Untitled

Druga szansa, o którą zawsze warto walczyć.
Zaskakujące losy bohaterek bestsellera Drzwi do piekła.
Gdy Daria wychodzi z piekła więzienia, nie wierzy, że jej życie ma jeszcze
jakiś cel. Wie jedno: musi stać się zupełnie kimś innym. Zmienia imię
i stara się zapomnieć o przeszłości. Szybko okazuje się jednak, że los
nie dał jej czystej karty. W życiu Darii pojawiają się znowu poznane
w więzieniu kobiety. Teraz wszystkie są wolne, ale czy szczęśliwsze?
Kochanka ląduje na Dworcu Centralnym, Maska przeżywa religijną
psychozę, a Zuzanna pada ofiarą emocjonalnej manipulacji. Iza podporządkowuje życie karierze, więc swoją córkę podrzuca Darii. Ta musi
zmierzyć się z problemami dziwnego i niespodziewanego macierzyństwa.
Dom na krawędzi to powieść o budzeniu się kobiecości, o sile przyjaźni
i o tym, że w życiu nic nie jest czarno-białe, a z kobiecego słownika
należy wykreślić hasło „ostatnia szansa”.
Tak intryga, jak i tło psychologiczne powieści Marii Nurowskiej są jedyne
w swoim rodzaju.
„Le Figaro”
Jej powieść czyta się zarówno jak dobrą prozę obyczajową, jak i świetnie
zaplanowany thriller psychologiczny.
Damian Gajda, onet.pl
Maria Nurowska jest jedną z najbardziej znanych polskich powieściopisarek, po jej książki sięga kilka pokoleń czytelników. Powieści Nurowskiej przetłumaczono na szesnaście języków, wiele z nich to bestsellery.
Autorka dzieli czas między Warszawę a Bukowinę Tatrzańską, gdzie zbudowała dom i założyła pensjonat.
Cena detal. 32,90 zł
Nurowska_Dom_broszura.indd 1
2012-07-19 12:40:25
Wydawnictwo Znak . Kraków 2012
Uczepić się czegoś – myślałam, stojąc pod drzwiami,
których otwarcie wydawało się czymś niemożliwym.
Za tymi drzwiami spotkałabym siebie sprzed sześciu
lat, a takiego spotkania obawiałam się najbardziej.
Nie powinnam była tam wracać, ale wtedy jedynym
możliwym adresem była willa przy Malczewskiego
w Warszawie, której parter należał do mojego niedawno zmarłego stryja. Byłam jego jedyną krewną,
poważnie się jednak zastanawiałam, czy nie zrzec
się tego spadku. Nie chodziło mi o stryja, wiele lat
spędziliśmy razem i zdążyłam się do niego przywiązać, ale o miejsce, które najchętniej wymazałabym
z pamięci. Gdyby zniknęło, zapadło się pod ziemię,
może lżej by mi było oddychać, niestety, tylko tutaj
mogłam znaleźć schronienie.
Ty to przewidziałaś, stanowczo sprzeciwiając
się mojej decyzji, którą nazwałaś wręcz głupią.
5
– Life is brutal, kochana – stwierdziłaś – albo
przyjmiesz jego reguły, albo będzie po tobie. Chyba
nie chcesz po wyjściu z mamra nocować na dworcu.
Oceniam cię na trzy noce, czwartej nie doczekasz,
rzucisz się pod pierwszy pociąg.
– Jak nikt umiesz dodać człowiekowi otuchy –
mruknęłam.
– Mówię, jak jest.
– A jak jest, Iza? Może mi powiesz, bo jeśli nie,
to ja ci powiem, że skoro mam zaczynać wszystko
od początku, nie mogę tam wrócić, nie mogę przestąpić progu tego mieszkania, wejść do pokoju,
gdzie… – głos uwiązł mi w gardle.
Uśmiechnęłaś się, ten twój uśmieszek wyższości!
– Krew z podłogi łatwo się zmywa! – powiedziałaś.
Chwilami twój cynizm mnie porażał, ale zaraz
sobie tłumaczyłam, że to jest tylko takie gadanie,
że wcale tak nie myślisz, po prostu ukryłaś się za
maską twardzielki, bo tego wymagają od ciebie
okoliczności. Kobiece więzienie to nie sanatorium.
Tak ciebie widziałam, bo chciałam cię tak widzieć,
było mi to potrzebne. Byłaś różą na gnoju i pilnie strzegłam, aby ktoś jej nie rozdeptał. Mój mąż
Edward powiedział kiedyś, że żyję w świecie iluzji.
Być może miał rację, być może całe moje życie jest
6
iluzją i ma się nijak do tego, co się dzieje naprawdę.
Ola, Paweł i ty, trzy punkty odniesienia, trzy historie
zmierzające do niewiadomego końca, ale wszystko
jest jeszcze możliwe, nawet tak zwany happy end…
Nie umiałam przekręcić klucza w zamku, na
samą myśl o przekroczeniu progu tego mieszkania
odczuwałam paraliżujący lęk, hotel nie wchodził
w grę ze względu na szczupłe fundusze, zabrakło
mi też odwagi, by spędzić noc na dworcu. Głęboko
zapadły mi w pamięć twoje słowa o czwartej nocy,
usiadłam więc na schodach, nieopodal drzwi wejściowych do mieszkania stryja. Te drzwi zabezpieczone blachą i obite od wewnątrz skórą skutecznie chroniły mnie przed upiorami, które czaiły się
tuż za nimi.
Powoli zapadał zmrok, byłam zadowolona, że
ciemność wokół mnie się pogłębia, zupełnie jakbym chciała się w niej schować. Nieoczekiwanie
szerokie marmurowe schody zmieniły się w węższe, drewniane, prowadzące na pięterko, rozpoznałam pokój ze skośną ścianą, pościel na drewnianym rzeźbionym łóżku pachniała słońcem
i wiatrem, a za oknem majaczyły górskie szczyty…
Nagle rozbłysło światło i tuż przed sobą zobaczyłam wysokiego brodatego mężczyznę w golfie z owczej wełny. Włosy miał związane w kucyk
na karku. Przez chwilę nie wiedziałam, kim jest,
7
a potem dotarło do mnie, że to przecież sąsiad
stryja z góry.
– Co ty tu robisz? – spytał ze zdumieniem.
– Ja… zgubiłam klucze – wyjąkałam.
– To chodź do nas – odrzekł i ująwszy mnie za
łokieć, pomógł mi wstać.
Współwłaścicielami willi było młode małżeństwo naukowców stale przebywające na stypendiach zagranicznych, w przerwach pomiędzy ich
wojażami utrzymywaliśmy przyjazne stosunki.
Sylwester, czyli zdrobniale Sylwek, grywał ze stryjem w szachy, a z jego żoną Magdą często chodziłam na zakupy, przy okazji wstępowałyśmy na
kawę. Pytałam ją o plotki z wielkiego świata, na co
niezmiennie odpowiadała, że może mi najwyżej
donieść, co słychać u szympansów, bo z racji swojego zawodu przebywała głównie z nimi.
Wchodząc po schodach, zadawałam sobie pytanie: jak długo ich nie było i czy to możliwe, że nie
wiedzieli o tragedii, która się rozegrała na parterze.
Ale gdyby wiedzieli, on musiałby inaczej się zachowywać, nie tak swobodnie, chyba że był dobrym
aktorem. Wyglądało na to, że nie ma jego żony, co
odnotowałam z ulgą. Lubiłam ją, ale ona też należała do przeszłości, im mniej świadków mojego
kulawego życia, tym lepiej. Sylwek zapalił światło
8
w przedpokoju, postawił walizkę pod wieszakiem
i odebrał ode mnie płaszcz.
– Chcesz się wykąpać po podróży? – spytał.
– O, tak – odrzekłam.
Stałam pod gorącym strumieniem wody z uczuciem, że zmywam z siebie brud tych sześciu lat,
zmywam ból, osamotnienie, noce na pryczy w przepełnionej celi, trywialne rozmowy moich współtowarzyszek, czyli wszystko, czego w tym czasie doświadczyłam. Plastikowe ściany kabiny stały się
chrzcielnicą, w której zacierały się stare grzechy,
a przyszłość… na razie nie chciałam o niej myśleć.
Z mokrą głową, w szlafroku pani domu weszłam
do kuchni. Czekała tam już na mnie kolacja. Dziwnie się czułam, widząc normalne talerze i sztućce,
a przy nakryciach złożone starannie i pachnące lawendą serwetki. Odtąd zapach lawendy już zawsze
będzie mi się kojarzył z wolnością, to znaczy z tym,
że nie byłam przez nikogo obserwowana i mogłam
robić, co chciałam.
Sylwek odsunął mi krzesło. Zajmując miejsce
przy stole, prawie usłyszałam komentarz jednej ze
współwięźniarek: „ale Wersal”. Nalał wina do kieliszków. Zawahałam się, ale podniosłam kieliszek
do ust.
Proces oczyszczania trwa – pomyślałam.
9
– Jutro rozejrzymy się za jakimś magikiem, który
dorobi ci klucze – odezwał się.
Spojrzałam mu prosto w oczy:
– Mam klucze, ale… nie chciałam tam wchodzić.
– Ze względu na stryja? – spytał, kiwając ze zrozumieniem głową.
Wiedział o jego śmierci z nekrologu w gazecie.
Ty ten nekrolog zamieściłaś, bo ja z racji odosobnienia, tak to nazwijmy, nie miałabym takiej możliwości. Samotnie szłam za trumną, przyjaciele
i znajomi stryja dawno poumierali.
– A pan redaktor nadal z tą anglistką? – zadał
mi kolejne pytanie.
Nic na to nie odrzekłam, a on już nie wypytywał. Być może moje milczenie wziął za odpowiedź
twierdzącą. Spytałam o jego żonę.
– Rozstaliśmy się z Magdą dwa lata temu – odparł – na dłuższą metę trudno mieć w łóżku oprócz
żony pięcioro szympansiątek, którymi matki nie
chciały się zajmować. A ty, masz kogoś?
Potrząsnęłam przecząco głową.
– To jesteś do wzięcia – stwierdził, patrząc na
mnie spod oka.
Zamiast się oburzyć, odpowiedziałam coś, co
mnie samą wprawiło w zdumienie.
– Tak jakby…
10
Może zadziałało wino, a może tego wieczoru
uderzyła mi do głowy wolność, której tak się bałam,
tak się przed nią broniłam. I coś jeszcze, ten młody
mężczyzna zobaczył we mnie atrakcyjną kobietę,
a ja od dawna tak o sobie nie myślałam, ja nawet
chyba zapomniałam, że w ogóle jestem kobietą.
Teraz ktoś mi o tym przypominał. Po kolacji poszliśmy do łóżka, on oczywiście nie miał pojęcia,
jaki w tym momencie dokonuje się we mnie przełom. Miałam obok to umięśnione, opalone na brąz
ciało. Sylwek wrócił właśnie z Afryki, gdzie podobnie jak jego żona prowadził badania, zajmując
się życiem zagrożonych gatunków zwierząt z ramienia jakiejś amerykańskiej organizacji. Oprócz
tego wykładał na uniwersytecie, też amerykańskim.
Nagle znalazłam się tak blisko młodego mężczyzny,
onieśmielało mnie to, a jednocześnie budziło ciekawość. Co się dalej wydarzy, co się będzie działo
z moim ciałem? On okazał się niezwykle wrażliwy
na moje oczekiwania. To był ten rodzaj porozumienia, gdzie słowa są czymś zbędnym. Gdzieś
w tyle głowy pojawiło się zdumienie, że tak może
być między dwojgiem ludzi, że to jest takie mocne.
Potem, kiedy już leżeliśmy obok siebie, powiedział:
– Chyba dawno nie byłaś z mężczyzną.
11
– Bardzo dawno – odrzekłam.
Przytulił mnie i pocałował w czoło.
– Nadrobimy to. A teraz chodź coś przekąsić, bo
zgłodniałem – i jakby usprawiedliwiając się, dodał –
zawsze jestem taki głodny po seksie…
Właściwie przez cały następny tydzień nie wychodziliśmy z łóżka, Sylwek pośpiesznie robił zakupy w sklepie na rogu naszej ulicy. Nic sobie nie
gotowaliśmy, bo szkoda nam było czasu. W zlewie piętrzyły się brudne talerze, których nie wstawialiśmy do zmywarki. Chodziłam po mieszkaniu owinięta szlafrokiem jego żony, a on zaczynał
przypominać rozbitka na bezludnej wyspie, bo nie
przycinał brody i nie wiązał swoich długich włosów.
– Zawsze wyczuwałem w tobie wielki seksualny potencjał – powiedział w pewnym momencie –
i było mi szkoda, że tak się marnuje przy panu redaktorze. On mi raczej nie wyglądał na kochanka
lady Chatterley.
Edward z pewnością go nie przypominał, nie
uprawiał żadnych sportów, jego jedyną gimnastyką
było wchodzenie na pierwsze piętro do redakcji
„Literatury i Świata”, poza tym dzieliła nas spora
różnica wieku i co tu dużo mówić, jego ciało zaczynało się starzeć. Kiedyś, widząc go w łazience
rozebranego do pasa, pomyślałam, że ma rachityczne ramiona. Ale za to miał bardzo „umięśniony”
12
mózg i to działało na kobiety, które leciały na niego,
bo nie sposób się było z nim nudzić. Ktoś go kiedyś podsumował, że jest gejzerem wiedzy, inteligencji i poczucia humoru, takim polskim Woody
Allenem… Sylwek nie był zwykłym mięśniakiem,
nie był jednak intelektualistą, ale nie tego od niego
oczekiwałam. Nie musiał mnie zabawiać rozmową,
fascynowała mnie jego fizyczność. Jego wysportowane ciało było jak nieznany ląd, budziło moją
ciekawość, poza tym wyzwalało we mnie doznania, o jakich nie miałam dotąd pojęcia. Ale jaką
ja mogłam mieć wiedzę na temat seksu! Na dobrą sprawę miałam do tej pory dwóch kochanków: pewnego studenta i Edwarda, przy czym
chwile spędzone z tym pierwszym nie były niczym
więcej jak grą wstępną. Jako młoda dziewczyna
spędzałam wakacje u babci na plebanii w Borysówce, gdzie studenci prowadzili jakieś wykopaliska nieopodal cerkwi. Potrzebowali dużo wody
i co chwila jeden z nich chodził po nią do studni.
Tego roku lato było gorące, paradowali więc rozebrani do pasa, między innymi on. Kiedy wiele lat
później oglądałam rzeźbę Dawida dłuta Michała
Anioła, przypomniałam sobie o tym chłopcu, którego imienia nie zapamiętałam, istniało jakieś podobieństwo tych dwóch ciał, taki sam kształt szyi,
układ ramion, od razu mi się to rzuciło w oczy. Na
13
zawsze też zapadły mi w pamięć słowa szeptane
przez chłopca w moje włosy: „Nasza miłość jest
niewinna i czysta. Niech ta cudza będzie brudna…”.
Nabrałam wtedy przekonania, że jest coś niestosownego w spełnieniu miłosnym i miało to zaważyć na całym moim życiu, a kto wie, czy nie doprowadziło w końcu do tragedii.
Po paru dniach Sylwek zadał mi pytanie:
– Co dalej z nami?
– Nie ma żadnego dalej, przecież za kilka dni
wyjeżdżasz – odparłam.
– A… nie pojechałabyś ze mną?
– Do Ameryki?
– Czemu nie, mam tam stały kontrakt, mieszkanie.
Przyjrzałam mu się, żeby sprawdzić, czy nie żartuje, ale patrzył na mnie poważnie.
– Nic o mnie nie wiesz. Nie znasz mnie…
– Nie widzisz, kobieto, że wpadłem po uszy?
Masz boskie ciało i ta wiedza absolutnie mi wystarcza.
– Na jak długo?
– Może do końca życia.
Nie wiedziałam, co mu odpowiedzieć, czułam
żal, że psuje coś, co było świeże, spontaniczne,
obawiałam się też, że takie przypieranie do muru
może się skończyć w moim przypadku psychiczną
14
blokadą. I tak wkrótce ten romans musiał się zakończyć, ale mogliśmy się jeszcze przez kilka dni
cieszyć sobą, seksem.
– Pozwól mi żyć chwilą – poprosiłam.
– Ale wyjedziesz ze mną?
Był ślepy i głuchy na to, co się ze mną działo.
Chciał mnie za wszelką cenę przy sobie zatrzymać
i popełnił przy tym wszystkie możliwe błędy. Kiedy
wyszedł, ubrałam się, spakowałam walizkę i w pośpiechu opuściłam willę. Na dworcu kupiłam bilet
do Zakopanego. Dom góralki polecony mi kiedyś
przez ciebie był jedynym miejscem, jakie mi wtedy
przychodziło do głowy.
Skoro po raz drugi przebojem wtargnęłaś
w moje życie, opiszę ci ze szczegółami, co się
działo przez te lata, zanim jak kukułka podrzuciłaś mi swoje dziecko, a także, co się działo potem…
Był koniec grudnia tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego siódmego roku, miałam czterdzieści cztery lata i nie wiedziałam, co mam zrobić ze
swoim życiem. Pani Ela, właścicielka pensjonatu,
zakomunikowała mi od progu:
– Miejsców nie ma!
– Ale ja… już tu byłam – odrzekłam.
– Pamiętam was, ale miejsców nie ma – powtórzyła – za trzy dni święta… gości najechało.
– Może jednak…
15
Musiało być coś takiego w moim głosie, że
nie odprawiła mnie z kwitkiem, tylko zaproponowała pokoik na poddaszu. Do łazienki trzeba
było schodzić piętro niżej. Nie było też ogrzewania, gospodyni obiecała jednak wstawić piecyk.
Ten pokoik… po raz pierwszy od lat miałam poczucie prywatności. To było wspaniałe: móc zamknąć drzwi na zasuwkę i wiedzieć, że nikt niepowołany tu nie wejdzie. Święta spędziłam na
tych kilku metrach, na moją prośbę tacę z jedzeniem zostawiano pod drzwiami. Całymi dniami
spałam albo przez trójkątne okienko patrzyłam
na góry. Wyrastające w oddali granitowe, ośnieżone szczyty coś do mnie mówiły, byłam nimi zafascynowana, ale wtedy jeszcze nie rozumiałam
ich języka.
Gdy pensjonat opustoszał, pani Ela zaproponowała mi przenosiny na dół. Odmówiłam.
– A wy na długo? – chciała wiedzieć.
Sama tego nie wiedziałam, na co pokiwała tylko
głową. Ta prosta kobieta okazała się dobrym psychologiem, kiedy w końcu zwierzyłam się jej, że
nie bardzo wiem, co z sobą zrobić, poradziła:
– Sprzedajcie mieszkanie, jak tam nie chcecie
być, i kupcie nowe. Trzeba pozamiatać co stare.
Takie rozwiązanie przychodziło mi do głowy
jeszcze tam, w więzieniu, ale potem z niego
16
zrezygnowałam, bo przestraszyła mnie myśl o formalnościach. Za radą pani Eli pojechałam do Warszawy i wynalazłam biuro, które przejęło na siebie
wszelkie sprawy związane ze sprzedażą. Wysokość sumy za mieszkanie stryja, kiedy przeliczyłam
ją sobie z nowych złotych na stare, ja ciągle jeszcze tak przeliczałam, wprawiła mnie w zdumienie.
Plątały mi się po głowie tamte miliony, a dawno
już powinnam o nich zapomnieć. Ale należność za
Malczewskiego to były prawdziwe pieniądze.
Agentka, młoda i niezwykle profesjonalna
osoba, poradziła mi, abym kupiła telefon komórkowy, co ułatwiłoby nasze kontakty. To wszystko
było dla mnie nowe i zaskakujące, często teraz
spotykałam w sklepie, na ulicy młodych ludzi
z małym aparatem przy uchu, początkowo myślałam nawet, że to takie tranzystorowe radio. Zaskoczyły mnie też sunące ulicami samochody, które
wcześniej widywałam jedynie na Zachodzie. Pomysł zakupienia komórki w mojej sytuacji okazał
się nierealny ze względu na szczupłe fundusze,
jakimi dysponowałam. Znowu musiałam prosić
panią Elę o odroczenie zapłaty za pobyt w pensjonacie.
– Jak tylko sprzedam warszawskie mieszkanie,
wszystko ureguluję!
Pokiwała głową na znak, że się zgadza.
17
– A nie potrzebujecie przypadkiem dutków na
te wasze podróże, jak to Janek gada, biznesowe –
zagadnęła mnie.
– Nie, dziękuję bardzo – odparłam, uważając,
że tego nie mogę przyjąć, ale pani Ela uważała
inaczej i niemal siłą wcisnęła mi zwitek pieniędzy,
które prawdę mówiąc, mnie uratowały. Właściwie
nie miałabym za co wykupić biletu do Warszawy
i ona o tym dobrze wiedziała.
Dosłownie w ciągu tygodnia od ukazania się
oferty znalazł się kupiec. Moja doradczyni nalegała
jednak, aby się tak nie śpieszyć, bo za mieszkanie w dobrym punkcie można dostać lepszą cenę,
ale ja czekać nie mogłam i nie chciałam. Nie byłam w stanie wejść do tego domu, postanowiłam
też, że niczego stamtąd nie zabiorę, więc w cenę
nieruchomości zostały wliczone meble. Przyjęłam
to z ulgą, bo miałabym spory kłopot z ich sprzedażą. To były głównie antyki, które jak się okazało,
już wyszły z mody. Teraz pieniądze mieli młodzi
ludzie, tak zwani yuppies, gustujący w nowoczesnych wnętrzach. Postawiłam też warunek, że nie
chcę wiedzieć, kto jest nabywcą mieszkania stryja,
a agencja otrzymała ode mnie odpowiednie upoważnienia do dokonania transakcji. Wszystko,
czego nie chciał zatrzymać nowy właściciel, poleciłam przekazać instytucji charytatywnej.
18
– Ależ… tam są bardzo cenne rzeczy – moja pełnomocniczka była wyraźnie zszokowana.
– Proszę wszystko przekazać Caritasowi – odrzekłam takim tonem, że nie ośmieliła się protestować, spytała tylko:
– A co z dokumentami w szufladach biurka? Ze
zdjęciami…
– Proszę spalić w kominku.
Na chwilę skrzyżowały się nasze spojrzenia,
„dlaczego to robisz?”, wyczytałam w jej oczach.
Wróciłam na Podhale. Pani Ela, uprzedzając
ewentualne protesty, przeniosła moją walizkę ze
strychu piętro niżej, do pokoju z łazienką.
– Nie ma co dłużej się chować po kątach! Trzeba
żyć! – powiedziała.
Ale jak? – pomyślałam.
Wiedziałam, że nie napiszę już książki, nie
zwiążę się z mężczyzną, nie urodzę dziecka, na
wszystko było za późno. Kiedy tak siedziałam
na poddaszu i gapiłam się na majaczące w oddali
szczyty, pojawiła się w mojej głowie myśl, żeby
pójść tam i nie wrócić, ale po pierwsze, nigdy bym
tam nie dotarła, a po drugie, to by pachniało tanim
melodramatem, jako była pisarka nie mogłam sobie pozwolić na takie zagranie.
Na dobrą sprawę mogłabym żyć z procentów
z lokat bankowych, ale wiedziałam, że jeśli tak
19
się stanie, to któregoś dnia po prostu nie wstanę
z łóżka. Brak więziennej dyscypliny działał na mnie
zabójczo. Jak dobrze wiesz, tam dzień był zaplanowany niemal co do minuty, ktoś wszystko ustalał za mnie, a ja się temu, jak i reszta moich współtowarzyszek, poddawałam. Ich głośna obecność
w jakiś sposób była mi na rękę, bo ten rejwach panujący w celi zagłuszał kłębiące się pod czaszką
myśli. Z wolna stawałam się częścią więziennego
świata i ratowało mnie to przede mną samą. Bo to
ja sama stanowiłam dla siebie największe niebezpieczeństwo, gdzieś w głębi czaiła się groza, którą
starałam się odsuwać jak najdalej. Zdawałam sobie
sprawę, że balansuję na krawędzi i wystarczy moment nieuwagi, aby to, przed czym tak się broniłam,
wyszło na wierzch. Takie rozliczanie przeszłości
dokonywało się zresztą, ale we fragmentach, i to
ja decydowałam o selekcji, panicznie obawiając
się jednak, że stracę kontrolę. Kto tak naprawdę
był winien, ja czy on, i czy łatwiej jest nie żyć, czy
żyć po tym, co się stało? Chytrze nauczyłam się
omijać „temat”, wmawiając sobie, że na ostateczną
ocenę jest jeszcze za wcześnie, że należy z tym
poczekać, ale on, Edward, stale był obecny w tych
kalkulacjach. Jego twarz, charakterystyczne uniesienie brwi, zmrużenie oczu, uśmiech… Nasze rozmowy, nasze kłótnie. Nie pamiętałam tylko tego, co
20
się wydarzyło w mieszkaniu stryja. Wtedy stało się
„coś”, ale nie wolno mi było o tym myśleć. Nie teraz, kiedyś… Zostałam ukarana, siedziałam w więzieniu, ale nie wymyśliłam jeszcze dla siebie kary.
Tylko… ciągle nie wiedziałam, jaka jest prawda!
W więzieniu przyśniła mi się recenzja z nienapisanej książki, która podsumowywała nasz związek z Edwardem. Obcy głos dudnił w mojej głowie:
„to powieść o karze za złe, niemądre życie i o odkupieniu przez dobro…”. Konkluzja nie była jasna.
Czy chodziło o moje dobre uczynki? Pamiętasz,
nazwałaś mnie nawet „sumieniem więzienia”, ale
zostałam niejako przymuszona, aby stać się konfesjonałem dla moich współtowarzyszek niedoli.
Nigdy nie myślałam o sobie jako o dobrym człowieku… A Edward? Czy można by go tak nazwać?
Na pewno nie był złym człowiekiem, on tylko popełnił kilka życiowych błędów, a jednym z nich był
związek ze mną…
Gdzieś na początku maja, kiedy słońce zaczęło
przygrzewać i stopniały śniegi, pensjonat opustoszał. Skończyły się nocne wrzaski, tupanie, głośny
śmiech i wulgarne słowa. Z pewnością turyści odwiedzający schroniska wysoko w górach różnią
się od tych pensjonatowych, których trudno byłoby
zresztą nazwać turystami. Ich obecność przypominała mi to, co poznałam za więziennym murem.
21
– Bardzo niekulturalny naród – stwierdziła kiedyś niezadowolona pani Ela – szczególnie jak się
napiją…
Któregoś wieczoru przyszła do mojego pokoju:
– Chodźcie ze mną jutro na wycieczkę – zaproponowała – mam sprawę do dziewuszek ze schroniska w Pięciu Stawach, pięknie tam jest.
Ta nazwa niewiele mi mówiła, ale pomyślałam
sobie: dlaczego nie. Pani Ela pożyczyła mi swoje
buty na grubej podeszwie, dokładając wełniane rękawiczki.
– Przecież jest ciepło – zdziwiłam się.
– Przydadzą się – odrzekła głosem nieznoszącym sprzeciwu.
Trzeba było wstać bladym świtem, syn gaździny
Staszek podwiózł nas swoim mocno już sfatygowanym bmw do ronda i szybkim krokiem ruszyłyśmy stamtąd do Kuźnic, bo wybrałyśmy trasę przez
Dolinę Gąsienicową, a ściśle mówiąc, ja wybrałam,
chociaż zostałam ostrzeżona przez matkę i syna,
że łatwo nie będzie.
– Właśnie chcę, żeby nie było łatwo – odrzekłam,
ale nie wiedziałam, co mówię.
Początkowo szłyśmy kamienistą, stale wznoszącą się w górę drogą.
– Miniemy Boczań, to będzie płaściej i będą widoki – obiecała pani Ela i rzeczywiście podejście
22
stało się łagodniejsze, co wyraźnie odczuwałam
w nogach. Niebieskie, upstrzone białymi chmurkami niebo jakby się oddaliło, a na jego tle imponująco rysowały się górskie szczyty, pojawiły
się też pierwsze kosodrzewiny. Wspinałyśmy się
wyżej i wyżej, pani Ela narzuciła szybkie tempo,
szła, nie oglądając się na mnie, chwilami trudno
mi było za nią nadążyć. Mniej więcej po dwóch
godzinach zaczęłyśmy schodzić drogą do schroniska na Hali Gąsienicowej. W porannym słońcu
wszystko dookoła lśniło, mieniło się żywymi barwami, szczyty były niebieskie, trawa bardzo zielona, a leżące gdzieniegdzie łaty śniegu aż kłuły
w oczy swoją bielą.
W Murowańcu zamówiłyśmy herbatę i szarlotkę.
– Daleko jej do mojej – powiedziała pani Ela –
ale może być.
– Nawet bardzo może być – uśmiechnęłam się.
– Jak tam nogi, nie bolą? – zadała mi zasadnicze pytanie.
– Nie bolą.
– Buty nie cisną?
– Nie cisną.
– No to ruszamy.
– A daleko jeszcze? – spytałam ostrożnie.
– No, blisko nie jest – odrzekła, podnosząc się
z miejsca.
23
Maszerowałyśmy teraz ścieżką z równo poukładanych kamieni, cóż to była za ulga dla moich, co
tu mówić, mocno sfatygowanych już nóg, w pewnej chwili zauważyłam tablicę przymocowaną do
skalnej ściany, kiedy podeszłam bliżej, odczytałam,
że tutaj zginął Mieczysław Karłowicz. Wiedziałam,
że kompozytor zginął w górach, ale znalezienie
się właśnie w tym miejscu było prawdziwym przeżyciem.
– Poszła lawina i po człowieku – pokiwała głową
pani Ela.
Dalej wędrowałyśmy krętym brzegiem Czarnego Stawu, a potem wkroczyłyśmy na kamienne
schody, które zaczynały się ostro piąć w górę, by
za jakiś czas zmienić się w pionową skałę. Prowadził tędy niebieski szlak, ale z chęcią zmieniłabym
mu nazwę na diabelski. Stałam kompletnie bezradna przed ścianą pokrytą śniegiem i lodem. Zrobiło się przejmująco zimno, więc zaciągnęłam suwak kurtki pod samą szyję i włożyłam rękawiczki.
– Dacie radę wejść czy chcecie wracać? – spytała moja przewodniczka.
Prawdę mówiąc, chętnie bym wróciła, ale było
mi wstyd przyznać się do tego, bo przecież sama
wybrałam tę trasę.
Przez około pół godziny wisiałyśmy na tej ścianie, posuwając się jednak stale w górę. Rozpierała
24
mnie duma, że udało mi się pokonać naprawdę
niebezpieczny odcinek; żartów nie było, często
zdarzały się tu śmiertelne wypadki. Gdzieś przeczytałam, że turysta w wysokich górach, jak saper, myli się tylko raz. Byłam już nieludzko zmęczona, wszystko wokół straciło ostrość i oddaliło
się, w pewnym momencie doznałam nawet czegoś
na kształt symbiozy z otaczającym mnie wszechświatem. Istnieje taka granica zmęczenia, poza
którą jest się wszędzie i nigdzie, nic już nie boli,
nic nie uwiera, płynie się w powietrzu. Gdy tak płynęłam nad rumowiskiem ogromnych głazów i kamieni, które tworzyły teraz niewielką równinę,
czułam się jak Bułhakowowska Małgorzata lecąca
na miotle „bezgłośnie, bardzo powoli, niezbyt wysoko” nad dachami Moskwy. Ja jednak musiałam
opaść na ziemię, bo dalej czekało nas wejście płytą
skalną i trzeba było przytrzymać się klamry. Potem
zaczęły się łańcuchy, śliskie i oblodzone, błogosławiłam więc rękawiczki pani Eli.
– Do Doliny Pięciu Stawów to chyba schodzimy
łatwiejszą drogą? – spytała, uśmiechając się pod
nosem.
– Chyba tak – odrzekłam, siląc się na obojętność.
I dalszą wędrówkę odbyłyśmy po łagodnie ułożonych schodach, nie było tu żadnych łańcuchów,
25
może dlatego pojawili się ludzie, bo w czasie przejścia przez Dolinę Gąsienicową nie napotkałyśmy
żywej duszy, co jeszcze spotęgowało moje niesamowite przeżycia.
W schronisku zwaliłam się na ławę pod ścianą
i żadna siła nie byłaby w stanie mnie stamtąd ruszyć.
Przywitały nas zarządzające nim dwie krzepkie siostry, obie zamężne, obie z dwójką dzieci. To właśnie
o te dzieci chodziło, dziewczyny nie mogły tu zostawać na noc, bo musiały rano wyprawić je do szkoły,
więc szukały kogoś w rodzaju nocnego stróża. Pani
Ela chciała z nimi porozmawiać o swoim młodszym
synu Janku, który rozglądał się za jakimś zajęciem.
W zimie uczył turystów jazdy na nartach, ale po sezonie było kiepsko. Kiedy wspomniała, którędy tu
dotarłyśmy, wyglądały na zaskoczone.
– Odważna pani jest jak na pierwszą trasę – powiedziała jedna z nich.
– Bo nie wiedziałam, co czynię – odrzekłam
zgodnie z prawdą.
Poczęstowały nas herbatą i szarlotką, to widocznie już taka tradycja, że w górskich schroniskach podają szarlotkę. Okazało się też, że schroniska tradycyjnie prowadzą kobiety.
– Jesteśmy jak rodzina, wszystko o sobie wiemy –
wyjaśniła ta bardziej rozmowna – im trudniej, tym
lepiej. Tylko góry dają taką pasję, adrenalinę…
26
Wyglądała jak prosta góralka, ale to, co mówiła,
było niezwykłe. Chyba zauważyła, jakie wrażenie
zrobiły na mnie jej słowa. Uśmiechnęła się i wyciągając do mnie rękę, rzekła:
– Agnieszka.
– Marta.
Nie wiem, dlaczego wybrałam właśnie to imię,
po prostu takie przyszło mi do głowy. Kiedy później pani Ela poprosiła mnie o dowód, bo musiała
zgłosić mój pobyt i pobrać taksę klimatyczną, zdziwiła się:
– To wy jesteście Marta czy Daria?
– Marta to drugie imię – odrzekłam, a ona przyjęła to do wiadomości.
Druga z sióstr, Jagna, mówiła gwarą i nie miała
potrzeby zaglądania mi do duszy. Agnieszka była
obieżyświatem, studiowała architekturę wnętrz i to
się dało zaobserwować w urządzeniu schroniska,
ale nie pracowała w zawodzie, jeździła po świecie,
zarabiając na życie pracą rąk, była kelnerką, opiekunką do dzieci, przy okazji szlifując języki, w Londynie angielski, w Paryżu francuski. Ale cały czas
tęskniła do gór, bo tak naprawdę to było jej miejsce na ziemi.
Opowiadam ci o nich, bo udawało im się wszystko,
co sobie zaplanowały. Miały szczęśliwe rodziny,
pracę, która sprawiała im wiele satysfakcji, czyli
27
odwrotnie niż w moim przypadku. Stały mocno na
ziemi na tych swoich krzepkich góralskich nogach,
a mnie silniejszy powiew wiatru mógł przewrócić,
więc musiałam się czegoś czy kogoś uczepić. Po
raz drugi znalazłam się w obcym mi środowisku,
z tą różnicą, że za pierwszym razem nie uczyniłam tego dobrowolnie. Ty, a potem one stanowiłyście rodzaj liny ratunkowej, co było oczywiście
złudne, ale widocznie czegoś takiego potrzebowałam. Po wyjściu na wolność postawiłam cię na
piedestale i pilnowałam, abyś z niego nie zeszła,
nie interesowało mnie też, jaka jesteś naprawdę.
Może teraz nawet bardziej niż wtedy, wtedy więzienna krata oddzielała mnie od prawdziwego życia, choć przecież z czasem mój dramat stawał się
mniej wyrazisty. Twoja niezwykła uroda bardzo mi
w tym idealizowaniu pomagała. Nigdy ci tego nie
powiedziałam, ale tam, w więzieniu, prześladował
mnie sen, z którego budziłam się jak z koszmaru.
W tym śnie przychodziłam się z tobą pożegnać:
szukałaś czegoś w kasie pancernej i widziałam
tylko twoje pochylone plecy. Słysząc kroki, wyprostowywałaś się i wolno odwracałaś w moją stronę.
Patrzyłyśmy na siebie, dziwiłam się, że jesteś taka
niska. A potem spoglądałam na twoją twarz, była
płaska, bezbarwna, okalały ją zniszczone farbą
włosy… w tym miejscu sen się urywał. Wygląda
28
więc na to, że bardziej mi zależało na opakowaniu niż na tym, co jest w środku. Lubiłam na ciebie patrzeć, byłaś wytchnieniem dla oczu pośród
więziennej szarości…
Teraz widzę cię tylko jako kogoś, kto umie zadbać o swoje interesy. Najważniejszą osobą dla ciebie jesteś ty sama i twoja córka to czuje. Jest już dorosła, ocenia cię. A czego oczekiwałaś? Że wystawi
ci laurkę? Wychowanie dziecka to przede wszystkim ciężka praca, to wiele wyrzeczeń, zwykły codzienny trud. Ty chciałaś być matką od święta,
a tak się nie da…
Kiedy wracałyśmy ze schroniska, pani Ela, która
ulitowała się nade mną i część drogi przebyłyśmy
towarową kolejką, powiedziała:
– Jak to cacko nie chodzi, Jagna i Aga wnoszą
prowiant w plecakach. I zawsze jest coś, a to dach
przecieka, a to węgla nie dowieźli… Dziewczyny
zakasują rękawy, wszystko potrafią zrobić same,
i gonty przybić, i drew urąbać…
– Wnoszą ciężary na górę? – spytałam zdumiona.
– A nie inaczej – śmieje się pani Ela – gadają
o nich, że mają stalowe nogi!
Po wizycie w schronisku w mojej głowie zrodził się pewien pomysł. Pamiętasz, kiedy wróciłam z przepustki, opowiadałam ci o takim miejscu
29
w górach. Drewniana chata przytulona do stromego zbocza. Dom na krawędzi – przyszło mi
wtedy do głowy, jeśli coś takiego można nazwać
domem: podziurawiony gontowy dach, puste
oczodoły okien, wyrwane drzwi. Przypomniałam
sobie o nim w czasie wizyty w schronisku, kiedy
Agnieszka tak obrazowo opowiadała o swojej fascynacji górami i o tym, że na dłużej nie mogłaby
żyć nigdzie indziej.
Wyprawę do Pięciu Stawów odczułam tak boleśnie we wszystkich mięśniach, że przez kilka dni leżałam w łóżku. Słuchając radia, natrafiłam na rozmowę z pewnym pisarzem, którego nazwiska nie
zapamiętałam, ale zapadło mi w pamięć to, co powiedział. Jego kraj leży nad morzem i dla niego
było szalenie istotne, żeby, kiedy budzi się rano, słyszeć szum fal. Nie mógł w związku z tym mieszkać
w Paryżu, musiał wrócić do domu, bo morze ustawiało go we właściwym miejscu w stosunku do życia. I nagle przyszło mi do głowy, że być może dla
mnie takim właściwym miejscem są góry… To nie
było jeszcze nic konkretnego, ot, taka luźna myśl,
ale coraz częściej powracała i w końcu postanowiłam odszukać ten dom na krawędzi skarpy. Może to
była tylko ciekawość, czy tam jeszcze stoi i czy uda
mi się do niego trafić, a może już zaczątek decyzji…
Długo nie udawało mi się go odnaleźć, pani Ela nie
30
umiała pomóc, bo takich opuszczonych gazdówek
w okolicy było sporo. Odnalezienie chaty z wolna
stawało się moją idée fixe, z uporem przemierzałam górskie szlaki, coraz później wracając do pensjonatu, co zaczynało niepokoić góralkę. Zwróciła
mi uwagę, że powinnam ją informować, dokąd idę,
ale ja przecież sama tego nie wiedziałam. Wreszcie,
kiedy zaczęło do mnie docierać, że te wędrówki
przeradzają się w obsesję, i kiedy zamierzałam dać
sobie spokój, odnalazłam szałas.
Nie będę cię zanudzać szczegółami, w jaki sposób udało mi się wydrzeć od Lasów Państwowych
skrawek ziemi ze zrujnowaną chatą, bo i tak cię to
nie zainteresuje. Kiedy się u mnie zjawiłaś, stał tu
już prawdziwy dom, właściwie od podstaw zbudowany w miejscu gazdówki. Długo o to zabiegałam
z pomocą mecenasa z Nowego Targu, którego poleciła mi pani Ela. Właściwie bez niej niczego bym
nie dokonała, mogę chyba powiedzieć, że w tamtym czasie wszystko zaczynało się i kończyło na
niej. Co prawda bardzo mi odradzała prowadzenie batalii o coś, co jej zdaniem nie jest tego warte,
ale się uparłam. Dla mnie to nie była tylko rozbudowa opuszczonej chaty… To było trochę tak, jakbym odbudowywała siebie, swoje życie, razem podnosiliśmy się z ruin, ja i mój dom… Dlatego takie
ważne było miejsce. Początki jednak były trudne.
31
Kiedy Staszek, syn pani Eli, przyprowadził do
mnie pierwszego z budowniczych, ten bez ogródek oświadczył:
– Skarpa nie utrzymie takiej chałupy, trzeba by
było wylać tyle betonu jak na dwa, trzy domy!
– Trudno, lejmy ten beton – zdecydowałam bez
namysłu.
Stary góral nic nie odpowiedział; miał spaloną
słońcem, surową twarz. Wiedziałam od Staszka,
że „Jasiu”, jak go nazywał, to były mistrz świata
w biathlonie. Niestety potem, co często się tu zdarza, o mało nie zapił się na śmierć. Już stawiano na
nim krzyżyk, kiedy się wygrzebał, przestał pić, założył firmę budowlaną.
– Szukajcie kogo innego! – usłyszałam.
– Chodzi o pieniądze? Nieważne, ile to będzie
kosztowało.
Rzucił mi szybkie spojrzenie i przebiegło mi
przez myśl, że ma oczy wilka.
– Ja szanuję swoją pracę, proszę panią – odparł,
cedząc słowa, a potem wstał i wyszedł.
Patrzyłam za nim jak osłupiała.
– Chyba trzeba wziąć kogoś innego – odezwałam się niepewnie do Staszka.
Pokręcił tylko głową.
– On jest najlepszy, inny z tą skarpą nie poradzi.
– Co z tego, jak się na nas wypiął.
32
Staszek uśmiechnął się pod nosem.
– Może się jednak dogadamy…
– … przy kieliszku?
– Broń Panie Boże – wystraszył się nie na żarty. –
Z Jasiem to jak najdalej od wódki!
Wieczorem wybraliśmy się do pana Jana, który
mieszkał pod Zakopanem w drewnianym domku,
jakby za małym, za skromnym dla kogoś takiego
jak on. Już sama jego postawa budziła respekt, szerokie bary, pięknie osadzona głowa, czarne włosy
przyprószone na skroniach siwizną i to mroczne
spojrzenie…
Usiedliśmy przy stole, gospodarz postawił przed
nami kubki z herbatą.
– Czego się tak upieracie przy tym domu – zaczął, łypiąc na mnie swoimi wilczymi oczami – za
taki projekt to bym dał komuś tęgie baty.
– Taki chciałam.
– Chcieć to sobie można – mruknął.
Na to wtrącił się mój towarzysz:
– Jasiu, przecież da radę postawić tam chałupę.
– Wszystko się da, tylko po co? Po co iść w takie koszta?
– Bo pani taki dom sobie umyśliła – perswadował Staszek.
– Działka kupiona, pozwolenie na budowę jest –
wtrąciłam.
33
Druga szansa, o którą zawsze warto walczyć.
Zaskakujące losy bohaterek bestsellera Drzwi do piekła.
Gdy Daria wychodzi z piekła więzienia, nie wierzy, że jej życie ma jeszcze
jakiś cel. Wie jedno: musi stać się zupełnie kimś innym. Zmienia imię
i stara się zapomnieć o przeszłości. Szybko okazuje się jednak, że los
nie dał jej czystej karty. W życiu Darii pojawiają się znowu poznane
w więzieniu kobiety. Teraz wszystkie są wolne, ale czy szczęśliwsze?
Kochanka ląduje na Dworcu Centralnym, Maska przeżywa religijną
psychozę, a Zuzanna pada ofiarą emocjonalnej manipulacji. Iza podporządkowuje życie karierze, więc swoją córkę podrzuca Darii. Ta musi
zmierzyć się z problemami dziwnego i niespodziewanego macierzyństwa.
Dom na krawędzi to powieść o budzeniu się kobiecości, o sile przyjaźni
i o tym, że w życiu nic nie jest czarno-białe, a z kobiecego słownika
należy wykreślić hasło „ostatnia szansa”.
Tak intryga, jak i tło psychologiczne powieści Marii Nurowskiej są jedyne
w swoim rodzaju.
„Le Figaro”
Jej powieść czyta się zarówno jak dobrą prozę obyczajową, jak i świetnie
zaplanowany thriller psychologiczny.
Damian Gajda, onet.pl
Maria Nurowska jest jedną z najbardziej znanych polskich powieściopisarek, po jej książki sięga kilka pokoleń czytelników. Powieści Nurowskiej przetłumaczono na szesnaście języków, wiele z nich to bestsellery.
Autorka dzieli czas między Warszawę a Bukowinę Tatrzańską, gdzie zbudowała dom i założyła pensjonat.
Cena detal. 32,90 zł
Nurowska_Dom_broszura.indd 1
2012-07-19 12:40:25