docAtrakcyjność inwestycyjna województwa pomorskiego 28.04.2015
download 
Reklamacja Transkrypt
Atrakcyjność inwestycyjna województwa pomorskiego 28.04.2015
Atrakcyjność inwestycyjna województwa pomorskiego Marcin Faleńczyk Dr Tomasz Kalinowski Dr Maciej Tarkowski Gdańsk 2015 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Streszczenie Województwo pomorskie należy do grupy regionów o ponadprzeciętnej atrakcyjności inwestycyjnej i posiada pod tym względem stabilną pozycję. Największą atrakcyjnością cechuje się dla działalności zaawansowanej technologicznie, zaś najmniejszą dla działalności przemysłowej. Mocną stroną są zasoby pracy i wysoka jakość życia. Słabą stroną jest dostępność transportowa, która jednak z biegiem lat ulega poprawie. Dominującą branżą pod względem BIZ jest BPO/SSC oraz produkcja (maszyny i urządzania), które łącznie stanowią 50% inwestycji. Największe zainteresowanie regionem wykazują inwestorzy z krajów nordyckich. Zaskakuje – w porównaniu do innych regionów – dość słaba aktywność inwestorów niemieckich. Mimo że Pomorze jest traktowane przez Niemców jako atrakcyjne miejsce ze względów turystycznych, jak i kulturalnych, to przewagi te nie zostały w pełni wykorzystane. Zaznaczył, że szansą dla Pomorza mogłyby być nowe inwestycje, które bazowałyby na możliwości oferowania kompleksowych usług turystycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz wellnessowych dla turystów niemieckich w sposób, jaki wykorzystały to województwa zachodniopomorskie i dolnośląskie. W tej dziedzinie konieczny jest lepiej zorganizowany wysiłek promocyjny regionu na rynkach zewnętrznych. Największym wyzwaniem na najbliższe lata jest dostępność zasobów ludzkich, przyciąganie talentów do regionu oraz wykorzystanie rozwoju portów morskich. Region będzie musiał się także zmierzyć z takimi zagadnieniami jak: zróżnicowanie wewnętrzne atrakcyjności inwestycyjnej, znaczenie otoczenia instytucjonalnego, ucieczka vs. zakorzenienie. Spis treści Streszczenie ............................................................................................................................................. 2 Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 3 Atrakcyjność Pomorza (M. Tarkowski) .................................................................................................... 3 Inwestycje zagraniczne w woj. pomorskim (M. Faleńczyk)..................................................................... 8 Perspektywa inwestorów niemieckich (T. Kalinowski)......................................................................... 11 Wnioski i rekomendacje (T. Kalinowski) ................................................................................................ 12 Metodologia i źródła informacji ............................................................................................................ 14 2 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wprowadzenie Celem niniejszego materiału jest zarysowanie sytuacji województwa pomorskiego w zakresie bezpośrednich inwestycji zagranicznych i atrakcyjności inwestycyjnej. W pierwszej kolejności omówiona została sytuacja Pomorza pod względem atrakcyjności inwestycyjnej, następnie sytuacja pod względem obecności inwestorów zagranicznych z zaznaczeniem trendów i wyzwań. Następnie zaprezentowana została perspektywa inwestorów niemieckich. Na zakończenie przedstawione zostały wnioski oraz powiązane z nimi rekomendacje. Atrakcyjność Pomorza (M. Tarkowski) Województwo pomorskie należy do grupy regionów o ponadprzeciętnej atrakcyjności – zajmuje 6. pozycję w rankingu krajowym1. Pozycja ta jest w miarę stabilna od kilku lat. Mocną stroną województwa jest ponadprzeciętna aktywność informacyjna i najlepiej ocenione Regionalne Centrum Obsługi Inwestora w toku certyfikacji przeprowadzonej przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych PAIiIZ (za dotychczasową współpracę w zakresie obsługi inwestorów, przygotowanie merytoryczne i techniczne do obsługi inwestora oraz umiejętność prezentacji oferty inwestycyjnej regionu). Ponadto Pomorskie cechuje wysoka chłonność rynku. Jego specyficzną cechą jest wyraźnie ponadprzeciętna zamożność gospodarstw domowych. Słabą stroną zaś jest niski poziom bezpieczeństwa powszechnego. Działalność przemysłowa Województwo pomorskie cechuje przeciętna lub niska (w zależności od podregionu), na tle innych regionów, atrakcyjność dla działalności przemysłowej. Jest to naszą najsłabszą stroną – województwo pomorskie „odprzemysłowiło się”. Mamy pewne atuty – są to niezłe zasoby pracy, środowisko gospodarcze, w sensie obecności poddostawców, z którymi można współpracować, niezła dostępność transportowa szczególnie dla tych firm, którym zależy, żeby być blisko portów. Z perspektywy potencjalnego inwestora koszty pracy są u nas dosyć wysokie, ale zapewne z perspektywy rozwoju regionu chcielibyśmy mieć jak najwięcej inwestorów, którzy dobrze płacą. 1 Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, red. M. Nowicki, IBnGR, Gdańsk 2014. 3 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Rysunek 1. Atrakcyjność inwestycyjna Trójmiasta na tle innych podregionów dla działalności przemysłowej Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, IBnGR, Gdańsk 2014, s. 21. Działalność usługowa Województwo pomorskie cechuje najwyższa lub niska atrakcyjność inwestycyjna dla działalności usługowej. W szczególności podregion trójmiejski zajmuje 7. miejsce w kraju dla tego typu działalności. Działalność usługowa rozumiana jako nowoczesne usługi biznesowe obejmuje: centra usług wspólnych (SSC), centra outsourcingu procesów biznesowych (BPO) i outsourcingu IT (ITO). Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce cechuje się dużą dynamiką rozwoju - wzrost zatrudnienia od początku 2012 r. wyniósł 50%, od początku 2013 r. powstało 66 nowych centrów usług, zaś udział centrów, które rozszerzyły zakres usług (w ostatnich latach) wynosi 87%2. W przypadku SSC/BPO/ITO podstawowym czynnikiem atrakcyjności Trójmiasta są przede wszystkim zasoby pracy. Na niekorzyść działają dość wysokie koszty pracy (szczególnie w sektorze ICT) oraz niska dostępność transportowa. W przypadku działalności usługowej dostępność transportowa ma 2 Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2014, 2014, ABSL, s. 8. 4 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego znaczenie jako połączenia między głównymi miastami w Polsce – województwo pomorskie jest zaś nieco na uboczu, co wynika z położenia geograficznego i jest niezależne od istniejącej infrastruktury drogowej, kolejowej czy lotniczej. Rysunek 2. Atrakcyjność inwestycyjna Trójmiasta na tle innych podregionów dla działalności usługowej Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, IBnGR, Gdańsk 2014, s. 27. Działalność zaawansowana technologicznie Pod względem działalności zaawansowanej technologicznie (działalność R&D) województwo pomorskie cechuje się najwyższą lub niską atrakcyjnością inwestycyjną. W szczególności rysują się przewagi Trójmiasta – podregion trójmiejski zajmuje wysoką – 5. pozycję w rankingu krajowym. W tym przypadku znaczenie oprócz zasobów pracy, ma infrastruktura społeczna i jakość środowiska przyrodniczego. Na niekorzyść działa jednak niska dostępność transportowa – rozumiana jako codzienna komunikacja dla mieszkańców. Generalnie nie jest źle, ale do innych większych miast nam brakuje. 5 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Rysunek 3. Atrakcyjność inwestycyjna Trójmiasta na tle innych podregionów dla działalności R&D Źródło: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, IBnGR, Gdańsk 2014, s. 34. Zasoby pracy Trójmiasto jest czwartą aglomeracją w Polsce pod względem udziału w zatrudnieniu. Ma ponad dwukrotnie mniejszy wskaźnik (wynoszący 9) niż lider zestawienia – Kraków (24). Następne w kolejności są największe polskie aglomeracje – Warszawa z wynikiem 17 i Wrocław (16). Niewątpliwie pozycja Trójmiasta jest lepsza niż wynikałoby to z twardej analizy czynnikowej. Zasoby pracy w Trójmieście kształtują się następująco: • • • Około 95 tys. studentów i 25 tys. absolwentów rocznie Około 21 tys. studentów kierunków ekonomiczno-administracyjnych i około 13 tys. inżynieryjno-technicznych Języki (poza angielskim): niemiecki, rosyjski, w mniejszym stopniu francuski, hiszpański, specjalizacja – języki skandynawskie Warto zaznaczyć, że specjalizacją regionalną są języki skandynawskie – na kierunku skandynawistyka kształci Uniwersytet Gdański. 6 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Rysunek 4. Absolwenci szkół wyższych w Trójmieście 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: BDL GUS Jakość życia Wyróżnikiem Pomorza jest wysoka jakość życia. Według Diagnozy społecznej z 2013 r. mieszkańców Pomorza cechuje względnie wysoki odsetek zadowolonych z miejsca zamieszkania, relatywnie bardzo dobra ocena poziomu cywilizacyjnego, dobrobytu materialnego i kapitału społecznego. W województwie pomorskim są również korzystne środowiskowe warunki życia oraz bogata infrastruktura czasu wolnego. Ucieczka vs. zakorzenienie Obecnie żyjemy w takim świecie, gdzie z punktu widzenia inwestorów przestrzeń jest śliska, czyli dzisiaj jest tu, a jutro może być, gdzie indziej i w gruncie rzeczy niewiele go to kosztuje. Jest to nawiązanie do tytuły artykułu Sticky Places in Slippery Space3. W związku z tym zadanie regionu powinno polegać na tym, żeby robić wszystko, aby inwestor “przykleił się”, zakorzenił i poniósł takie koszty, które w przypadku wyjścia zostaną bezpowrotnie utracone. Te koszty to przede wszystkim kapitał ludzki. Rysunek 5. Jaka przyszłość? Źródło: Opracowanie własne 3 Ann Markusen, Sticky Places in Slippery Space: A Typology of Industrial Districts, Economic Geography Vol. 72, No. 3 (Jul., 1996), pp. 293-313. 7 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Inwestycje zagraniczne w woj. pomorskim (M. Faleńczyk) W 2014 roku w województwie pomorskim zrealizowano 19 inwestycji, dzięki którym zostało utworzonych 2785 miejsc pracy (przy udziale Invest in Pomerania). Od 2011 roku można zaobserwować znaczący wzrost inwestycji – jest to efekt działań inicjatywy Invest in Pomerania, która pomaga inwestorom zagranicznym realizować projekty inwestycyjne na Pomorzu. Inicjatywę tworzą Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, miasta: Gdańsk, Gdynia, Słupsk i Sopot, Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna, Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna, InvestGDA oraz Agencja Rozwoju Pomorza, która koordynuje działania inicjatywy. Tabela 1. Projekty obsłużone przez Invest in Pomerania Zapytania PAIIZ Własne Inwestycje Miejsca pracy 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 71 20 50 0 0 88 25 63 0 0 51 13 38 1 45 77 40 37 1 30 100 48 52 5 700 121 19 101 11 1800 104 21 83 8 930 88 48 40 19 2785 Źródło: Invest in Pomerania Zgodnie z wynikami badania4 województwo w 2007 roku charakteryzowało: • Niska rozpoznawalność regionu • Pryzmat „upadających stoczni” • Słaba infrastruktura drogowa i kolejowa • Niska rozpoznawalność uczelni wśród biznesu Pomorską specyfiką jest istotna obecność inwestorów z krajów nordyckich – Norwegii, Finlandii i Danii. Dość istotne znaczenie mają również inwestycje polskich oraz amerykańskich firm. Mniejsze znaczenie niż w ogólnokrajowych statystykach mają inwestorzy z Niemiec. 4 Analiza atrakcyjności inwestycyjnej województwa pomorskiego z uwzględnieniem branż priorytetowych, IBnGR, PwC, Gdańsk 2011. 8 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Rysunek 6. Inwestorzy Invest in Pomerania według kraju pochodzenia państwa nordyckie 16% inne 37% Polska 13% Indie 2% Benelux 3% Chiny Wielka 4% Brytania Niemcy 7% 5% USA 13% Źródło: Invest in Pomerania Inwestycja Weyerhaeuser Jedną ze zrealizowanych inwestycji w województwie pomorskim jest projekt amerykańskiej firmy Weyerhaeuser - jednego z największych na świecie przetwórców drewna. Inwestycja mieści się na terenie Parku Przemysłowo-Technologicznego Maszynowa w gdańskiej dzielnicy Kokoszki. Fabryka Weyerhaeuser Poland została oficjalnie otwarta w maju 2013 roku. Jest ona pierwszą fabryką należącą do koncernu Weyerhaeuser w Europie. Ma powierzchnię 17 tys. m kw., a koszt jej budowy to ok. 200 mln złotych. Fabryka przetwarza gotową masę, tzw. włókninę, która służy do produkcji pieluszek dla niemowląt. Głównym odbiorcą surowca jest firma Procter&Gamble. Obecnie w fabryce zatrudnionych jest na stałe ponad 75 osób. Są to przede wszystkim wykwalifikowani specjaliści. Planowane zatrudnienie docelowe to 110 pracowników. Wzrost ten będzie przebiegał stopniowo do 2016 roku. Ponadto fabryka podejmie stałą współpracę z lokalnymi firmami z takich branż jak IT, budownictwo, serwis elektroniczny, ochrona, usługi porządkowe. Niedługo ma rozpocząć się rozbudowa fabryki w Kokoszkach. Inwestycja Weyerhaeuser miała burzliwy przebieg. Kiedy w październiku 2009 r. koncern kupił działkę w przetargu rozpoczęły się protesty ekologów i okolicznych mieszkańców. Uczestniczyli oni w całym procesie dotyczącym wydania decyzji środowiskowych i pozwolenia na budowę. Ich zastrzeżenia dotyczyły hałasu, zapachu i kwasu poliakrylowego. Osoby mieszkające w sąsiedztwie fabryki obawiały się o zdrowie i możliwość wystąpienia awarii. Pomimo odwołań, inwestycji nie udało się zablokować. Historia tej inwestycji pokazuje, jak ważne dla przyszłych inwestycji w województwie pomorskim jest uzgodnienie decyzji z mieszkańcami i konsultacje społeczne. Szczególne znaczenie ma to w 9 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego przypadku działalności przemysłowej, która często wiąże się z pewnymi obciążeniami dla środowiska – co w przypadku Pomorza jest jednym z jego atutów. Źródło: www.biznes.trojmiasto.pl Dominującą branżą jest BPO/SSC (28%) oraz produkcja - maszyny i urządzania (22%), które łącznie stanowią 50% zrealizowanych inwestycji. Na trzecim miejscu znajduje się logistyka, w szczególności logistyka morska. Kolejne pozycje zajmują sektor ICT, motoryzacja, produkcja materiałów budowlanych, energetyka oraz przetwórstwo (rolno-spożywcze). Inwestycja Intel Technology Poland Gdańskie Centrum Badawczo –Rozwojowe Intel powstało w 1999 roku. Jest ono jednym z 23 największych laboratoriów Intela w Europie. W ośrodku pracuje obecnie ponad 850 najwyższej klasy specjalistów i liczba ta nieprzerwanie rośnie. W 2012 roku zatrudnił 260 nowych pracowników, a w tym roku planuje zwiększyć zatrudnienie o około 300 osób. Gdański oddział jest zbiorem wysokiej klasy specjalistów IT, którzy pracują głównie w sektorze Research & Development m.in. grafiką wbudowaną w procesory, HD audio, interfejsami kontaktu z komputerem do sterowania głosem. Zespoły badawcze pracują nad rozwiązaniami serwerowymi dla światowych gigantów technologicznych, które będą się sprzedawały za 2-3 lata. O wyborze Gdańska zdecydowała silna pozycja lokalnych uczelni oraz duży potencjał pracowników dostępnych na rynku. Lokalny rynek jest w stanie dostarczyć pracowników o wymaganym doświadczeniu w ICT. Niedawno powołano do życia jednostkę specjalizującą się w obsłudze wewnętrznych i zewnętrznych procesów personalnych w całym regionie Europy i Bliskiego Wschodu. Powołano organizację Global Employee Support. Grupa ta zajmuje się wsparciem pracowników z obszaru całej Europy w obsłudze ich zapytań związanych z relacjami pracowniczymi, wynagrodzeniami, oraz innymi problemami tego typu. Historia Intela pokazuje jak ważna jest opieka poinwestycyjna i współpraca z inwestorem. Zadowoleni inwestorzy, którzy wybrali region, są najlepszym źródłem kolejnych inwestycji. Źródło: www.dziennikbaltycki.pl, www.biznes.trojmiasto.pl, www.veritahr.com Wyzwania na najbliższe lata to: • Dostępność zasobów ludzkich • Przyciąganie zasobów ludzkich, w szczególności talentów • Reindustrializacja • Wykorzystanie rozwoju portów morskich 10 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Perspektywa inwestorów niemieckich (T. Kalinowski) Kryzys ekonomiczno-finansowy, który ujawnił słabość struktur gospodarczych niektórych gospodarek peryferiów Europy, zmienił również pozycję Polski na mapie wiarygodności gospodarczej i pośrednio atrakcyjności inwestycyjnej w Europie. W Niemczech Polska zaczęła być postrzegana przez ostatnie lata jako oaza stabilności, dynamiki i rynek o dużych szansach rozwojowych na kolejne lata – w przeciwieństwie do maruderskiego południa Europy. Z niemieckiej perspektywy należy również podkreślić drugi ważny aspekt – zmniejszające zainteresowanie współpracą handlowo-inwestycyjną z dotychczas ważnym (a wcześniej postrzeganym również jako „strategicznym”) partnerem gospodarczym jakim jest Rosja, a w dalszej kolejności z Ukrainą i Białorusią. Polska pośrednio profituje z tej zmiany, gdyż na europejskiej mapie dobrych lokalizacji inwestycyjnych i przyszłych rynków do ekspansji pole to zostało w oczywisty sposób zawężone. Z drugiej strony, nie możemy jednak mówić o boomie inwestycyjnym na Polskę w Niemczech. Skala rocznych transferów niemieckich inwestycji bezpośrednich do Polski ulegała w ostatnich latach lekkiemu spowalnianiu. Według danych Niemieckiego Banku Federalnego (Bundesbanku) wysokość rocznego transferu niemieckich inwestycji bezpośrednich do Polski wynosiła odpowiednio: 2012 – 4,1 mld €, 2013 – 2,0 mld €, 2014 – 1,6 mld €. Zbliżone dane podaje również odpowiednia statystyka NBP. W relacjach handlowych obserwowaliśmy odmienną tendencję. Kolejne lata były kolejnymi rekordami w wysokości obrotów, a ostatni rok (wstępne dane GUS) to dynamika naszego eksportu do Niemiec na poziomie +9,5%, natomiast importu to +6,9%. Powoli zaczyna rosnąć udział niemieckiego rynku w polskim eksporcie i imporcie. Zainteresowanie kapitału niemieckiego polskimi regionami od lat nie wykazuje zbyt dużych zmian. Największym „wzięciem” cieszą się województwa – mazowieckie, śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie i małopolskie. Pomorskie pozostawało w tym zakresie na uboczu. Świadczą o tym dobitnie zarówno dane PAIiIZ, jak i Invest in Pomerania. Na 348 największych inwestorów niemieckich w Polsce, w naszym regionie jest właściwie tylko 10 liczących się niemieckich firm. Są to Deutsche Lufthansa AG, Dr. Oetker, ERGO i Munich Re (inwestorzy w Ergo Hestia), Franz Cordesmeyer i Hemelter Muehle (inwestorzy w Gdańskich Młynach), IBM GmbH, Metro Group AG, SAG International GmbH, Bayer, ThyssenKrupp, Allianz oraz Stadtwerke Leipzig GmbH. Nie w każdym przypadku chodziło tu o lokalizację siedziby spółki w regionie. Z 367 projektów, które były realizowane przez Invest in Pomerania – tylko 6% dotyczyło inwestorów z Niemiec. Należy to podkreślić wobec faktu, że Niemcy są faktycznie inwestorem nr 1 w Polsce – niekoniecznie w sensie statystycznym, ale rzeczywistym – kapitał niemiecki inwestuje w Polsce poprzez swoje spółki-córki, zarejestrowane w Niderlandach, Wielkiej Brytanii czy Luksemburgu. Również listy niemieckiej obecności inwestycyjnej na Pomorzu według dwóch innych źródeł – Polsko-Niemieckiej Izby Przemysłowo-Handlowej (AHK) oraz obu SSE (pomorskiej i słupskiej) wyglądają nad wyraz skromnie. Biorąc pod uwagę trzy podstawowe typy aktywności gospodarczej – działalność przemysłową, usługową oraz zaawansowaną technologicznie, województwo pomorskie i jego podregiony plasują 11 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego się w stawce przeciętnej i niskiej dla działalności przemysłowej, najwyższej i niskiej dla działalności usługowej oraz najwyższej i niskiej dla działalności zaawansowanej technologicznie. Ta uśredniona dla całego kapitału zagranicznego ocena jest również ważna dla kapitału niemieckiego. Potencjalny i rzeczywisty kapitał przemysłowy z Niemiec kieruje się na Dolny i Górny Śląsk, do mazowieckiego oraz Wielkopolski. Kapitał dla działalności usługowej oraz w sektorach zaawansowanych technologii z Niemiec zaczyna powoli coraz chętniej spoglądać na Pomorze. Wnioski i rekomendacje (T. Kalinowski) Atuty inwestycyjne – fakty i zmiany Jednym z podstawowych atutów inwestycyjnych Pomorza jest stosunkowo szeroki obszar specjalnych stref ekonomicznych – pomorskiej i słupskiej SSE. Wobec właściwie braku innych znaczących mechanizmów przyciągania inwestorów, SSE stają się jednym z podstawowych atutów atrakcyjności inwestycyjnej regionu. Równie ważnym atutem jest dostępność absolwentów wyższych uczelni technicznych, w tym szczególnie Politechniki Gdańskiej. Znaczenie obecności absolwentów innych uczelni jest znacznie mniejsze z wyjątkiem tych absolwentów, którzy mogą wyróżnić się kompetencjami dla centrów BPO, zatem ekonomistów o specjalności finanse, HR, marketing, logistyka, władających kilkoma językami obcymi. W tym kontekście panujący stosunkowo wysoki poziom płac w regionie jest jednak anty-bodźcem dla potencjalnych inwestorów. Do stref „jednym tchem” należy doliczyć obecność obu parków naukowo-technologicznych (Gdańsk i Gdynia) oraz obecność regionalnej „Doliny Krzemowej”. Dla Pomorza Gdańskiego przez lata istotnym antybodźcem była jego dostępność komunikacyjna. Aspekt ten przez ostatnie lata uległ zdecydowanej poprawie. Chodzi tu o bliskość do centrów gospodarczych Europy zachodniej – w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim. Jest ona ważna dla działalności przemysłowej, która w przypadku gospodarki regionu nie jest mocno istotna, natomiast dla działalności usługowej i zaawansowanej technologicznie szczególną rolę odgrywa systematycznie rozszerzana oferta połączeń lotniczych oraz również połączenia autostradowe. Dodatkowym atutem jest szybki wzrost gdańskiego DCT, który poprawia dostępność regionu, w tym jako hubu dla transportu międzynarodowego, skutecznie konkurując tu z portem w Hamburgu. Dla inwestorów zagranicznych niemniej ważne są miękkie aspekty atrakcyjności inwestycyjnej. Mieszczą się tu klimaty nostalgii historycznej, atrakcyjności turystycznej, flairu, czy oferty kulturalnej. Pomimo oczywistej historii Pomorza nie obserwujemy ponadprzeciętnego zainteresowania kapitału niemieckiego naszym regionem. Inwestorzy z Niemiec chętnie podkreślają niemiecką spuściznę cywilizacyjną, ale odgrywa ona tylko pewną rolę dla już osiadłych menedżerów, a nie w procesie inwestycyjnym. Pomorze jest traktowane przez Niemców jako ogólnie atrakcyjne miejsce do mieszkania również ze względów turystycznych, jak i kulturalnych. Coraz mniejsze znaczenia mają tu 12 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego negatywne przypadki kradzieży niemieckich samochodów, typowe dla lat przedakcesyjnych (do UE i strefy Schengen). Przewagi w dziedzinie turystyki nie zostały jednak w pełni wykorzystane. Mam tu na myśli nowe inwestycje, które bazowałyby na możliwości oferowania kompleksowych usług turystycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz wellnessowych dla turystów niemieckich w sposób, jaki wykorzystały to województwa zachodniopomorskie i dolnośląskie. W tej dziedzinie konieczny jest lepiej zorganizowany wysiłek promocyjny regionu na rynkach zewnętrznych. Przykładem nieprofesjonalnego działania w tym zakresie jest forma obecności województwa na największych targach turystycznych na świecie – ITB w Berlinie w 2014 r. Pozostawała ona w sprzeczności z ogólnie wysokim poziomem aktywności regionu wobec inwestorów zagranicznych, realizowanych przez Urząd Marszałkowski oraz obie SSE. Zróżnicowanie wewnętrzne atrakcyjności inwestycyjnej regionu Województwo pomorskie jest wyjątkowo niejednolite w kwestii atrakcyjności inwestycyjnej wobec inwestorów zagranicznych. Obok bardzo atrakcyjnej metropolii trójmiejskiej oraz obszarów SSE w regionie, pozostała jego część jest atrakcyjna przeciętnie lub wręcz nieatrakcyjna. Aglomeracja trójmiejska oraz obszary SSE są w stanie niejako samodzielnie i automatycznie pozyskiwać coraz skuteczniej nowych inwestorów. Szczególnie w przypadku Trójmiasta widoczne jest to po udanych, nowych inwestycjach na terenie powierzchni biurowych klasy A w kompleksach: Olivia Business Centre, Neptun, Alchemia, łużycka Office Port oraz Tensor. Tam nowe firmy przyszły ”same”. Następne będą lokalizowane w oddanych kolejno nowych modułach. Dla obszarów poza aglomeracją trójmiejską i SSE nie widzę zorganizowanego działania, które dawałoby szansę na przyciągnięcie nowych inwestorów. Znaczenie otoczenia instytucjonalnego W skali kraju aktywną rolę wobec inwestorów w regionach miały spełniać COIE – sieć centrów obsługi inwestorów i eksporterów – serwis Ministerstwa Gospodarki. W układzie zewnętrznym taką rolę spełniają Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji w ambasadach Polski za granicą. Klikając na mapę naszego regionu na stosownej stronie (www.wybor.coie.gov.pl) uzyskamy informację – „w województwie pomorskim COIE nie funkcjonuje, proszę wybrać inną placówkę COIE”. Na pierwszy rzut oka wydaje się to rozwiązaniem niekorzystnym. Tymczasem według dość powszechnej opinii obsługa inwestora w naszym regionie jest realizowana w sposób efektywny przez wyspecjalizowane instytucje: • Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna, • Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna, • Invest in Pomerania, 13 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego • InvestGDA, • najnowszy portal Investgdynia.pl. Choć dla inwestora zewnętrznego takie zróżnicowanie może wydawać się nieprzejrzyste, a szczególnie brak regionalnego one-stop-shop dziwne, to powyższe zsumowane aktywności wymienionych instytucji spełniają pokładane w nich nadzieje. W połączeniu z intensywniejszą współpracą między regionem a Polską Agencją Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) całość wysiłku promocyjnego mogłaby być zapewne jeszcze wyższa. Patrząc na region nieco zewnętrznym okiem, w tym przez pryzmat niemiecki, warte rozważenia byłoby skonstruowanie precyzyjniejszego przekazu promocyjnego dla inwestora zagranicznego, który mógłby „od razu chwytać”. Przekaz taki musiałby być elementem szerszej akcji promocyjnej, zaprogramowanej na dłuższy czas. Musiałby on obejmować przesłanie, w skład którego wchodziłyby nasze atuty z mocnym podkreśleniem wolności gospodarczej, tradycji, coraz lepszej dostępności komunikacyjnej, wysokiej jakości życia oraz przesłania, że zależy nam głównie na inwestorach w branżach usługowych i zaawansowanych technologicznie. Dzięki takiemu „ostrzejszemu wyprofilowaniu” mielibyśmy szansę lepiej sprzedawać nasze przewagi lokalizacyjne na mocno konkurencyjnej mapie europejskich regionów. Metodologia i źródła informacji Materiał został przygotowany z wykorzystaniem analizy danych zastanych (desk research), a także na podstawie doświadczeń autorów zebranych w trakcje współpracy z inwestorami / potencjalnymi inwestorami zainteresowanymi ulokowaniem inwestycji w województwie pomorskim. Rekomendacje i wnioski zaprezentowane w opracowaniu są w dużych stopniu odzwierciedleniem problemów sygnalizowanych przez samych przedsiębiorców. Informacje wykorzystane w analizie pochodzą również z takich źródeł jak: • • • • • • • • • • Niemiecki Bank Federalny (Bundesbank), Narodowy Bank Polski, Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych GUS, Invest in Pomerania, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ), Sieć Centrów Obsługi Inwestorów i Eksporterów (COIE), M. Nowicki (red.), A. Hildebrandt, P. Susmarski, M. Tarkowski, M. Wandałowski, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, IBnGR, Gdańsk 2014, Analiza atrakcyjności inwestycyjnej województwa pomorskiego z uwzględnieniem branż priorytetowych, IBnGR, PwC, Gdańsk 2011, Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2014, ABSL, 2014. 14 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
