WYKORZYSTANIE MEDIÓW W TERAPII PEDAGIGICZNEJ

ELBLĄSKA UCZELNIA HUMANISTYCZNO – EKONOMICZNA
WYDZIAŁ ADMINISTRACJI I NAUK SPOŁECZNYCH
STUDIUM PODYPLOMOWE
Halina Kowalska
nr albumu 4852
WYKORZYSTANIE MEDIÓW
W TERAPII PEDAGIGICZNEJ
Praca dyplomowa
w zakresie terapii pedagogicznej
pod kierunkiem
dr Urszuli Sokal
Elbląg 2014
Halina Kowalska
nr albumu 4852
Świadoma
odpowiedzialności
wynikającej
z
przepisów
prawa,
oświadczam,
że przedłożona praca dyplomowa pt. Wykorzystanie mediów w terapii pedagogicznej,
przygotowałam samodzielnie i nie wykorzystywałam innych źródeł niż podane
w załączonym spisie, co oznacza, że praca ta nie narusza praw autorskich, interesów
prawnych i materialnych innych osób w rozumienie ustawy z dnia 4 lutego 1994r.
o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t. j. Dz. U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 z późn.
zm). Ponadto, praca nie zawiera informacji i danych uzyskanych w sposób nielegalny
i nie była wcześniej przedmiotem innych procedur związanych z uzyskaniem
dyplomów, tytułów zawodowych ani stopni naukowych w innych uczelniach.
Jednocześnie, wyrażam zgodę na wykorzystywanie mojej pracy dyplomowej dla celów
naukowo-dydaktycznych i promocyjnych przez Elbląska Uczelnię HumanistycznoEkonomiczną w oparciu o ww. ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Oświadczam także, że wersja pracy znajdująca się na przedłożonej przez mnie płycie
CD jest zgodna z niniejszą wersją drukowaną.
Elbląg:
dnia
………...................……………………………………............................................
czytelny podpis studenta(tki)
2
Spis treści
Str.
Streszczenie……………………………………………………………………………...4
Słowa kluczowe………………………………………………………………………….4
Rozdział 1
Metodologia badań
1.1 Wprowadzenie……………………………………………………………………….5
1.2 Cel, przedmiot badań, problem badawczy…………………………………………...5
1.3 Metody badań pedagogicznych……………………………………………………...6
Rozdział 2
Terapia pedagogiczna w świetle literatury
2.1 Wprowadzenie……………………………………………………………………….8
2.2 Definicja terapii pedagogicznej……………………………………………………...8
2.3 Cele terapii pedagogicznej…………………………………………………………11
2.4 Zasady terapii pedagogicznej………………………………………………………12
Rozdział 3
Media i ich zastosowanie w terapii pedagogicznej
3.1 Wprowadzenie……………………………………………………………………..17
3.2 Pojęcie i rodzaje mediów………………………………………………………..... 17
3.3 Media w terapii pedagogicznej…………………………………………………….21
Podsumowanie i wnioski……………………………………………………………....28
Bibliografia…………………………………………………………………………….30
3
Streszczenie
Dziecko rozpoczynając naukę w szkole, chce być bardzo dobrym uczniem, jest pewne,
że ze wszystkim sobie poradzi, ma silną motywację do nauki. Zdarza się jednak czasami
tak, iż po jakimś czasie dziecko zaczyna mieć problemy, nie radzi sobie
z nauką. Mimo wysiłku jaki wkłada w pracę w szkole i w domu, nie potrafi sprostać
wymaganiom szkolnym. Dziecko, które ma kłopoty w szkole wynikające z różnych
powodów, musi być objęte pomocą, specjalistyczną opieką oraz wsparciem nauczyciela.
Nie trzeba nikogo przekonywać, iż obecne pokolenie uczniów to „dzieci mediów”.
Dlatego w pracy zostały przedstawione sposoby wykorzystania mediów w terapii
pedagogicznej. Media otwierają nowe możliwości w dziedzinie edukacji i podnoszą jej
efektywność. Dzieje się tak za sprawą wykorzystywania środków dydaktycznych, które
cieszą się zainteresowaniem wśród uczniów, zachęcając ich tym sposobem do pracy.
Celem pracy jest opisanie sposobów wykorzystania mediów w terapii pedagogicznej.
Przedmiotem pracy jest wykorzystanie ich w pracy terapeutycznej. Natomiast pytanie -czy media mogą być skuteczną formą terapii dla dziecka? – jest problemem
badawczym pracy.
Słowa kluczowe
Dziecko
Media
Terapia pedagogiczna
4
Rozdział 1 Metodologia badań
1.1. Wprowadzenie
Metodologia badań jest nauką o zasadach i sposobach postępowania badawczego
zalecanych i stosowanych w pedagogice. Przez zasady takiego postępowania rozumie
się najogólniejsze zalecenia, które mają na celu ułatwienie przeprowadzenia badań.
Metodologia badań pedagogicznych odgrywa bardzo ważną rolę w skutecznym
postępowaniu
badawczym
na
gruncie
pedagogiki.
Bez
znajomości
wiedzy
metodologicznej niemożliwe jest poprawne konstruowanie i przeprowadzenie badań na
jakikolwiek temat.1
Problematyka
metodologiczna
jest
złożona,
bardzo
obszerna
i
treściowo
zróżnicowana. Obejmuje nie tylko wiele różnych sposobów naukowo poprawnego
poznawania otaczającej nas rzeczywistości, ale wiele zagadnień szczegółowych, które
należą do przedmiotów ścisłych.2
1.2. Cel, przedmiot badań, problem badawczy
Tadeusz Pilch określa, że „Zasadniczym celem poznania naukowego jest zdobycie
wiedzy maksymalnie ścisłej, maksymalnie pewnej, maksymalnie ogólnej, maksymalnie
prostej, o maksymalnej zawartości informacji”. 3 Celem mojej pracy jest opisanie w jaki
sposób można wykorzystać media w terapii pedagogicznej.
Po określeniu celu, należy ściśle określić przedmiot badań. Według W. Okonia
„Przedmiotem badań pedagogicznych jest przede wszystkim świadoma działalność
pedagogiczna, a więc procesy wychowania i nauczania, samowychowania i uczenia się,
ich cele, treść, przebieg, metody, środki i organizacja”.4 Przedmiotem mojej pracy jest
wykorzystanie mediów w pracy terapeutycznej.
1
M. Łobocki (2000) Metody i techniki badań pedagogicznych, Impuls, Kraków, ss 13-14.
W. Zaczyński (1968) Praca badawcza nauczyciela, PWN, Warszawa
3
T. Pilch (1998) Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, s 8.
4
W. Okoń (1964) Ogólna charakterystyka badań pedagogicznych w Polsce, „Ruch pedagogiczny”, nr 2,
s 9.
2
5
Problem natomiast oznacza zadanie wymagające rozwiązania czy też pytanie
oczekujące na odpowiedź. M. Łobocki określa, iż „Problemem badawczym jest na ogół
pytanie, które precyzyjnie określa cel zamierzonych badań a jednocześnie ujawnia braki
w dotychczasowej wiedzy na interesujący nas temat”.5
Problemem w mojej pracy jest pytanie : Czy media mogą być skuteczną formą
pomocy terapeutycznej dla dziecka?
1.3. Metody badań pedagogicznych
Metoda badań naukowych, rozumiana jest jako sposób zdobywania materiałów do
badań, stanowiących podstawę do opracowania teoretycznego, do rozwiązania
problemu naukowego, a w rezultacie – do napisania pracy naukowej. Metody badań
stosowane do rozwiązania określonego problemu nazywane są metodami roboczymi.
Dzięki stosowaniu metod naukowych nauka rozwija się prawidłowo i poszerza zakres
naszej wiedzy. Metoda naukowa powinna być przystosowana do przedmiotu badań.
Niektóre jednak zasady pracy badawczej są uniwersalne – dla wielu przedmiotów badań
jak i dla wielu nauk.6
Według T. Pilcha „…metoda jest zespołem czynności zabiegów zmierzających do
poznania określonego przedmiotu. Jest to pewnego rodzaju charakter działania, jaki
podejmujemy dla zdobycia interesujących nas danych.”7
Poniżej
przedstawiam
charakterystykę
wybranych
metod
badań
naukowych
zastosowanych w pracy:
 Metoda analizy i krytyki źródeł - ma ona duże znaczenie dla nauk historycznych,
językoznawczych, ekonomicznych a także dla nauk pedagogicznych i innych
nauk humanistycznych. Analiza i krytyka źródeł opiera się na stwierdzeniu
autentyczności i właściwego sensu śladów po działalności człowieka, następnie
na ich objaśnieniu w celu poznania przebiegu, przyczyn i warunków działalności
5
M. Łobocki (2000) Metody i techniki badań …, s 21.
6
www.wikipedia.pl informacja z dnia 28.03.2014.
7
T. Pilch (1971) Metodologia pedagogiczna badań środowiskowych, Wrocław-Warszawa-KrakówGdańsk, Zakłady Narodowe im. Ossolińskich, s 79
6
ludzkiej. Jak we wszystkich badaniach tak i w badaniach tą metodą pomocniczą
rolę odgrywa obserwacja. Jednak pomimo powiązań metoda analizy i krytyki
źródeł stanowi metodę odrębną a zarazem specyficzną dla nauk historycznych.8

Metoda porównawcza jest pochodną metody analizy i krytyki źródeł. Celem jej
jest stwierdzenie zależności jednych wytworów działalności ludzkiej od innych
poprzez porównanie źródeł. W sprawie zależności dzieł twórczych chodzi
o ustalenie np. wpływu jednego dzieła literackiego na inne czy jednego pisarza
na drugiego. Metodę porównawczą stosuje się nie tylko w dziedzinie nauk
humanistycznych. Konkretne zasady i sposoby porównywania są w każdej nauce
odrębne, ponieważ przystosowane do przedmiotu badań i problematyki.9
 Metoda analizy i krytyki piśmiennictwa - nazywana jest analizą krytyczną
niekiedy krytyczno – porównawczą piśmiennictwa naukowego. Krytyka
piśmiennictwa jest jednym z ogniw pracy naukowej, chyba że stanowi zadanie
samoistne wówczas jest ona pewnego rodzaju samoistnie odrębną metodą
badawczą i odkrywczą. Rola metody analizy i krytyki piśmiennictwa stosowana
jest szczególnie w pracach krytyczno – porównawczych. W pracach tych chodzi
o wykazanie różnic, podobieństw, związków zależności i cech istotnych
w teoriach
naukowych, w hipotezach i założeniach, w ideach działania,
w przekonaniach, w poglądach na wartości oraz na świat wielu autorów i wielu
ludzi. Jest to metoda stosowana powszechnie zarazem specyficzna dla nauk
humanistycznych.10
8
J. Pieter (1975) Zarys metodologii pracy naukowej, PWN, Warszawa, s 95.
Tamże; s 97
10
Tamże; s 103.
9
7
Rozdział 2 Terapia pedagogiczna w świetle literatury
2.1 Wprowadzenie
Do szkół wkroczyła reforma oświaty. Wśród wielu zmian, kluczowe miejsce zajęła
wieloaspektowa i wzmożona opieka nad uczniem o specjalnych potrzebach
edukacyjnych. Przyczyną, która wyznaczyła kierunek działań jest zwiększająca się
liczba uczniów z trudnościami w nauce. Pedagodzy stoją przed trudnym zadaniem,
o czym świadczy fakt obszerności problemów, kryjących się pod terminem trudności
w uczeniu się. Dotyczyć mogą one kłopotów z przetwarzaniem, przypominaniem
i
przekazywaniem
informacji.
Najczęściej
problemy
te
są
spowodowane
nieprawidłowościami w budowie lub funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego,
narządów zmysłowych, niewystarczającą stymulacją środowiska rodzinnego lub
szkolnego, czy też niskim poziomem motywacji.11
Proces wychowania i proces terapeutyczny są ze sobą ściśle powiązane.
Wychowanie powinno rozbudzać, rozwijać i utrwalać w każdym dziecku uzdolnienia,
które posiada, by przez współdziałanie z innymi, uczyło się kochać świat oraz działać
w nim dla dobra człowieka a także świata. Często jednak zdarza się tak, że proces
wychowania się załamuje, dziecko nie może lub nie chce sprostać wymaganiom
i oczekiwaniom dorosłych. Załamuje się wtedy kariera szkolna ucznia. Różnego rodzaju
niepowodzenia, brak sukcesów w nauce, obniżają wiarę we własne siły, osłabiają
motywację do nauki. Potrzebna jest wówczas pomoc terapeutyczna.12
2.2 Definicja terapii pedagogicznej
Terapię pedagogiczną różni autorzy definiują w różnorodny sposób. Trudność
w jednoznacznym zdefiniowaniu pojęcia wynika z zamiennie stosowanych określeń
takich jak: korekcja, reedukacja, oddziaływanie terapeutyczno- wychowawcze czy
terapia pedagogiczna. Pracę reedukacyjną należy rozumieć nie tylko jako usunięcie
bezpośrednich przyczyn trudności i wyrównanie braków, ale także dążenie do
odbudowania właściwych motywów uczenia się i przywrócenia prawidłowego stosunku
dziecka do nauki. Praca korekcyjno- wyrównawcza wiąże się natomiast z wyrównaniem
11
V. Florkiewicz (2012) Terapia Pedagogiczna, scenariusze zajęć, Wydawnictwo Akademii
Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź, s 5
12
B. Kaja (1998) Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Bydgoszcz, s 9
8
opóźnień i korygowaniem zaburzeń rozwojowych dziecka, a także z wyrównywaniem
deficytów
organicznych,
lub
stanów
i
sytuacji
ujemnych,
negatywnych
w funkcjonowaniu dziecka w procesie wychowania. Z pojęciami terapii łączy się
problem kompensacji, która polega na wyrównywaniu braków ograniczających
rozwój.13
Według M. Bogdanowicz terapia pedagogiczna to „specjalistyczne zajęcia
korekcyjno – kompensacyjne, prowadzone różnorodnymi metodami i technikami, które
mają na celu usprawnianie zaburzonych funkcji i wyrównanie deficytów rozwoju.”14
H. Nartowska natomiast pisze o terapii, iż wywodzi się z praktyki medycznej i ma
pełne zastosowanie w praktyce pedagogiczno – psychologicznej, gdyż dotyczy
oddziaływań
dydaktycznych
i
wychowawczych
na
zjawiska
świadczące
o nieprawidłowym kształtowaniu się psychiki dziecka, tak jak w medycynie dotyczy
zakłóceń funkcji organizmu. Działania terapeutyczne podejmujemy wtedy, gdy
obserwujemy destrukcyjny wpływ zaburzeń rozwoju na czynności i przystosowanie
społeczne dziecka. Oddziaływania te wykraczają poza normalny, prawidłowy proces
wychowania i nauczania modyfikując go w zależności od indywidualnych potrzeb
wychowanka oraz włączają takie działania, które nie są stosowane w wychowaniu
dzieci prawidłowo rozwijających się – dodatkowe zajęcia korektywne prowadzone
przez specjalistę, z którym rodzice i wychowawcy powinni współpracować.15
Pojęcie terapii przyjęło się początkowo na gruncie pedagogiki specjalnej, wyrosłej
z medycyny (terapia przyczynowa i terapia objawowa), określanej w początkowym
okresie swego rozwoju jako pedagogika lecznicza. W związku z tym, postępowanie
oparte na usuwaniu lub pomniejszaniu zarówno przyczyn jak i skutków, K. Kirejczyk
nazywa postępowaniem korekcyjnym (usprawnianie deficytów rozwojowych).16
Ogólnie stosuje się nazwę zajęcia (ćwiczenia) korekcyjno – kompensacyjne, gdzie drugi
człon według autora oznacza zarówno wyrównywanie braków przez przyjmowanie
funkcji narządów zniszczonych, poważnie uszkodzonych lub innych w istotny sposób
związanych z funkcjami uszkodzonymi (jak to się dzieje w psychologii) w celu
13
M. Wolska - Długosz (2007) Terapia pedagogiczna (w:) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. VI
pod redakcją T. Pilcha, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa, s 645.
14
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek (2004) Uczeń z dysleksją w szkole, Operon, Gdynia , s 135.
15
H. Nartowska(1980) Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka, WSiP, Warszawa , s 25.
16
K. Kirejczyk (1981) Upośledzenie umysłowe. Pedagogika, PWN, Warszawa , s 163.
9
doprowadzenia, jeśli nie do usunięcia lub zmniejszenia samych braków, to do
pomniejszenia ich ujemnych konsekwencji. Proces ten można nazwać terapią
pedagogiczną (leczenie środkami pedagogicznymi), czyli oddziaływaniem za pomocą
środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych).17
W encyklopedii pedagogicznej XXI wieku możemy przeczytać, iż terapia
pedagogiczna to „organizowanie działań, mających na celu korygowanie niewłaściwych
czy niepełnowartościowych zachowań wychowanka, wynikających z zaburzeń rozwoju
bądź zaburzeń zachowania. To proces polegający na organizowaniu odpowiednio do
diagnozy zaplanowanych sytuacji wychowawczo-terapeutycznych, których wpływ na
dziecko dokonuje się przede wszystkim za pomocą metod i środków pedagogicznych.
Istotą jego jest takie organizowanie aktywności wychowanka, by przez wyzwalanie
pozytywnych
zmian
motywacyjnych,
usprawnianie
zaburzonych
procesów,
korygowanie nietypowych zachowań, kompensowanie braków poszczególnych funkcji,
przy jednoczesnym oparciu się na najmocniejszych stronach jednostki umożliwić jej
dalszy pełny rozwój.”18
J. Doroszewska wyróżniała dwie grupy oddziaływań terapeutycznych:
- terapię spoczynkową ( odciążeniową)
- terapię czynnościową ( uczynniającą)19
Praktycy mówiąc o terapii spoczynkowej, mają na myśli ogólne oszczędzanie energii
ustroju, ekonomiczne jej wydatkowanie, by zachować jej rezerwy energetyczne w celu
osłaniania jej ustroju przed zjawiskami szkodliwymi.20
W terapii czynnościowej, w przeciwieństwie do terapii spoczynkowej zakłada się
aktywne działanie jednostki podlegającej oddziaływaniom terapeutycznym. Polega na
organizowaniu
wszelkich
zdynamizowanie,
kinestetycznych.
form
usprawnianie
aktywności
wyższej
dziecka,
czynności
które
maja
nerwowej
i
na
celu
procesów
21
17
Tamże;s 163.
M. Wolska - Długosz (2007) Terapia pedagogiczna (w:) Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku…, s
645.
19
A. Stankowski (2009) Terapia pedagogiczna-wprowadzenie, „ Chowanna”, t.1(32), Katowice, s 18.
20
Tamże; s 18.
21
Tamże; s 19.
18
10
2.3 Cele terapii pedagogicznej
Terapia pedagogiczna stanowi swoistą interwencję wychowawczą, zmierzającą do
spowodowania określonych, pozytywnych zmian w zakresie sfery poznawczej
i emocjonalno – motywacyjnej oraz w strukturze wiedzy i umiejętności szkolnych
dziecka. Rozpatrywana jako proces wychowania posiada swoje cele, przedmiot
i podmiot oddziaływań oraz określone formy, metody i środki oddziaływania
interwencyjnego.
Celem
nadrzędnym
terapii
pedagogicznej
jest
stworzenie
możliwości
wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom
z utrudnieniami rozwojowymi, rozwoju na miarę ich możliwości.22
Cele etapowe, operacyjne, stanowiące jednocześnie program terapii to:
- stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych;
- wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów;
- eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych
konsekwencji.23
Podmiotem terapii pedagogicznej jest nauczyciel terapeuta, posiadający wiedzę
i
umiejętności
oraz
predyspozycje
psychiczne.
Przedmiotem
oddziaływań
terapeutycznych jest dziecko, jego zaburzenia rozwojowe i trudności szkolne, określane
przez specjalistyczną diagnozę. Dziecko powinno być także traktowane jako podmiot
terapii, gdyż jego aktywność w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych
i szkolnych jest niezbędnym warunkiem efektywności podejmowanych działań.24
M. Bogdanowicz wyróżnia między innymi następujące formy terapii:
- psychomotoryczną – usprawniającą jednocześnie funkcje psychiczne i ruchowe oraz
ich współdziałanie;
- psychodydaktyczną – ćwiczenie czynności nabytych w toku nauczania;
- psychoterapię – leczącą zaburzenia emocjonalne. 25
22
I. Czajkowska, K. Herda(1989) Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole, WSiP, Warszawa, s
50.
23
Tamże; s 50.
24
Tamże; s 50.
25
Tamże; s 51.
11
Podejście M. Tyszkowej jest podobne, chociaż ujmuje ona cele terapii nieco inaczej:
- usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych;
- wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach;
- przywrócenie prawidłowych postaw uczniów wobec nauki.26
H. Spionek jest zwolenniczką stosowania wszystkich wymienionych form terapii
jednocześnie i określa je jako szerokozakresową terapię wyrównawczą, a postawę
terapeuty jako maksymalistyczną. Uzasadnieniem tego jest brak przenoszenia się
wprawy z zakresu ćwiczonych czynności na inne, zwłaszcza w odniesieniu do
czynności angażujących zaburzone funkcje. Tylko wszechstronne ćwiczenia na
wszelkim dostępnym materiale i we wszystkich możliwych czynnościach przyczyniają
się do przezwyciężania trudności szkolnych.27
2.4 Zasady terapii pedagogicznej
B. Zakrzewska zwraca uwagę w swych opracowaniach na takie postępowanie
terapeutów w pracy z dzieckiem, które usuwa lęk, wzmacnia psychicznie, wyzwala
możliwości. Przypomina ona, iż:
- zajęcia prowadzi stale ta sama osoba, należy stworzyć atmosferę, w której dziecko
czuje się bezpiecznie – okazujemy dużo sympatii, zrozumienie jego trudności, staramy
się być cierpliwi i pogodni;
- przekonujemy dziecko o jego siłach i możliwościach;
- cieszymy się z dzieckiem jego sukcesami, nawet najmniejszymi nie tylko w nauce –
nie szczędzimy pochwał i wyrazów uznania;
- unikamy porównywania z umiejętnościami rówieśników, rodzeństwa – unikamy
negatywnych ocen, które paraliżują psychicznie, zmniejszają samokontrolę, zniechęcają
dziecko do pracy;
- zajęcia prowadzimy o stałej porze, najlepiej kilka razy w tygodniu po 30 – 45 minut.28
Zasady terapii pedagogicznej muszą uwzględniać specyfikę pracy z dzieckiem
o nieharmonijnym rozwoju. Jako działalność dydaktyczna i forma działalności
26
Tamże; s 51.
Tamże;s 51.
28
B. Zakrzewska(1997) Litery trudne – nietrudne, WSiP, Warszawa , s 1.
27
12
wychowawczej, wynikają one z dydaktyki ogólnej i opierają się na prawidłowości
przebiegu procesu wychowania i sposobach postępowania w przypadku zaburzonej
sfery poznawczej, emocjonalnej, motywacyjnej i społecznej. Sformułowane ogólne
zasady postępowania terapeutów to także wynik ich wieloletnich doświadczeń.
B. Zakrzewska opiera swe przemyślenia, rady na pięciu zasadach:
 Indywidualizacja programu zajęć korekcyjno – kompensacyjnych;
 Atmosfera serdeczności i życzliwości;
 Współdziałanie z domem i szkołą;
 Sukces dziecka od początku terapii;
 Utrzymywanie u dziecka zainteresowania pracą (działanie długofalowe).29
T.
Gąsowska
i
Z.
Stępkowska
wymieniają
sześć
zasad
postępowania
terapeutycznego:
 Możliwie pełna indywidualizacja pracy z każdym dzieckiem (możliwości,
deficyty dziecka).
 Stawianie zadań dostosowanych do możliwości dziecka i zapewnianie
warunków do poprawnego wykonywania ćwiczeń.
 Powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych,
od prostszych do bardziej złożonych.
 Zapewnianie
warunków
do
utrwalania
prawidłowych
umiejętności
i likwidowania niekorzystnych nawyków.
 Dostosowywanie czasu trwania poszczególnych ćwiczeń do wydolności dziecka.
 Mobilizowanie
dziecka
do
wykonywania
zadań
poprzez
stosowanie
różnorodnych form ćwiczeń.30
K. Herda wymienia i opisuje również sześć zasad:
 Zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego
Podstawą pracy z dziećmi z fragmentarycznymi zaburzeniami rozwoju jest jej
zindywidualizowanie
–
dodatkowa
pomoc,
w
postaci
programowania
zajęć
korekcyjnych (środki, metody), ze względu na ogromne zróżnicowanie rodzaju, zakresu
i głębokości ujemnych odchyleń w rozwoju oraz trudności w uczeniu się.
29
B. Zakrzewska(1976)Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa , s 39.
T. Gąsowska, Z. Pietrzak – Stępkowska( 1978) Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w
czytaniu i pisaniu, cz. II, WSiP, Warszawa , s 26.
30
13
Indywidualizacja musi być także stosowane w toku zajęć zespołowych. Polega ona na
kontrolowaniu przebiegu i wyników pracy dziecka, przezwyciężaniu trudności oraz
stosowaniu odpowiednich zabiegów wychowawczych i psychoterapeutycznych.31

Zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania,
uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka
Stopniowanie
trudności
dotyczy
objętości
opracowywanego
materiału
i przystępności dla dziecka. Przechodzenie od ćwiczeń elementarnych, prostych,
obejmujących niewielki zakres materiału, do coraz bardziej złożonych i wymagających
opanowania
coraz
większych
partii
materiału
dydaktycznego.
Warunkiem
przechodzenia do zadań o większym stopniu trudności jest tylko i wyłącznie sprawne
wykonywanie ćwiczeń na niższym poziomie. Nie obowiązują tu żadne rygory
czasowe.32
 Zasada korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej
zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności
Podczas zajęć najwięcej czasu trzeba przewidzieć na ćwiczenie funkcji najsłabiej
rozwiniętych i tych umiejętności, w których ujawniają się najpoważniejsze trudności.
Ćwiczone one są w różnych czynnościach z zachowaniem zasady stopniowania
trudności i zasady indywidualizacji. Należy pamiętać, że im głębiej zaburzona dana
funkcja, tym większa jest podatność dziecka na zmęczenie wykonywaniem czynności
angażujących tę funkcję. Dlatego też w początkowym okresie zajęć jest wskazane
przeplatanie ćwiczeń funkcji bardziej i mniej sprawnych, a w ćwiczeniach czytania
i pisania – łączenie ich w jednym zdaniu, bazując raz na spostrzeganiu wzrokowym, raz
na słuchowym i stosowanie przerw na odpoczynek.33

Zasada kompensacji
zaburzeń:
łączenie ćwiczeń funkcji
zaburzonych
z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych
mechanizmów kompensacyjnych
Dzieci, napotykając trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania, szukają
sposobów przezwyciężania ich, aby uniknąć złych ocen. Jest to swoisty mechanizm
31
I. Czajkowska, K. Herda(1989) Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne …, s. 54.
Tamże; s 55.
33
Tamże; s 55.
32
14
kompensacyjny, polegający na zastąpieniu czynności jednej funkcji (np. słuchowej)
drugą (wzrokową), w którym czynności analizy i syntezy słuchowej są omijane
i funkcja ta nie jest usprawniana (czytanie „na pamięć” – zapamiętywanie położenia
wyrazów, ich cechy przypadkowe itp.), skutkiem czego deficyt nie maleje, lecz
pogłębia się z czasem. Zadaniem terapeuty jest wytworzenie u dziecka takich
mechanizmów psychologicznych, w których funkcje sprawniejsze pełnią rolę
kompensacyjną,
wspierając
czynności
funkcji
zaburzonych.
Takie
ćwiczenia
korekcyjno – kompensacyjne wyrównują skutki mikrodefektów, usprawniają procesy
integracji psychomotorycznej oraz ułatwiają opanowanie trudnych dla dziecka
umiejętności, zwłaszcza czytania i pisania. Zapobiegają także wystąpieniu trudności
w innych przedmiotach nauczania.34
 Zasada systematyczności
Zasada ta dotyczy systematyczności i częstotliwości ćwiczeń (zajęć), jak również
dozowania ich w czasie. W miarę możliwości zajęcia powinny odbywać się jak
najczęściej, najlepiej codziennie. W praktyce zwykle nie jest to możliwe, dlatego należy
je rozłożyć na częstsze spotkania, niż odległe w czasie. Częstotliwość i systematyczność
prowadzonych zajęć wpływa pozytywnie na opanowanie i utrwalenie nabytych
umiejętności, długotrwałe przerwy powodują częściowy lub całkowity regres.
Dozowanie ćwiczeń w czasie dotyczy długości ich trwania oraz przerw
odpoczynkowych. Ćwiczenia jednej czynności nie powinny trwać zbyt długo (też
zasada korekcji zaburzeń). Czas im poświęcony zależy od głębokości zaburzenia, od
rodzaju zaburzonej funkcji i rodzaju czynności, a także od motywacji i indywidualnych
możliwości wysiłkowych dziecka. Najbardziej męczące są ćwiczenia percepcji
słuchowej i nie powinny trwać każdorazowo nie dłużej niż kilka minut.35
 Zasada ciągłości oddziaływania terapeutycznego
Działania wychowawcze o charakterze psychoterapeutycznym powinny towarzyszyć
zabiegom
dydaktycznym
przez
cały
czas
trwania
zajęć
terapeutycznych,
a w początkowym okresie odgrywać rolę dominującą. Mają one na celu przede
wszystkim:
34
35
Tamże; s 56.
Tamże; ss 56-57.
15
- wyciszenie negatywnych emocji;
- współpracę z nauczycielem i z rodzicami;
- budowanie pozytywnego wizerunku dziecka.36
W wielu przypadkach na zajęcia trafiają dzieci, u których niepowodzenia szkolne
stały się przyczyną reakcji nerwicowych i negatywnych postaw wobec nauki i szkoły,
wpływających wtórnie na pogarszanie się wyników w nauce. Związki przyczynowo –
skutkowe pomiędzy trudnościami w nauce a zaburzeniami emocjonalno –
motywacyjnymi są często błędnie interpretowane przez otoczenie, co powoduje kary
i represje. Dzieci te nie chcą się uczyć, ponieważ źle się uczą z powodu różnych
niezależnych od nich przyczyn (deficyty w sferze poznawczej i motorycznej lub
zaburzenia neurodynamiki). Efektem jest zanikanie motywacji do nauki. Zadaniem
terapeuty jest spowodowanie, aby dziecko mogło się uczyć, ale także, aby chciało się
uczyć.37
Czynnikami, które wpływają na jakość i skuteczność działań psychoterapeutycznych,
są:
- związek terapeutyczny – więź między terapeutą a pacjentem polegająca na wzajemnej
akceptacji, zaufaniu i sympatii;
- osobowość terapeuty – duży wpływ na powodzenie terapii (empatia, życzliwość,
wyrozumiałość, opanowanie oraz konsekwencja w postępowaniu);
- atmosfera zajęć – pełna bezpieczeństwa, tolerancji, serdeczności i szczerości.38
Dziecko musi mieć przekonanie, że terapeuta pomoże mu w jego problemach.
Wszystkie dzieci, niezależnie od rodzaju zaburzeń psychofizycznych, wymagają
oddziaływań terapeutycznych. Doznając wielu niepowodzeń, wielokrotnie karane,
negatywnie
oceniane,
nieakceptowane
przez
najbliższe
otoczenie,
potrzebują
wyeksponowania ich cech pozytywnych, zainteresowań i uzdolnień.39
36
Tamże; s 57.
Tamże; s 58.
38
Tamże; ss 58-59.
39
Tamże; s 59.
37
16
Rozdział 3 Media i ich zastosowanie w terapii pedagogicznej
3.1 Wprowadzenie
Rozwój cywilizacji niesie wiele nowych technologii i wynalazków, dzięki którym
następują zmiany w różnych sferach życia. Obserwacje oraz wyniki badań wskazują na
wzrost roli mediów w naszym życiu, również w obszarze kształcenia, które ulega
stopniowej modernizacji. Szkoły wyposażone są w nowe środki dydaktyczne ,które
zwiększają efektywność kształcenia.40
Współczesne społeczeństwo określa się mianem społeczeństwa informacyjnego.
Dokonało się to dzięki postępowi techniki informatycznej, telekomunikacyjnej
i multimediów. Media stały się nie tylko przekaźnikami informacji, ale także
narzędziami, jakimi może posługiwać się człowiek w celu poznania rzeczywistości
i kształtowania swojego umysłu.41
Dzisiejszy świat w oczach dziecka jest zapewne jak las : pełen szumów, dziwnych
blasków, barwnych plam. Odzywają się w nim różne głosy, nie zawsze wiadomo, kto
jest kim. Media są podobnie magicznym światem wykreowanym przez innych,
tajemniczym i fascynującym.42
3.2 Pojęcie i rodzaje mediów
Centralne miejsce w pracy szkoły współczesnej zajmuje proces kształcenia.
W dydaktyce definiuje się proces kształcenia jako zespół czynności nauczyciela
i uczniów zmierzających do osiągnięcia zaplanowanych celów.43
Według W. Strykowskiego w strukturze dobrze zorganizowanego procesu
kształcenia wyróżnia się cztery podstawowe elementy. Są nimi : nauczyciel, uczniowie,
materiał nauczania oraz środki dydaktyczne nazywane dzisiaj powszechnie mediami.44
40
K. Wieczorkowski (2007) Media w procesie kształcenia i samokształcenia ( w:) Encyklopedia
Pedagpgiczna XXI wieku, t. III, pod redakcją T. Pilcha, wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa,
s 113.
41
J. Chwaszcz, M. Pietruszka, D. Sikorski (2005) Media, Wydawnictwo KUL, Lublin, s 7.
42
W. Tuszyńska –Bogucka (2006) Media – przyjaciel czy wróg dziecka, Wydawnictwo eMPi2, Poznań,
s 23
43
M. Bogaj,(2003) Problemy standaryzacji w edukacji, Wydawnictwo Akademia Świętokrzyska, Instytut
Badań Edukacyjnych, Kielce- Warszawa, s 18
44
Tamże; s 23.
17
Pojęcie media jest coraz powszechniej używane w teorii i praktyce szkolnej,
zastępuje dobrze znane nauczycielom i pedagogom terminy : pomoce naukowe, środki
poglądowe czy środki dydaktyczne.45
Według wspomnianego już wcześniej W. Strykowskiego media to „… różnego
rodzaju przedmioty, urządzenia i materiały ( pośredniki ) przekazujące informacje od
nadawcy do odbiorcy w formie komunikatów skonstruowanych ze słów, obrazów,
dźwięków, a także umożliwiające uczącym się wykonywanie określonych czynności
o charakterze intelektualnym i manualnym.”46
Z definicji tej wynika, iż do mediów zaliczamy więc : wszelkie teksty drukowane,
obrazy, tablice, modele, układanki, przeźrocza, foliogramy, nagrania magnetofonowe,
programy telewizyjne, audycje radiowe, programy wideo, programy komputerowe
i multimedia.47
Inna definicja mówi, iż terminem media czyli środki masowego przekazu, inaczej
środki
komunikowania
masowego,
mass
media,
środki
masowej
informacji
i propagandy określa się „…urządzenia, instytucje, za pomocą których kieruje się
pewne treści do bardzo licznych i zróżnicowanych odbiorców.”48
Do środków masowego przekazu należą : telewizja, radio, Internet, prasa. Zalicza się
do nich również komputer, gry komputerowe, bowiem funkcje przez nie pełnione ściśle
wiążą się z funkcjami wcześniej wspomnianych mediów. Także specyfika ich
oddziaływania jest podobna do oddziaływania Internetu czy telewizji.49
Orientację w mechanizmach działania mediów oraz ich skuteczności ułatwia
znajomość funkcji mediów. Najczęściej przypisuje się im funkcje : informacyjną,
edukacyjną, rozrywkową i opiniotwórczą.50
 Funkcja informacyjna – polega na zaspokajaniu potrzeby i prawa człowieka do
informowania i bycia informowanym. Odbiorca szuka w mediach różnych
informacji o wydarzeniach w kraju i na świecie. Poszukuje wiadomości
dotyczących polityki, gospodarki, kultury a także własnych zainteresowań.
45
Tamże; s 23.
Tamże; s 23.
47
Tamże; s 23.
48
J. Chwaszcz, M. Pietruszka, D. Sikorski (2005) Media…, s 7.
49
Tamże; s 5.
50
Tamże; s 9.
46
18
 Funkcja opiniotwórcza – polega na kształtowaniu przez środki masowego
przekazu opinii publicznej. Opinia publiczna to wspólny, zbiorowy sposób
myślenia i odczuwania danej grupy społecznej.
 Funkcja edukacyjna – jest realizowana poprzez przekazywanie i popularyzację
wiedzy,
poprzez
przedstawianie
najnowszych
odkryć
naukowych,
prezentowanie dzieł sztuki a także pokazywanie życia zwierząt i roślin.
 Funkcja rozrywkowa – polega na oferowaniu odbiorcom przyjemności
i odpoczynku. Muzyka, filmy czy gry przynoszą odprężenie, oderwanie od
trudnych problemów, łatwy sposób wypoczynku.51
Trudno w jednoznaczny sposób dokonać klasyfikacji mediów. Dzieli się je na
tradycyjne, do których należą telewizja, radio, prasa, książka, kino oraz tzw. nowe
media, których powstanie łączy się z rozwojem technologii komputerowej i zalicza się
do nich np. Internet.52
Poszczególne media można scharakteryzować następująco:
1. Telewizja - Współczesna telewizja oferuje nam odbiorcom różne usługi.
W swojej ofercie ma kanały ogólnodostępne, płatne kanały kodowane, telewizję
pay per view, gdzie płaci się tylko za obejrzane audycje, wideo na życzenie itp. Tak
bogata oferta jest zarówno źródłem informacji jak i rozrywki. 53 Szczególnym
odbiorcom treści telewizyjnych jest dziecko. Nie ma ono jeszcze do końca
ukształtowanej sfery doznaniowej i uczuciowej. Można wyróżnić charakterystyczne
dla danego wieku cechy percepcji programów telewizyjnych:
 Dziecko w wieku 7-9 lat często przyjmuje treści jako absolutną prawdę,
przeżycia odtwarza w zabawach i rysunkach.
 Dzieci w wieku 10-12 lat zaczynają w telewizji szukać wzorców dla siebie.
Często utożsamiają się z telewizyjnym bohaterem.
 U starszych dzieci, 13-15 lat, wzrasta zdolność do syntezy wydarzeń oraz
emocjonalność przeżywania.
 O pełnym odbiorze telewizji można mówić dopiero w wieku 16-18 lat.54
51
52
53
54
Tamże; ss 9-11.
Tamże; s 16.
Tamże; s 17
Tamże;s 19
19
Z powodu dużej atrakcyjności telewizji traktuje się ją jako skuteczny środek
oddziaływania
społecznego.
Ze
wszystkich
mediów
to
właśnie
telewizja
w największym stopniu potrafi zafascynować odbiorcę oraz przekonać go do różnych
działań i przedsięwzięć.55
2. Prasa - to publikacje, które nie stanowią zamkniętej, jednorodnej całości.
Publikacje ukazują się nie rzadziej niż raz w roku, opatrzone są stałym tytułem
lub nazwą, numerem bieżącym i datą. Publikacje prasowe zajmują się aktualnymi
wydarzeniami z różnych dziedzin. Dzieląc prasę ze względu na adresata, mamy
do czynienia z czasopismami kobiecymi, młodzieżowymi oraz dziecięcymi.
Można wskazać cztery podstawowe funkcje, realizowane przez publikacje
prasowe:
informacyjna,
opiniotwórcza,,
publicystyczna,
rozrywkowa
i ogłoszeniowa.56
3. Internet
-
to
globalna
sieć
komputerowa.
Siła
Internetu
tkwi
w praktycznie nieograniczonej liczbie zastosowań – istnieją już w sieci księgarnie,
sklepy, banki, olbrzymie serwisy informacyjne, biblioteki, szkoły itd.57
Użytkownik Internetu może skorzystać z kilku rodzajów usług sieciowych. Różnią
się one formą przekazu i celem, w jakim są wykorzystane. Oto niektóre z nich:
 Poczta elektroniczna – jest jedna z najpopularniejszych usług sieciowych.
Pozwala na wymianę listów w postaci elektronicznej miedzy użytkownikami
sieci.
 Word Wide Web (www) – „ światowa pajęczyna” umożliwia dostęp do różnych
informacji (tekst, dźwięk, muzyka). Informacje powiązane są ze sobą za pomocą
łączników albo odnośników (links), które można rozumieć jako odpowiedniki
odsyłaczy do encyklopedii.
 Grupy dyskusyjne – to kolejny odrębny obszar Internetu. Pozwalają one na
publiczne rozmowy w grupach poświęcone różnym zagadnieniom. Można
55
56
57
Tamże; s 20.
Tamże; ss 21-23.
Tamże; s 24.
20
w dowolnym czasie włączyć się do dyskusji i wyrazić swoją opinię na dany
temat.58
4. Gry komputerowe. Świat gier komputerowych to rozrywka pełna barw,
dźwięków i emocji. Atrakcyjność gier polega na tym, iż gracz może uczestniczyć
w najbardziej wymyślnych przygodach. Zyskały one ogromna popularność wśród
użytkowników komputerów, zwłaszcza dzieci i młodzieży.59
Zróżnicowanie gier komputerowych jest bardzo duże, można je klasyfikować ze
względu na typ realizowanego zadania. Są to gry: symulacyjne, strategiczne,
zręcznościowe, przygodowe, edukacyjne oraz logiczne.60
5. Radio - jest jednym z najpowszechniejszych, choć coraz częściej wypieranych
przez telewizję i Internet środkiem masowego przekazu. Pozwala usłyszeć osobę
mówiąca do mikrofonu, która znajduje się setki kilometrów od nas. Co ważne jest
środkiem przekazy tanim i dostępnym.61 Radio jest powszechne i pozwala dotrzeć
do większości słuchaczy. Jest słuchane wszędzie: w miastach i na wsi, w domu i
w samochodzie, na działce i na plaży, w sklepie, w szpitalu i na ulicy.62
3.3 Media w terapii pedagogicznej
Terapeuta pracując z dzieckiem dąży przede wszystkim do tego, by możliwie szybko
wyrównać braki i umożliwić mu efektywniejsze uczestnictwo w lekcjach. Poszukuje
więc metod i środków, które pomogłyby dziecku w pokonaniu problemów szkolnych.63
Poniżej chciałabym przedstawić możliwości wykorzystania niektórych mediów
w pracy terapeutycznej. Od kilku lat obserwujemy ekspansję technologii informacyjnej
58
59
60
61
62
63
Tamże; ss 24-26
Tamże; s 29.
Tamże; s 30.
W. Tuszyńska –Bogucka (2006) Media – przyjaciel czy wróg… s 23.
Tamże; s 24.
J. Łaszczyk (1998) Komputer w kształceniu specjalnym, WSiP, Warszawa, s 196.
21
w edukacji. W wyniku jej wzrasta znaczenie komputerów w kształceniu oraz wiele
możliwości wykorzystania ich w pracy z dzieckiem.64
Komputer to urządzenie wspomagające proces uczenia się, narzędzie, które jest
szczególnie cenne w dydaktyce dzieci z niepowodzeniami szklonymi. Zajęcia
z wykorzystaniem komputera mogą odbywać się w dwóch konfiguracjach. Pierwsza
z nich to dziecko – terapeuta – komputer, druga natomiast to dziecko – komputer.
Pierwszą
formę
pozwalających
stosuje
się
zazwyczaj
przy wprowadzaniu
nowych
na sprawna obsługę komputera, przy zapoznawaniu
treści,
dziecka
z wybranymi programami edukacyjnymi oraz korygowaniu zaburzonych funkcji. Druga
forma jest kontynuacją pierwszej. W układzie dziecko – komputer, uczeń wywołany jest
do samodzielnej aktywności, ćwiczenia zdobytych umiejętności oraz doskonalenia
czynności wspomagających proces uczenia się.65
Wprowadzenie komputera na zajęciach korekcyjno – kompensacyjnych, daje
możliwość większej indywidualizacji, przełamuje wiele barier. Dzieci dłużej skupiają
się na zadaniach, chętniej przystępują do ich rozwiązania. Zdecydowanie aktywniej
uczestniczą w zajęciach, bardziej się angażują i rozbudza się w nich pozytywna
motywacja.66
Wykorzystując komputer można rozwijać wiele funkcji np. percepcje wzrokową,
słuchową, koordynację wzrokowo – ruchową, spostrzegawczość, pamięć i wiele innych.
W przypadku, gdy dziecko pomyli się komputer nie denerwuje się, pozwala na
powtórne rozwiązanie zadania. Za sprawą atrakcyjnej formy, kolorowej grafiki, oprawy
dźwiękowej, różnorodności i pomysłowości zadań aplikacje potrafią przekazać trudne
treści z zakresu matematyki czy ortografii. Wiele programów pozwala na wybranie
stopnia trudności i tępa pracy. Podstawowa zasadą programów komputerowych dla
dzieci jest to, że bawiąc – uczą.67
Dziecko najlepiej i najszybciej uczy się przez zabawę, jest to najprzyjemniejsza
forma zdobywania doświadczeń i wiedzy. Podczas gier i zabaw dziecko uczy się radzić
sobie z różnymi emocjami, z przeżyciem zwycięstwa lub porażki. Metodzie zabawowej
64
B. Siemieniecki, J. Buczyńska,(2001)Komputer w rewalidacji, Wydawnictwo Adam Marszałek,
Toruń, s 5.
65
J. Łaszczyk (1998) Komputer w kształceniu … s 198.
66
B. Siemieniecki, J. Buczyńska,(2001)Komputer w rewalidacji… s 22
67
Tamże; s 22.
22
powinna towarzyszyć metoda naprzemiennego formułowania i rozwiązywania zadań.
Polega ona na tym, że raz terapeuta układa zadanie, a dziecko je rozwiązuje, innym
razem to dziecko jest twórcą zadania a pedagog osobą rozwiązującą. Z zadań, które
układa dziecko możemy wywnioskować na jakim poziomie jest jego rozwój.68
Obie zaprezentowane powyżej metody stały się inspiracją do wypróbowania metody
komputerowego wspomagania rozwoju. W metodzie tej komputer pełni dwie funkcje:
jest narzędziem ułatwiającym proces komunikowania się oraz stymuluje procesy
poznawcze dziecka.69
Najważniejsze to dokonanie wyboru dobrego programu edukacyjnego. Przed
zakupem należy bardzo dokładnie przeczytać pakiet informacyjny i szukać w nim
odpowiedzi na następujące pytania: Jakie korzyści osiąga dziecko używając go? Czy
program ćwiczy bądź kształtuje umiejętności istotne i potrzebne dziecku do dalszego
rozwoju? Czy uczy i bawi jednocześnie? Czy jest przejrzysty graficznie, by nie
kierować by nie kierować uwagi dziecka na rzeczy nieistotne a pomijać to co ważne. 70
Pakiet kilku wybranych programów multimedialnych, edukacyjnych dla dzieci ze
wskazaniem stron internetowych wydawnictw oraz krótka ich charakterystyka:
 Wirtualna szkoła matematyka- jest to multimedialny interaktywny program
matematyczny dla dzieci będących na pierwszym etapie kształcenia.
Fascynujący świat Liczaków (małych zabawnych stworków) i ich problemy
niepostrzeżenie wprowadzą małego ucznia w rzeczywistość liczb i działań
matematycznych. Głównym atutem gier jest ich ciekawa forma plastyczna
i dźwiękowa oraz wielość i różnorodność zadań.71
 Multimedialny Świat Julina Tuwima i Jana Brzechwy – są to dwa programy,
które prezentują wybrane wiersze wymienionych autorów, wykonywane przez
znanych artystów polskich. Bawiąc się tymi aplikacjami można nauczyć
recytacji wierszy, układać puzzle, szukać różnic, kolorować. Są to bardzo
kolorowe i dźwięczne programy.72
68
J. Łaszczyk (1998) Komputer w kształceniu … ss 196-197.
Tamże; s 197.
70
D. Osik, A. Wojnarska, (2001) Wspomaganie rozwoju uczniów ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, Lublin, s 85.
71
B. Siemieniecki, J. Buczyńska,(2001)Komputer w rewalidacji… s 23.
72
Tamże; s 24.
69
23
BPP Marcin Borkowski (www.bpp.com.pl ):
 Dyslektyk I, Dyslektyk II( ulepszona wersja) – jak nazwa wskazuje są to
programy do wspomagania terapii osób dyslektycznych. Programy zawierają
ćwiczenia usprawniające analizator słuchowy i wzrokowy jak również zadania
z ortografii. Program składa się z 7 gier. Postępy dziecka możemy analizować
dzięki zapisowi wyników jego pracy. Program Dyslektyk II zawiera dodatkowo
jedno
ćwiczenie
analizatora
wzrokowego,
dwa
ćwiczenia
analizatora
słuchowego i dwa ćwiczenia ortograficzne.73
Albion ( www.albion.pl):
 Ułamki –jest to bardzo dobry program dla uczniów od 8 do 12 lat. Po wejściu do
programu uczeń znajdzie się w średniowiecznej krainie. Znajdziemy w nim
zadania tekstowe, zadania na porównywanie ułamków, na odejmowanie
i dodawanie ułamków. Bardzo atrakcyjnie przekazuje wiedzę o ułamkach
i proponuje wiele zadań. 74
 Uczę się muzyki – program składa się z pięciu muzycznych planet. Jego celem
jest nauka dźwięków instrumentów, nut, rytmu, odgłosów natury oraz
rozróżniania tonacji głosu. Są w nim zawarte również ćwiczenia kształtujące
słuch, rozbudzające wyobraźnię i ćwiczenia ogólnorozwojowe.75
 poznaję literki – to bardzo prosty program dla młodszych dzieci. Dziecko
wyrusza w kosmiczną podróż na jedną z wybranych planet. Na każdej z nich
spotyka się z ciekawymi zadaniami. ćwiczenia mają na celu zapoznanie dziecka
z prawidłowym brzmieniem i zapisem głosek. 76
 Sam Piszę ,Sam Czytam – to programy z serii Język polski dla dzieci.77
 Multimedialny słownik ortograficzny dla dzieci – zawiera 2500 haseł. Praca z ty
programem może uczynić z kłopotów z ortografią przyjemną zabawę. Istnieje
w nim również możliwość poznania zasad ortografii. Zawiera kolorowanki,
73
Tamże; s 24.
Tamże; s 25,
75
Tamże; s 25.
76
Tamże; s 25.
77
Tamże; s 26.
74
24
krzyżówki, komiksy, rebusy. Dzieci bardzo chętnie i wielokrotnie po niego
sięgają.78
 Matematyczne przygody- to program, który zawiera mnóstwo ciekawych
ćwiczeń, zadań , zagadek, łamigłówek. Całość podzielona jest na dwa stopnie
trudności, dla dzieci młodszych i starszych. Program umożliwia naukę liczb
i działań matematycznych, dodawania i odejmowania, mnożenia i dzielenia oraz
porównywania liczb.79
 Kurs obsługi komputera – jest programem dobrym dla wszystkich, którzy chcą
szybko poznać komputer i zaznajomić się z jego obsługą. Znaleźć w programie
tym można wiele informacji, filmów, zdjęć i animacji o tym jak podłączyć
komputer, korzystać z Internetu, obsługiwać drukarkę.80
 Dyktando w praktyce – to niezwykle skuteczny program do nauki ortografii.
Zawiera on wiele dyktand, sprawdzianów i zadań tekstowych pomocnych
w przyswajaniu zasad pisowni. Program pomaga w przygotowaniu do
egzaminów i sprawdzianów.81
Wydawnictwa szkolne i pedagogiczne ( www. wsip.com.pl ):
 Klik uczy czytać- multimedialny elementarz. W piórniku mieszka Klik, który
jest przewodnikiem po programie. Pomaga on dziecku poznać litery i opanować
umiejętność czytania. Do programu dołączony jest poradnik dla rodziców
i nauczycieli, który zawiera część dotyczącą obsługi programu. 82
 Klik uczy liczyć w zielonej szkole – multimedialne zabawy arytmetyczne dla
dzieci. Nudny świat matematyki został w programie wzbogacony treściami
przyrodniczymi. Zaletą programu jest bardzo bogaty materiał z przyrody. 83
Tak jak dawniej komputer poszukiwał swojego miejsca w edukacji, tak później
Internet jako nowe medium znalazł swoją pozycję w rzeczywistości edukacyjnej. Wśród
bogactwa i różnorodności serwisów www można napotkać profesjonalne strony
poświecone edukacji. Generalnie można wyróżnić dwie grupy serwisów www.
Pierwsza grupę stanowią interaktywne, multimedialne strony, które przedstawiają gry,
78
Tamże; s 26.
Tamże; s 27.
80
Tamże; s 27.
81
Tamże; s 28.
82
Tamże; s 35.
83
Tamże; s 35.
79
25
ćwiczenia do wykonania bezpośrednio w sieci. Drugi rodzaj to strony, które zawierają
informacje oraz materiały do zaimportowania np. gry, rysunki.84
Wśród profesjonalnie przygotowanych portali edukacyjnych przygotowanych do
pracy z dziećmi można wyróżnić: www.zabawy.pl oraz www.dzieciaki.pl . To bardzo
kolorowe witryny zawierające odsyłacze do wielu ciekawych miejsc takich, jak zabawy,
elementarz, klub, niespodzianki, humor, kartki pocztowe, kolorowanki i wiele innych.85
Następnym medium wykorzystywanym w pracy z dzieckiem jest radio. Ze względu
na powszechność odbioru towarzyszy dziecku od najmłodszych lat. Dziecko gdy nawet
nie potrafi jeszcze czytać, może już słuchać słów i muzyki płynącej z radia.
Dodatkowym atutem radia jest to że operuje żywym słowem mówionym, które jest
istotne z punktu widzenia rozwoju mowy dziecka.86
Radio absorbuje słuchaczy mniej niż telewizja, ponieważ słuchając radia można
wykonywać inne czynności. Dzieci zauważają, że wszyscy w domu słuchają radia, co
przyczynia się do traktowania go jako czegoś naturalnego w otoczeniu społecznym
dziecka. Warto więc wykorzystać radio nie tylko jako środek masowego przekazu, ale
jako środek dydaktyczny i wychowawczy.87
Tworzywo sztuki radiowej oddziałuje głównie na słuch, mimo iż nie ma czynników
wizualnych, silnie uruchamia wyobraźnię dziecka, które tworzy sobie obrazy
prezentowanej rzeczywistości realnej lub fikcyjnej. Muzyka lub podkład muzyczny
obecny w radiu również pobudzają i podtrzymują wyobraźnię dziecka. Pod ich
wpływem powstają różne skojarzenia, wyobrażenia, napięcia, emocje oraz pełne
włączenie się w nurt wydarzeń i przeżyć bohaterów.88
Uaktywnieniu wyobraźni sprzyja także słuchowisko radiowe, które wzbogaca,
rozszerza i pogłębia wiedzę dziecka. Dzięki słuchowiskom rozwija się wyobraźnia
przestrzenna, plastyczna i ruchowa. Dziecko bardzo łatwo ulega nastrojom słuchowiska
radiowego, ponieważ dzięki nastrojowi i wyobraźni odtwarza akcję w zabawach
84
Tamże; s 38.
Tamże; s 39.
86
W. Tuszyńska –Bogucka (2006) Media – przyjaciel czy wróg… s 24.
87
Tamże; s 24.
88
Tamże; s 28.
85
26
tematycznych lub inscenizacyjnych. Zabawy te z kolei dodatkowo wyzwalają twórcze
pomysły dzieci, wzmacniają przeżycia emocjonalne.89
Radio ma ogromny wpływ na rozwój myślenia dzieci wskutek operowania skrótami
myślowymi. Dzieje się tak, iż w radiu wszystko ma swój sens, kolejność a rozwiązanie
akcji jest wynikiem poprawnych procesów rozumowania. Treści słowne są krótkie,
logiczne, powszechnie zrozumiałe a to pomaga wyraźnie rozwojowi mowy. Wzbogaca
czynny i bierny język dziecka oraz rozwija umiejętność samodzielnego wypowiadania
się.90
Treści audycji radiowych w połączeniu z środkami akustycznego wyrazu, mogą być
źródłem twórczości plastycznej lub muzycznej. Różnorodność wrażeń słuchowych,
żywe słowo, muzyka, efekty dźwiękowe, cisza pobudzają przeżycia dziecka. Taka
wizualizacja ma charakter terapeutyczny i relaksacyjny. Ponadto audycje radiowe
sprzyjają kształtowaniu postaw społecznych i moralnych dzieci.91
89
Tamże; s 28.
Tamże; s 29
91
Tamże; s 30.
90
27
Podsumowanie i wnioski
Rozwój cywilizacji niesie wiele cennych wynalazków i nowych technologii, dzięki
którym następują zmiany w różnych sferach naszego życia. Codzienne obserwacje
wskazują na wzrost roli mediów w otaczającej nas społeczności, również w obszarze
kształcenia.
Do szkół wkroczyła reforma oświaty, która wśród wielu zmian zakłada szczególną,
wzmożoną opiekę nad uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Dziecko
o rozwoju opóźnionym, obniżonym lub nieharmonijnym, aby mogło sobie radzić
z wymaganiami edukacyjnymi, musi być otoczone opieką i wsparciem. Jeżeli problemy
zostaną zauważone wcześnie i zaległości nie będą duże możliwa jest skuteczna pomoc
dziecku. Pomoc ta może być prowadzona z użyciem różnorodnych pomocy i urządzeń
dlatego mając na uwadze rozwój techniki starałam się odpowiedzieć w pracy na pytanie
czy media mogą być skuteczną formą pomocy terapeutycznej dla dziecka?
Niewątpliwie tak, ponieważ dzisiejsze pokolenie uczniów to „dzieci mediów”.
Nauczyciele stosując środki dydaktyczne, cieszące się zainteresowaniem wśród
uczniów nawiązują dobry kontakt miedzy nauczycielem a dzieckiem. Prowadzi to do
efektywnej pracy terapeutycznej.
Środkami takimi są dzisiejsze media tj. radio, telewizja, komputer, które są coraz
bardziej dostępne w szkołach. Każda bowiem szkoła wyposażona jest w pracownie
komputerowe. A to właśnie komputer stał się jednym z powszechniejszych
i
interesujących
środków
dydaktycznych
dla
ucznia.
Jest
on
urządzeniem
wspomagającym proces uczenia się oraz narzędziem szczególnie cennym w pracy
z dziećmi mającymi trudności w nauce. Znakomicie przyczynia się również do
uzupełnienia wiedzy i dostarczenia potrzebnych wiadomości za pośrednictwem,
dźwięków, druku czy obrazu.
Korzyści z zastosowania komputera w terapii pedagogicznej dotyczą znacznego
wydłużenia czasu koncentracji uwagi na działaniu. Dotyczy to w szczególności dzieci
nadpobudliwych, które nie potrafią skoncentrować się na dłużej na wykonywanej
czynności. Podczas pracy na komputerze znacznie dłużej skupiają swoją uwagę. Zaletą
maszyny jest niewątpliwie to, że ma niewyczerpaną cierpliwość.
28
Na dzisiejszym rynku jest wiele programów multimedialnych, które z powodzeniem
można
wykorzystać
w
pracy
terapeutycznej
z
dzieckiem.
Szczególnym
zainteresowaniem cieszą się programy zawierające gry i zabawy. Dziecko z chęcią
i dobrym nastrojem podchodzi do wykonywania powierzonych mu zadań.
Wykorzystując właśnie takie pomoce w pracy terapeutycznej przechodzimy z formy
szkolnej na zabawową, która jest bardzo cenna dla dzieci. Wiemy, iż to właśnie zabawa
jest najlepszą formą zdobywania oraz pogłębiania wiedzy.
Tak szerokie zastosowanie komputera jest jedną ze skutecznych form pomocy
terapeutycznej w pracy z dzieckiem.
Wnioskami wyciągniętymi z mojej pracy oraz z pogłębienia wiedzy z licznych
źródeł są:
- Media otwierają nowe możliwości w dziedzinie edukacji.
- Stosowanie środków dydaktycznych w postaci mediów podnosi atrakcyjność
i efektywność zajęć korekcyjno-kompensacyjnych.
- Terapeuta powinien posługiwać się odpowiednimi programami komputerowymi
w pracy z dzieckiem.
- Nauczyciele powinni podpowiadać rodzicom jakie gry edukacyjne komputerowe
mogą kupować dzieciom.
29
Bibliografia
Pozycje zwarte
1. Bogaj M. (2003) Problemy standaryzacji w edukacji, Wydawnictwo Akademia
Świętokrzyska, Instytut Badań Edukacyjnych, Kielce- Warszawa,
2. Bogdanowicz. M. Adryjanek. A (2004) Uczeń z dysleksją w szkole, Operon,
Gdynia,
3. Chwaszcz. J. Pietruszka M. Sikorski D. (2005) Media, Wydawnictwo KUL,
Lublin,
4. Czajkowska I. Herda K. (1989) Zajęcia korekcyjno – kompensat
5. Florkiewicz. V (2012) Terapia Pedagogiczna, scenariusze zajęć, Wydawnictwo
Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź,
6. Gąsowska T. Pietrzak – Stępkowska Z. ( 1978) Praca wyrównawcza z dziećmi
mającymi trudności w czytaniu i pisaniu, cz. II, WSiP, Warszawa ,
7. Kaja B. (1998) Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo Uczelniane WSP,
Bydgoszcz,
8. Kirejczyk K. (1981) Upośledzenie umysłowe. Pedagogika, PWN, Warszawa ,
9. Łaszczyk J. (1998) Komputer w kształceniu specjalnym, WSiP, Warszawa,
10. Łobocki M. (2000) Metody i techniki badań pedagogicznych, Impuls, Kraków,
11. Nartowska N. (1980) Opóźnienia i dysharmonie rozwoju dziecka, WSiP,
Warszawa ,
12. Osik D., Wojnarska A. (2001) Wspomaganie rozwoju uczniów ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii CurieSkłodowskiej, Lublin,
13. Pieter J. (1975) Zarys metodologii pracy naukowej, PWN, Warszawa,
14. Pilch T. (1971) Metodologia pedagogiczna badań środowiskowych, WrocławWarszawa-Kraków-Gdańsk, Zakłady Narodowe im. Ossolińskich,
15. Pilch T. (1998) Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie
Żak, Warszawa.
16. Siemieniecki B. Buczyńska J. (2001)Komputer w rewalidacji, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń,
17. Tuszyńska –Bogucka W. (2006) Media – przyjaciel czy wróg dziecka,
Wydawnictwo eMPi2
18. Wieczorkowski K. (2007) Media w procesie kształcenia i samokształcenia ( w:)
Encyklopedia Pedagpgiczna XXI wieku, t. III, pod redakcją T. Pilcha,
wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa,
19. Wolska – Długosz M. (2007) Terapia pedagogiczna (w:) Encyklopedia
pedagogiczna XXI wieku, t. VI pod redakcją T. Pilcha, Wydawnictwo
Akademickie Żak, Warszawa,
20. Zaczyński W. (1968) Praca badawcza nauczyciela, PWN, Warszawa.
21. Zakrzewska B. (1976)Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu,
WSiP, Warszawa ,
22. Zakrzewska B., (1997) Litery trudne – nietrudne, WSiP, Warszawa ,
30
Czasopisma
1. Okoń W. (1964) Ogólna charakterystyka badań pedagogicznych w Polsce,
„Ruch Pedagogiczny”, nr 2.
2. Stankowski A. (2009) Terapia pedagogiczna-wprowadzenie, „ Chowanna”,
t.1(32),Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice,
Wykaz stron internetowych
www.wikipedia.pl
31