docPodstawa prawna reformy pomocy psychologiczno
download 
Reklamacja Transkrypt
Podstawa prawna reformy pomocy psychologiczno
Anna Szymańska-Teliczek Aktualizacja: Regina Sobolewska Podstawa prawna reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej – przegląd aktów prawnych z komentarzem Skrypt opracowany w ramach działalności Instytutu Badań nad Demokracją i Studium Prawa Europejskiego w Warszawie Al. Jerozolimskie 151, kl. I, lok. 2222, 02-326 Warszawa tel./fax. 22/833-38-90; 833-39-90 www.spe.edu.pl e-mail: [email protected] Copyright by Instytut Badań nad Demokracją 2 Spis treści: Wprowadzenie 4 Słowniczek ważniejszych pojęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej 10 Dział I Podstawowe akty prawne dotyczące systemu oświaty 10 1. Konstytucja RP 11 2. Ustawa o systemie oświaty 20 3. Karta Nauczyciela 21 Dział II Akty prawne wykonawcze – nowe rozporządzenia 27 Podsumowanie 50 Bibliografia 50 3 Wprowadzenie „Specjalne potrzeby edukacyjne” – pojęcie to w 1978 roku trafiło po raz pierwszy do dokumentu określanego mianem Warnock Report1. Pojęcie to określało zakres potrzeb dzieci upośledzonych umysłowo oraz dzieci z trudnościami w uczeniu się, dla których ogólny program nauczania nie był odpowiedni. W 1994 roku termin ten pojawił się z dokumencie UNESCO, określonym mianem Deklaracji z Salamanki, która została zaakceptowana również przez Rzeczpospolitą Polską2. Efektem akceptacji tego dokumentu były pierwsze nowelizacje zmierzające do uregulowania sytuacji dzieci i młodzieży mających problemy z dostosowaniem się do powszechnego procesu nauczania i wychowania. Reforma pedagogicznopsychologiczna jest częścią procesu usprawnienia szkolnictwa i częścią wówczas zapoczątkowanych zmian. Ministerstwo Edukacji Narodowej od przeszło trzech lat prowadzi reformę szkolnictwa mającą na celu usprawnienie funkcjonowania szkół, przedszkoli i innych placówek edukacyjnych. Reformę rozpoczęło przyjęcie podstawy programowej, która stanowi obowiązkowy zestaw treści nauczania i umiejętności, jakie winny być uwzględnione w programie nauczania na każdym etapie edukacji zaczynając od edukacji przedszkolnej. Podstawa programowa pozwala na przyjęcie jednolitych i wymiernych kryteriów ustalania wymagań egzaminacyjnych i wystawiania ocen szkolnych. Na stronie Ministerstwa Edukacji dostępne jest osiem tomów publikacji poświęconej podstawie programowej (www.reformaprogramowa.men.gov.pl). Opracowania te stanowią załączniki do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół z komentarzem (Dz. U. z 2009 r., nr 4, poz. 17). Poszczególne tomy zawierają komentarze ekspertów dotyczące zajęć w zakresie odpowiadającym tematyce danego opracowania. Noszą one następujące tytuły: 1. edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna; 2. język polski; 3. języki obce; 4. edukacja historyczna i obywatelska: historia i społeczeństwo, historia, wiedza o społeczeństwie, podstawy przedsiębiorczości, ekonomia w praktyce, wychowanie do życia w rodzinie, etyka, filozofia; 5. edukacja przyrodnicza: przyroda, geografia, biologia, chemia, fizyka; 6. edukacja matematyczna i techniczna: matematyka, zajęcia techniczne, zajęcia komputerowe, 1M. Łoskot, Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej 2010 - nowe pomysły na stary problem, artykuł pochodzi z miesięcznika Głos Pedagogiczny, maj 2010 r. źródło: www.literka.pl/3/38928/reforma 2 ibidem 4 informatyka; 7. edukacja artystyczna i kulturalna: muzyka, plastyka, zajęcia artystyczne, wiedza o kulturze, język łaciński i kultura antyczna, historia muzyki, historia sztuki; 8. wychowanie fizyczne i edukacja dla bezpieczeństwa. Proces usprawnienia funkcjonowania placówek edukacyjnych nie mógł pominąć potrzeb dzieci i młodzieży wymagającej specjalnych potrzeb edukacyjnych. Reforma psychologiczno-pedagogiczna dotyczy właśnie dzieci przedszkolnych i uczniów na wszystkich etapach edukacji ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, co obejmuje również poradnictwo i organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Dotyczy to zarówno dzieci i młodzieży nie radzącej sobie z przyczyn niedostosowania społecznego, niepełnosprawności, przewlekłej choroby, dzieci i młodzieży pochodzącej ze środowisk zaniedbanych jak również jednostek wybitnie uzdolnionych. Chodzi przede wszystkim o zapewnienie odpowiedniej do konkretnej sytuacji pomocy psychologicznopedagogicznej przez identyfikację indywidualnych potrzeb dziecka, co przełoży się na zwiększenie efektywności tej pomocy. Pomoc jest udzielana w środowisku, w jakim dzieci przebywają, a więc w przedszkolu, szkole czy innej placówce edukacyjnej. Założenie reformy przewiduje także uzyskanie przez młodzież w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych pomocy przy wyborze dalszej drogi edukacyjnej, zapewnienie dostępu do informacji w tym zakresie oraz doradztwo i poradnictwo zawodowe. Z przeprowadzonych badań, przed wejściem w życie nowelizacji, wynikało że w 2008 roku pomocą psychologiczno-pedagogiczną objętych było 12,4% dzieci i młodzieży do 19 roku życia3. Zaś w 2009 roku było to już 12,8% podopiecznych. Jest to odnotowanie niewielkiego wzrostu pomocy uczniom. Jednakże dane te nadal świadczą o pewnej niewydolności i niedostosowaniu systemu pomocy. Aktualne badania wskazują, że dzieci które powinny zostać objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną jest znacznie więcej. Z tego względu reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej okazuje się koniecznością i jest od dawna wyczekiwana. Warto dodać, iż reformie tej przewodzą dwa hasła: pierwsze to „Jak najbliżej ucznia”, co oznacza proponowanie pomocy w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz drugie „Zindywidualizowana pomoc psychologiczno-pedagogiczna”, co wskazuje na próbę jak najpełniejszego dotarcia do uczniów potrzebujących i dostosowanie oferowanej pomocy do konkretnych potrzeb jednostki przez określenie potrzeb rozwojowych, edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka. Pozwoli to jak najlepiej dotrzeć z pomocą do uczniów mających trudności w uczeniu się, sprawiających problemy wychowawcze, a także wybitnie uzdolnionych. Jednocześnie pozwoli to jak najlepiej dostosować tę pomoc 3Dane statystyczne Systemu Informacji Oświatowej (SIO) 5 do konkretnego dziecka. Stawia to dodatkowe wyzwania nauczycielom, którzy mają bezpośredni kontakt z podopiecznymi i są w stanie najlepiej ocenić, kto jakiej pomocy potrzebuje. Rola nauczycieli i wychowawców jest tutaj kluczową i pierwszoplanową, dopiero jeśli pomoc ta okaże się niewystarczająca uczeń kierowany powinien być do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Faktycznie nauczyciele i wychowawcy świadczą pomoc każdemu uczniowi od przedszkola aż do zakończenia edukacji w szkole ponadgimnazjalnej, przy czym zindywidualizowane podejście oznacza, że część uczniów wymagać będzie więcej uwagi czy to ze względów na istniejące problemy czy na szczególne uzdolnienia. Nowe zasady obowiązują: • od 01.09.2011 r. – w przedszkolach, gimnazjach i placówkach specjalnych wszystkich typów, • od 01.09.2012 r. – w szkołach podstawowych i ponadgimnazjalnych. W wyniku wprowadzenia reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej zmianie uległa ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (dalej ustawa) tj. Dz. U. z 2004 r., nr 109, poz. 1161 ze zm.). Reforma spowodowała konieczność wydania nowych aktów wykonawczych przepisów ustawy oraz dostosowania treści obowiązujących aktów wykonawczych. W listopadzie 2010 r. Minister Edukacji Narodowej Katarzyna Hall podpisała sześć rozporządzeń dostosowujących system oświaty do wprowadzonych zmian, w zakresie zasad organizowania kształcenia specjalnego oraz udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Są to: 1. rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. nr 228, poz. 1487); uchylone i zastąpione nowym rozporządzeniem w 2013 r.; 2. rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. nr 228, poz. 1488); uchylone i zastąpione nowym rozporządzeniem w 2013 r.; 3. rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. nr 228, poz. 1489) - znowelizowane w sierpniu 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 981); 4. rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz. 1490) - znowelizowane w sierpniu 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 982); 5. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów 6 w szkołach publicznych (Dz. U. nr 228, poz. 1491); 6. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U. nr 228, poz. 1492). Wskazane wyżej akty wykonawcze do ustawy o systemie oświaty kładą szczególny nacisk na indywidualne podejście do uczniów w zależności od ich predyspozycji czy potrzeb. Sytuacja każdego dziecka jest inna, choćby problemy były te same lub podobne. Dlatego tak ważne jest podjęcie działań mających na celu udzielenie wsparcia dzieciom i młodzieży szczególnie tego potrzebujących. W przedszkolach, szkołach i innych placówkach edukacyjnych i wychowawczych wprowadzone reformą psychologiczno-pedagogiczną zmiany mają na uwadze dobro dzieci i młodzieży, w szczególności takie pokierowanie ich edukacją, jakie w najlepszym zakresie pozwoli na pełny ich rozwój i przystosowanie do dorosłego, samodzielnego życia. Reforma wprowadziła zmiany do przedszkoli, gimnazjów i placówek kształcących uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym od 1 września 2011 roku, zaś w szkołach podstawowych i ponadgimnazjalnych zmiany weszły w życie od 1 września 2012 roku. Czas od publikacji aktów wykonawczych do daty ich wejścia w życie przeznaczony był na jak najlepsze dostosowanie ośrodków edukacyjnych i wychowawczych do rozwiązań przyjętych w wydanych rozporządzeniach. Słowniczek ważniejszych pojęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej4 Specjalne potrzeby edukacyjne dzieci i młodzieży wynikają ze zróżnicowanego indywidualnie sposobu nabywania wiedzy i umiejętności w procesie uczenia się, określonego zróżnicowanym ich funkcjonowaniem poznawczo-percepcyjnym. Specjalne potrzeby edukacyjne odnoszą się zarówno do dzieci i młodzieży mającej trudności w uczeniu się, jak i uczniów zdolnych. Rozpoznanie specjalnych potrzeb edukacyjnych pozwala na właściwy dobór metod, środków i oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych prowadzący do zaspokojenia potrzeb, a tym samym stworzenia optymalnych warunków rozwoju intelektualnego i osobowościowego. Specyficzne trudności w uczeniu się - specyficzne trudności w uczeniu się odnoszą się do uczniów w normie intelektualnej, o właściwej sprawności motorycznej i prawidłowo funkcjonujących systemach 4 Słowniczek ważniejszych pojęć pochodzi z opracowania pt.: „Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi?” opracowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010, dostępny na stronie www.reformaprogramowa.men.gov.pl 7 sensorycznych, którzy mają trudności w przyswajaniu treści dydaktycznych, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania poznawczo-percepcyjnego. Uczeń z niepełnosprawnością to uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, który z uwagi na zaburzenia i odchylenia rozwojowe o zróżnicowanej etiologii, wymaga zastosowania specjalnej organizacji procesu edukacyjnego w zakresie: organizacji warunków technicznych, metod i środków stosowanych w procesie dydaktycznym, kształtowania relacji społecznych, współpracy ze środowiskiem rodzinnym. Do uczniów niepełnosprawnych należy zaliczyć uczniów: niewidomych, słabowidzących, niesłyszących, słabosłyszących, z niepełnosprawnością ruchową, z autyzmem, z upośledzeniem umysłowym, z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Upośledzenie umysłowe/niepełnosprawność intelektualna - od czasu kiedy Międzynarodowe Stowarzyszenie do Badań Naukowych nad Upośledzeniem Umysłowym zmieniło nazwę na Międzynarodowe Stowarzyszenie Badań nad Niepełnosprawnością Intelektualną, coraz częściej upośledzenie umysłowe zastępowane jest przez określenie niepełnosprawność intelektualna, chociaż nadal w wielu przypadkach obie nazwy traktowane są jako synonimy. Głównym argumentem za wprowadzeniem i propagowaniem w różnorodnych środowiskach nowej nazwy jest jej mniej stygmatyzujący charakter. Dotychczas to nowe określenie nie znalazło jeszcze swojego miejsca w dokumentach formalnych, m.in. w zbiorach klasyfikacji stosowanych do celów diagnostycznych (np.: DSM – IV1, ICD – 102). Dlatego też w literaturze przedmiotu panuje swoisty dualizm. Termin upośledzenie umysłowe używane jest wciąż we wszystkich ważnych dokumentach dotyczących tej kategorii niepełnosprawności takich, jak: klasyfikacje, kryteria diagnostyczne, rozporządzenia prawne i deklaracje, co sprzyja jego utrwaleniu w języku fachowym, a także potocznym. Pedagog specjalny to zawód, który wymaga uzyskania kwalifikacji na kierunku pedagogika specjalna, zdobycia podstawowej wiedzy i umiejętności pracy z uczniem z każdym rodzajem niepełnosprawności. Zadaniem pedagoga specjalnego jest organizowanie i koordynowanie kształcenia specjalnego ucznia z niepełnosprawnością w różnych formach edukacji, w szczególności: rozpoznawanie indywidualnych potrzeb edukacyjnych, określanie i organizowanie form i sposobów udzielania wsparcia edukacyjnego, koordynacja działań zespołu nauczycieli i specjalistów w zakresie diagnozowania i opracowywania indywidualnych programów edukacyjnych, organizowania i prowadzenia różnych porad i konsultacji dla rodziców i nauczycieli, współpracy z placówkami kształcenia specjalnego i innymi podmiotami działającymi na rzecz niepełnosprawnych. 8 Diagnoza funkcjonalna jest złożonym, wielospecjalistycznym procesem poznania człowieka, mającym na celu rozpoznanie zarówno poziomu umiejętności funkcjonalnych jak i potrzeb, zakresu możliwości i ograniczeń na tle złożonych procesów biologicznych, psychicznych i społecznych. Przebiega w sytuacjach naturalnych i powinna uwzględniać także ocenę emocji i zainteresowań. Proces przeprowadzany jest przez zespół nauczycieli i specjalistów. Wyniki diagnozy funkcjonalnej są podstawą do konstruowania indywidualnych programów edukacyjnych. Choroba przewlekła - za chorobę przewlekłą uznaje się takie zaburzenia i odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych: są trwałe, spowodowane są przez nieodwracalne zmiany patologiczne, wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego, wymagają długotrwałego leczenia, długiego nadzoru, obserwacji czy opieki. Zdiagnozowanie przez lekarza przewlekłej choroby nie oznacza automatycznie potrzeby stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy wobec tego dziecka, ale wskazuje głównie na jego specjalne potrzeby medyczne. Stan zdrowia determinuje – w ich przypadku – organizację ich wychowania i edukacji (w przedszkolu, szkole ogólnodostępnej, szkole specjalnej czy oddziale w zakładzie opieki zdrowotnej lub w formie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego bądź indywidualnego nauczania). Dzieci przewlekle chore mogą również korzystać z edukacji w szkołach i klasach integracyjnych, jednakże nie na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Choroba przewlekła utrzymuje się latami i może nasilać się w miarę upływu czasu, pomimo leczenia i rehabilitacji. Choroba przewlekła negatywnie wpływa na różne sfery życia człowieka, w tym: obniża sprawność organizmu, pogarsza samopoczucie psychiczne (drażliwość, lęk, obniżenie nastroju), zmienia rytm życia (podporządkowanie chorobie – wizyty lekarskie, konieczność zażywania leków), zmienia wygląd (wyniszczenie spowodowane chorobą), zmniejsza aktywność, także towarzyską (izolacja), powoduje zmiany w hierarchii wartości (życie wartością najwyższą), doprowadza do zmian w funkcjonowaniu całej rodziny (często konieczność zapewnienia ciągłej opieki). Do chorób przewlekłych należą: choroby układu nerwowego (epilepsja), nowotwory (w stanie remisji), zaburzenia psychiczne (schizofrenia, depresja), wady (zespoły) genetyczne, choroby systemu wydzielania wewnętrznego (cukrzyca), choroby krążenia (serce), choroby układu oddechowego (astma, alergia, mukowiscydoza), choroby układu moczowego (nerki), inne. AAC - System obejmujący alternatywne lub wspomagające sposoby komunikowania się (z ang.: Augmentative and Alternative Communication – AAC) wykorzystywany w pracy z dziećmi/uczniami z poważnymi zaburzeniami w komunikacji, które mogą występować jako jedyna niepełnosprawność dziecka lub jako niepełnosprawność sprzężona z innymi: z niepełnosprawnością ruchową, z autyzmem, z upośledzeniem umysłowym wszystkich stopni, jak również z zaburzeniami sensorycznymi. AAC oznacza 9 wszelkie działania, których celem jest pomoc w porozumiewaniu się osobom niemówiącym lub posługującym się mową w ograniczonym stopniu. Zamiast wypowiadanych słów i zdań mogą one używać znaków graficznych (piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów) lub znaków przestrzenno-dotykowych (np.: przedmiotów). Dzięki temu mogą dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, opowiadać, wyrażać myśli i uczucia – pokonywać bariery w porozumiewaniu się i stawać się niezależnymi. Ważne: Specjalne potrzeby edukacyjne dotyczą zarówno dzieci i młodzieży z dysfunkcjami, jak też szczególnie uzdolnionych. I. Podstawowe akty prawne dotyczące systemu oświaty 1. Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483) jako ustawa zasadnicza reguluje podstawy ustroju państwowego z uwzględnieniem trójpodziału władzy (władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza) oraz z uwzględnieniem statusu obywatela, jego praw i obowiązków. Każda norma Konstytucji posiada jednakową moc prawną, zaś niektóre z nich stanowią naczelne zasady konstytucyjne. Są to najważniejsze rozstrzygnięcia ustrojowe państwa pozwalające określić dominującą formę państwa (np.: demokracja). W zakresie systemu oświaty Konstytucja RP przewiduje obowiązek szkolny do osiągnięcia pełnoletniości. Co szczególnie istotne reguluje możliwość unormowania sposobu wykonywania obowiązku szkolnego wyłącznie w formie ustawowej. Konstytucja gwarantuje też wolność wyboru szkoły dla dzieci i młodzieży, co daje możliwość kształcenia nie tylko w placówkach publicznych. Ustawa zasadnicza gwarantuje powszechny dostęp do szkolnictwa, zapewniając jednostkom potrzebującym indywidualne możliwości pomocy czy to finansowej czy organizacyjnej. 10 Art. 70 Konstytucji RP brzmi: 1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa. 2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością. 3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa. 4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa. 5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie. Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych Warto zwrócić uwagę na Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych przyjętą przez ONZ 13 grudnia 2006 r. i ratyfikowaną przez Polskę w 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1169). To ważny dokument określający kierunki nowoczesnego podejścia wobec niepełnosprawności - od postawy opiekuńczej i charytatywnej do tworzenia społeczeństwa i środowiska otwartego dla wszystkich, włączającego i wyrównującego szanse, opartego na prawach człowieka. Konwencja określa minimalne wymagania w zakresie praw osób niepełnosprawnych i wskazuje cele, do których należy dążyć. 2. Ustawa o systemie oświaty Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 ze zm.) obowiązuje już od ponad 20 lat. Jako akt prawny stanowiący podstawę obowiązującego systemu edukacji jest aktem o niezwykłej doniosłości. Jako nieliczna z ustaw posiada preambułę, o treści: Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach 11 Dziecka. Nauczanie i wychowanie - respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełnienia obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Jak wynika z preambuły, ustawa o systemie oświaty w swojej treści odnosi się nie tylko do krajowej ustawy zasadniczej (konstytucji), ale również do aktów międzynarodowych. Tym samym jej treść musi być zgodna z postanowieniami przywołanych norm prawa międzynarodowego. Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem ustawa zasadnicza nie zawsze ma pierwszeństwo stosowania w krajowym porządku prawnym. W przypadku kolizji norm porządku prawnego krajowego z postanowieniami międzynarodowych umów istotne jest czy umowa ta została ratyfikowana w Polsce za uprzednią zgodą ustawową (art. 91 ust. 2 Konstytucji RP). Ratyfikacja oznacza uroczyste potwierdzenie w imieniu państwa przez właściwy organ, że umowa międzynarodowa będzie przez to państwo w dobrej wierze przestrzegana i wykonywana. W art. 91 ust. 2 Konstytucji ustalono regułę porządkującą, która formalnie nie przyznaje absolutnego pierwszeństwa umowie międzynarodowej nad ustawą, a jedynie ustala pewien porządek. Zapis ten ma na celu dążenie do zachowania spójności systemu prawnego i zapewnienie stosowania przyjętych zobowiązań międzynarodowych. Warto wskazać, iż art. 89 Konstytucji wymienia przypadki, w których ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody ustawowej. Między innymi dotyczy to umów międzynarodowych, które w swej treści wpływają na wolności, prawa lub obowiązki obywatelskie określone w Konstytucji. Zgodnie z postanowieniami ustawy system oświaty zapewnia między innymi realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju. Jednocześnie system oświaty zapewnia wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny. Dzieciom i młodzieży zapewnia się możliwość edukacji na różnych poziomach i w odpowiednich przedszkolach, szkołach i placówkach z dostosowaniem treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także zapewnia się możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej. Ustawa o systemie oświaty gwarantuje również możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami. Zapewnia również opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych, opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez 12 zapewnienie im możliwości realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie. Ustawa dba o upowszechnienie i zapewnienie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w szkołach wyższych, a także o zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami miejskimi i wiejskimi, przy zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach. Jednocześnie system oświaty monitoruje zmiany na rynku pracy tak, by dbać o dostosowanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy, z jednoczesnym naciskiem na kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu uczestnictwu w życiu gospodarczym, przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia, jak również zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności spędzania czasu wolnego. System oświaty obejmuje5: 1. przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego; 2. szkoły: a) podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego; b) gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego; c) ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne; d) artystyczne; 3. placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego; 3a. placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych; 3b. placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych; 5 Art. 2 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty 13 4. poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu; 5. młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolnowychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki; 6. 6 7. placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania; 8. 7 9. zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli; 10. biblioteki pedagogiczne; 11. kolegia pracowników służb społecznych. Omawiana reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej wprowadzona została w wyniku nowelizacji ustawy w dniu 19 marca 2009 r. (Dz. U. z 2009 r., nr 56, poz. 458 ze zm.). Wraz ze zmianami związanymi z zapewnieniem rozszerzonej pomocy psychologiczno-pedagogicznej wprowadzone zostały również inne zmiany. W szczególności Ministerstwo Edukacji Narodowej skupiło się na zapewnieniu dostępu do edukacji najmłodszych poprzez obniżenie wieku dzieci objętych obowiązkiem szkolnym z 7 roku życia na 6 rok życia dziecka. Ma to na celu zapewnienie wykorzystania potencjału systemu szkolnego dla wyrównania szans dzieci z różnych ośrodków życiowych i różnych warunków (np.: dzieci miejskie i wiejskie). Przepisy wprowadzające obowiązek szkolny dla dzieci sześcioletnich wprowadzone zostały w 2009 r. z 3-letnim okresem przejściowym, w którym na życzenie rodziców przyjmowano dzieci 6-letnie do klasy I szkoły podstawowej pod warunkiem, że szkoła ma odpowiednie warunki organizacyjne. Decyzję dotyczącą rozpoczęcia obowiązku szkolnego w wieku 6 lub 7 lat pozostawiono rodzicom w kolejnej nowelizacji ustawy o systemie oświaty, przy czym szkoła nie może odmówić przyjęcia dziecka z powodu braku odpowiednich warunków organizacyjnych. Takie rozwiązanie przewidziano do 2014 roku. 6 Punkt skreślony przez Dz. U. z 1998 r., nr 117, poz. 759 7 Punkt skreślony przez Dz. U. z 2009 r., nr 56, poz. 458 14 Równolegle z powyższymi zmianami wprowadzono nowe rozwiązania dotyczące obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego. Od września 2010 roku dzieci 5-letnie zyskały prawo do przygotowania przedszkolnego, a od 1 września 2011 r. uprawnienie to zmieniło się w obowiązek. Jest to związane z obniżeniem wieku rozpoczęcia edukacji szkolnej. Obniżenie wieku dzieci objętych obowiązkiem szkolnym wiąże się z zapewnieniem odpowiednich warunków w szkołach i przedszkolach. Szeroko dyskutowaną zmianą jest zapewnienie możliwości przekazywania szkół osobom fizycznym i prawnym niebędącym jednostkami samorządu terytorialnego, czyli oddanie niektórych placówek w prywatne ręce. Pozwoli to na uniknięcie likwidacji niektórych placówek. Zastrzeżone jednak zostały pewne warunki, pod jakimi możliwa jest taka zmiana podmiotu prowadzącego szkołę lub placówkę. Możliwość przekazania szkoły lub placówki w ręce osoby fizycznej lub prawnej dopuszczalne będzie w sytuacji, gdy w szkole lub placówce uczy się maksymalnie 70 uczniów, nadto przejęcie uzyska zgodę kuratora oświaty na takie przekazanie. Zastrzeżony został również obowiązek powiadomienia pracowników przejmowanej szkoły lub placówki nie dalej jak 6 miesięcy przed planowaną zmianą. Jednocześnie szkoła lub placówka muszą pozostać dostępne i bezpłatne dla ucznia. Przekazanie odbywa się na podstawie umowy zawartej między jednostką samorządu terytorialnego a nowym prowadzącym. Umowa ta winna regulować w szczególności: • obwód szkoły lub warunki przyjmowania uczniów, • warunki korzystania z mienia przejętej szkoły lub placówki, • tryb kontroli przestrzegania umowy, • warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem. Zarazem zmiana ustawy nakłada na jednostkę samorządu terytorialnego, przekazującą szkołę lub placówkę, obowiązek ponownego przejęcia szkoły przez samorząd, jeżeli nowy organ prowadzący nie będzie mógł jej dalej prowadzić. Tym samym ustanowiony został zakaz likwidacji szkoły lub placówki przez osobę przejmującą. Choć zmieni się osoba kierująca placówką, nie zmieni się fakt podlegania szkoły lub placówki pod kuratorium oświaty, które nadal czuwać będzie nad jakością nauczania. Jednocześnie właścicielem szkoły lub placówki pozostanie jednostka samorządu terytorialnego. Kolejnym krokiem reformy jest wzmocnienie nadzoru przy jednoczesnym ograniczeniu biurokracji szkolnej. Ma to na celu w szczególności zdjęcie szeregu obowiązków z kuratorów celem pozostawienia im większych możliwości w zakresie nadzoru nad jakością kształcenia. Dotychczas kuratorzy mieli obowiązek opiniowania arkuszy organizacyjnych szkoły. Z tego obowiązku zrezygnowano. Podobnie jak 15 z konieczności wystawiania opinii planom placówek doskonalenia nauczycieli, projektów sieci szkół, połączenia szkół w zespół, z wyjątkiem łączenia szkoły podstawowej z gimnazjum. Pozostał obowiązek opiniowania przez kuratorów likwidacji szkoły, a także konieczność wydania opinii przez kuratora w sytuacji, gdy organ prowadzący podejmuje decyzję o natychmiastowym odwołaniu dyrektora szkoły. W zakresie organizacji szkoły ograniczeniu uległa liczba zespołu wybierającego dyrektora szkoły. Zasadą, jest że większość w komisji mają organy odpowiedzialne za jakość pracy szkoły, czyli przedstawicieli samorządu i nadzoru pedagogicznego. Następną istotną proponowaną zmianą jest dbałość o przejrzystość systemu dotacji udzielanych przez jednostki samorządu terytorialnego szkołom publicznym i niepublicznym. Dotyczy to również przedszkoli i innych placówek edukacyjnych. Zmiana ta wyniknęła z wyników inspekcji przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli, która ujawniła problemy w jasnej weryfikacji wydatkowania przyznanych przez jednostki samorządu terytorialnego środków szkołom i innym placówkom wychowawczo-edukacyjnym. Zmiana wprowadzona w wyniku reformy z 2009 r. zapewnia w szczególności określenie przeznaczenia otrzymywanych środków z dotacji, co zapewni możliwość kontroli prawidłowego ich wykorzystania, m.in. poprzez możliwość przeprowadzenia kontroli w szkołach i placówkach, i zapewnienie osobom kontrolującym wglądu do dokumentacji organizacyjnej, finansowej jak również dokumentacji z prowadzonego nauczania. Zasady przeprowadzania takiej kontroli łącznie z ustaleniem jej trybu i zakresu należeć będzie do obowiązków organu stanowiącego jednostkę samorządu terytorialnego. Zmiana ustawy o systemie oświaty opublikowana w sierpniu 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 979) uściśla zasady wypłacania dotacji dla szkół i placówek niepublicznych określając, że w przypadku szkół, w których zajęcia dydaktyczno-wychowawcze w klasach (semestrach) programowo najwyższych kończą się w kwietniu lub czerwcu, dotacja przysługuje również na każdego absolwenta szkoły do końca roku szkolnego, w którym absolwent ukończył szkołę. Jednocześnie biorąc pod uwagę aktualną sytuację międzynarodową, w szczególności otwarcie granic i możliwość swobodnego przepływu osób, nowelizacja zwróciła się również w kierunku otwarcia polskiego systemu edukacji na świat, co ma zostać osiągnięte poprzez tworzenie oddziałów międzynarodowych przedszkoli, szkół i placówek. Możliwość taką będą miały zarówno jednostki publiczne jak i niepubliczne. Jednocześnie wobec zwiększenia się migracji polskich rodzin w tym dzieci i młodzieży objętej obowiązkiem nauki, zwrócono uwagę na konieczność wypracowania rozwiązań ułatwiających integrację dzieci imigrantów w środowisku szkolnym co ma przełożenie na dalszą integrację w społeczeństwie. Osiągnięcie celu ma 16 zostać wsparte przez zatrudnienie asystentów nauczycieli posługujących się językiem uczących się cudzoziemców. Zadaniem tych asystentów będzie pomoc dzieciom obcojęzycznym w ich integracji w nowym środowisku. Z drugiej strony zapewni to pomoc nauczycielom, którzy mają pod opieką większą liczbę dzieci. Dla wzmocnienia procesu integracji dzieci z rodzin cudzoziemskich zaproponowane zostało zwolnienie z opłat za naukę na poziomie ponadgimnazjalnym osób niebędących obywatelami polskimi, celem rozszerzenia kręgu osób mających dostęp do nauki w szkołach ponadgimnazjalnych. Doprecyzowano przepisy umożliwiające spełnianie obowiązku szkolnego, obowiązku nauki i obowiązkowego przygotowania przedszkolnego poza szkołą lub przedszkolem (nazywane czasem nauczaniem domowym). Zezwolenie na takie nauczanie otrzymują rodzice po uzyskaniu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dla wiarygodności tego procesu nauczania jest on sprawdzany przez dyrektora szkoły w trakcie egzaminów klasyfikacyjnych. Egzaminy takie odbywają się raz w roku i sprawdzają stopień realizowania podstawy programowej tej samej, jaka obowiązuje w procesie nauczania w szkole czy innej placówce. Przepisy określają warunki i terminy, w których rodzice mogą zwrócić się do dyrektora szkoły z wnioskiem o zezwolenie na realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza przedszkolem lub szkołą. Podstawa programowa jest zasadniczym dokumentem określającym zakres nauczania oraz wymagań na każdym etapie edukacji. Programy nauczania opracowywane są w oparciu o podstawę programową i muszą spełniać kryteria tam określone. Wybór programu nauczania i podręczników leży w gestii nauczyciela, lecz zawsze musi być zgodny z zapisami podstawy programowej i w pełni realizować jej treść. Nauczyciele dokonują wyborów, a ich zatwierdzeniem zajmuje się dyrektor szkoły lub placówki. Jednocześnie dyrektor placówki odpowiada za uwzględnienie w przyjętym zestawie programów nauczania całościowo zapisów podstawy programowej oraz podanie wykazu podręczników, nie dalej jak do 15 czerwca danego roku. Dotychczas upoważnionym do określenia warunków i trybu zalecania do użytku szkolnego środków dydaktycznych był minister do spraw edukacji. Miało to być normowane w formie rozporządzenia ministra. Jednakże jak wykazała praktyka wobec dużej różnorodności środków dydaktycznych było to praktycznie niemożliwe. Z tego względu nowelizacja uchyliła powyższe upoważnienie ministra i przekazała te uprawnienie dyrektorom szkół i placówek. Powoduje to podwyższoną odpowiedzialność dyrektorów szkół i nauczycieli dokonujących wyboru środków dydaktycznych. Dla ułatwienia minister do spraw edukacji wydał rozporządzenie określające szczegółowe warunki i tryb dopuszczania programów do użytku w szkole. Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 czerwca 2012 r. w sprawie dopuszczenia do użytku wszole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników (Dz. U z 2012 r., poz. 752) 17 Zapamiętaj: Niezależnie od podręczników, z których korzysta nauczyciel, jest on zobowiązany do realizacji podstawy programowej. Podstawa programowa określa zakres przekazywanej wiedzy i umiejętności oraz osiągnięcia ucznia w każdym etapie edukacyjnym. Szalenie istotną zmianą jest wprowadzenie do ustawy o systemie oświaty definicji niepełnosprawności sprzężonych. Zmiana dokonana jest poprzez wprowadzenie do art. 3 ustawy pkt 18 o brzmieniu: 18. niepełnosprawnościach sprzężonych – należy przez to rozumieć występowanie u dziecka niesłyszącego lub słabo słyszącego, niewidomego lub słabo widzącego, z niepełnosprawnością ruchową, z upośledzeniem umysłowym albo z autyzmem co najmniej jednej z wymienionych niepełnosprawności. Wprowadzenie tej definicji zapewnia uporządkowanie kwestii związanych z wydawaniem orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego, a także dokładne naliczanie kwot oświatowej subwencji ogólnej dla uczniów niepełnosprawnych. Dotychczasowe rozwiązania budziły bowiem szereg nieścisłości i problemów przy rozliczaniu owych subwencji. Zmiany wprowadzają również nowy obowiązek dla dyrektorów szkół dbałości o dostęp do treści z Internetu. Mianowicie chodzi o zabezpieczenie takich treści, jakie mogą stanowić zagrożenie dla prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży. Zatem na dyrektorach szkół ciążyć będzie obowiązek instalowania, aktualizowania programów zabezpieczających użytkowników przed treściami niepożądanymi. Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej jako część większej nowelizacji systemu oświaty w Rzeczypospolitej Polskiej nawiązuje do wcześniejszej zmiany podstawy programowej. Jednym z jej celów jest wsparcie dzieci i młodzieży wykazujących szczególne uzdolnienia przez zapewnienie możliwości rozwijania zdolności i zainteresowań. Pomoc powinna być skierowana również do dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie lub zagrożonych takim niedostosowaniem, przewlekle chorych, pochodzących z rodzin cudzoziemskich i przybywających z innych systemów edukacji. Jak wykazały przeprowadzone badania dotychczasowe rozwiązania nie zapewniały pomocy psychologicznopedagogicznej na pożądanym poziomie. Zmiana polega w głównej mierze na poznaniu indywidualnych potrzeb dziecka i udzieleniu zindywidualizowanej pomocy. Wydaje się, że tak postrzegana pomoc da znacznie większe efekty, a przy tym będzie udzielana w najbliższym środowisku, czyli w przedszkolu, szkole czy placówce. 18 Nowe przepisy obowiązują od 1 września 2011 r. Konkretnie od 1 września 2011 r. nowe zasady obowiązywały w przedszkolach, gimnazjach i placówkach specjalnych, zaś od 1 września 2012 r. w szkołach podstawowych i ponadgimnazjalnych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1487) zostało uchylone w 2013 r. Nowe przepisy dotyczące pomocy psychologiczno-pedagogicznej opublikowano w Dzienniku Ustaw z 7 maja 2013 r. (poz. 532) i obowiązują od 8 maja 2013 r. Wydanie nowego rozporządzenia wynikało z potrzeby zmiany przepisów dotyczących planowania i koordynowania udzielania przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i młodzieży. Przeprowadzony przez Ministerstwo Edukacji Narodowej pilotaż wdrażania przepisów reformy wykazał, że część regulacji budzi wątpliwości interpretacyjne. Doprecyzowanie przepisów ma ułatwić dyrektorom przedszkoli, szkół i placówek organizowanie w praktyce pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zniesiono obowiązek opracowywania kart indywidualnych potrzeb ucznia (KIPU) oraz planów działań wspierających (PDW). Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści opracowują indywidualne lub grupowe programy pracy na poszczególnych zajęciach organizowanych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej i zamieszczają je w dziennikach zajęć (obowiązek wynikający z rozporządzenia MEN w sprawie dokumentacji pedagogicznej). Zapamiętaj: Działania nauczycieli oraz współpraca ze specjalistami powinna zapewnić każdemu uczniowi indywidualną pomoc psychologiczno-pedagogiczną zgodnie z jego potrzebami i możliwościami. 19 3. Karta Nauczyciela - komentarz w kontekście reformy pomocy psychologicznopedagogicznej Nowelizacja Karty Nauczyciela obowiązująca od 1 września 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 1) wprowadziła obowiązek prowadzenia dodatkowych zajęć (w ramach 40 godzinnego tygodnia pracy) w wymiarze 2 godzin tygodniowo w przypadku nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów oraz 1 godziny w przypadku nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych. Godziny te są przeznaczone na opiekę świetlicową lub zajęcia, których celem jest realizacja potrzeb i zainteresowań uczniów (nie mogą to być zajęcia edukacyjne). Warto dodać, że w wyniku zmian związanych z udzielaniem pomocy psychologiczno-pedagogicznej na nowych zasadach zwiększyły się obowiązki nauczycieli oraz dyrektorów szkół i placówek. W szczególności ciąży na nich konieczność rozpoznawania indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawanie indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, wynikających z jego uzdolnień, niepełnosprawności czy innych rodzajów przyczyn. Jednocześnie dyrektor przedszkola, szkoły czy placówki jest organizatorem zaplecza udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Nauczyciele i wychowawcy udzielając pomocy psychologiczno-pedagogicznej w pierwszej kolejności prowadzą działania wychowawcze i edukacyjne, mające na celu poznanie indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia. W dalszej kolejności po zdiagnozowaniu indywidualnych potrzeb nauczyciel informuje o tym fakcie dyrektora placówki, a ten organizuje udzielenie koniecznej pomocy. Dla dzieci i młodzieży wymagającej pomocy dyrektor jednostki powołuje zespół składający się z nauczycieli i specjalistów, którego zadaniem jest objęcie pomocą ucznia. Zespół posiada kompetencje określone przez dyrektora. Z zespołu dyrektor wskazuje osobę odpowiedzialną za koordynację jego prac. Zapamiętaj: Nauczyciel powinien rozpoznawać indywidualne potrzeby ucznia i zgłaszać je dyrektorowi, aby ten mógł zorganizować odpowiednie formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. 20 II. Akty prawne wykonawcze – rozporządzenia Wykaz aktów prawnych wykonawczych uchwalonych w związku z wprowadzeniem reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej wraz z komentarzem: 1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DZ. U. z 2013 r. poz. 532) Utrzymana została zasada, że pomoc psychologiczno-pedagogiczna powinna być organizowana jak najbliżej dziecka, to jest w środowisku jego nauczania i wychowania: przedszkolu, szkole, placówce, a poprzez działania wspierające rodziców - także w domu rodzinnym. Korzystanie z pomocy w przedszkolu, szkole i placówce jest dobrowolne i nieodpłatne. Osoby udzielające pomocy psychologiczno-pedagogicznej to nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści, w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni. W stosunku do poprzednio obowiązującego rozporządzenia do specjalistów dodano nową kategorię: terapeutów pedagogicznych, którzy prowadzą zajęcia korekcyjno-kompensacyjne dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się oraz zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi. Terapeuta pedagogiczny jest jedną z kluczowych osób odpowiedzialnych za udzielani dzieciom i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi polega na: - rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, - ich zaspokajaniu. Podobnie jak w rozporządzeniu z 2010 r., pomoc psychologiczno-pedagogiczna kierowana jest w szczególności do uczniów: - z niepełnosprawnością; - niedostosowanych społecznie; - zagrożonych niedostosowaniem społecznym; - szczególnie uzdolnionych; 21 - ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się; - z zaburzeniami w komunikacji językowej; - z chorobą przewlekłą; - znajdujących się w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej; - z niepowodzeniami edukacyjnymi; - zaniedbanych środowiskowo (sytuacja bytowa ucznia i jego rodziny, sposób spędzania czasu wolnego i kontakty środowiskowe); - z trudnościami adaptacyjnymi wynikającymi z różnic kulturowych lub ze zmianą środowiska edukacyjnego (wcześniejsze kształcenie za granicą). Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana we współpracy z: • rodzicami uczniów; • poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, • placówkami doskonalenia nauczycieli; • innymi przedszkolami, szkołami i placówkami; • organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Do osób instytucji, które mogą inicjować udzielanie w przedszkolu, szkole lub placówce pomocy psychologiczno-pedagogicznej zalicza się: • ucznia; • rodziców ucznia; • dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki; • nauczyciela, wychowawcy grupy wychowawczej lub specjalisty, prowadzących zajęcia z uczniem; • pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania lub higienistki szkolnej; • poradni; • asystenta edukacji romskiej; • pomocy nauczyciela; • pracownika socjalnego; • asystenta rodziny; • kuratora sądowego. 22 Katalog form pomocy rozszerzono o określenie „bieżącej pracy z uczniem”, co w praktyce oznacza, że każdy nauczyciel czy wychowawca udziela pomocy na bieżąco, w trakcie codziennej pracy z uczniem. Jako pozostałe formy pomocy wymienia się: • klas terapeutyczne (szkoły); • zajęcia rozwijające uzdolnienia (szkoły, przedszkola i placówki); • zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze (szkoły); • zajęcia specjalistyczne: korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne oraz inne o charakterze terapeutycznym (szkoły, przedszkola i placówki); • zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej (gimnazja i szkoły ponadgimazjalne); • warsztaty (szkoły); • porady i konsultacje (szkoły, przedszkola i placówki). W szkołach dla dorosłych pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy ze słuchaczem oraz w formie: • zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej; • porad i konsultacji; • warsztatów i szkoleń. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna adresowana do rodziców uczniów i nauczycieli udzielana jest w formie porad, konsultacji, warsztatów i szkoleń. Ważne: Forma udzielanej pomocy zróżnicowana jest nie tylko od potrzeb, ale też od rodzaju adresata i typu szkoły. Rozporządzenie określa maksymalną liczbę uczniów na poszczególnych zajęciach: - klasy terapeutyczne - do 15 uczniów, - zajęcia rozwijające - do 8, - zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze - do 8, - zajęcia korekcyjno-kompensacyjne - do 5, - zajęcia logopedyczne - do 4, 23 - zajęcia socjoterapeutyczne - do 10. Godzina zajęć rozwijających uzdolnienia i zajęć dydaktyczno-wyrównawczych trwa 45 minut, a godzina zajęć specjalistycznych – 60 minut, przy czym w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym niż 60 minut, z zachowaniem ustalonego dla ucznia łącznego tygodniowego czasu tych zajęć. W praktyce oznacza to, że godzina pracy nauczyciela specjalisty może zostać podzielona na cztery 15-minutowe zajęcia dla ucznia (odpowiednio: dwa półgodzinne, trzy 20minutowe zajęcia). Zajęcia rozwijające uzdolnienia, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze oraz zajęcia specjalistyczne prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć. Osobą, do której należy planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniowi jest wychowawca klasy, a przedszkolu i placówce dyrektor. Dyrektor może także wskazać inną osobę, która będzie wykonywała to zadanie. 24 Procedura związana z udzielaniem pomocy jest następująca: rozpoznanie potrzeb rozwojowych lub edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia stwierdzenie, że wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną, niezwłoczne udzielenie uczniowi tej pomocy w trakcie bieżącej pracy z uczniem informacja do: - wychowawcy klasy (w przypadku szkoły i placówki, w której funkcjonuje szkoła) - dyrektora przedszkola lub placówki (w przypadku przedszkola i placówki, w której nie funkcjonuje szkoła) poinformowanie przez wychowawcę lub dyrektora innych nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych lub specjalistów o potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną ustalenie form udzielania pomocy, okresu ich udzielania oraz wymiaru godzin, w którym poszczególne formy będą realizowane* (w przypadku konieczności objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w formie klasy terapeutycznej bądź zajęć) * Podczas planowania i koordynowania udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej wymiar godzin uwzględnia się, biorąc pod uwagę wszystkie godziny, które w danym roku szkolnym mogą być przeznaczone na realizację tych form. 25 W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego: 1. planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole i placówce, w tym ustalenie dla ucznia form udzielania tej pomocy, okres ich udzielania oraz wymiar godzin, jest zadaniem zespołu, o którym mowa w rozporządzeniu MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz placówkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1489 ze zm.) oraz w rozporządzeniu MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 228, poz. 1490 ze zm.); 2. nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści udzielający uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej uwzględniają w indywidualnym programie edukacyjno- terapeutycznym, opracowanym dla ucznia zgodnie z ww. przepisami wnioski do dalszej pracy. Pamiętaj: Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki niezwłocznie informuje rodziców ucznia (pełnoletniego ucznia): - o potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną; - o ustalonych dla ucznia formach, okresie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiarze godzin, w którym poszczególne formy będą realizowane. Informacja ma być na piśmie, w sposób przyjęty w danym przedszkolu, szkole lub placówce. Rozporządzenie w sprawie pomocy psychologiczno-pedagogicznej określa zadania specjalistów: pedagoga, psychologa, logopedy, doradcy zawodowego i terapeuty pedagogicznego. Wsparcie merytoryczne dla nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole i placówce zapewniają poradnie oraz placówki doskonalenia nauczycieli. 26 Ważne: • Do końca roku szkolnego 2012/2013 oryginał karty indywidualnych potrzeb ucznia założonej dla ucznia przed dniem wejścia w życie rozporządzenia przekazuje się rodzicom ucznia lub pełnoletniemu uczniowi. W dokumentacji badań i czynności uzupełniających, pozostaje kopia karty. • Uczniom, dla których opracowano plany działań wspierających na podstawie dotychczasowych przepisów, pomoc psychologiczno-pedagogiczna może być udzielana na podstawie tych planów do końca okresu, na jaki zostały opracowane. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych psychologiczno-pedagogicznych, zasad działania w tym publicznych publicznych poradni poradni specjalistycznych (Dz.U z 2013 r., poz. 199). Korzystanie z pomocy udzielanej przez poradnie jest dobrowolne i nieodpłatne. Poradnie specjalistyczne prowadzą działalność ukierunkowaną na specyficzny, jednorodny charakter problemów, z uwzględnieniem potrzeb lokalnej społeczności. W rozporządzeniu określono zadania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych. Poradnie, w tym specjalistyczne, udzielają dzieciom (od momentu urodzenia) i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu. Rodzicom i nauczycielom udzielają pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży. Ponadto wspomagają przedszkola, szkoły i placówki w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Do zadań poradni należy: 1) diagnozowanie dzieci i młodzieży; 2) udzielanie dzieciom i młodzieży oraz rodzicom bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej; 27 3) realizowanie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych; 4) organizowanie i prowadzenie wspomagania przedszkoli, szkół i placówek w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Efektem diagnozowania dzieci i młodzieży jest w szczególności: • wydanie opinii; • wydanie orzeczenia o potrzebie: kształcenia specjalnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży; • objęcie dzieci i młodzieży albo dzieci i młodzieży oraz rodziców bezpośrednią pomocą psychologicznopedagogiczną; • wspomaganie nauczycieli w zakresie pracy z dziećmi i młodzieżą oraz rodzicami. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana bezpośrednio dzieciom i młodzieży oraz rodzicom polega w szczególności na: • prowadzeniu terapii dzieci i młodzieży oraz ich rodzin; • udzielaniu wsparcia dzieciom i młodzieży wymagającym pomocy psychologiczno-pedagogicznej lub pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniu kształcenia i kariery zawodowej; • udzielaniu pomocy rodzicom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych oraz w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych. Pomoc jest udzielana w szczególności w formie: 1) indywidualnych lub grupowych zajęć terapeutycznych dla dzieci i młodzieży; 2) terapii rodziny; 3) grup wsparcia; 4) prowadzenia mediacji; 5) interwencji kryzysowej; 6) warsztatów; 7) porad i konsultacji; 28 dzieci i młodzieży 8) wykładów i prelekcji; 9) działalności informacyjno-szkoleniowej. Realizowanie przez poradnie zadań, z zakresu profilaktyki i wspierania szkół, przedszkoli i placówek polega w szczególności na: 1) udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w: • rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci; • i młodzieży, w tym w rozpoznawaniu ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się u uczniów klas I–III szkoły podstawowej; • planowaniu i realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego; • rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień uczniów; 2) współpracy z przedszkolami, szkołami i placówkami w udzielaniu i organizowaniu przez przedszkola, szkoły i placówki indywidualnych pomocy programów psychologiczno-pedagogicznej edukacyjno-terapeutycznych oraz oraz opracowywaniu indywidualnych i realizowaniu programów zajęć rewalidacyjno-wychowawczych; 3) współpracy, na pisemny wniosek dyrektora przedszkola, szkoły, placówki lub rodzica dziecka niepełnosprawnego albo pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego, w określeniu niezbędnych do nauki warunków, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w tym wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne, odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dziecka niepełnosprawnego albo pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego; 4) udzielaniu nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom, pomocy w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych; 5) podejmowaniu działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży; 6) prowadzeniu edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli; 7) udzielaniu, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli i bibliotekami pedagogicznymi, wsparcia merytorycznego nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych i specjalistom. Zadania, te są realizowane w szczególności w formie: • porad i konsultacji; • udziału w spotkaniach odpowiednio nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów; • udziału w zebraniach rad pedagogicznych; 29 • warsztatów; • grup wsparcia; • wykładów i prelekcji; • prowadzenia mediacji; • interwencji kryzysowej; • działalności informacyjno-szkoleniowej; • organizowania i prowadzenia sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów, którzy w zorganizowany sposób współpracują ze sobą w celu doskonalenia swojej pracy, w szczególności poprzez wymianę doświadczeń. Wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek polega na zaplanowaniu i przeprowadzeniu działań mających na celu poprawę jakości pracy przedszkola, szkoły lub placówki w zakresie: 1) wynikającym z kierunków realizacji polityki oświatowej państwa, 2) wymagań stawianych wobec przedszkoli, szkół i placówek w procesie ewaluacji zewnętrznej, 3) realizacji podstaw programowych; 4) rozpoznawania potrzeb dzieci i młodzieży oraz indywidualizacji procesu nauczania i wychowania; 5) analizy wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego oraz wyników sprawdzianu i egzaminów, 6) potrzeb zdiagnozowanych na podstawie analizy ww. wyników i wniosków, 7) innych potrzeb wskazanych przez przedszkole, szkołę lub placówkę. Wspomaganie przedszkoli, szkół i placówek obejmuje: • pomoc w diagnozowaniu potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki; • ustalenie sposobów działania prowadzących do zaspokojenia potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki; • zaplanowanie form wspomagania i ich realizację; • wspólną ocenę efektów i opracowanie wniosków z realizacji zaplanowanych form wspomagania. 30 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U. z 2010 r., nr 228, poz. 1489) wydane na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 ustawy o systemie oświaty zastępuje obowiązujące do czasu jego wejścia w życie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. z 2005 r., nr 19, poz. 166). Rozporządzenie z listopada 2010 roku zostało znowelizowane w sierpniu 2012 r., a zmiany obowiązują od 1 września 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 981) Rozporządzenie określa warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy w: 1. przedszkolach specjalnych, a także oddziałach specjalnych działających w przedszkolach ogólnodostępnych; 2. szkołach specjalnych wszystkich typów, w tym szkołach przysposabiających do pracy oraz oddziałach specjalnych działających w szkołach ogólnodostępnych; 3. młodzieżowych ośrodkach wychowawczych; 4. młodzieżowych ośrodkach socjoterapii; 5. specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych; 6. specjalnych ośrodkach wychowawczych; 7. ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio: a) obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, b) obowiązku szkolnego, c) obowiązku nauki. 31 W nowym rozporządzeniu określone zostały rodzaje niepełnosprawności uczniów, wobec których zorganizowane są oddziały specjalne w przedszkolach specjalnych, szkołach specjalnych oraz oddziałach specjalnych, jak również przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych. W dotychczas obowiązującym rozporządzeniu nie było takiego wyliczenia, a jedynie w § 2 znajduje się ogólne określenie obejmujące kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach i szkołach na każdym etapie edukacyjnym, w integracji z pełnosprawnymi rówieśnikami, w środowisku najbliższym ich miejsca zamieszkania. Nowe rozporządzenie wskazuje na organizowanie kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych: 1. niesłyszących; 2. słabosłyszących; 3. niewidomych; 4. słabowidzących; 5. z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją; 6. z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim; 7. z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym; 8. z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera; 9. z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Przy czym specjalne przedszkola i oddziały w przedszkolach ogólnodostępnych nie są tworzone dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Zaś szkoły specjalne przysposabiające do pracy organizuje się wyłącznie dla młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanych lub znacznym i z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Jednocześnie dla dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie i zagrożonej takim niedostosowaniem nie są organizowane oddziały specjalne w szkołach ogólnodostępnych. Nie znalazło się w nowym rozporządzeniu wyodrębnienie kategorii uczniów z chorobami przewlekłymi oraz z zaburzeniami psychicznymi, z uwagi na fakt niezaliczenia tej grupy uczniów do osób niepełnosprawnych czy niedostosowanych społecznie, zatem występujących poza obszarem uregulowania rozporządzenia. Warto wskazać, iż określenie „niedostosowania społecznego” obejmuje uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Dotychczas pojęcie to obejmowało uczniów przede wszystkim charakteryzujących się zaburzeniami zachowania, uzależnieniami lub zagrożonych takimi stanami. Kształcenie dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie organizowane jest w szkołach specjalnych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, na podstawie orzeczenia sądu w przypadku osób nieletnich. Zaś kształcenie dzieci i młodzieży zagrożonych 32 niedostosowaniem społecznym organizowane jest w szkołach specjalnych w młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, gdzie mogą być umieszczani na podstawie orzeczenia sądu jak również na wniosek rodzica, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wydanego przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnię specjalistyczną, ze względu na zagrożenie niedostosowaniem społecznym. W dotychczasowym uregulowaniu brak było regulacji odnoszącej się do organizowania oddziałów specjalnych dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym. Nowe rozporządzenie wyraźnie reguluje te kwestie zakazując organizowania takich oddziałów dla tych uczniów. Zakaz ten obowiązuje od 1 września 2012 roku. Wynika to ze specyfiki tej grupy, najczęściej konieczności umieszczenia tych uczniów w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych lub socjoterapeutycznych. Ważne jest, aby zapewnić młodzieży niedostosowanej społecznie i zagrożonej takim niedostosowaniem specjalną organizację nauki, odpowiednie metody pracy w szkołach ogólnodostępnych jednolicie z treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Wobec obniżenia ustawowo wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego, w nowym rozporządzeniu obniżono górną granicę wieku kształcenia uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach. § 3 omawianego rozporządzenia brzmi: § 3. Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w szkołach specjalnych i oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych może być prowadzone do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy: 1. 18. rok życia - w przypadku szkoły podstawowej, 2. 21. rok życia - w przypadku gimnazjum, 3. 24. rok życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. (zapis znowelizowany w 2012 r.) Jednocześnie nałożono obowiązek prowadzenia dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego. Program ten ma być dostosowany do indywidualnych potrzeb rozwojowych psychofizycznych ucznia. 33 i edukacyjnych, a także możliwości Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny określa: 1. zakres dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, a także możliwości psychofizycznych ucznia, o którym mowa w przepisach w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych; 2. rodzaj i zakres zintegrowanych działań podejmowanych przez nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, w tym w przypadku: a) ucznia niepełnosprawnego - zakres działań o charakterze rewalidacyjnym, b) ucznia niedostosowanego społecznie - zakres działań o charakterze resocjalizacyjnym, c) ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym - zakres działań o charakterze socjoterapeutycznym; 3. formy i metody prowadzonych zajęć z uczniem; 4. formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej wraz z wymiarem godzin realizacji poszczególnych form pomocy ustalonych przez dyrektora przedszkola lub szkoły zgodnie z przepisami w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; 5. działania wspierające rodziców ucznia i zakres współdziałania z poradniami psychologicznopedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży; 6. zajęcia rewalidacyjne i resocjalizacyjne oraz inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia; 7. zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami ucznia w realizacji podjętych zadań. Każdorazowo indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny opracowuje zespół, którego zadaniem jest planowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, po przeprowadzeniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia. Program będzie opracowywany na okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, maksymalnie równy z czasem trwania etapu edukacyjnego. Zespół, który będzie udzielać pomocy minimum raz w roku szkolnym dokona okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, uwzględniając ocenę efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi. W razie potrzeb zespół ma prawo dokonać modyfikacji programu. Ważne, aby osiągnięte zostały cele programu, a mianowicie odpowiednie opisanie sposobu realizacji indywidualnych zajęć, kierunków kształcenia oraz 34 zadań edukacyjnych tak, by jak najpełniej realizowały obowiązki ustalone w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny zawierać będzie odpowiednie działania w zależności od istniejących potrzeb każdego ucznia. Będzie to przede wszystkim w przypadku ucznia niepełnosprawnego określenie działań o charakterze rewalidacyjnym, w przypadku ucznia niedostosowanego społecznie określenie działań o charakterze resocjalizacyjnym, a w przypadku ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym określenie działań o charakterze socjoterapeutycznym. Zapamiętaj: Konieczna jest ocena efektywności udzielanej pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz, w razie potrzeby, modyfikacja programu. Modyfikacji uległo brzmienie § 6 rozporządzenia, pozwalając uczniom i absolwentom niepełnosprawnym przystępować do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, zwanego dalej „sprawdzianem”, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, zwanego dalej „egzaminem gimnazjalnym”, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie, przeprowadzanych zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Przy czym warunki oraz forma tych sprawdzianów winny być dostosowane do rodzaju ich niepełnosprawności. W przypadku uczniów i absolwentów niedostosowanych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym sprawdziany winny być przeprowadzone w warunkach dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, zgodnie z treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Dostosowanie warunków przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia lub absolwenta oznacza między innymi takie przygotowanie, które pozwoli na: 1. zminimalizowanie ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, przy wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych; 2. przedłużenie w razie potrzeby czasu przewidzianego na przeprowadzenie sprawdzianu lub egzaminu; 3. zapewnienie udziału specjalisty z zakresu danej niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym obecności w czasie sprawdzianu lub egzaminu, jeżeli jest to niezbędne dla uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub absolwentem lub zapewnienie pomocy w obsłudze sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych. 35 Jednocześnie dla uczniów i absolwentów niepełnosprawnych, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, przystępujących do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie przygotowywane będą zestawy zadań albo arkusze egzaminacyjne dostosowane odpowiednio do rodzaju niepełnosprawności. Uczniowie niepełnosprawni przystępują do sprawdzianów i egzaminów na warunkach i w formie dostosowanej, ocenionej na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego odpowiednio do rodzaju ich niepełnosprawności. Natomiast uczniowie niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym przystępują do sprawdzianów i egzaminów na warunkach dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ocenionych na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Dostosowanie warunków przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie ma na celu zminimalizowanie ograniczeń wynikających z niepełnosprawności. W obowiązującym rozporządzeniu wprost były wskazane jedynie niektóre rodzaje niepełnosprawności uprawniające do dostosowania zestawów zadań do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego oraz arkuszy egzaminacyjnych do egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie. Nowe rozporządzenie wprowadza możliwość dostosowania zestawów zadań oraz arkuszy egzaminacyjnych dla wszystkich uczniów lub absolwentów niepełnosprawnych. Szczegółową informację o sposobach dostosowania warunków i form przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie odpowiednio do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów lub absolwentów przygotowuje Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Informacja ta podawana jest do publicznej wiadomości na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w terminie do dnia 1 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany sprawdzian lub egzamin. Dotychczasowe rozporządzenie przewidywało podanie informacji do publicznej wiadomości na stronie internetowej Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, nie później niż na 12 miesięcy przed terminem sprawdzianu lub egzaminu. Na podstawie tej informacji, z uwzględnieniem orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego danego ucznia lub absolwenta niepełnosprawnego, niedostosowanego społecznie i zagrożonego niedostosowaniem społecznym, rada pedagogiczna określi sposób dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu lub egzaminów dla tego ucznia. Kolejnym krokiem przy przygotowaniu sprawdzianu jest określenie przez radę pedagogiczną, na podstawie informacji przygotowanej przez Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, sposobu w jaki zostaną 36 zapewnione odpowiednie warunki przeprowadzenia sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia lub absolwenta, przy uwzględnieniu posiadanego przez tego ucznia lub absolwenta orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Przepisy przejściowe stanowią, iż uczniowie z chorobami przewlekłymi, z zaburzeniami psychicznymi, z zaburzeniami zachowania i zagrożeni uzależnieniem, posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, którzy przed dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia rozpoczęli naukę w szkole specjalnej lub oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej, mogą kontynuować naukę w takiej szkole lub oddziale do ukończenia szkoły danego typu. Natomiast uczniowie niepełnosprawni, niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym, którzy przed dniem 1 września 2012 r. rozpoczną naukę w szkołach ponadgimnazjalnych specjalnych i oddziałach specjalnych w szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, mogą kontynuować naukę w takich szkołach i oddziałach do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 24. rok życia. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 września 2011 r., z wyjątkiem § 2 ust. 48, który wchodzi w życie z dniem 1 września 2012 r. Zapamiętaj: Warunki sprawdzianu i egzaminów należy dostosować do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów. 8 §2 ust. 4 nowego rozporządzenia brzmi: W szkołach ogólnodostępnych nie organizuje się oddziałów specjalnych dla dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym 37 3 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz.U. z 2010 r., nr 228, poz. 1490) wydane na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 3 ustawy o systemie oświaty zastępuje obowiązujące dotychczas rozporządzenie o tym samym tytule z dnia 18 stycznia 2005 r. (Dz.U. z 2005 r., nr 19, poz. 167). Rozporządzenie z listopada 2010 roku zostało znowelizowane w sierpniu 2012 r., a zmiany obowiązują od 1 września 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 982). Rozporządzenie określa warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych to jest: niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z upośledzeniem umysłowym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera i z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Wprowadza pojęcie „uczniów niepełnosprawnych”, oraz uczniów niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, w: 1. przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, 2. przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi, 3. przedszkolach i szkołach integracyjnych. Rozporządzenie precyzuje sposób zapewnienia uczniom niepełnosprawnym niedostosowanym społecznie oraz zagrożonym niedostosowaniem społecznym kształcenia w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, przedszkolach i szkołach z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkolach i szkołach integracyjnych kształcenie, wychowania oraz odpowiednią opiekę dostosowaną do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych i rozwojowych oraz możliwości psychofizycznych. Akt ten reguluje także nowy zakres zadań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem niepełnosprawnym, niedostosowanym społecznie i zagrożonym niedostosowaniem społecznym. W § 5 tegoż rozporządzenia uregulowane zostały kwestie związane z indywidualnym programem edukacyjno-terapeutycznym. Mianowicie dla uczniów posiadających 38 orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego opracowywane będą indywidualne programy edukacyjnoterapeutyczne, uwzględniające zalecenia ujęte w tym orzeczeniu i przystosowane do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych a także możliwości psychofizycznych ucznia. Regulacja tego rozporządzenia koresponduje z pozostałymi aktami wykonawczymi wprowadzonymi w związku z reformą psychologiczno-pedagogiczną w zakresie spraw dotyczących kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej i niedostosowanej społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach. Rozporządzenie formułuje rodzaje niepełnosprawności uczniów, dla których aranżuje się kształcenie w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi oraz w przedszkolach i szkołach integracyjnych. Nowością jest wyraźne sformułowanie, iż niepełnosprawność ruchowa obejmuje także niepełnosprawność ruchową z afazją, zaś autyzm obejmuje też autyzm z zespołem Aspergera. W dotychczasowych przepisach brak było wyraźnego określenia tej sytuacji. Rozporządzenie różnicuje uczniów niedostosowanych społecznie i uczniów zagrożonych takim niedostosowaniem. Uczą się oni w szkołach specjalnych skupionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, a także istnieje możliwość ich edukacji w szkołach powszechnych, położonych najbliżej ich miejsca zamieszkania. To czy uczniowie niedostosowani społecznie lub zagrożeni niedostosowaniem społecznym kształcą się w szkołach specjalnych czy ogólnodostępnych wiąże się każdorazowo z ich indywidualnym przypadkiem, ustaleniem co w większym stopniu pomoże danemu uczniowi i zminimalizuje niedostosowanie społeczne lub zapobiegnie wywołaniu takiego niedostosowania w przypadku, gdy uczeń jest zagrożony niedostosowaniem społecznym. Celem zapewnienia uczniom możliwości nauki w szkołach i przedszkolach powszechnych jest zapewnienie integracji ze środowiskiem rówieśniczym. Ten cel realizowany jest również przez możliwość kształcenia się podopiecznych niepełnosprawnych w przedszkolach i szkołach powszechnych w integracji z uczniami pełnosprawnymi. Istotne, że ma to być placówka położona najbliżej ich miejsca zamieszkania. Górna granica kształcenia się uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym w szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi lub integracyjnych określona została w § 3 rozporządzenia, w brzmieniu:. „§ 3. Kształcenie uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w szkołach i oddziałach, o których mowa w § 1, może być prowadzone do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy: 39 1. 18. rok życia - w przypadku szkoły podstawowej, 2. 21. rok życia - w przypadku gimnazjum, 3. 24. rok życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.(zapis znowelizowany w 2012 r.) Rozporządzenie nakłada na przedszkola i szkoły ogólnodostępne, przedszkola i szkoły ogólnodostępne z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola i szkoły integracyjne szereg obowiązków, w tym konieczność zapewnienia: • realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego; • odpowiednich warunków do nauki właściwych do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, a także do możliwości psychofizycznych ucznia, a także sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne; • możliwości udziału w zajęciach specjalistycznych, między innymi w zajęciach logopedycznych, terapeutycznych, korekcyjno-kompensacyjnych; • możliwości udziału w innych zajęciach odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów, w szczególności zajęciach rewalidacyjnych i resocjalizacyjnych; • przygotowania uczniów do samodzielności w życiu dorosłym. Omawiane rozporządzenie wprowadza obowiązek opracowywania dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego. Program ten opracowuje zespół nauczycieli i specjalistów mających zajęcia z uczniem. Zespół ten jest odpowiedzialny za planowanie i koordynowanie udzielanej uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Minimum raz w roku zespół dokonuje oceny poziomu funkcjonowania ucznia z badaniem na różnych płaszczyznach pracy ucznia. Program obejmuje okres, na jaki uczniowi wydane zostało orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Maksymalnie jest to okres równy jednemu etapowi edukacyjnemu. Program określa: 1. zakres dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, o którym mowa w przepisach w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych; 2. rodzaj i zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, w tym w przypadku: 40 a) ucznia niepełnosprawnego - zakres działań o charakterze rewalidacyjnym, b) ucznia niedostosowanego społecznie - zakres działań o charakterze resocjalizacyjnym, c) ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym - zakres działań o charakterze socjoterapeutycznym; 3. formy i metody podejmowanej pracy z uczniem; 4. formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane; 5. działania wspierające rodziców ucznia oraz zakres współdziałania z poradniami psychologicznopedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży, określone przez zespół nauczycieli i specjalistów mających zajęcia z uczniem; 6. zajęcia rewalidacyjne i resocjalizacyjne oraz inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia; 7. zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami ucznia w realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego oraz dążeniu do przygotowania ucznia do samodzielności w życiu dorosłym. Ważne: Każda szkoła (przedszkole) ma obowiązek realizacji zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, zapewnienia odpowiednich warunków nauki, organizacji zajęć specjalistycznych oraz rewalidacyjnych i resocjalizacyjnych. W odniesieniu do współorganizowania kształcenia integracyjnego w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych z oddziałami integracyjnymi oraz w przedszkolach i szkołach integracyjnych rozporządzenie nałożyło obowiązek zatrudnienia dodatkowych nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej. Inaczej w pozostałych przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, gdzie dodatkowi nauczyciele mogą być zatrudniani za zgodą organu prowadzącego. Nauczyciele ci mają uregulowany w nowym rozporządzeniu szereg obowiązków, między innymi prowadzenie wspólnie z innymi nauczycielami zajęć edukacyjnych oraz wspólnie z innymi nauczycielami i ze specjalistami realizację zintegrowanych działań i zajęć, określonych w programie, świadczenie wraz z innymi nauczycielami i ze specjalistami pracy wychowawczej z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym, uczestniczenie w razie potrzeby w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w programie, 41 realizowanych przez nauczycieli i specjalistów, a także udzielanie pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne oraz nauczycielom i specjalistom realizującym zintegrowane działania i zajęcia, określone w programie. Uczniom oraz absolwentom niepełnosprawnym umożliwia się przystąpienie do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, zwanego dalej „sprawdzianem”, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, zwanego dalej „egzaminem gimnazjalnym”, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, przeprowadzanych zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych, w warunkach i formie dostosowanych do rodzaju ich niepełnosprawności. Uczniom oraz absolwentom niedostosowanym społecznie lub zagrożonym niedostosowaniem społecznym zapewnia się przystąpienie do egzaminów na koniec szkoły w warunkach dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Ważne: W szkole (przedszkolu), w którym prowadzone są oddziały integracyjnie obligatoryjnie zatrudnia się nauczycieli z kwalifikacjami zakresu pedagogiki specjalnej (nauczycieli wspomagających). Istnieje też możliwość, za zgodą organu prowadzącego, zatrudniania takich nauczycieli w szkołach (przedszkolach) ogólnodostępnych, w których uczą się uczniowie niepełnosprawni, zagrożeni niedostosowaniem społecznym lub niedostosowani społecznie. Podobnie jak to zostało uregulowane w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz.U. z 2010 r., nr 228, poz. 1489 ze zm.) także w omawianym rozporządzeniu uregulowano konieczność dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe do rodzaju niepełnosprawności lub indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia lub absolwenta które pozwoli na: 1. zminimalizowanie ograniczeń wynikających z niepełnosprawności, przy wykorzystaniu odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych; 2. przedłużenie w razie potrzeby czasu przewidzianego na przeprowadzenie sprawdzianu lub egzaminu; 42 3. zapewnienie udziału specjalisty z zakresu danej niepełnosprawności, niedostosowania społecznego lub zagrożenia niedostosowaniem społecznym obecności w czasie sprawdzianu lub egzaminu, jeżeli jest to niezbędne dla uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub absolwentem lub zapewnienie pomocy w obsłudze sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych. Dla uczniów i absolwentów niepełnosprawnych, posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, przystępujących do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie przygotowywane mają być w zależności od potrzeby zestawy zadań bądź arkusze egzaminacyjne dostosowane do rodzaju niepełnosprawności. Przepisy przejściowe rozporządzenia przewidywały konieczność zorganizowania kształcenia, wychowania oraz opieki dla uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym w szkołach podstawowych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi oraz integracyjnych na warunkach określonych w tym rozporządzeniu od roku szkolnego 2012/2013. Natomiast w szkołach podstawowych i szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi oraz w szkołach integracyjnych od roku szkolnego 2011/2012. W przypadku uczniów z chorobami przewlekłymi, z zaburzeniami psychicznymi, z zaburzeniami zachowania i zagrożeni uzależnieniem, którzy mają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego i którzy przed dniem wejścia w życie rozporządzenia rozpoczęli naukę w szkole integracyjnej lub oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej, będą oni mogli kontynuować naukę w takiej szkole lub oddziale do ukończenia danego etapu edukacyjnego. Odnośnie uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, którzy przed dniem 1 września 2012 r. rozpoczną naukę w szkołach ponadgimnazjalnych ogólnodostępnych, z oddziałami integracyjnymi lub integracyjnych, będą oni mogli kontynuować naukę w takich szkołach i oddziałach do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 24. rok życia. Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 września 2011 r. 43 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2010 r., nr 228, poz. 1491) wydane na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 4 ustawy o systemie oświaty zmienia rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2007 r., nr 83, poz. 562 ze zm.). Od przywołanej powyżej zmiany w 2010 roku rozporządzenia zostało dwukrotnie znowelizowane w 2011 roku (Dz.U. Nr 35. poz. 178 i Dz. U. Nr 179, poz. 1063), zaś ostatnia zmiana opublikowana w Dz.U. z 2012 r. pod pozycją 262 obowiązuje od 1 września 2012 r. Zmiana przepisów wynika z wprowadzenia reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej i dostosowuje brzmienie paragrafów rozporządzenia do regulacji zawartych w ustawie o systemie oświaty oraz do pozostałych aktów wykonawczych wydanych w związku z wprowadzoną reformą. Najważniejszymi zmianami są: Wprowadzenie nowego brzmienia § 1a regulującego pojęcie specyficznych trudności w uczeniu się, który otrzymuje brzmienie: „§ 1a. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o specyficznych trudnościach w uczeniu się, należy przez to rozumieć trudności w uczeniu się odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, którzy mają trudności w przyswajaniu treści nauczania, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania percepcyjno-motorycznego i poznawczego, nieuwarunkowane schorzeniami neurologicznymi."; Zmiana w § 6 poprzez zmodyfikowanie treści ust. 1, który otrzymuje brzmienie: ”1. Nauczyciel jest obowiązany indywidualizować pracę z uczniem na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach edukacyjnych, odpowiednio do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.”, oraz dodanie po ust. 1 ust. 1a w brzmieniu: 44 ”1a. Nauczyciel jest obowiązany dostosować wymagania edukacyjne, o których mowa w § 4 ust. 1 pkt 1, do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia: 1. posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego - na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym, opracowanym dla ucznia na podstawie przepisów w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych albo przepisów w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach; 2. posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania - na podstawie tego orzeczenia oraz ustaleń zawartych w planie działań wspierających, opracowanym dla ucznia na podstawie przepisów w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; 3. posiadającego opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się lub inną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej - na podstawie tej opinii oraz ustaleń zawartych w planie działań wspierających, opracowanym dla ucznia na podstawie przepisów, o których mowa w pkt 2; 4. nieposiadającego orzeczenia lub opinii wymienionych w pkt 1-3, który objęty jest pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole - na podstawie ustaleń zawartych w planie działań wspierających, opracowanym dla ucznia na podstawie przepisów, o których mowa w pkt 2.”, Uchylone zostały z dniem 1 września 2011 r. ust. 2 i 3 w tym samym paragrafie, mówiące o dostosowaniu wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się bowiem brzmienie to nie odpowiadało dokonanym zmianom. Po § 6 dodano § 6a dotyczący opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącej trudności w uczeniu się. Dalsze zmiany w zakresie brzmienia § 11 ust. 2, 5 oraz 7 dotyczą klasyfikacji śródrocznej, rocznej uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Nadto § 37 otrzymuje brzmienie: „§ 37. 1. Uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania może przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach dostosowanych do jego indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, na podstawie tego orzeczenia. 45 2. Uczeń (słuchacz) posiadający opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, o specyficznych trudnościach w uczeniu się może przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach dostosowanych do jego indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, na podstawie tej opinii. Opinię przedkłada się dyrektorowi szkoły, w terminie do dnia 15 października roku szkolnego, w którym uczeń (słuchacz) przystępuje do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego. 3. Uczeń (słuchacz) chory lub niesprawny czasowo może przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach odpowiednich ze względu na jego stan zdrowia, na podstawie zaświadczenia o stanie zdrowia wydanego przez lekarza. 4. Uczeń (słuchacz), który w roku szkolnym, w którym przystępuje do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego, był objęty pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub sytuację kryzysową lub traumatyczną, może przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach dostosowanych do jego indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej. 5. Opinia rady pedagogicznej, o której mowa w ust. 4, jest wydawana na wniosek nauczyciela lub specjalisty wykonującego w szkole zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, prowadzących zajęcia z uczniem (słuchaczem) w szkole, i po uzyskaniu zgody rodziców (prawnych opiekunów) albo pełnoletniego ucznia (słuchacza) lub na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) albo pełnoletniego ucznia (słuchacza). 6. Dla uczniów (słuchaczy), o których mowa w ust. 1-4, nie przygotowuje się odrębnych zestawów zadań. 7. Dyrektor Komisji Centralnej opracowuje szczegółową informację o sposobach dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego do potrzeb i możliwości uczniów (słuchaczy), o których mowa w ust. 1-4, i podaje ją do publicznej wiadomości na stronie internetowej Komisji Centralnej, nie później niż do dnia 1 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany sprawdzian i egzamin gimnazjalny. 8. Rada pedagogiczna wskazuje sposób lub sposoby dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego do potrzeb i możliwości uczniów (słuchaczy), o których mowa w ust. 1-4, spośród możliwych sposobów dostosowania warunków przeprowadzania sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego, określonych w szczegółowej informacji, o której mowa w ust. 7.”; Kolejne zmiany dopuszczają przedłużenie czasu trwania sprawdzianu jak również każdej części egzaminu gimnazjalnego. Czas ten określa dyrektor Komisji Centralnej w szczegółowej informacji, o której mowa w § 37 ust. 7. Paragraf 59 dotyczący egzaminu maturalnego dla osób posiadających orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania lub posiadających opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o trudnościach 46 w nauczaniu, osób chorych i niepełnosprawnych w całości otrzymał nową treść uzgadniającą jego postanowienia do zakresu wprowadzonej reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W szczególności wprowadzając możliwość dostosowania warunków egzaminu do indywidualnych potrzeb zdającego. Podobnej zmianie uległ § 111 dotyczący egzaminów zawodowych. W przypadku ucznia posiadającego wydaną przed dniem wejścia w życie przedmiotowego rozporządzenia (chodzi tu o rozporządzenie zmieniające) opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia ze względu na stwierdzone u niego zaburzenia i odchylenia rozwojowe, dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia następuje na podstawie tej opinii. Dodatkowo dostosowując wymagania edukacyjne według nowych zasad w takim przypadku będzie można posiłkować się ustaleniami zawartymi w planie działań wspierających, opracowanym dla tego ucznia na podstawie przepisów w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. W przypadku ucznia posiadającego wydaną przed dniem wejścia w życie przedmiotowego rozporządzenia opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, w sprawie dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia ze względu na stwierdzone u niego specyficzne trudności w uczeniu się uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom, dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia następuje na podstawie tej opinii, a także w oparciu o poczynione ustalenia zawarte w planie działań wspierających, opracowanym dla tego ucznia na podstawie przepisów w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. W przypadku ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, dla którego był opracowany indywidualny program edukacyjny, dostosowanie wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia następuje na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego oraz ustaleń zawartych w indywidualnym programie edukacyjnym. W przypadku zaś ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, dla którego był opracowany indywidualny program edukacyjny, klasyfikacja śródroczna i roczna wykonywana jest w oparciu o poczynione ustalenia zawarte w indywidualnym programie edukacyjnym. 47 Zapamiętaj: Każdy nauczyciel jest zobowiązany do dostosowania wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości ucznia. Nowelizacja rozporządzenia z 2012 r. wymienia dysfunkcje, w przypadku których dostosowuje się warunki i formy dostosowań egzaminu zawodowego (osoby niewidome, słabowidzące, niesłyszące, słabosłyszące, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim lub z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera). Dostosowanie następuje na podstawie zaświadczenia potwierdzającego występowanie dysfunkcji wydanego przez lekarza. Dyrektor Komisji Centralnej opracowuje szczegółową informację o sposobach dostosowania warunków i formy przeprowadzania egzaminu zawodowego do potrzeb i możliwości ww. osób i podaje ją do publicznej wiadomości na stronie internetowej Komisji Centralnej, nie później niż do dnia 1 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany egzamin zawodowy. Na podstawie zaświadczenia wydanego przez lekarza, dyrektor komisji okręgowej lub upoważniona przez niego osoba wskazuje sposób lub sposoby dostosowania warunków i formy przeprowadzania egzaminu zawodowego do potrzeb i możliwości przystępującej do egzaminu zawodowego osoby niepełnosprawnej (§ 111a). 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz.U. z 2010 r., nr 228, poz. 1492) wydane zostało na podstawie art. 60 ust 2 ustawy o systemie oświaty i ma na celu zaktualizowanie przepisów i dostosowanie ich brzmienia do wprowadzonej reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Najważniejsze zmiany w tym zakresie dotyczą w szczególności: pojęcia statutu poradni, który zdefiniowano na nowo w § 2 załącznika do rozporządzenia, w brzmieniu: § 2. Statut poradni określa cele i zadania poradni oraz sposób wykonywania tych zadań, z uwzględnieniem potrzeb osób korzystających z pomocy poradni, a także organizację i zakres współdziałania z innymi poradniami, przedszkolami, szkołami i placówkami oraz organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami świadczącymi poradnictwo i pomoc dzieciom i młodzieży, rodzicom oraz nauczycielom. 48 Wprowadzenie w § 5 załącznika do rozporządzenia zmiany terminu zatwierdzenia arkuszu organizacji poradni przez organ prowadzący poradnię z dotychczasowego do 31 maja danego roku na 25 maja danego roku. Wpisanie w § 6 załącznika do rozporządzenia przedszkoli, szkół i placówek jako miejsc gdzie w szczególności powinny być realizowane zadania poradni przez jej pracowników obok dotychczasowego środowiska rodzinnego dzieci i młodzieży, w brzmieniu: § 6. Statut poradni określa zakres zadań pracowników poradni, z uwzględnieniem zadań realizowanych poza poradnią, w szczególności w przedszkolach, szkołach i placówkach oraz środowisku rodzinnym dzieci i młodzieży. Ostatnia zmiana w § 7 punkt 1 załącznika dotyczy uprawnień administracyjnych dyrektora poradni, któremu dotychczas przysługiwało prawo utworzenia stanowiska wicedyrektora wyłącznie w przypadku poradni zatrudniającej więcej niż 15 pracowników, obecnie uprawnienie to nie jest zależne od liczby zatrudnianych, ale do rzeczywistych potrzeb poradni, w brzmieniu: „§ 7. 1. Dyrektor poradni, za zgodą organu prowadzącego poradnię, może utworzyć stanowisko wicedyrektora lub stanowiska wicedyrektorów oraz, w zależności od potrzeb, inne stanowiska kierownicze.” Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 lutego 2011 r. Ważne: Pracownicy poradni realizują swoje zadania również poza poradnią. Warto zapraszać specjalistów do przedszkola lub szkoły, włączać ich w prace zespołu oraz korzystać z ich specjalistycznej wiedzy. 49 Podsumowanie Reforma pomocy psychologiczno-pedagogiczna była od dawna wyczekiwaną zwłaszcza przez rodziców dzieci wymagających szczególnej uwagi. Biorąc pod uwagę ewentualnych beneficjentów wprowadzanych zmian, jest to reforma mająca bardzo różnorodnych adresatów, począwszy od dzieci wybitnie uzdolnionych, mających szczególne umiejętność, aż po dzieci chore, upośledzone wymagające pomocy w porozumiewaniu się. Możliwość świadczenia tym dzieciom i młodzieży pomocy, przy jej zindywidualizowanym podejściu daje wielką nadzieję na efekty w postaci coraz lepiej wykształconej młodzieży. Jednocześnie pomoc w wyborze dalszego kierunku nauczania, pomoc dzieciom i młodzieży pochodzącej z innych środowisk, zagrożonych niedostosowaniem społecznym pozwoli dać im szansę na lepsze i godne życie. Bibliografia: 1. M. Łoskot, Reforma pomocy psychologiczno-pedagogicznej 2010 - nowe pomysły na stary problem, Głos Pedagogiczny, maj 2010 r. 2. Nauczyciele zdecydują o wsparciu i indywidualnym nauczaniu, Głos Nauczycielski z 23.09.2010 r. 3. Dane statystyczne Systemu Informacji Oświatowej (SIO) 4. Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? opracowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 2010 5. MEN o pomocy psychologiczno-pedagogicznej, Biblioteczka reformy nr 40, Warszawa 2001. 6. Założenia projektowanych zmian, Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, informator Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 2010 Wykaz aktów prawnych wykonawczych uchwalonych w związku z wprowadzeniem reformy pomocy psychologiczno-pedagogicznej wraz z komentarzem: 1. rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. nr 228, poz. 1487); 2. rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. nr 228, poz. 1488); 3. rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. nr 228, poz. 1489 ze zm.); 50 4. rozporządzenie w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 228, poz. 1490 ze zm.); 5. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 228, poz. 1491); 6. rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowego statutu publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej (Dz. U. nr 228, poz. 1492). 51
