Krajowa Reprezentacja Doktorantów

Transkrypt

Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Opinia Krajowej Reprezentacji Doktorantów
w sprawie rządowego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym
oraz o zmianie niektórych innych ustaw
z dnia 17 stycznia 2014 roku
(druk nr 2085)
Warszawa, 4 lutego 2014 roku
(aktualizacja 3 marca 2014 roku)
Spis treści
1
Wstęp ...............................................................................................................................4
2
Kształcenie na studiach doktoranckich ..................................................................................5
2.1 Status doktoranta..................................................................................................................5
2.2 Program studiów doktoranckich ...........................................................................................7
2.3 Okres trwania studiów doktoranckich ...................................................................................9
3
Polska Komisja Akredytacyjna ..........................................................................................11
3.1 Akredytacja studiów doktoranckich .................................................................................... 11
3.2 Struktura PKA ................................................................................................................... 15
doktoranckich .................................................................................................................... 17
ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 1
3.3 Dostęp do informacji nt. jednostek, które uzyskały negatywną ocenę programową studiów
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
4
Doktoranci z niepełnosprawnością .....................................................................................18
4.1 Wsparcie prowadzenia badań naukowych przez doktorantów z niepełnosprawnością ......... 18
4.2 Nierównoprawne traktowanie niepełnosprawnych doktorantów w zależności od instytucji,
w której odbywają studia doktoranckie ............................................................................... 19
5
Doktoranci jednostek naukowych .......................................................................................21
5.1 Zwiększenie wysokości stypendiów doktoranckich w jednostkach naukowych ................... 21
5.2 Brak wsparcia finansowego działalności samorządu doktorantów PAN .............................. 22
6
Podmioty odpowiedzialne za studia doktoranckie ................................................................23
7
Fundusz Pomocy Materialnej ............................................................................................25
8
Stypendium doktoranckie ..................................................................................................27
8.1 Zasady przyznawania stypendiów doktoranckich................................................................ 27
8.2 Zasady przyznawania zwiększenia stypendium doktoranckiego z dotacji podmiotowej
na dofinansowanie zadań projakościowych ........................................................................ 29
9
Uprawnienia ....................................................................................................................31
9.1 Komunikacja miejska ......................................................................................................... 31
9.2 Pomoc materialna przyznawana doktorantom przez samorządy terytorialne ........................ 33
9.3 Przerwy wypoczynkowe .................................................................................................... 35
9.4 Ubezpieczenie społeczne .................................................................................................... 36
9.5 Świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ........................................................... 38
9.7 Uprawnienia pracownicze po doktoracie ............................................................................ 41
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 2
9.6 Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego ......................................................................... 40
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
9.8 Domy studenckie ............................................................................................................... 42
10 Prawo własności intelektualnej ..........................................................................................43
11 Monitorowanie losów absolwentów studiów doktoranckich ..................................................46
12 Postępowanie dyscyplinarne wobec studentów i doktorantów ................................................48
13 Pozostałe uwagi ...............................................................................................................51
13.1 Art. 13 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym ......................................................... 51
13.2 Art. 195 ust. 10 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym ..................................................... 52
13.3 Regulamin studiów doktoranckich...................................................................................... 52
Strona 3
13.4 Urlopy szkoleniowe ........................................................................................................... 53
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
1 Wstęp
Krajowa Reprezentacja Doktorantów, działając na rzecz doktorantów, zgodnie ze swym
umocowaniem ustawowym, pragnie przedstawić opinię do projektu ustawy o zmianie ustawy
– Prawo o szkolnictwie wyższym oraz o zmianie niektórych innych ustaw, z dnia 17 stycznia
2014 roku (druk nr 2085). Przedłożona opinia stanowi podsumowanie dotychczas
zgłaszanych uwag.
Zdaniem środowiska doktorantów zakres planowanych zmian jest stanowczo
niewystarczający i nieadekwatny do potrzeb. Projekt nie uwzględnia kluczowych dla nas
zmian, w szczególności postulowanych w opinii z 13 sierpnia 2013 roku. Proponowane przez
Krajową Reprezentację Doktorantów, w trakcie prac nad nowelizacją ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym, zmiany zostały przemilczane. Widzimy konieczność dalszej pracy
nad nowelizacją ustawy, tak by ostatecznie przyjęte regulacje – zarówno porządkujące
dotychczasowe przepisy, jak i wprowadzające nowe rozwiązania były kompletne, jasne oraz
nie budziły wątpliwości interpretacyjnych. Uważamy, że bez stabilnego i dobrze tworzonego
prawa nie jest możliwy prawidłowy rozwój polskiej nauki i szkolnictwa wyższego.
W szczególności pragniemy zwrócić uwagę na problemy wynikające z niejasnych
przepisów dotyczących studiów doktoranckich. Wiele ustawowych definicji odnosi się
jedynie do studiów wyższych w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt. 5 ww. ustawy. Brak jest
natomiast analogicznych definicji dotyczących studiów doktoranckich. Zawiłości prawne
skutkują różnymi, często niekorzystnymi dla doktorantów oraz wpływającymi niekorzystnie
na jakość kształcenia interpretacjami uczelni i jednostek naukowych.
W niniejszej opinii pragniemy przedstawić postulaty środowiska doktorantów,
opracowane w oparciu o przeprowadzone przez KRD ogólnopolskie konsultacje
środowiskowe. Większość zgromadzonych uwag ma charakter porządkujący obecnie
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym przyczynią się do uwzględnienia postulatów
środowiska doktorantów.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 4
funkcjonujące przepisy. Żywimy nadzieję, że dalsze prace legislacyjne nad nowelizacją
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
2 Kształcenie na studiach doktoranckich
2.1 Status doktoranta
Krajowa Reprezentacja Doktorantów, po raz kolejny, pragnie zwrócić uwagę
na niejasną definicję studiów doktoranckich oraz doktoranta określoną w art. 2 ust. 1 pkt. 10
i 18l ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. W obecnie obowiązującym stanie prawnym
studia trzeciego stopnia (doktoranckie) nie są uznane za formę kształcenia, natomiast
doktorant nie jest osobą kształcącą się. Zapisy te są niespójne z art. 6 ust. 1 pkt 4
uprawniającym uczelnie do prowadzenia kształcenia na studiach doktoranckich oraz art. 201
ust. 2 pkt 1 tejże ustawy, nakazującym ministrowi ds. szkolnictwa wyższego określenie reguł
kształcenia na studiach doktoranckich, uwzględniając efekty kształcenia i warunki ich
uzyskania.
Uważamy, że w związku z faktem, iż doktoranci kształcą się na studiach doktoranckich
powinni zostać uznani za osoby kształcące się, a nie jedynie za uczestników studiów
doktoranckich, z zastrzeżeniem, że kształcenie o którym mowa oparte jest na badaniach
naukowych w odróżnieniu od kształcenia na studiach wyższych. Obecna definicja jest dla
doktorantów krzywdząca, ponieważ nie określa kim jest doktorant oraz sugeruje, że w trakcie
realizacji studiów doktoranckich doktorant nie musi podnosić swoich kwalifikacji. Pragniemy
również zwrócić uwagę na brak określenia charakteru uczestnictwa (czynne lub bierne)
w obecnej definicji doktoranta.
Nie rozumiemy również, dlaczego kwalifikacje trzeciego stopnia nie zostały uznane
jako efekty kształcenia tym bardziej, że wskazuje na to komunikat z konferencji europejskich
ministrów właściwych dla szkolnictwa wyższego w Bergen (19-20 maja 2005 r.). Studia
doktoranckie zgodnie z ww. komunikatem powinny stanowić formę kształcenia, opartą
na efektach kształcenia, której zasadniczym komponentem jest pogłębianie wiedzy poprzez
że kwalifikacje trzeciego stopnia powinny oznaczać efekty kształcenia uzyskane w trakcie
realizacji studiów doktoranckich.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 5
oryginalne prace badawcze. W pełni popieramy koncepcję przyjętą w Bergen. Uważamy,
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Wnosimy o dodanie do ustawy w sprawie zmiany ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym oraz o zmianie niektórych innych ustaw zmiany brzmienia:
 art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym na:
„studia trzeciego stopnia (studia doktoranckie) - formę kształcenia opartą na badaniach
naukowych, prowadzoną przez uprawnioną jednostkę organizacyjną uczelni, instytut
naukowy Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy lub międzynarodowy instytut
naukowy działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej utworzony na podstawie
odrębnych przepisów, na którą są przyjmowani kandydaci posiadający kwalifikacje
drugiego stopnia, kończącą się uzyskaniem kwalifikacji trzeciego stopnia;”;
 art. 2 ust. 1 pkt 18h ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym na:
„kwalifikacje trzeciego stopnia – efekty kształcenia na studiach trzeciego stopnia,
zakończone uzyskaniem stopnia naukowego doktora określonej dyscypliny naukowej,
potwierdzone odpowiednim dyplomem;”;
 art. 2 ust. 1 pkt 18l ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym na:
„doktorant – osobę kształcącą się na studiach doktoranckich;”.
Prosimy również o zmianę brzmienia art. 4 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
na:
“Uczelnie, pełniąc misję odkrywania i przekazywania prawdy poprzez prowadzenie badań
i kształcenie studentów, doktorantów oraz słuchaczy, stanowią integralną część narodowego
systemu edukacji i nauki.”.
Zaproponowana w art. 1 pkt 1 lit. a projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw zmiana definicji efektów kształcenia
definiuje efekty kształcenia, jako “zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych
uzyskiwanych w procesie kształcenia w systemie studiów”. Pragniemy zauważyć, że definicji
tej nie będzie można odnieść do studiów doktoranckich, w związku z art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy
bliższego określenia - rozumie się przez to studia wyższe”, czyli zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 5
“studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie,
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 6
Prawo o szkolnictwie wyższym mówiącym, że “ilekroć w ustawie jest mowa o studiach bez
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
prowadzone przez uczelnię uprawnioną do ich prowadzenia”. Proponowane brzmienie
sprawi, że studia doktoranckie będą prowadzić do osiągnięcia “efektów uczenia się”, a nie
“efektów kształcenia”, co jest sprzeczne z pozostałymi zapisami ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym (np. art. 201 ust. 2 pkt. 1) oraz intencją ustawodawcy.
Wnosimy o zmianę brzmienia projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo
o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw w:
 art. 1 pkt 1 lit. a) na:
„pkt 18c otrzymuje brzmienie:
„18c) efekty kształcenia – zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych
uzyskiwanych w procesie kształcenia w systemie studiów wyższych oraz studiów
doktoranckich”;”;
 art. 1 pkt 1 lit. d) na:
„po pkt. 18m dodaje się pkt 18n i 18o w brzmieniu:
„18n) efekty uczenia się – zasób wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych
uzyskiwanych w procesie uczenia się poza systemem studiów wyższych oraz studiów
doktoranckich;
18o) potwierdzanie efektów uczenia się – formalny proces weryfikacji posiadanych przez
daną osobę efektów uczenia się, mający na celu przyjęcie jej na studia wyższe”;”.
2.2 Program studiów doktoranckich
W związku z wprowadzeniem w 2011 roku zmiany terminologii dotyczącej kształcenia,
pojawiło się wiele niejasności w odniesieniu do studiów doktoranckich. Zgodnie z definicją
zawartą w art. 2 ust. 1 pkt 14b program kształcenia jest to “opis określonych przez uczelnię
spójnych efektów kształcenia, zgodny z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla Szkolnictwa
Wyższego, oraz opis procesu kształcenia, prowadzącego do osiągnięcia tych efektów, wraz
z przypisanymi do poszczególnych modułów tego procesu punktami ECTS”. Niezrozumiałe
jest o nich mowa używa terminu “program studiów doktoranckich”. Pragniemy zauważyć,
że programy studiów doktoranckich również oparte są na efektach kształcenia oraz
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 7
jest jednak, dlaczego ustawodawca nie odnosi tego terminu do studiów doktoranckich i gdy
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
uwzględniają punkty ECTS. Na uwagę zasługuje również brak definicji legalnej programu
studiów doktoranckich, co sprawia, że przepisy w tym zakresie są niejasne i mogą być
odmiennie interpretowane. Obecnie obowiązujący stan prawny, w którym z jednej strony
prawodawca nie odnosi terminu „programu kształcenia” do studiów doktoranckich,
a z drugiej strony posługuje się nieposiadającym definicji legalnej terminem „program
studiów doktoranckich”, rodzi uzasadnione zastrzeżenia co do zgodności dotychczasowej
regulacji z zasadami techniki prawodawczej. Ustawa powinna bowiem wyczerpująco
regulować daną dziedzinę spraw i nie pozostawiać poza zakresem swego unormowania
istotnych fragmentów tej dziedziny.
W tym miejscu warto również zauważyć,
iż w rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013 roku
w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich (Dz. U. poz. 1581) został
nałożony na radę jednostki organizacyjnej uczelni oraz radę naukową jednostki naukowej
obowiązek zawarcia we wniosku o utworzenie studiów doktoranckich programu studiów
doktoranckich. Również w przepisach przywołanego rozporządzenia brakuje jakichkolwiek
normatywnych elementów definicji tego terminu. Dodatkowo pragniemy zwrócić uwagę,
iż w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym brak mowy o uprawnieniu
uczelni do ustalania programów studiów doktoranckich oraz efektów kształcenia na studiach
doktoranckich. Wnioskujemy o odniesienie terminu “program kształcenia” do studiów
doktoranckich lub zdefiniowanie terminu “program studiów doktoranckich” w ustawie Prawo
o szkolnictwie wyższym.
Pragniemy również zwrócić uwagę na rozbieżność art. 195 ust. 5 oraz art. 197 ust. 2
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z art. 195 ust. 5 “Więcej niż połowa
programu stacjonarnych studiów doktoranckich wymaga obecności uczestników tych
studiów w prowadzącej je jednostce organizacyjnej i jest realizowana w formie zajęć
dydaktycznych i pracy naukowej wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli
akademickich lub opiekunów naukowych i doktorantów.”. Art. 197 ust. 2 natomiast mówi,
że “do podstawowych obowiązków doktorantów, poza obowiązkami określonymi zgodnie
naukowych i składanie sprawozdań z ich przebiegu”, co wskazuje że badania naukowe nie
stanowią elementu programu studiów doktoranckich. W związku z powyższym Krajowa
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 8
z ust. 1, należy realizowanie programu studiów doktoranckich oraz prowadzenie badań
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Reprezentacja Doktorantów wnioskuje o uporządkowanie przepisów dotyczących
programu studiów doktoranckich poprzez zmianę w art. 197 ust. 2 ustawy Prawo o
szkolnictwie wyższym wyrazu „oraz” na „w tym”.
Pragniemy również zwrócić uwagę na zapis art. 201 ust. 2 pkt 2 mówiący, że minister
właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, zajęcia
fakultatywne rozwijające umiejętności dydaktyczne lub zawodowe, minimalny wymiar zajęć
oraz liczbę punktów ECTS. Jak pokazała praktyka zajęcia te mimo, iż są określone jako
fakultatywne w części uczelni traktowane są jako obligatoryjne, co jest naszym zdaniem
w pełni zrozumiałe. W związku z niewielką liczbą doktorantów, na niektórych uczelniach,
organizacja bogatej oferty zajęć fakultatywnych rozwijających umiejętności dydaktyczne
lub zawodowe jest nieopłacalna oraz nieadekwatna do potrzeb. W takich sytuacjach liczba
oferowanych zajęć fakultatywnych jest zwykle równa liczbie zajęć koniecznych do realizacji
przez doktoranta, przez co zajęcia są fakultatywne jedynie z nazwy. Zdaniem KRD, każdy
doktorant danej jednostki prowadzącej studia doktorancie powinien zostać przygotowany
do podjęcia pracy w charakterze nauczyciela akademickiego, w równej mierze. W związku
z powyższym wnioskujemy o zmianę brzmienia art. 201 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym na:
“2) minimalny wymiar oraz liczbę punktów ECTS zajęć rozwijających umiejętności
dydaktyczne lub zawodowe,”
2.3 Okres trwania studiów doktoranckich
Krajowa Reprezentacja Doktorantów pootrzymuje dotychczas zgłaszane uwagi w
zakresie okresu trwania studiów doktoranckich. Wnosimy o możliwość wydłużenia czasu
odbywania studiów doktoranckich do 5 lat. Studia doktoranckie, nie są jednolite, w zależności
od dziedziny wiedzy oraz różnorodności prowadzonych w ich ramach badań naukowych
wymagają odmiennych ram czasowych. W naszej opinii należy zostawić w tym zakresie
czasowy do specyfiki danych studiów. Pragniemy zwrócić uwagę, że w niektórych
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 9
większą autonomię uczelniom i jednostkom naukowym, które najlepiej dostosują wymiar
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
dyscyplinach (szczególnie doświadczalnych) 4 lata to okres stanowczo niewystarczający na
realizację doktoratu, co znacząco wpływa na obniżenie jakości prac naukowych.
Pragniemy zwrócić również uwagę na instytucję przedłużenia studiów doktoranckich.
Proponowany art. 195 ust. 4a określa czas trwania studiów doktoranckich, nie wspominając o
możliwości ich przedłużenia.
Przepisy dotyczące przedłużenia studiów doktoranckich wymagają doprecyzowania,
w szczególności w zakresie uprawnień stypendialnych doktorantów na przedłużeniu. Bardzo
negatywnie odnosimy się do praktyki stosowanej przez wiele uczelni, polegającej
na nieprzyznawaniu stypendiów na przedłużeniu studiów doktoranckich, wynikającym
np. z konieczności
prowadzenia
długotrwałych
badań
naukowych
lub
urlopu
macierzyńskiego. Zdaniem KRD przedłużenie studiów doktoranckich nie powinno być
utożsamiane z powtarzaniem roku. Należy wprowadzić stosowne zapisy rozgraniczające
powtarzanie roku, wynikające z niezadawalających wyników w nauce z przedłużeniem
studiów doktoranckich. Jest to bardzo krzywdzące dla doktorantów, którzy takowe badania
prowadzą i często skutkuje przerwaniem studiów doktoranckich tuż przed ich końcem.
W związku z powyższym Krajowa Reprezentacja Doktorantów wnosi o zmianę
art. 1 pkt. 111 lit. b) ustawy w sprawie zmiany ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym
oraz o zmianie niektórych innych ustaw na:
„b) po ust. 4 dodaje się ust. 4a oraz ust. 4b w brzmieniu:
„4a. Studia doktoranckie trwają nie krócej niż 2 lata i nie dłużej niż 4 lata z możliwością
przedłużenia okresu ich trwania.
4b. W trakcie przedłużenia okresu odbywania studiów doktoranckich doktorant zachowuje
uprawnienia o których mowa w art. 199 ust. 1, art. 199a, art. 199b, art. 200 ust. 1 oraz art.
Strona 10
200a ust. 1 ”,
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
3 Polska Komisja Akredytacyjna
3.1 Akredytacja studiów doktoranckich
Krajowa Reprezentacja Doktorantów w pełni popiera wprowadzenie akredytacji
programowej na studiach doktoranckich oraz studiach podyplomowych, o które wnioskowała
Polska Komisja Akredytacyjna. Pragniemy jednak zwrócić uwagę, że pomimo wprowadzenia
stosownych zapisów w projekcie rozporządzenia w sprawie szczegółowych kryteriów
i zakresu
oceny
programowej
i
oceny
instytucjonalnej
(§1
pkt
1
projektu
ww. rozporządzenia), w projekcie ustawy brak wzmianki o możliwości przeprowadzania
akredytacji programowej studiów doktoranckich oraz studiów podyplomowych. Prosimy
o ujednolicenie tych przepisów w taki sposób, aby te przyjęte w projekcie rozporządzenia
MNiSW nie stały w sprzeczności z przepisami ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, która
jest aktem nadrzędnym.
Art. 1 pkt 39 nowelizacji zmieniający art. 48a ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym mówi, że Komisja dokonuje oceny jakości kształcenia na kierunkach studiów,
co wyklucza prowadzenie oceny jakości studiów doktoranckich, ponieważ zgodnie z art. 195
ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym studia doktoranckie nie są prowadzone
na kierunku, tylko w zakresie dyscypliny oraz zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy
“ilekroć w ustawie jest mowa o studiach bez bliższego określenia - rozumie się przez to studia
wyższe”, czyli studia I i II stopnia. Wnosimy zatem o zmianę brzmienia projektu ustawy
o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw w:
 art. 1 pkt 39 na:
“w art. 48a ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Komisja dokonuje oceny jakości kształcenia na kierunkach studiów, studiach
doktoranckich oraz studiach podyplomowych (ocena programowa), mając na uwadze:
1) efekty kształcenia odpowiadające Krajowym Ramom Kwalifikacji w zakresie
Strona 11
obszarów kształcenia i kierunków studiów lub dyscypliny, w której prowadzone
są studia doktorancie;
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
2) spełnianie warunków niezbędnych do prowadzenia studiów, określonych
w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 3 pkt 1-3, art. 9b, a także art. 9c
w przypadku kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela;
3) funkcjonowanie potwierdzania efektów uczenia się”;”
 art. 1 pkt 6 lit. b na:
“w ust. 3:
– pkt 1 otrzymuje brzmienie:
„1) warunki, jakie muszą spełniać jednostki organizacyjne, aby prowadzić studia
na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia, a w szczególności:
a) liczbę nauczycieli akademickich, posiadających tytuł naukowy lub stopień
naukowy lub osób, które nabyły uprawnienia równoważne z uprawnieniami
doktora habilitowanego na podstawie art. 21a ustawy z dnia 14 marca 2003 r.
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie
sztuki, zaliczanych do minimum kadrowego,
b) proporcje liczby pracowników, o których mowa w lit. a, do liczby studentów
na danym kierunku studiów,
c) zakres informacji objętych wnioskiem o nadanie podstawowej jednostce
organizacyjnej uczelni, o której mowa w art. 11 ust. 2 i 4, uprawnienia
do prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia,
składanym w formie elektronicznej do ministra właściwego do spraw szkolnictwa
wyższego
– uwzględniając zasady określone w art. 9a i art. 112a, potrzeby rynku pracy, a także
mając na celu zapewnienie wysokiej jakości kształcenia;”,
– po pkt 1 dodaje się pkt 1a w brzmieniu:
„1a) kierunki studiów, które są prowadzone jako jednolite studia magisterskie, kierunki
studiów, które są prowadzone jako studia drugiego stopnia, oraz kierunki studiów, które
mogą być prowadzone jako jednolite studia magisterskie, uwzględniając zróżnicowane
kwalifikacje absolwentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz potrzeby rynku
Strona 12
pracy;”,
– pkt 3 i 4 otrzymują brzmienie:
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
„3) kryteria i szczegółowy zakres oceny programowej, o której mowa w art. 48a ust. 3,
uwzględniając:
a) spełnianie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku, poziomie
i profilu kształcenia lub studiów trzeciego stopnia,
b) akredytacje lub certyfikaty instytucji międzynarodowych,
c) działanie wewnętrznego systemu zapewnienia jakości kształcenia w zakresie
analizy efektów kształcenia,
d) organizację procesu dydaktycznego,
e) współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym,
f) umiędzynarodowienie procesu kształcenia,
g) funkcjonowanie procesu potwierdzania efektów uczenia się
– mając na uwadze zapewnienie wysokiej jakości kształcenia;
4) kryteria i szczegółowy zakres oceny instytucjonalnej, o której mowa w art. 48a ust. 4,
uwzględniając:
a) funkcjonowanie i doskonalenie systemów zapewnienia jakości kształcenia,
b) akredytacje lub certyfikaty instytucji międzynarodowych,
c) wyniki oceny programowej kierunków studiów prowadzonych w podstawowej
jednostce organizacyjnej uczelni oraz studiów trzeciego stopnia,
d) zgodność działania podstawowej jednostki organizacyjnej z misją i strategią
rozwoju uczelni
– mając na uwadze zapewnienie wysokiej jakości kształcenia;”;”
 art. 1 pkt 40 lit. a na:
„ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie:
„1. Komisja przedstawia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego:
1) opinie w sprawie utworzenia uczelni oraz przyznania uczelni lub jej podstawowej
jednostce organizacyjnej uprawnienia do prowadzenia studiów na określonym
kierunku, poziomie i profilu kształcenia;
zawodu nauczyciela, oraz oceny instytucjonalnej, a także przestrzegania warunków
prowadzenia studiów wyższych, doktoranckich oraz podyplomowych;
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 13
2) wyniki oceny programowej, w tym kształcenia przygotowującego do wykonywania
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
3) opinie w sprawie przywrócenia zawieszonego uprawnienia do prowadzenia studiów
na określonym kierunku, poziomie i profilu kształcenia;
4) opinie w sprawie utworzenia przez uczelnię zagraniczną uczelni lub filii, o których
mowa w art. 85 ust. 5.
Wnioskujemy
również
o
objęcie
akredytacjami
programowymi
studiów
doktoranckich prowadzonych w jednostkach naukowych. Krajowa Reprezentacja
Doktorantów uważa, że jednostki naukowe prowadzące kształcenie (studia doktoranckie
i podyplomowe), powinny podlegać akredytacji na takich samych zasadach jak uczelnie.
W tym zakresie popieramy stanowisko Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich,
która wyraziła analogiczne stanowisko w piśmie z dnia 20 sierpnia 2013 roku (str. 7).
Negatywnie oceniamy brak troski ze strony Państwa o jakość kształcenia na studiach
doktoranckich oraz podyplomowych w jednostkach naukowych. Takie podejście mogłoby w
przyszłości doprowadzić do powstania dysproporcji pomiędzy poziomem jakości kształcenia
na studiach doktoranckich, prowadzonych na uczelni, a tych prowadzonych w jednostkach
naukowych.
Krajowa Reprezentacja Doktorantów prosi również o wprowadzenie możliwości
zawieszenia przez ministra uprawnień do prowadzenia studiów doktoranckich, bez
odebrania uprawnień do nadawania stopnia doktora, w przypadku negatywnej oceny
jakości kształcenia dokonanej przez Polską Komisję Akredytacyjną. W związku
z trwającym procesem umasowienia studiów doktoranckich widzimy konieczność eliminacji
tych studiów doktoranckich, które nie spełniają minimalnych wymogów oraz prowadzone
są niezgodnie z przepisami prawa, analogicznie jak ma to miejsce w przypadku studiów
wyższych.
Pragniemy również zwrócić uwagę na brak uprawnienia, w związku z wykonywaniem
zadań, o których mowa w art. 49 ust. 1-4, Komisji do przetwarzania danych osobowych
doktorantów oraz słuchaczy. Komisja może jedynie przetwarzać dane osobowe nauczycieli
rzetelnej oceny jakości kształcenia na studiach doktoranckich oraz podyplomowych.
Wnioskujemy o dopisanie do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 14
akademickich i studentów. Brak uprawnienia w tym zakresie uniemożliwia dokonanie
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
wyższym oraz niektórych innych ustaw zmiany brzmienia art. 49 ust 9 ustawy Prawo
“9. W związku z wykonywaniem zadań, o których mowa w ust. 1-4, Komisja może
przetwarzać dane osobowe nauczycieli akademickich, studentów, doktorantów i słuchaczy
ocenianych uczelni w zakresie niezbędnym do wykonania tych zadań.”
3.2 Struktura PKA
Krajowa Reprezentacja Doktorantów podtrzymuje stanowisko z 13 sierpnia 2013 roku
w sprawie uwzględnienia doktorantów w strukturach PKA, na takich samych zasadach jak
Parlament Studentów Rzeczpospolitej Polskiej.
Nowelizacja z 2011 roku ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadziła,
w ramach akredytacji instytucjonalnej ocenę jakości kształcenia na studiach doktoranckich.
W związku z tym doktoranci, jako przedstawiciele jednej z grup interesariuszy wewnętrznych
zostali włączeni w ww. akredytacje (na podstawie §16 ust. 2 pkt 4 Statutu PKA).
W listopadzie 2011 roku odbyła się pierwsza rekrutacja ekspertów ds. doktoranckich i od tego
czasu uczestnicy studiów trzeciego stopnia stali się członkami zespołów oceniających.
Ich praca w ramach PKA oceniana jest bardzo dobrze. Obecna nowelizacja zakłada natomiast
rozszerzenie akredytacji studiów doktoranckich o akredytacje programowe, a co za tym idzie
zwiększenie roli ekspertów ds. doktoranckich. Pomimo tego faktu uwagi Krajowej
Reprezentacji Doktorantów, w tym zakresie, nie zostały uwzględnione. Nowelizacja ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym nie przewiduje włączenia KRD w struktury PKA oraz
zrównania ich uprawnień z uprawnieniami PSRP. Pragniemy zauważyć, że doktoranci
są jedyną grupą interesariuszy, nieposiadającą swojego przedstawiciela w PKA. Za naganne
uważamy również wykluczenie KRD z możliwości zgłaszania kandydatów na członków
PKA.
Wnosimy zatem o zmianę brzmienia art. 1 pkt 38 projektu ustawy o zmianie ustawy
Strona 15
Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw na:
„art. 48 otrzymuje brzmienie:
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
„Art. 48. 1. Polską Komisję Akredytacyjną, zwaną dalej „Komisją”, powołuje minister
właściwy do spraw szkolnictwa wyższego.
2. W skład Komisji wchodzi:
1) dziewięćdziesięciu członków powoływanych przez ministra właściwego do spraw
szkolnictwa wyższego;
2) przewodniczący Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej oraz przewodniczący
Krajowej Reprezentacji Doktorantów, którzy są członkami Komisji z mocy prawa.
3. Członkowie Komisji w liczbie 45, w tym przewodniczący Komisji i sekretarz,
są powoływani spośród kandydatów zgłoszonych przez Radę, Konferencję Rektorów
Akademickich Szkół Polskich, Konferencję Rektorów Zawodowych Szkół Polskich,
Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej, Krajową Reprezentację Doktorantów, senaty
uczelni oraz ogólnokrajowe stowarzyszenia naukowe i organizacje pracodawców.
Pozostałych 45 członków Komisji minister powołuje spośród osób pełniących funkcję
członka Komisji w dotychczasowej kadencji, uwzględniając ocenę ich pracy dokonywaną
przez prezydium Komisji.
4. Członkiem Komisji może być nauczyciel akademicki posiadający co najmniej stopień
naukowy doktora, zatrudniony w uczelni jako podstawowym miejscu pracy.
5. Wymagania, o których mowa w ust. 4, nie dotyczą przedstawicieli organizacji
pracodawców.
6. Powołując członków Komisji, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego
uwzględnia wymóg reprezentowania w składzie Komisji przedstawicieli wszystkich obszarów
kształcenia oraz zapewnia co najmniej 30-procentowy udział kobiet w jej składzie.
7. Kandydaci na członków Komisji nie mogą mieć w dniu rozpoczęcia kadencji Komisji
więcej niż siedemdziesiąt lat.
8. Do członków Komisji stosuje się odpowiednio przepisy art. 46a ust. 1-3.
9. Przewodniczący Komisji stwierdza wygaśnięcie mandatu członka Komisji z przyczyn
określonych w art. 46b ust. 1. Do powołania nowego członka Komisji stosuje się
10. Członek Komisji może być odwołany, na wniosek prezydium Komisji, przez ministra
właściwego do spraw szkolnictwa wyższego. Do powołania nowego członka stosuje się
odpowiednio przepis art. 46b ust. 2 zdanie pierwsze.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 16
odpowiednio przepis art. 46b ust. 2 zdanie pierwsze.
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
11. Kadencja Komisji rozpoczyna się 1 stycznia i trwa cztery lata.
12. Rektor, na wniosek członka Komisji będącego nauczycielem akademickim, może zwolnić
go całkowicie lub częściowo z obowiązku prowadzenia zajęć dydaktycznych”.”.
Wnosimy również o dodanie do art. 1 pkt 41 lit. a ustawy w sprawie zmiany ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym oraz o zmianie niektórych innych ustaw zmiany w art. 50
ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym polegającej na dodaniu pkt. 4a
następującej treści:
“4a) przewodniczący Krajowej Reprezentacji Doktorantów;”
3.3 Dostęp do informacji nt. jednostek, które uzyskały negatywną ocenę
programową studiów doktoranckich
Art. 1 pkt 32 ustawy w sprawie zmiany ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz
o zmianie niektórych innych ustaw zakłada wprowadzenie do ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym art. 37b dotyczącego publikacji informacji na stronie internetowej urzędu
obsługującego ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego. Krajowa Reprezentacja
Doktorantów pragnie zwrócić uwagę, iż w proponowanym brzmieniu art. 37b ust. 1 pkt 1
nie została uwzględniona publikacja uczelni, które uzyskały negatywną ocenę programową
na prowadzonych studiach doktoranckich. W związku z planowanym wprowadzeniem
akredytacji programowych studiów doktoranckich uznajemy za zasadne zmianę brzmienia
tego przepisu. Naszym zdaniem otwarty dostęp do informacji na temat jednostek
posiadających negatywną ocenę programową studiów doktoranckich oraz podyplomowych,
przeprowadzoną przez Polską Komisję Akredytacyjną, jest równie potrzebny.
Wnosimy o zmianę brzmienia proponowanego w art. 1 pkt 32 projektu ustawy
w sprawie zmiany ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz o zmianie niektórych
innych ustaw art. 37b ust. 1 pkt 1 na:
“1) podstawowych jednostkach organizacyjnych uczelni, które uzyskały negatywną ocenę
na
prowadzonych
kierunkach
studiów,
studiach
doktoranckich
oraz
Strona 17
programową
podyplomowych;”
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
4 Doktoranci z niepełnosprawnością
4.1 Wsparcie
prowadzenia
badań
naukowych
przez
doktorantów
z niepełnosprawnością
Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 9 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym jednym
z podstawowych zadań uczelni jest stwarzanie osobom niepełnosprawnym warunków
do pełnego udziału w procesie kształcenia i w badaniach naukowych. Uczelnie otrzymują
dotacje, o której mowa w art. 94 ust. 1 pkt 10 ww. ustawy, na wsparcie procesu kształcenia
studentów i doktorantów z niepełnosprawnością. Krajowa Reprezentacja Doktorantów
pragnie zwrócić uwagę na brak podobnych środków na wsparcie prowadzenia badań
naukowych przez tych studentów i doktorantów, co uniemożliwia pełną realizację
art. 11 ust. 1 pkt. 9 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
Dotacja, o której mowa w art. 94 ust. 1 pkt 10 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
może być jedynie przeznaczona na „zadania związane ze stwarzaniem studentom
i doktorantom, będącym osobami niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału
w procesie kształcenia”. Ustawodawca jednak nie uwzględnił, że doktoranci poza
kształceniem się prowadzą również badania naukowe. W aktualnym stanie prawnym
doktoranci z niepełnosprawnością nie mogą uzyskać wsparcia w prowadzeniu badań
naukowych. Wsparcie takie głównie polegałoby na możliwości pokrycia kosztów asystenta
osoby niepełnosprawnej, który pomoże jej w przeprowadzeniu badań naukowych. Pomoc taka
mogłaby mieć różne formy, w zależności od rodzaju niepełnosprawności. Osoba z dysfunkcją
wzroku potrzebuje przewodnika, np. by dotrzeć na miejsce badań lub uzupełnić opracowany
przez
nią
kwestionariusz
obserwacyjny
albo
dopełnić
formalności
wynikających
z prowadzenia projektu badawczego (np. opisywanie faktur, gromadzenie i wypełnianie
dokumentacji papierowej itd.). Z kolei osoba z dysfunkcją słuchu może potrzebować tłumacza
w dotarciu na miejsce badań i ich przeprowadzenie. Natomiast tetraplegnicy lub osoby
z silnymi skutkami porażenia dziecięcego do przeprowadzenia badań będą potrzebować
asystenta czynności.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 18
języka migowego, osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim może wymagać pomocy
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Zdaniem Krajowej Reprezentacji Doktorantów osoba z niepełnosprawnością, o ile
istnieje taka konieczność, powinna mieć prawo do skorzystania z asystenta przy prowadzeniu
badań naukowych. W związku z powyższym wnosimy o przyznanie uczelniom i jednostkom
naukowym dotacji na zadania związane ze stworzeniem osobom niepełnosprawnym
warunków do pełnego udziału w badaniach statutowych oraz projektach badawczych
realizowanych ze środków ministra właściwego ds. nauki będących w gestii takich instytucji
jak Narodowe Centrum Nauki czy Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
W tym kontekście pragniemy zwrócić uwagę na fakt, iż takie wiodące instytucje
finansujące badania naukowe doktorantów, jak Narodowe Centrum Nauki czy Narodowe
Centrum Badań i Rozwoju nie przewidują żadnej systematycznej formy udzielania
dodatkowego wsparcia finansowego dla osób niepełnosprawnych prowadzących badania.
Do tej pory tego rodzaju pomoc asystencką dla osób niepełnosprawnych świadczyli ich
krewni bądź znajomi, a koszty musiała pokrywać osoba niepełnosprawna. Doprowadza to
do patologicznej sytuacji, w której doktorant z niepełnosprawnością wnioskujący o środki
na działalność badawczą boi się wykazać kosztów wynikających z niepełnosprawności po to,
by być konkurencyjnym wobec pełnosprawnych doktorantów.
Kariera
naukowa
wydaje
się
być
wymarzoną
ścieżką
rozwoju
dla
osób
z niepełnosprawnością. Tymczasem według wyliczeń Krajowej Reprezentacji Doktorantów
odsetek doktorantów z orzeczonym stopniem niepełnosprawności jest niski i wynosi zaledwie
1%. Proponowane rozwiązania wpłyną na aktywizację osób niepełnosprawnych w przestrzeni
akademickiej, a co za tym idzie na ich społeczno-zawodową rehabilitację. Działania takie
zgodne są ponadto z priorytetami Unii Europejskiej, która finansuje i patronuje inicjatywom
zmierzającym do aktywizacji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych.
4.2 Nierównoprawne
traktowanie
niepełnosprawnych
doktorantów
Przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym różnicują sytuację prawną
niepełnosprawnych doktorantów w zależności czy odbywają oni studia doktoranckie
w uczelniach publicznych czy też w jednostkach naukowych. Wskazać należy, że przepisy
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 19
w zależności od instytucji, w której odbywają studia doktoranckie
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym przewidują możliwość otrzymania przez uczelnię
publiczną dotacji z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy
do spraw szkolnictwa wyższego przeznaczonych m.in. na:
 „dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji inwestycji, w tym służących
kształceniu
studentów
i
doktorantów,
będących
osobami
niepełnosprawnymi
-
realizowanych w szczególności z udziałem z budżetu państwa, państwowych funduszy
celowych lub środków rozwojowych pochodzących z Unii Europejskiej lub z innych źródeł
zagranicznych” (art. 94 ust. 1 pkt 10 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym);
 „zadania związane ze stwarzaniem studentom i doktorantom, będącym osobami
niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia” (art. 94 ust. 1
pkt 11 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym).
O ile z zadowoleniem należy przyjąć sytuację, w której ustawodawca dostrzega
potrzebę przekazywania ze środków budżetu państwa, z części, której dysponentem jest
minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, kwot finansowych, przeznaczonych na
wsparcie zrównania szans edukacyjnych niepełnosprawnych doktorantów w uczelniach
publicznych, o tyle zupełnie niezrozumiałe jest, dlaczego przepisy prawa nie przewidują
analogicznej możliwości wsparcia dla doktorantów studiujących w jednostkach naukowych.
Zgodnie bowiem z art. 94a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym jednostki naukowe
otrzymują dotacje z części budżetu państwa, której dysponentem jest minister właściwy
do spraw szkolnictwa wyższego, jedynie na zadania związane z bezzwrotną pomocą
materialną dla doktorantów. Omawiany przepis milczy natomiast odnośnie do możliwości
przekazywania jednostkom naukowym przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa
wyższego, dotacji, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt 10 i 11 ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym, a zatem na wyżej wspomniane dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji
inwestycji, w tym służących kształceniu studentów i doktorantów, będących osobami
niepełnosprawnymi oraz finansowanie zadań związanych ze stwarzaniem doktorantom,
będącym osobami niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia.
i jednostek naukowych jest tą samą niepełnosprawnością, zaś obecnie obowiązujący stan
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 20
Wskazać należy, że niepełnosprawność zarówno doktorantów uczelni publicznych jak
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
prawny dyskryminuje doktorantów studiujących w instytutach naukowych Polskiej Akademii
Nauk, instytutach badawczych oraz międzynarodowych instytutach naukowych.
Opisywana powyżej sytuacja jest niedopuszczalna ze względu na zasadę równości
podmiotów wobec prawa. Krajowa Reprezentacja Doktorantów wnosi o przyznanie
jednostkom naukowym dotacji, o których mowa w art. 94 ust. 1 pkt. 10 i 11 ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym.
5 Doktoranci jednostek naukowych
5.1 Zwiększenie wysokości stypendiów doktoranckich w jednostkach
naukowych
Przepisy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym dyskryminują pozycję prawną
doktorantów jednostek naukowych, uniemożliwiając dofinansowanie z budżetu państwa
zwiększenia wysokości stypendiów doktoranckich dla najlepszych doktorantów jednostek
naukowych. Wskazać należy, że zgodnie z art. 94b ust. 1 pkt 5 ww. ustawy w budżecie
państwa jest określana dotacja podmiotowa na dofinansowanie zadań projakościowych,
przeznaczona m.in. na finansowanie zwiększenia wysokości stypendiów doktoranckich
dla najlepszych doktorantów, w uczelniach publicznych i niepublicznych. Niezrozumiałe jest
dlaczego w katalogu podmiotów, mogących otrzymać dotacje na finansowanie zwiększenia
wysokości stypendiów doktoranckich dla najlepszych doktorantów, brak jest jednostek
naukowych, które zgodnie z art. 195 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym również
mogą prowadzić studia doktoranckie. Obecnie brzmienie art. 94 ust. 1 pkt 5 PSW wskazuje
na niekonsekwencję ustawodawcy, skutkującą dyskryminacją najlepszych doktorantów
studiujących w jednostkach naukowych - instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk,
Stosownie do powyższego postulat wprowadzenia zmian do art. 94b ust. 1 pkt 5
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym jest w pełni uzasadniony. Omawiany przepis
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 21
instytutach badawczych oraz międzynarodowych instytutach naukowych.
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
powinien ulec zmianie poprzez wprowadzenie do jego treści odniesienia także
do jednostek naukowych.
Konsekwencją wprowadzenia wyżej omawianej zmiany do art. 94b ust. 1 pkt 5 ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym powinna być również zmiana obecnego brzmienia art. 200a
ust. 1 ww. ustawy. W treści tego przepisu powinno zostać dodane, obok odniesienia
do rektora uczelni,
określającego regulamin przyznawania zwiększenia stypendium
doktoranckiego, także odniesienie do dyrektora jednostki naukowej w kontekście,
analogicznego co w przypadku rektora uczelni, prawa do określania regulaminu przyznawania
zwiększenia stypendium doktoranckiego. Ponadto do art. 200a ust. 1 PSW powinna zostać
wprowadzona zmiana odnośnie do przesłanek decydujących o zwiększeniu stypendium
doktoranckiego. Obecnie omawiany przepis przewiduje, że zwiększenie stypendium
doktoranckiego
przysługuje
doktorantom
wyróżniającym
się
w
pracy
naukowej
i dydaktycznej. Wydaje się, że użycie koniunkcji pomiędzy wyrazami „naukowej”
i „dydaktycznej” skutkuje tym, że o zwiększenie stypendium może ubiegać się doktorant,
który odnosi sukcesy zarówno w nauce jak i dydaktyce. Taka konstrukcja uniemożliwia
zwiększenie stypendium doktorantowi, który prowadzi bardzo zaawansowane badania
naukowe, ale nie prowadzi zajęć dydaktycznych. Stosownie do powyższego lepszym
rozwiązaniem jest zastąpienie koniunkcji (spójnika „i”) alternatywą łączną (spójnikiem „lub”)
co umożliwi ubieganie się o zwiększenie stypendium także doktorantom osiągającym sukcesy
w jednym z powyżej wskazanych obszarów.
5.2 Brak wsparcia finansowego działalności samorządu doktorantów PAN
Zgodnie z art. 208 ust. 2 w zw. z art. 202 ust. 8 Prawo o szkolnictwie wyższym zarówno
uczelnie jak i jednostki naukowe zapewniają środki materialne niezbędne do funkcjonowania
organów samorządu doktoranckiego. Jednocześnie przepisy ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r.
o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. Nr 96, poz. 619 z póżn. zm), która jest aktem szczególnym
dotacji
podmiotowej
na
pokrycie
kosztów
funkcjonowania
organów
samorządu
doktoranckiego (art. 79 ust. 1 pkt 1 ustawy o Polskiej Akademii Nauk). Mamy tym samym
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 22
w stosunku do ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, nie przewidują przekazywania PAN
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
do czynienia z luką prawną, która powinna zostać usunięta poprzez wprowadzenie
do projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych
ustaw przepisu zmieniającego art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. c) ustawy o Polskiej Akademii Nauk.
Brak jednoznacznego przepisu, zezwalającego na finansowanie działalności samorządu
doktorantów PAN z dotacji podmiotowej, skutkuje znacznym osłabieniem możliwości
funkcjonowania samorządu doktorantów PAN w stosunku do samorządów funkcjonujących
w innych podmiotach, tym samym ogranicza prawa doktorantów PAN do tworzenia własnego
samorządu. Taka sytuacja winna zostać uznana za sprzeczną z ideą wspierania samorządności
uczestników studiów doktoranckich i jako taka niezwłocznie zmieniona.
Możliwość finansowania działalności organów samorządu doktoranckiego PAN
powinna zostać przewidziana obok możliwości finansowania działalności jednostek
organizacyjnych PAN takich jak: kancelaria Akademii, pomocnicze jednostki naukowe i inne
jednostki organizacyjne działające w strukturze Akademii, przewidzianych w art. 79 ust. 1
pkt 1 lit. c) ustawy o PAN. Stosownie do powyższego, w art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. c),
po wyliczeniu jednostek organizacyjnych już istniejących w omawianym przepisie,
powinna zostać dodana wzmianka o organach samorządu doktorantów PAN.
6 Podmioty odpowiedzialne za studia doktoranckie
Obecne uregulowania prawne nie umożliwiają doktorantom wpływu na wybór
prorektora odpowiedzialnego za sprawy doktoranckie. Studenci, zgodnie z art. 75 ust. 3
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, mają wpływ na wybór prorektora, który będzie
odpowiedzialny za zakres spraw studenckich. Odwołując się do konstytucyjnej zasady
równości pragniemy podkreślić, że również doktoranci powinni mieć realny wpływ na wybór
ich najwyższego opiekuna w strukturach uczelni.
niemożliwe jest zastosowanie analogicznego rozwiązania, jak w przypadku prorektora
do spraw studenckich, gdyż w zdecydowanej większości przypadków w składzie kolegium
elektorów obecny jest tylko jeden doktorant. Pojedynczy doktorant nie może mieć
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 23
Jeśli chodzi o wybór prorektora właściwego do spraw studiów doktoranckich
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
(i w praktyce rzeczywiście nie ma) realnego wpływu na wybór prorektora. Krajowa
Reprezentacja Doktorantów uważa za niedopuszczalne, aby to studenci mieli przeważający
głos w wyborach na funkcję prorektora odpowiedzialnego za sprawy doktoranckie.
Ponadto podkreślenia wymaga również fakt, że ustawodawca nie uwzględnił
możliwości rozdzielenia spraw studenckich i doktoranckich pomiędzy dwóch prorektorów,
co jest uznaną praktyką w większości uczelni. Fakt ten został podkreślony w publikacji
wydanej przez Fundację Rektorów Polskich pt. “Benchmarking procesu wdrażania
Krajowych Ram Kwalifikacji w polskich uczelniach”, w której na miejscu pierwszym wśród
podmiotów zarządzających studiami doktoranckimi znalazł się prorektor właściwy do spraw
studiów doktoranckich (strona 89 publikacji). Mając powyższe na uwadze, wnosimy
o dodanie do art. 75 ustawy w sprawie zmiany ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
oraz o zmianie niektórych innych ustaw po ust. 3 ust. 3a w brzmieniu:
“Osoba kandydująca na prorektora właściwego do spraw studiów doktoranckich powinna
uzyskać zgodę organu uchwałodawczego samorządu doktorantów. Niezajęcie stanowiska
w wyznaczonym terminie uważa się za wyrażenie zgody.”
Chcąc zachować wspomnianą wyżej równość studentów i doktorantów oraz
konsekwencję w stosowaniu tej zasady należy również umożliwić doktorantom udział
w wyborze prodziekana właściwego do spraw doktoranckich. Analogiczną możliwością
w stosunku do wyboru prodziekana właściwego do spraw studenckich dysponują studenci.
Wnosimy zatem o zmianę art. 76 ust. 5 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i przyjęcie
go w następującym brzmieniu:
“Przepis art. 75 ust. 3 i 3a stosuje się odpowiednio do wyboru prodziekana właściwego
do spraw studenckich oraz prodziekana właściwego do spraw doktoranckich, a jeżeli statut
przewiduje wybór zastępców kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych
niebędących wydziałami, także do wyboru zastępcy właściwego do spraw studenckich
Dbając o spójność merytoryczną ustawy i zastosowaną w niej konsekwencję równego
traktowania studentów i doktorantów zmianie powinien również ulec przepis ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym, w którym nie przewidziano możliwości powołania zastępców
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 24
lub doktoranckich”.
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
kierowników podstawowych jednostek organizacyjnych do spraw doktoranckich. Wnosimy
również o zmianę art. 76 ust. 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i przyjęcie go
w następującym brzmieniu:
“Jeżeli statut przewiduje powoływanie kierowników podstawowych jednostek
organizacyjnych i ich zastępców, kandydatura zastępcy kierownika właściwego do spraw
studenckich lub do spraw doktoranckich wymaga zgody organu samorządu studenckiego lub
odpowiednio zgody organu samorządu doktorantów danej jednostki organizacyjnej,
wskazanego w regulaminie samorządu studenckiego lub samorządu doktorantów. Jeżeli
samorząd studencki lub samorząd doktorantów nie zajmą stanowiska w tej sprawie w terminie
siedmiu dni, kandydaturę uważa się za przyjętą.”
7 Fundusz Pomocy Materialnej
Krajowa Reprezentacja Doktorantów negatywnie odniosła się do zaproponowanych
zmian w art. 197 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Stoimy na stanowisku,
iż stypendium doktoranckie powinno być odpowiednikiem wynagrodzenia, które otrzymałby
doktorant, gdyby zdecydował się podjąć pracę zarobkową1, jednakże w chwili obecnej nie
można go tak sklasyfikować. Uważamy, iż w żadnej mierze nie można utożsamiać tego
z minimalnym wynagrodzeniem, albowiem kwalifikacje oraz kompetencje i doświadczenie
doktorantów powodują,
iż
przy prawidłowym
wykorzystaniu
swojego
potencjału
intelektualnego zarobki (uzyskiwane w pełnym wymiarze czasu pracy) byłyby niewątpliwie
zbliżone do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (w IV kwartale 2013 r.
była to kwota 3.651,72 zł, według obwieszczenia Prezesa GUS w Monitorze Polskim), niż
do wynagrodzenia minimalnego. Mając na względzie powyższą argumentację stwierdzamy,
że stypendium doktoranckie w swojej istocie nie jest na żadnej płaszczyźnie nawet zbliżone
do minimalnego wynagrodzenia za pracę. W myśl art. 13 Kodeksu pracy „pracownik
ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę”. Warunki realizacji tego prawa określają
P. Pomianowski, Uczelnie dla nas! Studenci i doktoranci o strategii zmian w szkolnictwie wyższym, pod red.
D. Rafalskiej, Warszawa 2010/2011, s. 22–24
1
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 25
przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
ustalanie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Z kolei w myśl art. 78 § 1 Kodeksu pracy
„wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności
rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także
uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy”. Ocena powyższych regulacji kodeksu pracy
prowadzi do jednoznacznego wniosku, iż błędnym jest utożsamianie stypendium
doktoranckiego z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Już sam fakt „rodzaju pracy”,
którą świadczy doktorant oraz to, jakie wynagrodzenie osiągnąłby na wolnym rynku (przy
uwzględnieniu posiadanych kwalifikacji) sprzeciwiają się takiemu odniesieniu. Ponadto
w ocenie Krajowej Reprezentacji Doktorantów prowadzi to do deprecjonowania statusu
doktoranta, którego osoba i praca utożsamiana jest wówczas z pracą osób o niższych
kwalifikacjach zawodowych, które otrzymują minimalne wynagrodzenie.
Krajowa Reprezentacja Doktorantów wskazuje, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy
z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1991 r., nr 80,
poz. 350 z późn. zm.) stypendia doktoranckie są wolne od podatku dochodowego. Rodzi
to sytuację, w której od pobranego stypendium doktorant nie odprowadza podatku
dochodowego. Wiąże się to z faktem, iż stypendium doktoranckie związane jest ze zdobyciem
stopnia naukowego, w tym z opracowaniem i obroną rozprawy doktorskiej, która powinna
stanowić oryginalne rozwiązanie problemu naukowego lub artystycznego. Zgodnie
z tą regulacją doktorantowi pozostawia się większe środki finansowe na zrealizowanie celów
studiów doktoranckich i polepszenie jego sytuacji materialno-bytowej. Natomiast poprzez
przyjęcie takiego modelu rozwiązania nie wlicza się stypendium doktoranckiego do dochodu
i w związku z tym doktorant może ubiegać się o specjalny kredyt, to jest kredyt studencki
(odpowiednio dla doktorantów), natomiast z negatywnego punktu widzenia nie podsiada
on zdolności kredytowej i np. nie może zaciągać innych kredytów w instytucjach
finansowych. Wobec powyższego doprowadzenie do wyłomu w tej zasadzie i wliczanie
stypendium doktoranckiego do dochodu przy ubieganiu się o pomoc socjalną
(stypendium
socjalne)
uznać
należy
za
niedopuszczalne,
wysoce
krzywdzące
uzasadnienia rozwiązanie prawne, w którym we wszelkich innych instytucjach (w tym
finansowych) nie wlicza się stypendium doktoranckiego do dochodu, natomiast przy
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 26
dla doktorantów i godzące w spójność systemu prawnego. Nie znajduje bowiem
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
udzielaniu pomocy doktorantowi znajdującemu się w trudnej sytuacji materialnej (poprzez
udzielenie stypendium socjalnego) stypendium to uznawane jest jako dochód
Krajowa Reprezentacja Doktorantów rozważała celowość zmian proponowanego
uregulowania, podnieść należy trudną sytuację materialną doktorantów, którzy poświęcają się
pracy naukowej, przez co nie są w stanie podjąć dodatkowego (jakiegokolwiek) zatrudnienia.
Pomoc materialna ma istotne znaczenie, gdyż widoczne są różnice między liczbą
przyjmowanych osób na studia doktoranckie, a liczbą obron prac doktorskich. Znaczna część
rezygnacji ma swoje podłoże w sytuacji finansowej doktorantów. Wskazujemy także,
iż od 01 października 2011 r., to jest od daty wprowadzenia zmienianego rozwiązania
normatywnego (niecałe 3 lata), nie odnotowano
znacznego
wzrostu stypendium
doktoranckiego, w sposób który uzasadniałby brak korzystania z pomocy socjalnej. Co więcej
jego wysokość nie zapewnia w żadnej mierze godziwego poziomu życia doktorantowi oraz
jego rodzinie.
W związku z powyższym wnosimy o zmianę brzmienia art. 1 pkt. 103 lit. a
projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych
innych ustaw na:
„a)
w ust. 5:
– uchyla się pkt 1,
– pkt 5 otrzymuje brzmienie:
„5)
świadczeń, o których mowa w art. 173a, 173b, art. 199a, 199b i art. 200
ust. 1;”,
– w pkt 5 kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 6 w brzmieniu:
„6)
stypendiów o charakterze socjalnym przyznawanych przez inne podmioty,
o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 40b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych.”,”.
Strona 27
8 Stypendium doktoranckie
8.1 Zasady przyznawania stypendiów doktoranckich
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Niedostatki projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz
niektórych innych ustaw w zakresie dotyczącym stypendium doktoranckiego oraz
zwiększenia stypendium doktoranckiego z dotacji projakościowej przejawiają się w tym,
iż nadal aktualny jest problem charakteru prawnego decyzji dotyczącej stypendium
doktoranckiego, określonej w art. 200 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, co wiąże
się
z
niezastosowaniem
procedury
uregulowanej
w
Kodeksie
postępowania
administracyjnego. Brak odpowiedniego uregulowania przedmiotowej kwestii pozostaje nadal
istotnym uchybieniem, co powoduje utrudnienia w dochodzeniu swoich praw przez
doktorantów, dla których przepisy w tym zakresie mogą być niejasne. Niewątpliwie
w doktrynie można spotkać zapatrywania, iż kwestia przyznania stypendium doktoranckiego
ma charakter decyzji administracyjnej, o której mowa w art. 207 ust. 1 ustawy – Prawo
o szkolnictwie wyższym, a zatem zgodnie z art. 127 § 3 Kodeksu postępowania
administracyjnego,
po
ponownym
rozpatrzeniu
wniosku,
służy
skarga
do
sądu
administracyjnego. Praktyka wskazuje, iż przepis wymaga uszczegółowienia poprzez
podkreślenie, iż stypendia przyznaje się w drodze ''decyzji administracyjnej”, co umożliwi
doktorantom należytą i przejrzystą procedurę dochodzenia swoich praw.
Odnotować także należy, iż w odróżnieniu od regulacji dotyczących zwiększenia
stypendium z dotacji projakościowej (art. 200a ust. 1 zd. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym), normatywne unormowania w zakresie stypendium doktoranckiego nie obejmują
obowiązku określenia regulaminu przyznawania stypendium doktoranckiego. W związku
z czym, uczelnie wyższe i jednostki naukowe nie zawsze określają stosowne kryteria i zasady,
jakimi się kierują w procedurze przyznawania stypendium, pozbawiając tym samym
doktorantów rzetelnej i przejrzystej informacji w tym zakresie. Niektóre uczelnie
lub jednostki naukowe zaś, na zasadzie dobrych praktyk, umieszczają informację odnośnie
kryteriów w formie: wytycznych, zasad oceny, niemniej jednak pozostaje to poza sferą
normatywną.
Wobec powyższego proponujemy zmianę brzmienia art. 200 ust. 3 ustawy Prawo
tel./fax. 22 623 83 09
Strona 28
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
„3. Stypendium doktoranckie jest przyznawane w drodze decyzji administracyjnej przez
rektora uczelni, a w jednostce naukowej - przez jej dyrektora. W decyzji określana jest
wysokość przyznanego stypendium oraz okres jego pobierania. Tryb przyznawania
stypendium doktoranckiego określa regulamin określony przez rektora po uzyskaniu opinii
właściwego samorządu doktorantów.”
W odniesieniu do tezy wywiedzionej w rozdziale 7 wnosimy również o dopisanie do
art. 200 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym ust. 1a w brzmieniu:
„1a. Stypendium doktoranckie jest przyznawane niezależnie od otrzymywanych przez
doktoranta innych stypendiów, świadczeń i przychodów”.
8.2 Zasady
przyznawania
zwiększenia
stypendium
doktoranckiego
z dotacji podmiotowej na dofinansowanie zadań projakościowych
Ponownie pragniemy zasygnalizować problem zgłaszany przez Krajową Reprezentację
Doktorantów w opinii z dnia 13 sierpnia 2013 r., odnoszący się do rozbieżności między
art. 200a ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym a projektem Rozporządzenia Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów
doktoranckich.
Analiza dyspozycji art. 200a ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, a także
projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych
ustaw wraz z projektami aktów wykonawczych (druk nr 2085 cz. 1) oraz dyspozycji § 14
ust. 3. Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013 r.
w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich oraz projektu Rozporządzenia
Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie studiów doktoranckich i stypendiów
doktoranckich (druk nr 2085 cz. 2) prowadzi do następujących wniosków:
 Ustawodawca konsekwentnie bagatelizuje problem niespójności aktu normatywnego
stan
niepewności
odnośnie
kryterium
tel./fax. 22 623 83 09
przyznawania
zwiększenia
stypendium
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 29
o randze ustawy z innym aktem wykonawczym, jakim jest rozporządzenie, co wprowadza
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
doktoranckiego z dotacji projakościowej. Rozporządzenie ze swej istoty powinno zmierzać
do wykonania ustawy, a nie być z nią sprzeczne;
 Wprowadzenie w tekście ustawy koniunkcji w kryterium wyróżniania się w „pracy
dydaktycznej i naukowej” prowadzi do zawężenia kręgu uprawnionych doktorantów
do doktorantów uczelni publicznych i niepublicznych, ponieważ niewiele jednostek
naukowych prowadzi działalność dydaktyczną 2;
 Projekt Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie studiów
doktoranckich i stypendiów doktoranckich (druk nr 2085 cz. 2) wobec braku nowelizacji
art. 200a ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym pozostaje nadal w sprzeczności
z dyspozycją zawartą w ustawie;
Analizując dyspozycję normy zawartej w art. 200 ustawy – Prawo o szkolnictwie
wyższym należy podkreślić, iż brak jest jakichkolwiek kryteriów ustawowych, od których
zależne jest otrzymanie stypendium doktoranckiego. Natomiast już w art. 200a powyższej
ustawy, regulującym zasady przyznania zwiększenia stypendium doktoranckiego z dotacji
projakościowej, kryteria te są już ustanowione w postaci wyróżniania się doktoranta w pracy
naukowej i dydaktycznej.
Wobec powyższego proponujemy zmianę brzmienia art. 200a ust. 1 ustawy Prawo
„Doktorant może otrzymać zwiększenie stypendium doktoranckiego z dotacji projakościowej,
o której mowa w art. 94b ust. 1 pkt 5. Tryb przyznawania zwiększenia stypendium
doktoranckiego określa regulamin określony przez rektora w porozumieniu z właściwym
organem
samorządu
doktorantów,
z
uwzględnieniem
zasady,
że
uprawnienie
do otrzymywania tego stypendium przysługuje nie więcej niż 30% najlepszych doktorantów
2
Strona 30
na poszczególnych latach studiów doktoranckich.”
H. Izdebski, J. Zieliński, Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, LEX, 2013
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
9 Uprawnienia
9.1 Komunikacja miejska
Ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo
o szkolnictwie wyższym przyznano doktorantom uprawnienie do korzystania z ulg w opłatach
za przejazdy środkami publicznego transportu zbiorowego. Ustawodawca wprowadził
w stosunku do różnych środków transportu odmienne regulacje w przedmiocie wysokości
przyznanych ulg, rodzajów biletów uprawniających do jej przyznania, a także granicy
wiekowej
uprawnionych.
Zamiarem
ustawodawcy
było
ujednolicenie
uprawnień
przysługujących w tym zakresie studentom oraz doktorantom, co wynika choćby z treści
odpowiedzi sekretarza stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Pani Marii
Elżbiety Orłowskiej – z upoważnienia ministra – z dnia 10 maja 2011 r. na interpelację pana
posła Henryka Milcarza nr 21485 w sprawie przyznania doktorantom prawa do ulgi
na przejazdy publicznymi środkami komunikacyjnymi: „Do ustawy wprowadzono również
przepis określający możliwość podjęcia przez jednostki samorządu terytorialnego decyzji
o przyznaniu doktorantom ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji
miejskiej. Wyżej wymienione zmiany przepisów mają na celu przyznanie doktorantom
uprawnień do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu, analogicznych
do uprawnień przysługujących studentom”3. Krajowa Reprezentacja Doktorantów wyraża
pełne poparcie dla działań legislacyjnych, zmierzających do kreowania równości studentów
i doktorantów w zakresie uprawnień nadawanych przez ustawę Prawo o szkolnictwie
wyższym. W tym celu, podnosi co następuje.
Założona przez ustawodawcę na etapie prac legislacyjnych analogia uprawnień
studentów i doktorantów funkcjonuje na gruncie ulgi w wysokości 51 % w opłatach
za przejazdy pociągami osobowymi i pospiesznymi na podstawie biletów jednorazowych
i imiennych miesięcznych oraz pociągami ekspresowymi i autobusami w komunikacji
http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/INTop/21485?OpenDocument - dostęp z dnia 22.02.2012r. Odpowiedź
ogłoszona dnia 26.05.2011r. na posiedzeniu nr 93.
3
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 31
zwykłej i przyspieszonej, na podstawie biletów jednorazowych. Wynika to z treści art. 188
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
ust. 2 Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, zgodnie z którym uprawnienia do korzystania
z ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego
i autobusowego określają odrębne regulacje, tj. zgodnie z art. 1 Ustawy o uprawnieniach
do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego, właśnie jej przepisy.
Zgodnie z nimi, do ukończenia 35 roku życia doktoranci są uprawnieni do ulgi 51 % przy
przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego:
 kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów
jednorazowych (art. 4 ust. 4b ustawy),
 kolejowego w pociągach osobowych i pospiesznych, na podstawie imiennych biletów
miesięcznych (art. 4 ust. 6b ustawy),
 autobusowego w komunikacji zwykłej i przyspieszonej, na podstawie biletów imiennych
miesięcznych (art. 5 ust. 1b ustawy).
Powyższe regulacje, w powiązaniu z cytowanym stanowiskiem sekretarza stanu
w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Pani Marii Elżbiety Orłowskiej z dnia
10 maja 2011r., jako realizujące przyjętą politykę równości uprawnień doktorantów
i studentów, pozostają w zgodności z postulatami Krajowej Reprezentacji Doktorantów.
Należy wszakże wskazać rażącą rozbieżność uprawnień studentów i doktorantów
na gruncie ulgi w przejazdach środkami komunikacji miejskiej. Zgodnie z art. 188 ust. 1
Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, „Studentowi przysługuje prawo do korzystania
z 50% ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej. Osobom,
które ukończyły studia pierwszego stopnia, prawo to przysługuje do dnia 31 października
roku, w którym ukończyły te studia.”. Na podstawie cyt. przepisu, przyznane studentom
uprawnienia do ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami mają charakter
powszechny i obligatoryjny. Zgodnie natomiast z art. 188 ust. 1a Ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym, „Jednostki samorządu terytorialnego mogą podjąć decyzję
o przyznaniu ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej
dla doktorantów”. Na podstawie cyt. przepisu, przyznanie doktorantom uprawnienia do ulgi
jednostki samorządu terytorialnego ma charakter fakultatywny. Rozbieżność w powyższych
regulacjach pozostaje w sprzeczności z cytowanym stanowiskiem sekretarza stanu
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 32
w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej przez właściwe
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Pani Marii Elżbiety Orłowskiej z dnia 10
maja 2011r. Uniemożliwia również realizację przyjętej polityki równości uprawnień
doktorantów i studentów.
Mając powyższe na uwadze, wnosimy o zmianę art. 188 ust. 1a ustawy Prawo o
szkolnictwie wyższym i przyjęcie go w następującym brzmieniu:
“Doktorantowi przysługuje prawo do korzystania z 50% ulgi w opłatach za przejazdy
publicznymi środkami komunikacji miejskiej.”
9.2 Pomoc materialna przyznawana doktorantom przez samorządy
terytorialne
Krajowa Reprezentacja Doktorantów pragnie zwrócić szczególną uwagę na uprawnienie
wynikające z art. 199a ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym do przyznawania pomocy
materialnej doktorantom przez jednostki samorządu terytorialnego, które w chwili obecnej
pozostaje „martwe”.
Jednostki każdego szczebla samorządu terytorialnego nie tworzą programów
stypendialnych powołując się na zapisy ustaw ustrojowo-kompetencyjnych, które nie
przewidują możliwości przyznawania pomocy materialnej doktorantom (przewidują taką
pomoc jedynie dla uczniów i studentów). Na poszczególnych poziomach samorządu
terytorialnego uniemożliwiają to następujące przepisy:
 na poziomie gminnym jest to art. 18 ust. 2 pkt 14a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 594): "Do wyłącznej właściwości rady
gminy należy podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów
i studentów",
 na poziomie powiatowym jest to art. 12 pkt 10a ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o
samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 595): "Do wyłącznej właściwości rady
Strona 33
powiatu należy podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów
i studentów",
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
 na poziomie województwa jest to art. 18 pkt 19a: "Do wyłącznej właściwości sejmiku
województwa należy podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów
dla uczniów i studentów".
Każdy z powyżej wymienionych aktów prawnych uniemożliwia przyznanie
doktorantom pomocy materialnej przez jednostki samorządu terytorialnego poprzez
niewymienienie ich w powyższych przepisach prawnych. Taka sytuacja prawna narusza
konstytucyjną zasadę równości wobec prawa, która zapewnia wszystkim osobom
znajdującym się w podobnej sytuacji równe traktowanie. Uczniowie, studenci oraz doktoranci
jako osoby pobierające naukę powinni mieć zapewniony równy dostęp do pomocy materialnej
oferowanej przez samorządy terytorialne. Doktoranci mają dostęp do ściśle ograniczonej puli
stypendiów. Jedynie niewielka część spośród doktorantów otrzymuje stypendia doktoranckie.
Opierając się na danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2012 roku mniej niż połowa
(49 %) stacjonarnych doktorantów korzystała z takiego wsparcia, a ogółem takie stypendium
otrzymywało 38% doktorantów stacjonarnych i niestacjonarnych. Stypendia z funduszu
pomocy materialnej natomiast pobiera zaledwie 21% doktorantów. Brak funduszy oraz chęć
zapewnienia godziwego poziomu życia swojej rodzinie częstokroć zmusza doktorantów
do podejmowania pracy zarobkowej, która nie pozostaje bez wpływu na jakość ich pracy
naukowej. Chcąc stać na straży jakości kształcenia oraz badań naukowych należy zapewnić
doktorantom możliwość pozyskania odpowiednich funduszy na utrzymanie się. Osobnym
problemem jest brak dostępu do rent rodzinnych po 26 roku życia i konieczność
utrzymywania doktoranta przez rodziców,
która zdaniem
Krajowej
Reprezentacji
Doktorantów, również przemawia za koniecznością zrównania sytuacji prawnej doktorantów
z sytuacją uczniów i studentów.
Wnosimy o umożliwienie realizacji uprawnienia, które jest ustanowione w art. 199a
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym na rzecz doktorantów poprzez zmianę przepisów
ustaw ustrojowo kompetencyjnych w następujący sposób:
gminy należy podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów,
studentów i doktorantów".
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 34
 art. 18 ust. 2 pkt 14a ustawy o samorządzie gminnym: "Do wyłącznej właściwości rady
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
 art. 12 pkt 10a ustawy o samorządzie powiatowym: "Do wyłącznej właściwości rady
powiatu należy podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów
dla uczniów, studentów i doktorantów".
 art. 18 pkt 19a ustawy o samorządzie województwa: "Do wyłącznej właściwości sejmiku
województwa należy podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów
dla uczniów, studentów i doktorantów".
9.3 Przerwy wypoczynkowe
Na podstawie art. 198 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym doktoranci mają
prawo do przerw wypoczynkowych w wymiarze nieprzekraczającym ośmiu tygodni w ciągu
roku, które powinny być wykorzystane w okresie wolnym od zajęć dydaktycznych. Obecne
brzmienie omawianego przepisu umożliwia zastosowanie interpretacji, zgodnie z którą
do okresu przerwy wypoczynkowej zalicza się pełne tygodnie kalendarzowe, nie zaś dni
robocze przypadające na dany tydzień. Innymi słowy obecne brzmienie przepisu dopuszcza
sytuacje, w których doktorant biorąc wolne od piątku do następnego piątku włącznie, traci
w sumie 8 dni wolnego (wliczana jest również sobota i niedziela), a powinien tracić 6 dni.
Z powyższych względów zasadnym wydaje się dokonanie zmiany omawianego przepisu
i wprowadzenie rozwiązania analogicznego do tego jakie przewidziane jest w art. 133 ust. 1
i 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
Ponadto zasadnym byłoby dokonanie zmiany pojęcia „przerwa wypoczynkowa”
na pojęcie „urlopu”, wskazać w tym miejscu należy na pogląd wyrażony w doktrynie zgodnie
z którym, przerwy wypoczynkowe to w istocie urlopy krótkoterminowe, o których mowa
w § 1 pkt 11 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 lipca 2011
roku w sprawie warunków, jakim muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów
w uczelniach (Dz. U. Nr 160, poz. 958)4. Powyższa teza wywiedziona jest z brzmienia
art. 196 ust. 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, zgodnie z którym do uchwalania
Prawo o szkolnictwie wyższym, który jest delegacją ustawową dla ministra właściwego
Komentarz do art. 198 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (w:) W. Sanetra (red.), M. Wierzbowski (red.),
Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz., wyd. elektr. LEX.
4
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 35
regulaminu studiów doktoranckich stosuje się odpowiednio m.in. przepis art. 162 ustawy
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
do spraw szkolnictwa wyższego, do wydania rozporządzenia określającego warunki, jakim
muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów w uczelniach. Wydane na omawianej
podstawie ustawowej rozporządzenie z dnia 19 lipca 2011 r. przewiduje, że regulamin
studiów w uczelniach powinien przewidywać m.in. warunki przyznawania studentom
urlopów od zajęć oraz usprawiedliwiania krótkotrwałej nieobecności na zajęciach, w tym czas
trwania urlopu krótkoterminowego i długoterminowego. Wydaje się jednak, że w niniejszej
sytuacji mamy do czynienia z różnymi instytucjami, gdyż zarówno urlop krótkoterminowy
jak i długoterminowy dotyczą okresu kiedy prowadzone są zajęcia dydaktyczne,
zaś instytucja określona w art. 198 ust. 1 dotyczy okresu wolnego od zajęć dydaktycznych,
stąd też zbliżona jest do instytucji urlopu wypoczynkowego przewidzianego w art. 133 ust. 1,
z tą jednak odmiennością, że nie jest to urlop wynikający ze stosunku pracy, a z konieczności
przyznania doktorantom możliwości odpoczynku od ogólnie pojętej nauki czyli wakacji,
zatem urlop taki powinien zostać określonym mianem wakacyjny. Stosownie do powyższego
proponujemy następujące brzmienie art. 198 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym:
„Doktoranci mają prawo do urlopu wakacyjnego w wymiarze czterdziestu dni roboczych
w ciągu roku, które powinny być wykorzystane w okresie wolnym od zajęć dydaktycznych.
Dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu
pracy nie wlicza się do urlopu wakacyjnego.”.
9.4 Ubezpieczenie społeczne
Na podstawie art. 198 ust. 2 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym doktorantom
przysługuje
prawo
do
ubezpieczenia
społecznego
i powszechnego
ubezpieczenia
zdrowotnego na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Znaczenie omawianego
przepisu jest takie, że doktoranci objęci są obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym o ile
nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (art. 66 ust. 1 pkt 20
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
ubezpieczeniu społecznemu jedynie na zasadzie dobrowolności (art. 7 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 36
środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.)) oraz podlegają
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
z późn. zm.)). Brak obowiązkowego ubezpieczenia doktorantów, którzy nie podlegają
ubezpieczeniu społecznemu z innych tytułów, kształtuje bardzo niekorzystnie sytuacje tych
osób z punktu widzenia uprawnień związanych z odprowadzaniem składek na ubezpieczenie
społeczne, zaś możliwość dobrowolnego ubezpieczenia się przez te osoby jest znacznie
ograniczona ze względu na fakt, że w znacznej mierze przypadków nie posiadają one
wystarczających środków na samodzielne opłacanie składek. W praktyce bardzo często
zdarza się, że doktoranci, poświęcający cały swój czas na badania naukowe, nie mają
możliwości dodatkowego zarobkowania, gdyż wiązałoby się to z koniecznością porzucenia
pracy naukowej ze względu na czasową niemożność połączenia tych dwóch aktywności.
Państwo Polskie nie może dopuszczać do sytuacji, w której młodzi naukowcy, pracujący
często nad bardzo istotnymi z punktu widzenia nauki projektami, pozbawieni byli
ubezpieczenia społecznego. Taki stan rzeczy zniechęca wiele młodych, obiecujących
umysłów do porzucenia ścieżki naukowej, co stanowi ogromną stratę dla rozwoju nauki,
gospodarki, technologii, a zatem także dla Państwa. Stan rzeczy, w którym doktoranci
znajdują się w de facto gorszej sytuacji niż osoby pracujące na tzw. „umowach śmieciowych”
jest niedopuszczalny i groźny z perspektywy rozwoju całej gospodarki. Z tego powodu warto
rozważyć wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia społecznego dla wszystkich
doktorantów, którzy nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego z innych tytułów.
Wysokość składki proponujemy ustalić na poziomie analogicznym jak jest to w przypadku
przedsiębiorców odprowadzających tzw. „mały ZUS” (art. 18a ust. 1 ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych) – 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Stosownie do powyższego wnosimy o rozważenie rozszerzenia zakresu zmian
wprowadzanych niniejszą ustawą o przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
i wprowadzenie zmian umożliwiających objęcie w/w kategorii doktorantów obowiązkowym
Strona 37
ubezpieczeniem społecznym.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
9.5 Świadczenia z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
Przy okazji nowelizacji ustawy prawo o szkolnictwie wyższym warto zwrócić uwagę na
delikt prawny występujący na gruncie przepisów z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych –
prawa do świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS).
W art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1440 z późn. zm.), określono maksymalną
granicę wiekową, przekroczenie której skutkuje wstrzymaniem wypłaty świadczeń
(wygaśnięciem podstawy prawnej do ich wypłaty). Zgodnie z powyższym przepisem, granicą
tą jest, za wyłączaniem wyjątku z art.68 ust. 2, ukończenie 25 roku życia. Biorąc zaś pod
uwagę polski system kształcenia osoby nieprzerwanie kontynuujące naukę, przyjęte na studia
trzeciego stopnia są w wieku od 23 lat (w przypadku osób urodzonych po dacie
1 października) do 25 lat (w przypadku absolwentów czteroletnich techników zawodowych,
urodzonych przed datą 1 października). Tym samym literalne zastosowanie art. 68 ust. 2
ustawy o emeryturach i rentach z FUS, pozbawia ww. osoby prawa do świadczenia renty
rodzinnej.
Powyższe powoduje istnienie poważnego deliktu pranego, szczególnie wziąwszy pod
uwagę inne przepisy dotyczące polskiego systemu ubezpieczeń społecznych, jak również
i pozostałe przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 7 pkt. 9 oraz 9a
tejże ustawy okresem nieskładkowym, jest zarówno okres nauki w szkole wyższej na jednym
kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie
studiów (art. 7 pkt. 9) jak również okres: studiów doktoranckich i aspirantury naukowej
w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu (art. 7 pkt. 9a). Analogiczne
uregulowania występują na gruncie ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej
(t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 982) w zakresie określenia kręgu podmiotów uprawnionych
do ubiegania się o przyznanie renty socjalnej. W art. 4 ust. 1 pkt. 2 i 3 ww. ustawy prawo
sprawności organizmu, które powstało w trakcie w trakcie nauki w szkole lub w szkole
wyższej - przed ukończeniem 25. roku życia (art. 4 ust. 1 pkt. 2) bądź w trakcie studiów
doktoranckich lub aspirantury naukowej (art. 4 ust. 1 pkt. 3). Tym samym również w tym
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 38
to przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
przypadku zrównano w uprawnieniach studentów i doktorantów oraz uczestników aspirantury
naukowej.
W tym tonie – jednakowego traktowania w zakresie prawa do świadczeń z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych – wypowiada się również praktyka sądowa. Świadczy o tym wyrok
Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 13 czerwca 2013r. sygn. III AUa 257/13 (LEX,
nr 1327603) czy też w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2006r. sygn. I UK
73/06 (LEX, nr 950606).
Dodać należy, że różnicowanie w uprawnieniach studentów oraz doktorantów,
w zakresie pozbawienia ich prawa do świadczenia renty rodzinnej, przez zakończeniem
kształcenia rodzi również delikt konstytucyjny. Prowadzi bowiem do złamania zasady
równości wobec prawa, wyrażonej w art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
(Dz. U. z 1997r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). Na jej to podstawie wszyscy są wobec prawa
równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Zasada ta,
w świetle ukształtowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, polega na tym,
że wszystkie podmioty prawa (adresaci norm prawnych) charakteryzujące się daną cechą
istotną w równym stopniu mają być traktowani równo (por. np. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 21 września 1999 r., K 6/98 (OTK 1999 nr 6, poz. 117)
i orzecznictwo tam cytowane).
Mając powyższe na uwadze, przy okazji nowelizacji ustawy prawo o szkolnictwie
wyższym, proponujemy nadać nowe brzmienie art. 68 z ustawy o emeryturach i rentach
z FUS. Zmiany te powinny wyglądać następująco:
 w art. 68 ust. 1 pkt 2 proponujemy zmianę brzmienia na:
„2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż
do osiągnięcia 25 lat życia;”
 Po pkt. 2 proponujemy dodanie pkt. 2a w brzmieniu:
życia albo”,
 w art. 68 po ust. 2 proponujemy dodanie ust. 3 w brzmieniu:
„3. Przepisy ust. 2 stosuje się odpowiednio do osób, o których mowa w ust. 1 pkt. 2a.”.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 39
„2a) do ukończenia studiów doktoranckich, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 29 lat
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Znowelizowanie art. 68 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych per analogia w stosunku do doktorantów, wiąże się z ustaleniem, granicy
wiekowej przekroczeniem, której skutkować będzie wygaśnięciem prawa do świadczenia.
Zawarte wyżej, ustalenie granicy tej na poziomie ukończenia 29 roku życia podyktowane jest
szczegółowymi przepisami z zakresu szkolnictwa wyższego. Zgodnie z §6 ust. 1
Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 grudnia 2013r. w spawie
studiów doktoranckich i stypendiów doktoranckich (Dz.U. poz. 1581) Studia doktoranckie
trwają nie krócej niż 2 lata i nie dłużej niż 4 lata. Ponadto zgodnie z art. 198 ust. 3 ustawy
prawo o szkolnictwie wyższym, czteroletni okres studiów doktoranckich jest zaliczany
do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
W związku z powyższym słuszne pozostaje przyjęcie tezy, iż biorąc pod uwagę
postanowienia Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz całość przepisów z zakresu systemu
ubezpieczeń społecznych, ujęcie art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych po przez pryzmat wykładni celowościowej (teleologicznej),
i analogiczne zastosowanie tego przepisu w stosunku do doktorantów skutkować będzie
przyznaniem prawa do świadczenia renty rodzinnej na czas tejże nauki, jednak nie dłużej niż
do osiągnięcia przez ubezpieczonych 29 roku życia.
9.6 Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego
Analogiczna sytuacja, jak w przypadku świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, ma miejsce w stosunku do osób uprawnionych do alimentów na podstawie
tytułu wykonawczego, w przypadku bezskuteczności egzekucji, tzn. do świadczeniobiorców
z funduszu alimentacyjnego. W art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy
osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz. U. z 2012r. poz. 1228, 1548 z 2013r. poz. 1650),
ustalono, iż granicą przyznawania świadczeń z funduszu alimentacyjnego jest granica
ukończenia przez osobę uprawnioną do poboru świadczenia 18 roku życia. W przypadku gdy
do ukończenia 25 lat życia. W przepisie tym określono również, że w przypadku posiadania
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 40
świadczeniobiorca uczy się w szkole lub szkole wyższej granica ta jest przesuwana
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
przez świadczeniobiorcę orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – alimenty
przysługują bezterminowo.
Jak widać powyżej, również w tym wypadku ustalenie granicy wypłacalności
świadczeń na poziomie 25 lat życia, skutkuje, iż doktoranci, a więc uczestnicy studiów
trzeciego stopnia, są, w literalnym brzmieniu tego przepisu pozbawieni tychże świadczeń.
Tym samym zasadne jest, przy okazji nowelizacji ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym,
nadać nowe brzmienie art. 9 ust. 1 powyższej ustawy. Wnosimy zatem o dopisanie
do projektu ustawy w sprawie zmiany ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz
o zmianie niektórych innych ustaw przepisów zmieniających brzmienie art. 9 ust.1
ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów na:
„1. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej:
1) do ukończenia przez nią 18 roku życia albo;
2) w przypadku dalszej nauki w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25
roku życia albo;
3) do ukończenia studiów doktoranckich nie dłużej jednak niż do osiągnięcia przez nią 29
lat życia albo;
4) w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności bezterminowo.”
9.7 Uprawnienia pracownicze po doktoracie
Zgodnie z art. 198 ust. 3 Prawa o szkolnictwie wyższym doktorantowi, po uzyskaniu
stopnia doktora, okres odbywania studiów doktoranckich, nie dłuższy niż cztery lata, zalicza
się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Omawiany przepis może
być interpretowany w związku z art. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym, określającym zakres
podmiotowy ustawy, jako ograniczony jedynie do pracodawców będących jednocześnie
publicznymi bądź niepublicznymi szkołami wyższymi, nie zaś do wszystkich pracodawców.
Prawo o szkolnictwie wyższym: „Doktorantowi, po uzyskaniu stopnia doktora, okres
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 41
Stosownie do powyższego proponujemy następujące brzmienie art. 198 ust. 3 ustawy
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
odbywania studiów doktoranckich, nie dłuższy niż cztery lata, zalicza się do okresu pracy,
od którego zależą uprawnienia pracownicze u zatrudniającego go pracodawcy.”
Ogólne odniesienie się do pracodawcy zatrudniającego doktoranta wskazuje,
bez dokładnego
określania
specyfiki
działania
pracodawcy,
że
omawiany przepis
ma zastosowanie do każdego pracodawcy zatrudniającego doktoranta, nie zaś tylko
do pracodawcy, który jest jednocześnie publiczną bądź niepubliczną szkołą wyższą. W chwili
obecnej część pracodawców nie chce uwzględniać uprawnienia, o którym mowa w art. 198
ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym powołując się na art. 1 ww. ustawy.
9.8 Domy studenckie
Na podstawie art. 103 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym uczelnie tworzą fundusze
pomocy materialnej dla studentów i doktorantów. Środki materialne z funduszu przeznacza
się na wypłaty stypendiów i zapomóg, a w przypadku uczelni publicznej także na remonty
i pokrycie kosztów utrzymania domów oraz stołówek studenckich.
Interpretacja powyższego przepisu pozwala na przyjęcie, że skoro fundusz jest
tworzony zarówno dla studentów, jak i doktorantów to obie grupy powinny mieć równy
dostęp do możliwości otrzymania pomocy z tego funduszu. Tymczasem przepisy ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym tego nie gwarantują. O ile doktoranci mają zapewnioną
możliwość ubiegania się o stypendia i zapomogi na podstawie art. 199 ust. 2 ustawy, o tyle
nie posiadają takiej możliwości w zakresie ubiegania się o zakwaterowanie w domu
studenckim uczelni lub o wyżywienie w stołówce uczelni. Jedynie studenci, na podstawie
art. 173 ust. 2 i 3 ustawy, posiadają możliwość ubiegania się o wspomniane zakwaterowanie
i wyżywienie. Część uczelni, co prawda oferuje doktorantom zakwaterowanie w domach
asystenckich, jednakże problem pojawia się w sytuacji konieczności wykonania remontu.
Remont ten nie może zostać sfinansowany ze środków funduszu pomocy materialnej.
dostępu doktorantom do świadczeń pomocy, jakie oferuje fundusz pomocy materialnej
utworzony zarówno dla studentów, jak i doktorantów. W związku z powyższym wnosimy
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 42
Krajowa Reprezentacja Doktorantów uważa za wysoce niesprawiedliwe ograniczanie
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
o dodanie do art. 199 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym ust. 1a i 1b w następującym
brzmieniu:
“1a. Doktorant może ubiegać się o zakwaterowanie w domu studenckim uczelni
lub wyżywienie w stołówce studenckiej uczelni.
1b. Doktorant może ubiegać się o zakwaterowanie w domu studenckim uczelni małżonka
i dziecka.”
10 Prawo własności intelektualnej
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych
innych ustaw statuuje zmiany niezwykle zasadnicze w zakresie prawa własności
intelektualnej. Dotychczas nie istniały przepisy szczególne dotyczące naukowców, toteż
należało do nich odnosić regulacje zarówno ustawy Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.
U. z 2013 r. poz. 1410) jak i ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z
2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.). Na mocy tych ustaw, w przypadku pracowniczych
projektów wynalazczych prawo do uzyskania tytułu ochronnego służy pracodawcy lub
zamawiającemu, chyba że strony postanowiły inaczej (art. 11 ust. 3 ustawy Prawo własności
przemysłowej), pracodawcy służą też autorskie prawa majątkowe wobec utworów
stworzonych przez pracownika w ramach wykonywania obowiązków wynikających
ze stosunku pracy (art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). W tym miejscu
należy podkreślić, że doktorant nie jest pracownikiem uczelni i jednostek naukowych 5.
Oznacza to, że prawa własności intelektualnej, choćby dotyczyły przedmiotów prawa
autorskiego i własności przemysłowej, wytworzonych przez doktoranta w wyniku
wykonywania obowiązków w uczelni lub jednostce naukowej, nie przechodzą na uczelnię lub
jednostkę naukową. Jedynie doktorant może być dysponentem tych praw.
Projektowana zmiana wprowadza zasadniczy wyłom od regulacji obecnych dotychczas
Stosunek pracy powstaje na podstawie bądź umowy o pracę, bądź powołania, mianowania lub
spółdzielczej umowy o pracę. Regulacje dot. tzw. pracowniczych praw własności intelektualnej nie dotyczą
m.in. umów o dzieło, umów zlecenie, umów w ramach konkursu. Tym bardziej niezasadne jest kwalifikowanie
do stosunku pracy ogólnych umów pomiędzy doktorantem a uczelnią.
5
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 43
w prawie własności intelektualnej, zgodnie z zasadą twórczości przyznając pracownikom
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
uczelni, jak również studentom i doktorantom, prawa do wyników badań naukowych lub prac
rozwojowych, powstałych odpowiednio, w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku
pracy w uczelni bądź w czasie trwania studiów w uczelni.
Podkreślić należy, że o ile w obecnym brzmieniu projektowanego przepisu klarowna
jest sytuacja pracowników uczelni, o tyle doprecyzowania wymaga projekt art. 86d ust. 2,
odnoszący się do studentów i doktorantów. Wymienionej grupie podmiotów przyznaje się
prawa własności intelektualnej do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych
uzyskanych przez nich w czasie trwania studiów w uczelni. Nowelizacja nie uwzględnia
sytuacji w której student lub doktorant podejmuje innego rodzaju aktywność naukową
i zawodową (poza uczelnią publiczną), w ramach której prowadzi badania naukowe. W takim
przypadku dojść może do kolizji norm ustawy Prawo własności przemysłowej, mocą której
prawo do uzyskania tytułu ochronnego służy pracodawcy i ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym, która prawo to przyznaje studentowi lub doktorantowi. Wobec powyższego
postulujemy następujące brzmienie proponowanego art. 86d ust. 2 ustawy Prawo o
szkolnictwie wyższym:
„Studentowi oraz doktorantowi uczelni publicznej przysługują prawa własności intelektualnej
do wyników badań naukowych lub prac rozwojowych uzyskanych przez nich w czasie
trwania studiów w tej uczelni, będących wynikiem badań naukowych lub prac rozwojowych
w rozumieniu przepisów o zasadach finansowania nauki”.
W dalszej kolejności odnieść się należy do projektowanego art. 86e ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym. Projekt nowelizacji uwzględnia wątpliwości zgłaszane już
na wcześniejszym etapie prac legislacyjnych, a związane z niezbędnym wsparciem w zakresie
komercjalizacji. Ratio legis proponowanych zmian jest stworzenie warunków większej
motywacji do komercjalizowania wyników badań, dzięki czemu wzrosnąć mają dochody
naukowców. W tym miejscu należy wskazać, że Krajowa Reprezentacja Doktorantów
w sposób negatywny odnosi się do pomysłu przerzucenia na naukowców obowiązków
liczne
wątpliwości
natury
organizacyjnej
i
ekonomicznej,
które
zasygnalizowała
m.in. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich (w opinii z dnia 16 lipca 2013 r.).
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 44
związanych z komercjalizacją własności intelektualnej. Projektowane zmiany wywołują
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Stopień skomplikowania procedur prawno-administracyjnych a także wysokość niezbędnych
nakładów finansowych mogą w stopniu znaczącym przekraczać możliwości naukowców.
Mając na względzie powyższe, wydaje się zasadne, aby doprecyzować rodzaj wsparcia,
jaki winien być świadczony przez centrum transferu technologii bądź spółkę celową, poprzez
następujące sformułowanie art. 86e:
„W przypadku utworzenia przez uczelnię publiczną centrum transferu technologii lub spółki
celowej, podmioty te są obowiązane do udzielania pracownikowi, doktorantowi lub
studentowi tej uczelni, na ich wniosek wsparcia w zakresie komercjalizacji przez tych
twórców wyników badań naukowych lub prac rozwojowych przez nich uzyskanych,
w szczególności poprzez świadczenie pomocy finansowej, prawnej i administracyjnej.”.
Projektowany art. 86f ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym gwarantuje uczelni
publicznej 25% udział w dochodach uzyskanych przez pracownika, studenta lub doktoranta
z komercjalizacji. Projektowany art. 86f Prawo o szkolnictwie wyższym budzi zastrzeżenia
z uwagi na arbitralnie określoną wysokość udziału w zyskach, przy całkowitym pominięciu
kwestii tego czy i jaki wysiłek organizacyjno-finansowy uczelnia włożyła w uzyskanie
wyników badań naukowych lub prac rozwojowych. Po drugie, równie arbitralnie przyjęto,
że w przypadku udzielenia wsparcia, o którym mowa w art. 86e uczelni przysługiwać będzie
30% dochodu, ponownie pominięto więc realny wkład i wycenę pracy świadczonej przez
uczelnię, czy też precyzyjnie rzecz ujmując przez CTT lub spółkę celową. Obecny kształt
projektowanej noweli stanowi zmianę niekorzystną dla naukowców w stosunku do projektu
z 16 lipca 2013 r., w którym była mowa o udziale uczelni w wysokości 10-25%, Uzasadnienie
aktualnego projektu przekonuje do nie podwyższania udziału powyżej 30%, nie wskazuje
natomiast w żaden sposób na zalety przyjętego rozwiązania, ani na powody odejścia
od wcześniejszych założeń.
W obydwu przypadkach słuszne wydaje się uwolnienie od sztywnych ram
rozwiązanie koresponduje z projektowaną zmianą art. 86c ust. 1 pkt 3, zgodnie z którą
regulamin uwzględniać ma zasady podziału dochodów z komercjalizacji między twórcą a
uczelnią. Przyjęcie art. 86f, w proponowanym kształcie, pozbawia tę regulację sensu,
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 45
bezwzględnie określonych wysokości udziałów i zastąpienie ich „widełkami”. Postulowane
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
odbierając możliwość elastycznego ustalenia udziału w dochodzie. Wobec powyższego,
proponujemy następujące brzmienie art. 86f:
„W przypadku komercjalizacji przez pracownika, doktoranta lub studenta uczelni publicznej
wyników badań naukowych lub prac rozwojowych wytworzonych w ramach stosunku pracy
albo w trakcie trwania studiów i przy wykorzystywaniu infrastruktury uczelni, uczelni
przysługuje nie więcej niż 25% dochodów uzyskanych przez pracownika, doktoranta lub
studenta z komercjalizacji. W przypadku udzielenia pracownikowi, doktorantowi lub
studentowi uczelni publicznej wsparcia w zakresie komercjalizacji, o którym mowa w art.
86e, uczelni przysługuje dodatkowo zwrot poniesionych kosztów, jednak nie więcej niż 5%
dochodu uzyskanego przez pracownika, doktoranta lub studenta z komercjalizacji.”.
Wskazać jednocześnie należy, że powyższe rozwiązanie uznajemy za niepotrzebne i
godzące w prawa doktorantów. Jak wspomniano powyżej, doktorantowi przysługują prawa
majątkowe do praw własności intelektualnej. Regulaminy zarządzania prawami własności
intelektualnej (art. 86c ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym) często naruszają prawo, m.in.
określając procent dochodów, które doktorant jest zobowiązany przekazać na rzecz uczelni.
Wszelkie zgłoszone uwagi per analogiam odnoszą się do art. 18, projektującego zmiany w
ustawie o Polskiej Akademii Nauk.
11 Monitorowanie
losów
absolwentów
studiów
doktoranckich
Nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wprowadza szczegółowe regulacje
odnoszące się do badania karier absolwentów. Jednym z celów monitorowania losów
absolwentów jest badanie rynku, które pozwolić ma na podejmowanie lepszych decyzji
odnośnie programów kształcenia projektowanych przez uczelnie i na dokonywanie bardziej
należy, że zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, w przypadku
stosowania przez ustawodawcę pojęcia „studia”, bez bliższego określenia, rozumie się przez
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 46
świadomych decyzji dotyczących wyboru wykształcenia przez młodych ludzi. Podkreślić
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
to studia wyższe, a więc studia pierwszego i drugiego stopnia lub jednolite studia
magisterskie (def. z art. 2 ust. 1 pkt 5). W projektowanej noweli w sposób konsekwentny
posłużono się właśnie pojęciem „studiów”, pomijając w ten sposób z przyczyn całkowicie
niezrozumiałych monitoring karier zawodowych absolwentów studiów doktoranckich.
Wydaje się oczywiste, że Ministerstwo powinno gromadzić tego rodzaju dane również wobec
tej grupy osób, ponieważ zweryfikuje w ten sposób potrzeby rynku. Warto bowiem pamiętać,
że tylko nieznaczna część doktorantów znajduje zatrudnienie na uczelniach, większość trafia
na rynek pracy, gdzie nie zawsze możliwe jest wykorzystanie ich wiedzy, doświadczenia
naukowego i potencjału intelektualnego.
W związku z powyższym (mając także na uwadze wcześniej zaproponowane przez nas
zmiany odnośnie definicji studiów trzeciego stopnia) proponujemy następujące zmiany art. 1
pkt 16 projektu nowelizacji:
 w art. 13b pkt 3 prosimy o dodanie po słowach „dane absolwentów, którzy ukończyli
studia” słów „lub studia doktoranckie”
 w art. 13b pkt 5 prosimy o dodanie po słowach „absolwentów objętych monitoringiem
ukończył studia” słów „lub studia doktoranckie”
 w art. 13b pkt 10 prosimy o dodanie po słowach „po roku, trzech latach i pięciu latach
od ukończenia studiów” słów „lub studia doktoranckie”
Za zasadne uważamy także stworzenie definicji absolwenta, toteż proponujemy
dodanie do projektu nowelizacji art. 1 pkt 1 lit ca), wprowadzającego pkt 35 art. 2
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym:
„Po punkcie 34 dodaje się pkt 35 w brzmieniu:
Strona 47
absolwent – osoba, która ukończyła studia wyższe lub studia doktoranckie”
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
12 Postępowanie
dyscyplinarne
wobec
studentów
i
doktorantów
Nowelizacja ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym w zakresie postępowania
dyscyplinarnego
społeczności
akademickiej
porusza
wyłącznie
odpowiedzialność
dyscyplinarną nauczycieli akademickich, którą ustawa reguluje w rozdziale 4 Działu III.
Bez zmian natomiast pozostaje postępowanie dyscyplinarne studentów uregulowane
w rozdziale 6 Działu IV ustawy (art. 211-225) i doktorantów (do postępowania
dyscyplinarnego doktorantów stosuje się odpowiednio, jak stanowi art. 226 ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym, przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym studentów).
W zakresie postępowania dyscyplinarnego zastrzeżenia budzi art. 221 ustawy Prawo
o szkolnictwie wyższym stanowiący, że: „Od prawomocnego orzeczenia odwoławczej komisji
dyscyplinarnej służy skarga do sądu administracyjnego.”
Zaskarżeniu podlega prawomocne orzeczenie odwoławczej komisji dyscyplinarnej.
Orzeczenia odwoławczej komisji dyscyplinarnej nie są, podobnie jak orzeczenia komisji
dyscyplinarnych, decyzjami administracyjnymi ani nawet aktami administracyjnymi. Wydane
zostają nie w trybie przepisów postępowania administracyjnego, ale w trybie przepisów
kodeksu postępowania karnego, do którego odsyła art. 223 ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym. Jest to spowodowane tym, że celem postępowania dyscyplinarnego jest orzekanie
o winie i karze. Oznacza to, że odwoławcza komisja dyscyplinarna orzeka na podstawie
przepisów prawa o szkolnictwie wyższym, a w sprawach w niej nieuregulowanych - w trybie
odpowiednio stosowanych przepisów kodeksu postępowania karnego 6.
Co prawda, przepis art. 221 zapewnia sądową kontrolę orzeczeń w sprawach
dyscyplinarnych studentów i doktorantów (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia
18 stycznia 2001 r., sygn. akt III ZP 28/00, publ. OSNP 2001, Nr 7, poz. 210). Ponadto,
6
W. Sanetra, M. Wierzbowski (red.), Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Warszawa 2013, s. 508.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 48
przewidziana w art. 221 skarga do sądu administracyjnego jest środkiem zaskarżenia
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
orzeczenia odwoławczej komisji dyscyplinarnej. Postępowanie w jej przedmiocie podlega
przepisom ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270). Sądem właściwym do rozpoznania skargi
jest wojewódzki sąd administracyjny właściwy miejscowo ze względu na siedzibę uczelni
(art. 13 § 1-2). Skargę należy wnieść w terminie 30 dni od doręczenia orzeczenia
odwoławczej komisji dyscyplinarnej (art. 53 § 1) za pośrednictwem uczelni (art. 54 § 1).
Jednakże, należy zgodzić się z H. Izdebskim i J. M. Zielińskim 7, że cytowany artykuł
pozostawia zbyt duże pole interpretacyjne graniczące z niedbalstwem ustawowym, gdyż:
 z reguły w polskim porządku prawnym wobec prawomocnego rozstrzygnięcia
uprawnionego organu nie przysługuje środek zaskarżenia, z wyjątkiem skargi kasacyjnej
(tak na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jak i w postępowaniu
sądowoadministracyjnym)
czy
skargi
o
stwierdzenie
niezgodności
z
prawem
prawomocnego orzeczenia (na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego);
 wprowadza się termin wystąpienia z taką skargą, jak określona w art. 221;
 określa się uprawnionych do wnoszenia skargi;
 określa się tryb wnoszenia skargi;
 określa się tryb postępowania w sprawach z takiej skargi;
 określa się środki, jakie sąd ten winien stosować.
Obowiązująca od dnia 17 października 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483), zgodnie z dyspozycją art. 14 ust. 1
Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r.
(Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) oraz art. 6 ust. 1 europejskiej Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61,
poz. 284), gwarantuje każdemu „prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd” (art. 45
ust. 1 Konstytucji RP) i równocześnie stanowi, że „Ustawa nie może nikomu zamykać drogi
konsekwencji, w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. orzeczenie z dnia
7
H. Izdebski, J.M. Zieliński, Prawo o szkolnictwie wyższym. Komentarz, Warszawa 2013, s. 514.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 49
sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw” (art. 77 ust. 2 Konstytucji RP). W
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
8 kwietnia 1997 r. - K. 14/96; wyrok z dnia 9 czerwca 1998 r. - K. 28/97; wyrok z dnia
8 grudnia 1998 r. - K. 41/97; wyrok z dnia 16 marca 1999 r. - SK 19/98) utrwalony jest
pogląd prawny uznający za niekonstytucyjne te przepisy ustawowe, które pozbawiają
obywatela gwarancji ochrony sądowej zarówno w sprawach wynikających ze stosunku
służbowego, jak i w sprawach dyscyplinarnych.
Zważyć należy, że sąd koleżeński wymierza kary dyscyplinarne (art. 214 ust. 1)
w postaci: upomnienia (art. 212 pkt. 1), nagany (art. 212 pkt. 2) i nagany z ostrzeżeniem
(art. 212 pkt. 3). Komisja dyscyplinarna różni się tym, że stosuje ponadto karę zawieszenia
w określonych prawach studenta lub doktoranta na okres do jednego roku (art. 212 pkt. 4),
a nawet może orzec wydalenie z uczelni (art. 212 pkt. 5). Ponadto, różnice pomiędzy
organami dotyczą postępowania. Do postępowania wyjaśniającego i postępowania
dyscyplinarnego wobec studentów (doktorantów) przed komisją dyscyplinarną, w sprawach
nieuregulowanych w ustawie, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997
r. - Kodeks postępowania karnego, z wyłączeniem art. 82 (art. 223), a organizację
i szczegółowy tryb postępowania przed sądem koleżeńskim określa regulamin samorządu
studenckiego (art. 225) lub odpowiednio samorządu doktorantów.
Natomiast
odpis
prawomocnego
orzeczenia
dyscyplinarnego,
zarówno
sądu
koleżeńskiego, jak i komisji dyscyplinarnej doręcza się rektorowi uczelni i załącza do
akt osobowych studenta lub doktoranta. Rektor zarządza niezwłocznie wykonanie tego
orzeczenia.
Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej oraz od orzeczenia sądu koleżeńskiego stronom
przysługuje odwołanie (art. 220 ust. 1). Odwołanie wnosi się odpowiednio do odwoławczej
komisji dyscyplinarnej lub sądu koleżeńskiego drugiej instancji w terminie czternastu dni
od dnia doręczenia orzeczenia (art. 220 ust. 2).
Dlatego należy uznać, że studentowi (doktorantowi) ukaranemu karą przez sąd
Strona 50
koleżeński, powinno przysługiwać prawo odwołania się do sądu podobnie jak
w przypadku orzeczenia komisji dyscyplinarnej.
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Przemawiają za tym nie tylko przyjęte zobowiązania międzynarodowe, ale przede
wszystkim Konstytucja. Dlatego też rozważyć należy zmianę treści przepisu art. 221
na następującą:
„Od prawomocnego orzeczenia odwoławczej komisji dyscyplinarnej lub sądu koleżeńskiego
drugiej instancji służy skarga do sądu administracyjnego.”
13 Pozostałe uwagi
13.1 Art. 13 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
Krajowa Reprezentacja Doktorantów proponuje korektę Art. 1 pkt 14a projektowanej
nowelizacji, a to zmianę art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym,
w obecnym brzmieniu stanowiącego, iż do podstawowych zadań uczelni należy kształcenie
i promowanie kadr naukowych. Żaden z obowiązujących punktów art. 13 ustawy PSW
nie zalicza do grupy podstawowych zadań uczelni kształcenia doktorantów.
W słowniczku ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (art. 2), nie znajdujemy definicji
sformułowania „kadra naukowa”, pomimo, że z określenia tego ustawodawca korzysta
po wielokroć w różnych kontekstach, co nastręcza wątpliwości interpretacyjnych odnośnie
zakresu tego pojęcia. Posługując się metodami wykładni językowej, stwierdzić należałoby,
że chodzi o wszystkich pracowników uczelni, którzy zajmują się działalnością naukową,
a to z kolei wypada oceniać przez pryzmat art. 108 ww. ustawy, co wyłączałoby z tej grupy
nie tylko doktorantów, ale także pracowników dydaktycznych. Niejasności potęguje
m.in. przepis art. 40, który deleguje na właściwych ministrów kompetencję do zlecania
uczelni wykonania określonych zadań w dziedzinie nauczania lub kształcenia kadr
naukowych. W związku z brakiem precyzji sformułowania nie wiadomo jaką grupę
podmiotów można takim zleceniem objąć. Zauważyć także wypada, że z treści art. 111
doktorantów. Zgodnie jednak z art. 111 ust. 3 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
do obowiązków nauczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy profesora lub stopień
naukowy doktora habilitowanego należy również kształcenie kadry naukowej. Wydaje się,
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 51
ww. ustawy nie wynikają wprost żadne obowiązki nauczycieli akademickich wobec
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
że intencją ustawodawcy, zarówno w art. 40, jak i art. 111 ww. ustawy nie było zawężanie
pojęcia kadry naukowej do grup nauczycieli akademickich, określonych w art. 108
ww. ustawy, lecz ujęcie tego w sposób dużo szerszy, obejmujący uczestników studiów
doktoranckich, jako potencjalnych członków kadr naukowych.
Odnosząc się jednak literalnie do regulacji dotyczącej doktorantów, wyraźnego
rozróżnienia nas od kadry naukowej dokonuje się w Art. 94b ww. ustawy, który stanowi,
że uczelnia publiczna otrzymuje dotacje na kształcenie uczestników stacjonarnych studiów
doktoranckich i kadr naukowych. W związku z powyższym, postulujemy dodanie w art. 1
pkt 14a projektowanej nowelizacji jako drugi myślnik zmiany art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym poprzez nadanie mu następującego brzmienia:
„4) kształcenie i promowanie kadr naukowych i doktorantów”
13.2 Art. 195 ust. 10 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym
W dotychczas obowiązujących ramach prawnych art. 160 ust. 4 i art. 195 ust. 10 ustawy
Prawo o szkolnictwie wyższym regulują kwestię zawierania umów odpowiednio
o odpłatności studentów za studia lub usługi edukacyjne i o warunkach odpłatności
doktorantów za studia doktoranckie.
Projektowany art. 160a, poprzez odesłanie do niezmienianego nowelizacją art. 99 ust. 1
pkt 1 ww. ustawy obejmuje swym zakresem również opłaty pobierane od uczestników
niestacjonarnych studiów doktoranckich. W związku z powyższym, celem zachowania
przejrzystości ustawy, proponujemy wyłączenie ww. odniesienia z projektu art. 160a
i uzupełnienie art. 195 ust. 10 poprzez zastąpienie kropki przecinkiem i dodanie słów:
„przepisy art. 160a stosuje się odpowiednio”.
13.3 Regulamin studiów doktoranckich
regulaminu stosuje się odpowiednio przepisy art. 161 i 162”. Art. 162 odnosi się
do rozporządzenia ministra określającego warunki jakim muszą odpowiadać postanowienia
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 52
Zgodnie z art. 196 ust. 6 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym „Do uchwalania
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
regulaminu studiów w uczelniach. Krajowa Reprezentacja Doktorantów pragnie zwrócić
uwagę, że specyfika studiów doktoranckich jest odmienna w stosunku do studiów wyższych.
W związku z powyższym części przepisów nie można w prosty sposób odnieść do studiów
doktoranckich. Projekt nowelizacji wprowadza do regulaminu studiów „warunki odbywania
studiów przez studentów przyjętych na studia w wyniku przeprowadzania procesu
potwierdzenia efektów uczenia się, z uwzględnieniem indywidualnego planu studiów i opieki
naukowej”. Pragniemy zwrócić uwagę, że zgodnie z przyjętymi regulacjami również
regulaminy studiów doktoranckich będą musiały ww. warunki określać, co naszym zdaniem
nie było w intencji ustawodawcy. W związku z powyższym proponujemy aby warunki jakim
muszą odpowiadać postanowienia regulaminu studiów doktoranckich w uczelniach
i jednostkach naukowych określały przepisy rozporządzenie ministra, o którym mowa w art.
201 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym.
13.4 Urlopy szkoleniowe
Zgodnie z dyspozycją art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach
naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz.
595, z późn. zm.):
„Pracownikowi niebędącemu nauczycielem akademickim lub
pracownikiem naukowym, przygotowującemu rozprawę doktorską , przysługuje, na jego
wniosek, w uzgodnionym z pracodawcą terminie, urlop w wymiarze dwudziestu ośmiu dni,
które w rozumieniu odrębnych przepisów są dla tego pracownika dniami pracy,
na przygotowanie obrony rozprawy doktorskiej oraz zwolnienie od pracy na przeprowadzenie
obrony rozprawy doktorskiej”. Natomiast na podstawie § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 września 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu
i warunków przeprowadzania czynności w przewodach doktorskich, w postępowaniu
habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz.U. Nr 204, poz. 1200,
dalej: rozporządzenie): Rada jednostki organizacyjnej, po zapoznaniu się z rozprawą
doktorską, opiniami promotora albo promotora i kopromotora oraz recenzjami, podejmuje
zwanej dalej "obroną". Mając na uwadze zasady wykładni prawa pierwszeństwo przyznaje
się wykładni językowej, natomiast charakter pomocniczy posiadają wykładnia systemowa
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 53
uchwałę w sprawie przyjęcia rozprawy doktorskiej i dopuszczenia jej do publicznej obrony,
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
i funkcjonalna. Innymi słowy, interpretator w pierwszej kolejności powinien opierać się
na rezultatach wykładni językowej i dopiero gdy ta prowadzi do nie dających się usunąć
wątpliwości, należy sięgnąć do wykładni systemowej, natomiast jeżeli nadal pozostają
niedające się usunąć wątpliwości to wolno posłużyć się wykładnią funkcjonalną
(L. Morawski, Zasady wykładni prawa, Toruń 2010, s. 73). W stanie de lege lata wobec
w/w zapisów ustawy jak i rozporządzenia jednoznacznie należy stwierdzić, iż urlop
szkoleniowy przysługuje od momentu podjęcia przez radę wydziału lub radę innej jej
jednostki organizacyjnej uchwały o przyjęciu rozprawy doktorskiej i dopuszczeniu jej
do publicznej obrony, a nie od momentu otwarcia przewodu.
Zgodnie z powyższym obecna forma przepisu uniemożliwia jego prawidłową realizację.
Zdaniem Krajowej Reprezentacji Doktorantów intencją ustawodawcy jest ułatwienie
realizacji pracy doktorskiej osobom pracującym, poprzez przyznanie urlopu szkoleniowego
na potrzeby realizacji pracy doktorskiej, a nie wyłącznie jej obrony. Zatem uważamy, iż urlop
o którym mowa powinien przysługiwać od momentu otwarcia przewodu, a nie dopuszczenia
do obrony. Tezę tą potwierdza również § 7 ust. 3 rozporządzenia mówiący, że okres
pomiędzy dopuszczeniem do obrony a publiczną obroną musi wynieść co najmniej 10 dni,
co sprawia, że w przypadku wyznaczenia minimalnego okresu pomiędzy dopuszczeniem
do obrony a obroną urlop szkoleniowy wynoszący 28 dni nie będzie mógł być zrealizowany
w pełnym wymiarze.
Wobec powyższego Krajowa Reprezentacja Doktorantów dostrzega potrzebę
zmiany brzmienia art. 23 ust. 1 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz
o stopniach i tytule w zakresie sztuki na:
„Pracownikowi niebędącemu nauczycielem akademickim lub pracownikiem naukowym,
przygotowującemu rozprawę doktorską przysługuje, na jego wniosek, w uzgodnionym
z pracodawcą terminie, urlop w wymiarze dwudziestu ośmiu dni, które w rozumieniu
odrębnych przepisów są dla tego pracownika dniami pracy, na przygotowanie rozprawy
doktorskiej oraz zwolnienie od pracy na przeprowadzenie obrony rozprawy
tel./fax. 22 623 83 09
Strona 54
doktorskiej”
www.krd.org.pl
[email protected]
Strona 55
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
tel./fax. 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]

Krajowa Reprezentacja Doktorantów

Transkrypt

Podobne dokumenty

Opinia ZP RPD z 4 lipca 2014 r.

Szanowni Państwo, W imieniu wszystkich doktorantów pragnę

regulamin-propan

Ewelina Pabjańczyk-Wlazło

Warszawa, dnia 10 lutego 2014 r

Wyniki wyborów do WRD z dnia 7.12.2016

mgr inż. Przemysław Rumianek (PW)

Biuletyn nr 4