Farmakologiczne możliwości zapobiegania atonii macicy po porodzie

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 7, zeszyt 1, 16-21, 2014
Farmakologiczne możliwości zapobiegania
atonii macicy po porodzie
GRZEGORZ H. BRĘBOROWICZ 1
Streszczenie
Atonia macicy jest jednym z najbardziej poważnych powikłań w położnictwie. Wczesna profilaktyka oraz
wdrożenie odpowiedniego leczenia zapobiega groźnym powikłaniom. W chwili obecnej dostępne są leki
które można z powodzeniem stosować w profilaktyce jak i terapii atonii macicy.
Słowa kluczowe: atonia macicy, oksytocyna, prostaglandyny, karbetocyna, preparaty sporyszu
Atonia macicy to brak prawidłowego obkurczania
się mięśnia macicy po porodzie popłodu, co prowadzi do krwawienia z niezamkniętych naczyń. Około
1/5 rzutu serca (800-1000 ml krwi/min) dociera do
krążenia maciczno-łożyskowego, co w przypadku
braku obkurczenia naczyń miejsca łożyskowego powoduje bardzo gwałtowną utratę krwi. W 70-95% atonia jest przyczyną pierwotnych krwotoków poporodowych, dlatego profilaktyka występowania atonii
jest jednocześnie profilaktyką najcięższych, zagrażających życiu krwotoków.
Wśród czynników ryzyka atonii macicy wymienia
się: wystąpienie atonii macicy we wcześniejszej ciąży, wiek pacjentki powyżej 35 lat, otyłość, ciążę wielopłodową, stosowanie leków naskurczowych w czasie porodu (oksytocyna), duży płód (powyżej 4500 g),
wielowodzie, przedłużony II okres porodu, ręczne
wydobycie łożyska, cukrzycę oraz zakażenie wewnątrzmaciczne [4, 15].
W postępowaniu terapeutycznym bardzo istotną
rolę odgrywa profilaktyka, polegająca na podawaniu
odpowiednich leków, dzięki której poprzez uzyskanie prawidłowego obkurczania się mięśnia macicy
można zapobiec tragicznym skutkom tego powikłania. Lekami najczęściej stosowanymi w tym postępowaniu są: oksytocyna, pochodne oksytocyny (karbetocyna), prostaglandyny, preparaty sporyszu oraz
mizoprostol.
Oksytocyna
Oksytocyna jest hormonem tylnego płata przysadki mózgowej, wykrytym w 1909 roku przez Sir
Henry Dale’a. Gromadzona i uwalniana jest na zakończeniach aksonów komórek nerwowych znajdują1
cych się w różnych jądrach podwzgórza. Zsyntetyzowana została w 1954 roku przez Vincent du Vigneaud,
za co badacz ten otrzymał nagrodę Nobla.
Oksytocyna jest zbudowana z dziewięciu aminokwasów, a jej masa cząsteczkowa wynosi 1007. Sześć
aminokwasów, w tym dwie cząsteczki cysteiny, jest
tak ułożonych, że tworzą strukturę cykliczną dzięki
wiązaniu S–S; pozostałe trzy aminokwasy przyłączone są jako łańcuch boczny do grupy karboksylowej
cysteiny.
Obwodowe bodźce powodujące uwalnianie oksytocyny pochodzą z okolicy brodawek sutkowych,
z szyjki macicy oraz pochwy. Pobudzenie okolicy
macicy i pochwy powoduje uwolnienie oksytocyny
na drodze tzw. odruchu Fergusona. Impulsy nerwowe przekazywane są przez nerwy obwodowe
z okolicy szyjki i pochwy do rdzenia kręgowego,
a następnie do podwzgórza i przysadki. Uwolniona
oksytocyna powoduje skurcz mięśnia macicy. Odruch Fergusona tłumaczy zwiększone wydzielanie
oksytocyny przez rodzącą w końcowym okresie porodu, gdy szyjka macicy i pochwa ulegają maksymalnemu rozciągnięciu.
Głównymi narządami odpowiedzialnymi za metabolizm oksytocyny w ustroju są wątroba i nerki.
Oksytocyna krąży w surowicy krwi w postaci niezwiązanej, a okres jej półtrwania wynosi od 3 do 10
minut i zależy od stężenia. Dodatkowym mechanizmem odpowiedzialnym za degradację oksytocyny
w czasie ciąży jest oksytocynaza (aminopeptydaza
cysteinowa), enzym łożyskowy, którego stężenie
wzrasta wraz z rozwojem ciąży. Enzym ten jest w czasie ciąży wydzielany głównie przez łożysko, chociaż
jego aktywność stwierdzono również w wątrobie,
Klinika Perinatologii i Ginekologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Farmakologiczne możliwości zapobiegania atonii macicy po porodzie
nerkach, gruczołach piersiowych i w płucach. Metabolizm oksytocyny przez oksytocynazę może zapobiegać nadmiernej czynności skurczowej mięśnia
macicy w czasie ciąży. Silnymi inhibitorami oksytocynazy są prostaglandyny i guanozyno-3,5-monofosforan (cGMP) – wewnątrzkomórkowy przekaźnik
biorący udział w skurczu mięśnia macicy [15].
Efekt oksytocyny zależy od specyficznych receptorów komórkowych, a pobudzenie komórek mięśniowych do skurczu zachodzi prawdopodobnie na
drodze stymulacji błony komórkowej. Receptory
oksytocynowe zostały wykryte w gruczole piersiowym, macicy, jajowodach i w doczesnej. Mediatorem
pobudzenia błony komórkowej jest cykliczny monofosforan adenozyny (AMP) i monofosforan guanozyny (GMP), a reakcja ta jest niezależna od syntezy
i uwalniania prostaglandyn w macicy. W wysokich
dawkach oksytocyna powoduje całkowitą depolaryzację błony komórkowej. Wiązanie się oksytocyny
z receptorami znajdującymi się w myometrium
zwiększa się pod wpływem jonów Mg++ . Na wiązanie
to mają wpływ jony Ca++, które są niezbędne do stymulacji skurczu komórki mięśniowej.
Wykazano, że głównym czynnikiem stymulującym biosyntezę receptorów oksytocynowych jest
estradiol, a zwłaszcza stosunek jego stężenia do stężenia progesteronu. Zmniejszenie stężenia surowiczego progesteronu w wyniku luteolizy i względna
dominacja krążącego estradiolu stymulują biosyntezę
receptora oksytocynowego. Liczba receptorów oksytocynowych w komórce mięśniowej jest 20-30 razy
większa w czasie porodu niż przed wystąpieniem
czynności skurczowej. Zmiany ilości receptorów
oksytocynowych tłumaczą z jednej strony różnice
wrażliwości na oksytocynę w czasie ciąży, a drugiej
świadczą o tym, że mięsień może nagle stać się narzędziem reaktywnym w stosunku do oksytocyny,
nawet przy jej małych stężeniach w surowicy. Wpływ
estradiolu na receptor oksytocynowy świadczy o lokalnym poziomie regulacji hormonalnej [4].
Oksytocyna ma krótki okres półtrwania (średnio
3 minuty), stąd podawana powinna być w ciągłym
wlewie dożylnym. Zwykle rozpuszcza się od 5 do 20
IU w 500 ml krystaloidu, a dawkę ustala się w zależności od uzyskiwanego efektu (zwykle 250 ml/ godzinę). Po podaniu dożylnym efekt działania obserwuje
się prawie natychmiastowo, a plateau jest osiągnięte
zwykle po około 30 minutach. Ze względu na efekt
antydiuretyczny, przy podawaniu dużych ilości oksytocyny, szczególnie w płynach niezawierających
17
elektrolitów, może dojść do nadmiernego zatrzymania płynów w ustroju [12].
Oksytocyna jest stabilna w temperaturze 25EC,
ale w niskich temperaturach może być przechowywana dłużej.
Karbetocyna
Karbetocyna jest syntetycznym analogiem oksytocyny [1-deamino-1-karbo-2-tyrozyno(0-metyl)-oksytocyna] zbudowanym z ośmiu aminokwasów. Kliniczne i farmakologiczne jej właściwości są podobne
do oksytocyny, jednak czas działania jest znacznie
dłuższy. Mechanizm działania karbetocyny polega na
wiązaniu się z receptorami oksytocyny, w wyniku
czego następuje podwyższenie napięcia podstawowego komórek mięśniowych oraz pojawiają się rytmiczne skurcze mięśnia macicy o zwiększonej częstotliwości.
Karbetocyna może być stosowana w profilaktyce
krwotoków poporodowych. Lek ten podaje się dożylnie lub domięśniowo; optymalna terapeutyczna dawka tego leku zawiera się w przedziale 75-125 mg,
maksymalna tolerowana dawka natomiast wynosi 200
mg. Po podaniu dożylnym karbetocyny efekt w postaci skurczu tężcowego pojawia się w ciągu 2 minut,
trwa około 6 minut, po czym przez kolejną godzinę
obserwowane są rytmiczne skurcze. Podanie domięśniowe powoduje również skurcz tężcowy trwający
dłużej, około 11 minut, z następowymi rytmicznymi
skurczami trwającymi do dwóch godzin. Wśród potencjalnych objawów ubocznych należy wymienić
nudności, wymioty, biegunkę, gorączkę oraz skurcz
oskrzeli [5].
Boucher i wsp. [3] porównali efekt karbetocyny
podanej domięśniowo lub dożylnie w porodach samoistnych lub ukończonych cięciem cesarskim
w stosunku do 10 j oksytocyny podanej dożylnie. Po
podaniu domięśniowym karbetocyny, w porodach
samoistnych, efekt jej działania był podobny jak
dożylnie podanej oksytocyny W przypadku porodów
operacyjnych stwierdzili silniejszy efekt karbetocyny. Podobne obserwacje uzyskali Dansereau i wsp.
[7], którzy porównując efekt karbetocyny i oksytocyny w trakcie cięcia cesarskiego wykazali, że podanie dożylne karbetocyny jest bardziej efektywne
w obkurczaniu macicy niż ciągły wlew z oksytocyny.
W badaniach tych profil bezpieczeństwa obu leków
był podobny.
W metaanalizie przeprowadzonej przez Su i wsp.
[16] ocenie poddano cztery badania (1037 ciężar-
18
G.H. Bręborowicz
nych) dotyczące zastosowania agonistów oksytocyny
w zapobieganiu krwotokom poporodowym. Na podstawie analizy tych badań stwierdzono, że w chwili
obecnej brak jest jednoznacznych dowodów, aby
dawka 100 mg karbetocyny podana dożylnie była tak
efektywna jak oksytocyna. Z drugiej strony podanie
karbetocyny rzadziej wymagało stosowania innych
leków zwiększających kurczliwość macicy.
Boruto i wsp. [2] przeprowadzili na grupie 104 rodzących badania randomizowane, których celem
było porównanie karbetocyny podawanej dożylnie
(100 mg) z tradycyjnym stosowaniem oksytocyny
(10 IU) w 2-godzinnym wlewie dożylnym. Rodzące,
których poród ukończony został cięciem cesarskim,
obarczone były ryzykiem wystąpienia krwotoku poporodowego (np. nadciśnienie tętnicze, przewlekła
niedokrwistość, krwotok w wywiadzie, przedłużony
II okres porodu). Efekt, w aspekcie podwyższenia napięcia mięśnia macicy, tolerancji leku i utraty krwi,
uzyskany jednorazowym podaniem karbetocyny, był
porównywalny z zastosowaniem 2-godzinnego wlewu
dożylnego oksytocyny. Objawy uboczne stosowanych terapii były podobne. Autorzy podkreślają jednak, że efekt naskurczowy karbetocyny był szybszy
i nie wymagał dodatkowych dawek leków naskurczowych, co obserwuje się przypadku terapii oksytocyną.
W badaniach wieloośrodkowych przeprowadzonych w Polsce potwierdzone zostały wcześniejsze
obserwacje, mianowicie większy efekt toniczny karbetocyny, wyrażający się silniejszym obkurczaniem
macicy po porodzie ukończonym cięciem cesarskim.
Obserwowane wartości hemoglobiny po porodzie
wykazywały mniejszy spadek po podaniu karbetocyny w porównaniu z oksytocyną [5].
Karbetocyna ma właściwości obkurczania naczyń
oraz oskrzeli, dlatego jest przeciwwskazana w chorobach układu krążenia i płuc. Należy ją przechowywać w temperaturze 4EC, ponieważ jest światłoczuła
i wrażliwa na ciepło,
Preparaty sporyszu
Właściwości naskurczowe sporyszu znane są od
kilkuset lat; pierwsze wzmianki na ten temat znajdują
się w szesnastowiecznym dziele Lonicera. W 1808 r.
sporysz po raz pierwszy zostaje wprowadzony jako
środek naskurczowy do praktyki lekarskiej przez
J. Stearnsa. Wprowadzenie sporyszu jako środka indukującego czynność skurczową w I okresie porodu
doprowadziło do zwiększenia wewnątrzmacicznych
obumarć płodów, w wyniku czego lek ten został całkowicie wycofany pod koniec XIX wieku. Obecnie
preparaty sporyszu znajdują zastosowanie w leczeniu i w profilaktyce krwotoków poporodowych.
Podstawowy składnik wszystkich alkaloidów sporyszu stanowi kwas lizerginowy. Wyróżniamy trzy
kategorie alkaloidów sporyszu: 1) grupa ergotaminy:
ergotamina, ergotyna, izomery; 2) grupa retoksyny:
ergokornina, ergokrystyna, ergokryptyna i izomery;
3) ergotamina i izomery. Pierwszym wyizolowanym
alkaloidem sporyszu o silnych właściwościach naskurczowych i znacznej rozpuszczalności była ergometryna. Metylową pochodną ergometryny jest metylergometryna – metergina. Mechanizm działania
alkaloidów sporyszu polega na wywieraniu bezpośredniego efektu naskurczowego na komórki mięśniowe mięśnia macicy. Skurcz naczyń wywołany jest
stymulacją receptorów serotoniny i alfa-adrenergicznych oraz zahamowaniem uwalniania śródbłonkowego czynnika relaksującego. Wywierają one również silny efekt antagonistyczny w stosunku do amin
alfa-sympatykomimetycznych.
Spośród czterech alkaloidów sporyszu – ergometryny, metylergometryny (Methergina), ergotaminy
i ergotoksyny – najsilniejszy efekt wywiera ten pierwszy. We współczesnym położnictwie ergometryna
znajduje zastosowanie jedynie w III okresie porodu
oraz w połogu w profilaktyce i leczeniu krwotoków
poporodowych; zwykle podaje się ją w dawce 0,5 mg
domięśniowo lub dożylnie. Po podaniu dożylnym
czynność skurczowa pojawia się po około 1 minucie
i trwa około 45 minut, natomiast po podaniu domięśniowym efekt zaczyna się po 2-3 minutach i trwa 3 godziny lub dłużej [11].
Powikłania kliniczne najczęściej obserwuje się po
podaniu ergotaminy, rzadziej meterginy w związku
z jej słabszym efektem terapeutycznym. Stosunkowo
często występują nudności i wymioty, wystąpić może
również depresja węzła zatokowo-przedsionkowego.
Najgroźniejszym jednak powikłaniem jest reakcja
wazotoniczna ze wzrostem ciśnienia tętniczego krwi
o około 2,0 kPa (20 mm Hg), z bólami głowy, niemiarową czynnością serca, dusznością i bólem w klatce
piersiowej. Niekorzystny jest również skurcz naczyń
żylnych ze wzrostem centralnego ciśnienia żylnego.
Częstość tych powikłań ocenia się na 20-30%.
Prostaglandyny
Prostaglandyny są grupą utlenionych, wielonasyconych kwasów tłuszczowych o 20 atomach węgla,
Farmakologiczne możliwości zapobiegania atonii macicy po porodzie
zawierającego pierścień cyklopentanowy i dwa boczne łańcuchy. Von Euler w 1935 roku był pierwszym,
który wprowadził pojęcie prostaglandyny, natomiast
w 1957 roku Bergstrom i Sjovall wyizolowali i opisali
dwie pierwsze prostaglandyny, a mianowicie PgE1
(łatwiej rozpuszczalna w eterze) i PgF1 (łatwiej rozpuszczalna w buforze fosforanowym). Prostaglandyny powstają na drodze enzymatycznego utleniania
kwasu arachidynowego, który jest uwalniany z fosfolipidów błon komórkowych. Najważniejsza z dróg
przemiany kwasu arachidynowego prowadzi do powstania nietrwałych cyklicznych nadtlenków prostaglandynowych (PgG2, PgH2), a następnie do pierwotnych prostaglandyn (PgE2,, PgF2a), tromboksanów
(TXA2, TXB2) i prostacykliny (PgI2).
Zarówno oksytocyna, jak i prostaglandyny wpływają na skurcz mięśnia macicy na skutek uwalniania
jonów wapnia z retikulum endoplazmatycznego oraz
zwiększając przepływ wapnia do komórki z przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Mechanizm uwalniania jonów wapnia jest prawdopodobnie odmienny, ponieważ działają za pośrednictwem różnych receptorów.
Pierwsze doniesienia o poporodowym zastosowaniu PgF2a w krwotoku poporodowym w wyniku
atonii macicy zostały opublikowane przez Takagiego
i wsp. [17] oraz Zahradnika i wsp. [18]. Takagi podawał prostaglandyny do mięśnia macicy przez powłoki
brzuszne oraz bezpośrednio do szyjki macicy, Zahradnik natomiast podawał 150 mg/min PgF2a i 0,5
mg/min 15-metylo-PgF2a we wlewie kroplowym. Uzyskane wyniki były zadowalające, lecz w obu pracach
zwrócono uwagę na objawy nietolerancji tych preparatów ze strony przewodu pokarmowego.
Pierwsze doniesienia o zastosowaniu sulprostonu,
syntetycznej prostaglandyny III generacji, w krwotoku
poporodowym przedstawił w 1978 r. Karim i wsp. [10].
Efekt naskurczowy na mięsień po podaniu domięśniowym 500 mg sulprostonu był porównywalny z podaniem 200 mg meterginy i 5 IU oksytocyny. Obkurczenie macicy nastąpiło jednak w krótszym czasie
i nie stwierdzano objawów ubocznych w czynności
serca matki i w układzie krzepnięcia. Zdaniem tych
autorów zastosowanie sulprostonu jest szczególnie
zalecane w sytuacji, gdy oczekujemy natychmiastowego i długotrwałego obkurczenia mięśnia macicy.
Działania uboczne prostaglandyn i możliwość
wystąpienia powikłań zależą od rodzaju prostaglandyny, dawki i sposobu podania. Najgroźniejsze powikłania mogą wystąpić ze strony oskrzeli i układu
krążenia. Prostaglandyny powodują wzrost ciśnienia
19
wewnątrzgałkowego i są przeciwwskazane w jaskrze.
Działanie uboczne prostaglandyn wiąże się również
z pobudzeniem układu żołądkowo-jelitowego przez
wpływ na błonę mięśniową żołądka, jelit oraz zaburzenia w gospodarce wodno-elektrolitowej.
Prostaglandyna (PG2a) – dinoprost
Podawana może być domięśniowo lub bezpośrednio do mięśnia macicy; w piśmiennictwie istnieją
opisy podawania przez cewnik Foleya bezpośrednio
do jamy macicy. Czas działania jest krótszy niż analogów prostaglandyny PGF2a – Carboprost [9].
W Polsce prostaglandyna PGF2 jest dostępna jako
Enzaprost (0,005 g/ml)
Prostaglandyna PGE2 – dinoprostone
Prostaglandyna E2 pomimo działania rozkurczowego na naczynia wywiera również silny efekt skurczowy na mięsień macicy. Może być stosowana u ciężarnych z chorobami układu krążenia i oddechowego
(efekt rozkurczowy na naczynia).
W Polsce prostaglandyna PGE2 jest dostępna jako
Prostin E2TM (0,01 g/ml).
Analogi prostaglandyn
Analogi prostaglandyny E1
Mizoprostol
Mizoprostol jest syntetycznym analogiem prostaglandyny E1, który wybiórczo łączy się z receptorami
EP-2/EP-3 myometrium wywołując w ten sposób
skurcz mięśnia macicy. W przeciwieństwie do naturalnej prostaglandyny (PGE1), która jest nietrwała
w kwaśnym środowisku i ulega szybko degradacji
w krwi po podaniu dożylnym, mizoprostol w wyniku
drobnych zmian w strukturze chemicznej jest stabilny po podaniu doustnym. Metabolizm tego leku przebiega w wątrobie. Stosowany może być doustnie,
podjęzykowo, dopochwowo lub bezpośrednio do jamy macicy.
W wieloośrodkowych badaniach wykazano, że
efekt działania mizoprostolu po podaniu doustnym
jest mniejszy niż po domięśniowym podaniu oksytocyny [8]. Doodbytnicze podanie mizoprostolu charakteryzuje się dłuższym działaniem oraz mniejszymi
objawami ubocznymi. Po raz pierwszy lek ten został
podany doodbytniczo przez O’Brien i wsp. [14], którzy u leczonych położnic efekt działania (skurcz macicy) stwierdzili w ciągu 3 minut. W analizie Cochrane stwierdzono, że podanie 800 mg mizoprostolu doodbytniczo, może być uważane jako lek pierwszego
rzutu w przypadku krwawienia i nieprawidłowego
20
G.H. Bręborowicz
obkurczania się macicy przy braku oksytocyny czy
preparatów sporyszu. Sytuacja taka często występuje
w krajach Trzeciego Świata (Afryka, Azja) [12].
Objawy uboczne stosowania mizoprostolu zależne są od podanej dawki i dotyczą przede wszystkim
układu pokarmowego – bóle podbrzusza, biegunki,
wzdęcia, nudności. Rzadziej obserwuje się świąd, gorączkę, bóle głowy.
Gemeprost
Gemeprost jest analogiem prostaglandyny E1, który w postaci pesarów umieszcza się w jamie macicy
w tylnym sklepieniu pochwy. Możliwe jest również
podawanie tego leku doodbytniczo. Efekt działania
jest podobny do tego, jaki wywiera prostaglandyna
PGF2a. W retrospektywnych badaniach po podaniu
1 mg tego leku, w grupie położnic, u których nie
stwierdzono korzystnej reakcji na meterginę i oksytocynę, stwierdzono obkurczenie macicy i ustanie
krwawienia bez objawów ubocznych [6].
Analogi prostaglandyny PGF2a
Carboprost
Caboprost jest prostaglandyną 15-metylo-PGF2a,
której czas działania jest dłuższy od naturalnej prostaglandyny, dzięki oporności na inaktywacje poprzez
utlenowanie w pozycji 15. Główne zastosowanie znajduje w grupie pacjentek, u których brak jest reakcji
na oksytocynę i preparaty sporyszu. Podawany może
być domięśniowo lub bezpośrednio do mięśnia macicy.
W wieloośrodkowych badaniach wykazano wysoką skuteczność terapii Carboprostem, w przypadku
atonii macicy opornej na oksytocynę, która wynosiła
88%; zastosowanie dodatkowych środków naskurczowych zwiększa tę wartość do 95%. W większości sytuacji wystarczyła pojedyncza dawka leku (0,25 mg) [1].
Przeciwwskazaniem do stosowania tego leku są
choroby układu krążenia i oddechowego w związku
z potencjalnymi objawami ubocznymi, takimi jak
skurcz naczyń i oskrzeli [14].
Piśmiennictwo
[1] Bigrigg A., Chui D., Chissell S. i wsp. (1991) Use of intra-
myometrial 15-methyl prostaglandin F2a to control atonic postpartum haemorrhage following vaginal delivery
and failure of conventional therapy. Br. J. Obstet. Gyne-
col. 98: 734.
[2] Borruto F., Treisser A., Comparetto C. (2009) Utiliza-
tion of carbetocin for prevention of postapartum hemorrhage after cesarean section: a randomized clinical
trial. Arch. Gynecol. Obstet. (w druku).
[3] Boucher M., Nemrod C.A., Tawagi G.F. i wsp. (2004)
Comparison of carbetocin and oxytocin for the prevention of postpartum hemorrhage following vaginal
delivery: a double-blind randomised trial. J. Obstet.
Gynaecol. Can. 26(5): 481.
[4] Bręborowicz G.H. (2006) Ciąża wysokiego ryzyka,
Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań.
[5] Bręborowicz G.H., Dera A., Billart M. i wsp. (2007) Oce-
na wartości karbetocyny (Pabal) w profilaktyce krwotoków śród- i poporodowych – wstępne wyniki wieloośrodkowych badań klinicznych. Klin. Perinat. Gin.
43(4): 7-10.
[6] Craig S., Chau H., Cho H. (1999) Treatment of severe
postpartum haemorrhage by rectally administered gemeprost pessaries. J. Perinat. Med. 27: 231.
[7] Dansereau J. Joshi A.K., Helena M.E. i wsp. (1999)
Double blind comparison of carbetocin versus oxytocin in prevention of uterine atony after cesarean section. Am. J. Obstet. Gynecol. 180(3): 670.
[8] Gulmezoglu A.M., Villar J., Ngoc N.T. i wsp. (2001)
WHO multicentre randomized trial of misoprostol in
the management of the third stage of labour. Lancet
358: 689.
[9] Jacobs M. Arias F. (1980) Intramyometrial PGF2a in
treatment of severe postpartum hemorrhage. Obstet.
Gynecol. 55: 665.
[10]Karim M.M. (1978) Prostaglandins – physiological basis
of practical applications. Nurs. J. Singapore 18(1): 35.
[11]Liabsuetrakul T., Choobun T., Peeyananjarassri K.,
Islam Q.M. (2007) Prophylactic use of ergot alkaloids
in the third stage of labor. Cohrane Database Systematic Reviews, Issue 2, Art. No.: CD 005456.
[12]Mousa H.A., Alfirevic Z. (2007) Treatment for primary
postpartum haemorrhage. Cohrane Database of Systematic Reviews, Issue 1, Art. No.: CD 003249.
[13]O’Brien P., El-Refaey H., Geary M. i wsp. (1998) Rectally administered misoprostol for the treatment of
postpartum hemorrhage unresponsive to oxytocin and
ergometrine: a descriptive study. Obstet. Gynecol. 92:
212.
[14]Oleen M.A., Mariano J.P. (1990) Controlling refractory
postpartum hemorrhage with hemabate sterile solution. Am. J. Obstet. Gynecol. 162: 205.
[15]Słomko Z., Bręborowicz G.H. (1992) Krwotoki w położnictwie, PZWL, Warszawa.
[16]Su L.L., Chong Y.S., Samuel M. (2007) Oxytocin agonists for preventing postpartum haemorrhage. Cohrane Database Syst. Rev. Jul 18, (3), CD 005457.
[17]Takagi S., Yosida T., Togo Y. i wsp. (1981) The effects
of intramyometrial injection of prostaglandins F2alpha on
severe postpartum hemorrhage. Prostaglandins 12:
565.
[18]Zahradnik H.P. i wsp. (1983) Prostacyklin in Pregnancy, Levis P.I. (red.) Raven Press, New York.
J
G.H. Bręborowicz
Klinika Perinatologii i Ginekologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
ul. Polna 33, 60-535 Poznań
e-mail: [email protected]
Farmakologiczne możliwości zapobiegania atonii macicy po porodzie
21
Atony – prophylaxis and therapy
Atony of uterus is one of the most dangerous complications during pregnancy. Early prophylaxis as well
as adequate therapy can prevent appearance of complications as well as improve prognosis. Today there
are several medicaments, such as oxytocin, carbetocin, prostaglandins, ergot preparations, which can be
effectively used in prophylaxis and therapy of this complication.
Key words: atony of uterus, prostaglandins, oxytocin, carbetocin, ergot preparations