aspekty syntezy danych w its - Wydział Transportu Politechniki
Transkrypt
aspekty syntezy danych w its - Wydział Transportu Politechniki
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 92 Transport 2013 Zbigniew Janik Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu Zakad Systemów Informatycznych i Trakcyjnych w Transporcie ASPEKTY SYNTEZY DANYCH W ITS Rkopis dostarczono, stycze 2013 Streszczenie: W systemach transportowych, aby efektywnie wykorzysta niezliczon ilo danych i odpowiednich informacji musimy dy do ich zmniejszenia wykorzystujc odpowiednie metody, teorie i algorytmy syntezy informacji znane z innych mniej lub bardziej pokrewnych dziedzin nauki. Szeroki zbiór rónorodnych narzdzi bazujcych na technologii informatycznej, komunikacji bezprzewodowej i elektronice pojazdowej, umoliwia sprawne i efektywne zarzdzanie infrastruktur transportow oraz sprawn obsug podrónych. W takich systemach funkcjonowanie transportu jest w wysokim stopniu wspierane zintegrowanymi rozwizaniami pomiarowymi (czujniki, sensory), telekomunikacyjnymi, informatycznymi i informacyjnymi, a take automatycznego sterowania. Aby dziaa wydajnie ITS musi by zasilany szerokim zestawem danych oraz informacji, w zwizku z powyszym jednym z komponentów tego zoonego procesu jest synteza danych. Sowa kluczowe: synteza informacji, systemy ITS, architektura systemów. 1. WPROWADZENIE Waciwoci ludzkiego umysu jest czenie informacji otrzymywanych od rónych zmysów, a take rónych danych otrzymywanych od jednego zmysu - na przykad pojedynczego oka i obydwu. Korzyci z czenia informacji z rónych zmysów jest bardziej trafne ocenianie wiata ni przy wykorzystaniu pojedynczego zmysu. Tak wic wyksztacona w sposób naturalny umiejtno syntezy informacji pozwala na dokadniejsz i bardziej efektywn ocen otaczajcego rodowiska, co w wielu przypadkach, dziki sprawnej ocenie potencjalnych zagroe, moe by przyczynkiem do przetrwania danego osobnika lub gatunku. Mimo i sama idea nie jest nowa, dopiero opracowanie nowych technologii zwizanych z nowymi sensorami, z zaawansowanymi metodami przetwarzania zainicjowa istotny rozwój w dziedzinie syntezy informacji. Osignicia w zakresie sprztu obliczeniowego udostpniy moliwoci realizowania algorytmów syntezy informacji w czasie rzeczywistym. Technologia syntezy danych rozwina si od lunego zbioru pokrewnych technik przetwarzania danych do zaawansowanej dyscypliny naukowej ze zdefiniowan terminologi, zestawem dobrze okrelonych metod matematycznych i ugruntowanymi zasadami dotyczcymi konstrukcji systemów. Techniki stosowane w syntezie danych 66 Zbigniew Janik wywodz si z tradycyjnych dyscyplin naukowych takich jak cyfrowe przetwarzanie sygnaów, teoria sterowania, sztuczna inteligencja, klasyczne metody numeryczne itp. Historycznie rzecz biorc, metody syntezy informacji rozwiny si pierwotnie w zakresie zastosowa militarnych, natomiast w ostatnich latach obszar zastosowa cywilnych poszerza si coraz bardziej. W Inteligentnych Systemach Transportowych (ITS), aby efektywnie wykorzysta niezliczon ilo danych i odpowiednich informacji musimy dy do ich zmniejszenia wykorzystujc odpowiednie metody, teorie i algorytmy syntezy informacji znane z innych mniej lub bardziej pokrewnych dziedzin nauki. Dotychczas nie sformuowano w sposób jednoznaczny definicji syntezy informacji. Istnieje wiele proponowanych definicji. Autor artykuu przychyla si do poniszej definicji, która poprawie opisuje wszystkie aspekty rozpatrywanego zagadnienia. Synteza informacji — przetwarzanie danych pochodzcych z rónych i z wielu róde majce na celu zwikszenie prawdopodobiestwa trafnej automatycznej identyfikacji obiektu w warunkach niepewnoci informacji. 2. FUNKCJE I CELE SYNTEZY DANYCH W ITS Synteza danych zgodnie z ogólnie przyjt definicj ma za zadanie przetwarzanie informacji pochodzcych z rónych róde w celu wydobycia danych najistotniejszych z punktu widzenia systemu. Ogólnie mówic celem syntezy danych w ITS jest poczenie i przetworzenie uzyskanych informacji w celu okrelenia obecnych i przewidywania przyszych stanów niektórych aspektów dotyczcych transportu. Podstawowe funkcje syntezy danych obejmuj: x Zbieranie danych pierwotnych – transmisja i odbiór bezbdnych danych z czujników i innych róde; x Identyfikacja danych – czenie zwrotnych danych ze ródem; x Uzgadnianie danych – przetwarzanie zidentyfikowanych danych w celu m.in. transformacji danych do bardziej uniwersalnej postaci (np. dokumenty XML); x Ocena stanu – ocena kinetycznej (czas i/lub przestrze) wydajnoci obiektu zainteresowania; x Ocena jakoci – zastosowanie rónorodnych technik do oceny jakoci danych syntetycznych; Cakowita efektywno syntezy danych powinna by oceniona w kontekcie caego systemu - biorc pod uwag cel systemu, architektur, moliwoci przetwarzania danych, walidacj i weryfikacj danych, interfejs system-czowiek oraz szereg regulacji spoecznych i instytucjonalnych. Niektóre wyzwania zwizane z rozwojem syntezy informacji w ITS to: x Dostp do danych ródowych; Aspekty syntezy danych w ITS x x x x 67 Sabe pokrycie czujnikami oraz ich zawodno nie pozwalaj na bardziej skomplikowane metody przewidywania czasów podróy oraz stanu sieci transportowych, co staje si podstawowym wymaganiem uytkowników; Niektóre algorytmy wymagaj probabilistycznych lub innych równie skomplikowanych metod obliczeniowych, które musz by wykonywane przy udziale ludzi. Rozwizaniem najczciej stosowanym jest pozostawienie w systemie czowieka jako kluczowego ogniwa podejmujcego decyzje; Techniki syntezy danych s obecnie szeroko rozwijane ale wymagaj adaptacji do potrzeb ITS; Inteligentne Systemy Transportowe nie s systemami jednorodnymi, co oznacza e wspódziaaj i jednoczenie s zalene od innych systemów. W konsekwencji ich wydajno i wiarygodno jest w duym stopniu zalena od innych architektur. 3. ARCHITEKTURY SYNTEZY INFORMACJI Jednym z najwaniejszych zada jakie stawiaj sobie pastwa wprowadzajc inteligentne rozwizania w transporcie jest ustanowienie architektury ITS, czyli szeregu powiza (logicznych, fizycznych i komunikacyjnych) pomidzy elementami systemów jakie tworz Inteligentne Systemy Transportowe w celu stworzenia rozwiza skalowalnych, atwych w utrzymaniu i zarzdzaniu [5]. Krajowe architektury nie wskazuj konkretnych technologii lub dostawcy, dziki temu staj si otwartymi systemami zwikszajcymi konkurencyjno implementowanych rozwiza. Obecnie w Polsce rozwizania ITS maj charakter „wyspowy”, tzn. i oddzielnie speniaj zadan rol, natomiast w przypadku ich poczenia moe doj do sytuacji, w której systemy te s niekompatybilne i nie bd mogy ze sob wspópracowa nie przynoszc tym samym potencjalnych korzyci Generalnie wyrónia si trzy podstawowe architektury systemów syntezy informacji [1]. Architektura systemu z bezporedni syntez informacji Rys. 1 ilustruje ide systemu, w którym dane pochodzce z sensorów poddawane s bezporednio syntezie. W kolejnym kroku nastpuje dopiero ekstrakcja cech charakterystycznych i generacja deklaracji dotyczcej klasy obserwowanego obiektu. Rozwizanie takie jest wygodne w sytuacji, gdy dane pochodzce z sensorów s podobnej natury to znaczy np. uywane s tylko sensory wizyjne lub tylko akustyczne. W takiej sytuacji syntezie moe podlega pierwotny strumie danych pochodzcych z sensorów. 68 Zbigniew Janik Rys. 1: Architektura systemu z bezporedni syntez informacji Do przetwarzania danych stosuje si np. filtracj Kalmana. Architektura systemu z syntez informacji na poziomie wektorów cech charakterystycznych Jeeli dane nie maj podobnego charakteru, wskazane lub nawet konieczne okazuje si zastosowanie systemów syntezy informacji na poziomie wektora cech lub na poziomie decyzji (czyli niezbdne jest zaawansowane przetworzenie danych uzyskiwanych z sensorów). Rysunek 2 prezentuje system, w którym synteza zachodzi na poziomie wektorów cech charakterystycznych. Dane pochodzce z sensorów poddawane s przetwarzaniu, w wyniku którego uzyskuje si wektory cech charakterystycznych podlegajce w dalszym cigu procesowi syntezy informacji. Rys. 2. Architektura systemu z syntez informacji na poziomie wektorów cech charakterystycznych Aspekty syntezy danych w ITS 69 Najczciej uzyskany w wyniku syntezy informacji wynikowy wektor cech charakterystycznych jest przetwarzany przy pomocy sztucznych sieci neuronowych lub algorytmów klasteryzujcych. Architektura systemu z syntez na poziomie deklaracji (decyzji) Z kolei na rysunku 3 przedstawiono system syntezy informacji, w którym zachodzi synteza na poziomie deklaracji (decyzji). Kady z sensorów zaopatrzony jest w swój Rys. 3: Architektura systemu z syntez na poziomie deklaracji (decyzji) wasny tor przetwarzania sygnaów, w którym dochodzi do wypracowania elementarnej deklaracji dotyczcej w ogólnym przypadku lokalizacji, klasy i cech obserwowanego obiektu. Deklaracje te s nastpnie poddawane procesowi syntezy informacji. Jako przykady tej metody syntezy suy mog metody wnioskowania klasycznego, wnioskowania bayesowskiego i algorytm Dempstera-Shafera. Architektura odnosi si do struktury komponentów, ich relacji oraz zasad i wytycznych rzdzcych ich projektowaniem, implementacj i ewaluacj w czasie. Architektura syntezy danych dotyczy czterech podstawowych komponentów i ich wzajemnych relacji [4]: róda danych, algorytmów syntezy danych oraz bazy danych, sieci komunikacyjnej, interfejsu HCI. Konfiguracja architektury syntezy danych jest zoonym procesem projektowym obejmujcym poczenie pomidzy komponentami pozwalajcymi w rezultacie osign cele systemu ITS dotyczce funkcjonalnoci i wydajnoci. Ze wzgldu na rónorodno dostpnych komponentów w ITS nie jest moliwe dostarczenie ostatecznej i szczegóowej definicji jakie komponenty i techniki syntezy s najlepsze. Dyskusja nad opracowaniem polskiej architektury krajowej ITS trwa od paru lat, ale konkretne dziaania podjto dopiero w ubiegym roku z inicjatywy Ministerstwa Infrastruktury. Niestety obecnie brak udostpnionych przez resort infrastruktury jakichkolwiek informacji na temat postpów i biecego stanu projektu. Ponisze opisy sugeruj wytyczne dla czterech komponentów architektury syntezy danych w ramach projektu ITS. 70 Zbigniew Janik 3.1. RÓD A DANYCH róda danych mog wystpowa w rónych konfiguracjach i czy si przez rónorodne kanay komunikacji. Trzy podstawowe sposoby przetwarzania danych uzyskane przez wielosensorowe róda danych: bezporednia synteza danych na poziomie czujników, reprezentacja danych czujników przy uyciu aspektów informacyjnych, przetwarzanie danych z kadego czujnika w celu uzyskania wysokopoziomowcyh wniosków / decyzji zwizanych z obiektem [2]. Pierwsza konfiguracja dotyczy bezporedniej syntezy danych na poziomie czujnika. Z tak sytuacj mamy do czynienia, kiedy czujnik jest w stanie wykona znaczn ilo podstawowych funkcji syntezy, przykadowo - szeregowanie danych, kojarzenie obiektów i inne. Co wicej jeli ten sam zestaw czujników mierzy to samo zjawisko fizyczne wtedy dane czujników mog by bezporednio porównywane. Techniki syntezy danych na tym poziomie odnosz si do klasycznych metod oceny takich jak filtrowanie Kalman’a. Jeli dane z czujników nie s takie same lub nie s porównywalne wtedy dane powinny by syntezowane przy uyciu aspektów informacyjnych. Druga konfiguracja wykorzystuje syntez na poziomie cech charakterystycznych. Cechy te s wyborem reprezentacyjnych cech z danych pochodzcych z czujników takich jak zestaw wspóczynników regresji czy wspóczynniki transformaty Fourier’a. Cechy s uzyskiwane na podstawie wieloczujnikowych obserwacji i czone w wektory cech reprezentatywnych które s zazwyczaj obrabiane przy zastosowaniu technik rozpoznawania na podstawie wzoru (metody szablonowe, algorytmy klastrowe). Przykadem jest podejcie oparte na monitoringu telewizyjnym i czujnikach akustycznych wykorzystywanych do identyfikacji i oceny ruchu drogowego w kluczowych segmentach autostrad. Trzecia konfiguracja wykorzystuje syntez na poziomie deklaracji (decyzji) która czy informacje z czujników jeeli kady czujnik wykona wstpne eliminacje identyfikacji i lokalizacji obiektu. Techniki zwizane z syntez na poziomi decyzji obejmuj techniki gosowania czy te metody wnioskowanie parametrycznego. Nie ma konkretnych przesanek mówicych, które podejcie naley wykorzysta . Tak naprawd wikszo architektur syntezy danych jest hybryd jednej lub wicej z tych technik. 3.2. ALGORYTMY SYNTEZY DANYCH I BAZY DANYCH Z pespektywy architektury heurystyczne i numeryczne techniki uywane do syntezy danych bd zalee znacznie od rodowiska w jaki zostan zastosowane w poczeniu z dostpnymi funkcjami i ródem danych. Algorytmy wymagaj znacznych iloci oblicze w celu skojarzenia, korelacji, oszacowania i klasyfikacji obiektów. W celu wykonania tych oblicze i oszacowa, algorytmy syntezy danych wykonuj dziaania na lub z parametrami modelowymi, danymi z baz danych i innymi przy zastosowaniu technik takich jak wnioskowanie Bayesowskie. Operacje te zazwyczaj wymagaj uycia bazy Aspekty syntezy danych w ITS 71 danych dla danych wejciowych, przechowywania, wyszukiwania informacji, archiwizacji i innych funkcjonalnoci. Dlatego te zarzdzanie baz danych jest kluczem do sprawnoci (wydajnoci) w architekturach systemów syntezy danych. Wikszo baz danych dostpnych dla syntezy danych s to albo bazy relacyjne lub obiektowe. Ze wzgldu na wydajno w funkcji kosztów i wydajnoci przetwarzania znacznie bardziej prawdopodobne jest zaimplementowanie serwisu ITS na relacyjnej bazie danych. Jednake bazy te nie s tak wydajne w wielowymiarowej analizie jak bazy obiektowe. Ta funkcjonalno przemawia za tym aby ITS opiera na bazie obiektowej gdy elastyczno przetwarzania i wyrafinowane cele syntezy bd podstawowym kryterium. Istnieje take moliwo zastosowania modelu hybrydowego czcego najlepsze cechy relacyjnych i obiektowych baz danych jednake wymagaj wysoko wykwalifikowanego zespou administratorów wic stosowane s jednie w wskim zakresie przedsiwzi . Kolejnym aspektem jaki naley wzi pod uwag jako klucz do wydajnoci systemu syntezy jest wybór pomidzy baz centraln a rozproszon. Wikszo ITS bdzie wykorzystywaa w swojej architekturze bazy rozproszone ze wzgldu na trzy powody. Po pierwsze jedna instytucja nie bdzie w stanie przechowywa wszelkich danych jakie s konieczne do spenienia wymaga wszystkich uytkowników. Po drugie rozproszone bazy danych pozwalaj na zastosowanie rozproszonego systemu komputerowego, bardziej efektywne wspódzielenie danych, wydajna kosztowo specjalizacje a take w pewnych sytuacjach redundancje systemu. Po trzecie czno i wydajno sieci komunikacyjnej (szybko , niezawodno , bezpieczestwo) i inne powizane koszty s mao znaczce w porównaniu z korzyciami pyncymi z zastosowania architektury rozproszonej. Architektura rozproszona i systemy klient-serwer znacznie przybray na znaczeniu w wietle rozwoju sieci WWW opartych na protokole TCP/IP przy jednoczesnym wzrocie problemów z zarzdzaniem danymi. Przykadowo zarzdzanie rozproszonymi bazami danych uywanych w syntezie danych moe wymaga poczenia pomidzy homogenicznymi jak i heterogenicznymi bazami danych. W ramach ITS wykorzystane zostay dwie metody zarzdzania bazami danych Common Object Request Broker Architecture (CORBA) i Distributed Common Object Model (DCOM). 3.3. SIECI KOMUNIKACYJNE Architektura NTCIP (National Transportation Communications for ITS Protocol) jest preferowanym rozwizaniem dla aplikacji ITS. Do syntezy danych wymagane s trzy typy komunikacji: transfer plików, C2F, C2C. Kocowa wydajno peniej sieci komunikacyjnej bdzie zalee od ostatecznej definicji poczenia wszystkich komponentów, pozwalajc na ocen wydajnoci systemu za pomoc takich kluczowych kryteriów jak prdko , niezawodno , bezpieczestwo, dostpno , skalowalno / elastyczno , zgodno ze standardami, koszt wdroenia 72 Zbigniew Janik i utrzymania. Narzdzia symulacyjne takie jak OPNET s najczciej wykorzystywane do oceny rónych sieci komunikacyjnych dlatego te mog by wykorzystane w ITS. Pierwszy zestaw protokoów warstwy aplikacji NTCIP dotyczy transferu plików. Transfer danych jest prowadzony za porednictwem powszechnych i dobrze udokumentowanych protokoów takich jak FTP (File Transfer Protocol) czy te TFTP (Trivial File Transfer Protocols). Wybór rozwizania jest zaleny od wymaganego typu poczenia warstwy transportowej (poczeniowe lub bezpoczeniowe usugi sieciowe). Usugi poczeniowe zapewniaj wiksz gwarancj i kontrol transmisji. Wybór zaley od krytycznoci informacji jakie bd wymieniane, kosztów oraz prdkoci. Drugi zestaw protokoów warstwy aplikacji NTCIP dotyczy komunikacji C2F, która jest zazwyczaj zwizana z komunikacj pomidzy central zarzdzania ruchem lub tranzytem i sprztem umieszczonym w terenie. NTCIP pozwala na zastosowanie relatywnie bezporednich protokoów komunikacyjnych do wymiany obiektów danych. Moe to by wykonane za porednictwem dobrze skonfigurowanego protokou SNMP, który jest waciwy przy zaoeniach wysokiej przepustowoci i maej ilo przesyanych informacji. Protokó ten jest wykorzystywany przykadowo w telefonii komórkowej do zarzdzania pakietow transmisj danych i monitorowania okrelonych funkcji sieci. Podobnie protokó STMP zosta rozwinity w ramach NTCP i jest waciwy gdy wymagana jest niska przepustowo przy wysokim transferze danych (przykadowo system sygnalizacji wietlnej). Trzeci zestaw protokoów warstwy aplikacji NTCIP dotyczy wymiany danych C2C, która jest zarzdzana za pomoc DATEX-ASN.1 czy te CORBA. DATEX-ASN.1 wykorzystuje relatywnie prost procedur wymiany danych i jest rozwizaniem kosztowo efektywnym dla nisko przepustowych maych systemów. Nie jest to jednak protokó obiektowy. Natomiast CORBA jest w stanie wymienia dane, take obiekty oraz aktywowa metody wbudowane w zdalne obiekty - to znaczy inicjowa procesy zdalne. CORBA zapewnia szeroki wybór funkcjonalnoci do wymiany danych (danych i obiektów) ale jest zwizany z wysokimi wymaganiami jeli chodzi o zasoby implementacyjne (poziom umiejtnoci technicznych jak i koszty utrzymania).Tak wic CORBA jest wybierany w przypadkach gdy centra zarzdzania wymagaj komunikacji o wysokiej przepustowoci dla duych iloci danych a dane i metody przetwarzania danych s podstaw dziaania centrum. 3.4. INTERFEJS CZ OWIEK – KOMPUTER HCI HCI jest koniecznym elementem architektury syntezy danych. Najbardziej oczywistym powodem projektu HCI jest wspópraca ITS z uytkownikiem. Podstawy technologiczne w urzdzeniach HCI pochodz z dowiadcze z innych obszarów takich jak prace dostawców PDA, przemysu telefonów bezprzewodowych, dostawców komputerów, dostawców sprztu rozpoznawania i komercyjnych rodków masowego przekazu. Preferencje uytkowników ITS i ich wpyw na projekt interfejsu HCI s wci elementami podlegajcym ewolucji. Przykadowo poziom akceptacji konsumentów dla systemu Aspekty syntezy danych w ITS 73 interaktywnego rozpoznawania gosu (IVR) wykorzystywanego w podróowaniu, bankach i usugach telekomunikacyjnych s wci ródem debaty spoecznej. Inne aspekty architekturowe interfejsu HCI dotycz rzeczywistego interfejsu czowieka z funkcjonalnymi punktami modelu syntezy danych. To dotyczy standardowego interfejsu opartego na komputerze, który pozwala na kontrolowanie i aktualizacje danych. Gówne algorytmy syntezy danych nie s cakowicie autonomiczne dlatego te mog wymaga ludzkich ocen w konkretnych punktach oblicze i analizy. 4. TEORIE WYKORZYSTYWANE W SYNTEZIE INFORMACJI Synteza informacji jest nauk interdyscyplinarn. Skupia i wykorzystuje metody, teorie i algorytmy znane z innych mniej lub bardziej pokrewnych dziedzin nauki. Dokonujc próby podziau teorii wykorzystywanych w syntezie informacji mona wymieni nastpujce kategorie [3]: ¾ techniki bazujce na wnioskowaniu na podstawie cech charakterystycznych, x metody probabilistyczne (statystyczne) wnioskowanie klasyczne, wnioskowanie bayesowskie metoda Dempstera-Shafera x metody teorii informacji sztuczne sieci neuronowe, zastosowaniu algorytmów klasteryzujcych (grupowania), zastosowaniu rónych wariantów gosowania rozpoznawaniu wzorców parametrycznych, metody entropii, miary korelacyjne, metody funkcji celu. ¾ metody fizyczne (techniki bazujce na modelu fizycznym), stworzenie modelu fizycznego, czyli formalnego opisu cech okrelajcych obiekt atwych do zaobserwowania i wyliczenia. metody symulacyjne, estymacja (filtracja Kalmana, maksymalizacja prawdopodobiestwa oraz aproksymacja metod najmniejszych kwadratów) metody syntaktyczne (skadniowe) ¾ modele poznawcze (techniki bazujce na analizie wiedzy). x systemy ekspertowe, x metody bazujce na analizie wzorców logicznych, x metody bazujce na teorii zbiorów rozmytych. 74 Zbigniew Janik 5. PODSUMOWANIE Aby dziaa wydajnie ITS musi by zasilany szerokim zestawem danych oraz informacji, w zwizku z powyszym jednym z komponentów tego zoonego procesu jest synteza danych. Cakowita efektywno syntezy danych powinna by oceniona w kontekcie caego systemu - biorc pod uwag cel systemu, architektur, moliwoci przetwarzania danych, walidacj i weryfikacj danych, interfejs system-czowiek oraz szereg regulacji spoecznych i instytucjonalnych. Niektórzy publiczni dostawcy serwisów ITS zainteresowani rozwojem metody syntezy danych jednak nie postrzegaj ich obecnie jako kluczowe. W celu stworzenia efektywnego i wartociowego serwisu ITS konieczna jest wspópraca wielu organizacji, technologii i procesów oraz zestaw waciwych róde danych. Niezbdne jest take porozumienie na poziomie prywatno - publicznym pozwalajce na zastosowanie zaakceptowanych standardów i protokoów. Bibliografia 1. David L. Hall, James Llinas. Multisensor Data Fusion. Handbook of Multisensor Data Fusion, The Electrical Engineering and Applied Signal Processing, rozdzia 1, strony 1–1 do 1–10. CRC Press, 2001. 2. Data Fusion For Delivering Advanced Traveler Information Services – U. S. Department of Intelligent Transportation Systems Joint Program Office May 2003. 3. Hall D. L, Llinas J. Multisensor Data Fusion, Handbook of Multisensor Data Fusion, The Electrical Engineering and Applied Signal Processing, rozdzia 1, strony 1–1 do 1–10. CRC Press, 2001. 4. Klein L. A.: Sensor and Data Fusion Concepts and Applications. SPIE Optical Engineering Press, Bellingham, Washington 1999. 5. Litwin M., Krukowski P., “Czym jest ITS?” , Przegld ITS, nr 0; - http://www.itspolska.pl/ ASPECTS OF DATA FUSION IN ITS Summary: In transport systems in order to effectively use innumerable amount of data and appropriate information we must try to reduce them using appropriate methods, theories and data fusion algorithms wellknown from other more or less related fields of science. Wide set of diverse tools being based on computer technology, wireless communication and vehicle electronics, enable efficient and effective managing of the transport infrastructure and the efficient service of passengers. In such systems functioning of the transport is to a high degree supported by integrated solutions from measuring (i.e. sensors), telecommunications, computer science and information technology, as well as by automatic guidance. In order to act productively the transport information system must be fed with the huge dataset and information, therefore data fusion is one of components of this assumed process. Keywords: data fusion, ITS systems, architecture system