Zmiana we wczesnej edukacji: pytania i inspiracje

EDUKACJA POMORSKA
nr specjanly 62 (13) – styczeń-luty 2014 r.
Zmiana we wczesnej edukacji:
pytania i inspiracje
prof. zw. dr hab. Dorota Klus-Stańska
Uniwersytet Gdański
Choć w ciągu ostatnich kilku dziesiątek lat polska szkoła pojaśniała i nabrała
barw, jednak nadal jest szkołą z aktywnym nauczycielem, a nie szkołą
z aktywnym uczniem, zaś obowiązujący model lekcji polega na tym,
że wszyscy robią to samo, w tym samym czasie i w ten sam sposób.
Co można zmienić w modelu polskiej szkoły? śladu. Grupowe rozwiązywanie problemów (przySkupmy uwagę na kilku elementach, dla których in- rodniczych, społecznych, historycznych, matemaspiracją mogą być zmiany zachodzące od dłuższego tycznych itd.) stanowi codzienny element wszystczasu w oświacie w europejskiej.
kich lekcji. To szkoły, w których nie
W polskiej szkole
1. Przestrzeń klasy bez oka Wielnauczyciel, ale uczniowie są najbarz rówieśnikami
kiego Brata
dziej aktywni poznawczo. Nieustanrozmawia się w pewnym nie dyskutują między sobą, ekspePrzestrzeń polskiej klasy jest
otwarta, na planie prostokąta,
rymentują, sprawdzają, projektują,
sensie nielegalnie.
by zapewnić nieustanną kontrolę
próbują.
nad tym, co się w niej dzieje. Uczniowie mogą z niej 4. Poprawny – nie znaczy dobry
korzystać tylko za zgodą nauczyciela. Przestrzeń
W polskiej szkole powszechny jest kult poprawklas europejskich jest znacznie bardziej urozmaico- ności. W obawie przed uczniowskim lękiem chcemy
na, prospołeczna, zapewnia elementarną prywatność kontrolować każdą aktywność ucznia i wyjaśniać
i swobodę kontaktu. Przez półścianki i szafki jest ła- mu, co ma robić i jak ma to robić. Skutecznie więc
mana, by uzyskać mniejsze przestrzenie wewnętrz- eliminujemy zdolność do samodzielnego myślenia.
ne, by utworzyć kąty tematyczne, obszary pracy gru- Wdrażamy w kopiowanie, bezrozumne replikowapowej, miejsce do rekreacji. Ogromna część pomocy nie, przepisywanie. W odmiennych modelach nie
jest usytuowana nisko, z myślą o dzieciach.
chodzi o formalną poprawność, ale tworzenie wa2. Rówieśnik nie-zakazany
runków do myślenia. Jako naturalne traktuje się
W polskiej szkole z rówieśnikami rozmawia się uczniowskie pomyłki i niedoskonałości, np. w zakrew pewnym sensie nielegalnie. W odmiennych mode- sie pisania - nieporadność techniczną, błędy ortogralach oświatowych już sam układ stolików sygnalizu- ficzne i składniowe. Dziecku daje się czas na zdobyje, że można i należy się porozumiewać. Uczniowie cie wprawy i zamiast tropić uchybienia, gratyfikuje
komunikują się niemal nieustannie, gdyż zakłada się stopniowe postępy.
się, że wiedza nie pochodzi od nauczyciela, ale jest
Jak pokazują badania międzynarodowe, w których
wytwarzana w toku samodzielnej aktywności i roz- od pewnego czasu bierze udział także Polska, krawiązywania problemów. Nauczyciel mówi w klasie je, w których edukacja oparta jest na metodach akznacznie mniej niż jego polski kolega, a do wszyst- tywnych, nierzadko osiągają znacznie lepsze wyniki
kich uczniów na raz mówi tylko czasami.
od polskich 10-latków. Czas, byśmy nauczyli się
3. Uczeń-badacz a nie słuchacz
z tych doświadczeń, że uczenie się nie jest sportem
W przeciwieństwie do polskiej szkoły, w której dla widzów.
aktywność ucznia przebiega po śladzie nauczyciela,
■
w odmiennych modelach działa on w poszukiwaniu
Dorota Klus-Stańska, prof. zw. dr hab., Uniwersytet Gdański. Założyła i w latach 1994-2002
prowadziła eksperymentalną Autorską Szkołę Podstawową „Żak” w Olsztynie. Inicjatorka i redaktor naczelna naukowego czasopisma „Problemy Wczesnej Edukacji” / „Issues in
Early Education”. Wiceprzewodnicząca Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii
Nauk. Autorka, współautorka i redaktorka kilkunastu książek o tematyce edukacyjnej.
21