
INFORMOWANIE
ZASIĘGANIE
OPINII
INFORMACJA
ZWROTNA
EWALUACJA
44
DIAGNOZA…
… czyli przyjrzenie się dotychczasowej sytuacji, by dobrze
zaplanować przebieg konsultacji (jak konsultowano dotąd podobne
tematy, jakie metody się sprawdziły, jacy aktorzy są aktywni w tym
obszarze, jakich problemów można się spodziewać itp.) oraz
ustalenie ram dla procesu
RAMY DLA PROCESU
•
•
•
cel procesu
potrzebne nakłady/dostępne zasoby (czas, środki finansowe, osoby)
osoby odpowiedzialne
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ?
• kto jest interesariuszem w tym temacie?
• kogo należy zapytać o zdanie i jak do nich trafić?
• czy były podejmowane już jakieś działania konsultacyjne w tym obszarze?
(raporty, notatki, relacje ustne)
• czy ktoś dysponuje szczególną wiedzą w tym zakresie? jest ekspertem?
45
Za: „Dialogue by design. A handbook of public& stakeholder engagement”, w: „Partycypacja publiczna krok
po kroku. Antologia tekstów” (FISE, 2014)
46
INFORMOWANIE…
… czyli zaproszenie do planowanych działań.
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ?
• stworzyć zrozumiały i konkretny komunikat – zasad 5W:
1. Why/Po co?
2. Who/Dla kogo?
3. What/Co?
4. When/Kiedy?
5. Where/Gdzie?)
• wybrać kanały dotarcia (kilka, różne dla różnych grup) – tak, by
dotrzeć do wszystkich, do których chcemy dotrzeć
47
ZASIĘGANIE OPINII…
… czyli działanie „właściwe”: etap poznawania opinii w danej sprawie,
wypracowywania rozwiązań/stanowisk
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ?
• dobór metod do tematu i grupy, do której się zwracamy
• jasne zakreślenie ram działania: o czym dokładnie rozmawiamy, na co
możemy mieć wpływ, co stanie się dalej z efektami wspólnej pracy
• odpowiednie zaplanowanie działania: czas trwania, dostępność dla
uczestników
48
49
INFORMACJA ZWROTNA…
… czyli zdanie relacji. Przekazanie wszystkim zaangażowanym osobom
podsumowania pracy i zapowiedzi kolejnych kroków.
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ?
• wykorzystać te same kanały informowania poprzez które zapraszaliśmy oraz
skorzystać z zebranych w trakcie zasięgania opinii kontaktów
• informować o: finalnym rezultacie, wykorzystaniu efektów wspólnej pracy,
kolejnych krokach w procesie podejmowania decyzji
• gdy zebraliśmy dużo wniosków z konsultacji najlepiej przygotować 2 wersje
podsumowania: pełną i skróconą - przekazywać skrócone podsumowanie i
odsyłać do wersji pełnej
50
EWALUACJA…
… czyli jak nam to wyszło. Próba oceny zrealizowanego procesu: czy cel został osiągnięty,
co sądzą o nim uczestnicy, o czym zapomnieliśmy, co nam się udało.
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ?
• ocena „wewnętrzna” (przez nas samych) i „zewnętrzna” (pytanie o zdanie
uczestników i partnerów)
• formułowanie konkretnych pytań na wybrane tematy (np.: czy spotkanie było dobrze
zorganizowane? czy uczestnicy byli dobrze poinformowani? czy do wszystkich
dotarła informacja zwrotna?)
• wyniki ewaluacji (lub ich fragment) warto opublikować
51