Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową

Partnerzy projektu:
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
MATERIAŁ PRASOWY
ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA WOJEWÓDZTW I PODREGIONÓW P OLSKI 2014 R .
DZIESIĄTA, COROCZNA EDYCJA BADANIA
Dlaczego badamy atrakcyjność inwestycyjną?
Inwestycje są motorem wzrostu gospodarczego. Przyjmując optykę inwestora, poszukującego
najkorzystniejszej lokalizacji, staramy się uświadomić aktorom regionalnego i lokalnego życia
społeczno-gospodarczego, na co należy zwrócić uwagę, aby zwiększyć napływ inwestycji. Coraz
ważniejsze jest, szczególnie na lepiej rozwiniętych obszarach Polski, aby zestaw oferowanych
atutów przyciągał tych najbardziej pożądanych inwestorów – kierujących się nie tylko niższymi
kosztami pracy, ale także wpisujących się w długofalowy plan rozwoju regionu, budujących
wysokomarżową gospodarkę. Takie inwestycje zapewnią oczekiwany przez Polaków wyższy poziom
wynagrodzeń. Coraz bardziej powinno więc nam chodzić o jakość pracy a nie tylko o jej ilość.
Zarządzanie atrakcyjnością inwestycyjną temu właśnie może służyć.
Znajomość mocnych i słabych stron własnego regionu jak i potencjalnych konkurentów ułatwia
wzmacnianie przewag w zakresie atrakcyjności inwestycyjnej, a także dokonanie świadomego
wyboru w kwestii rodzaju poszukiwanego inwestora.
Co to jest atrakcyjność inwestycyjna?
Atrakcyjność inwestycyjna to korzyści, jakie oferuje dana lokalizacja inwestorowi. Korzyści te mają
przede wszystkim wymiar finansowy – poprawiają rachunek ekonomiczny przedsięwzięcia, przez co
zapewniają wyższą stopę zwrotu z inwestycji. Nie wszystkie atuty lokalizacji da się jednak
bezpośrednio oszacować w kategoriach finansowych – chodzi np. o wizerunek inwestora, postawy
lokalnej społeczności wobec inwestora czy warunki życia. W praktyce lokalizacyjnej, czynniki łatwe do
zmierzenia i mające bezpośredni wpływ na wyniki finansowy, wykorzystywane są jako kryteria
pozwalające wyłonić krótką listę potencjalnych lokalizacji. W ostatecznym wyborze miejsca inwestycji
większe znaczenie odgrywają czynniki pośrednie. Oczywiście im zakres i charakter korzyści jest
bardziej adekwatny do potrzeb inwestora tym większa atrakcyjność danego miejsca.
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
Jak badamy atrakcyjność inwestycyjną?
Atrakcyjność badaliśmy dwutorowo. W przypadku województw dokonaliśmy ogólnej charakterystyki
atrakcyjności inwestycyjnej, skupiając się na korzyściach uniwersalnych – istotnych niemal dla
każdego rodzaju inwestycji. Charakteryzując z kolei podregiony, potraktowaliśmy oddzielnie korzyści
poszukiwane przez inwestorów przemysłowych, usługowych i działających w dziedzinach
zaawansowanych technologicznie.
Atrakcyjność inwestycyjna ma wielowymiarowy charakter. Aby go możliwie dokładnie odzwierciedlić,
przeanalizowaliśmy kilkadziesiąt zmiennych, będących podstawą dla oceny przestrzennego
zróżnicowania poszczególnych korzyści lokalizacji takich jak: dostępność transportowa, koszty
pracy, wielkość i jakość zasobów pracy, chłonność rynku zbytu, poziom rozwoju infrastruktury
gospodarczej i społecznej, poziom rozwoju gospodarczego, poziom bezpieczeństwa powszechnego.
W zależności od rodzaju działalności gospodarczej nadano im różne wagi.
Jak interpretować wyniki badania?
Po pierwsze, ocena atrakcyjności ma charakter względny. Punktem odniesienia jest wartość średnia
dla zbioru województw lub podregionów. To, że dla danej jednostki administracyjnej odnotowano
wyniki gorsze niż w poprzednich edycjach raportu, nie musi oznaczać rzeczywistego pogorszenia
atrakcyjności. Może to być efekt większej poprawy w innych regionach.
Po drugie, choć operujemy precyzyjnymi danymi, to w interpretacjach pomijamy drobne różnice w
wynikach. Są one nieistotne. Z tego powodu zalecamy, aby nie przywiązywać zbyt dużej wagi do
pozycji danej jednostki w rankingu. Znaczenie mają duże różnice w wartościach analizowanych
wskaźników.
Po trzecie, nasza analiza nie wyczerpuje wszystkich istotnych aspektów atrakcyjności inwestycyjnej.
Wynika to z niedostępności niektórych danych ilościowych lub trudności w kwantyfikacji i
fragmentarycznym charakterze danych jakościowych. Uzyskane wyniki interpretować można zatem
jedynie uwzględniając zakres i specyfikę wykorzystanych w analizie danych.
Po czwarte, nasze doświadczenie wskazuje, że wyniki raportu bywają nadinterpretowane.
Podkreślamy, że prezentowane rezultaty, tylko po części mogą służyć ocenie polityki inwestycyjnej
jednostek samorządowych (mimo dysponowania słabymi obiektywnie atutami można i tak bardzo
skutecznie przyciągać inwestorów). Nie należy więc wyników, w szczególności w odniesieniu do
województw, traktować wprost jako recenzji działań poszczególnych samorządów wojewódzkich, w
zakresie realizacji strategii rozwoju.
Jak i dlaczego zróżnicowana jest atrakcyjność inwestycyjna województw?
Wśród województw liderem atrakcyjności inwestycyjnej nadal pozostaje śląskie. Wysoka atrakcyjność
inwestycyjna cechuje województwo mazowieckie i dolnośląskie. Grupę regionów o ponadprzeciętnej
atrakcyjności tworzą województwa: małopolskie, wielkopolskie, pomorskie, zachodniopomorskie i
łódzkie. Wszystkie wymienione regiony zajmują wysokie lub przeciętne pozycje w większości
aspektów atrakcyjności inwestycyjnej. Konfiguracja tych atutów jest jednak dość zróżnicowana, co
odzwierciedla szczegółowe zestawienie.
2
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
Tabela 1. Atrakcyjność inwestycyjna województw w 2014 r.
2
2,16
1
-0,78
15
0,31
6
0,85
1
2
Mazowieckie
0,62
1
-0,22
13
1,82
1
0,60
3
0,50
4
-0,76
14
0,81
2
0,55
2
3
Dolnośląskie
0,36
5
0,05
5
0,28
5
1,39
1
0,82
3
-1,18
16
1,05
1
0,46
3
4
Małopolskie
0,12
9
0,58
2
0,56
4
0,49
4
1,80
2
-0,34
10
0,10
8
0,39
4
5
Wielkopolskie
0,56
2
0,20
3
0,14
6
0,21
6
-0,47
10
0,47
5
0,58
5
0,32
5
6
Pomorskie
-0,27
11
-0,13
9
1,07
3
-0,20
9
0,10
5
-0,63
13
0,74
3
0,18
6
7
Zachodniopo-morskie
0,53
3
-0,20
11
-0,31
8
0,06
7
-0,07
6
-0,23
9
0,61
4
0,12
7
8
Łódzkie
0,36
6
0,07
4
-0,05
7
-0,11
8
-0,09
7
-0,40
11
0,24
7
0,10
8
9
Opolskie
KujawskoPomorskie
0,12
8
-0,21
12
-0,37
10
0,24
5
-0,70
14
0,04
8
-0,10
9
-0,11
9
10
10
5
5
Ranga
1,02
Ranga
2
15
Ranga
1,42
Ranga
1
Ranga
1,33
Ranga
7
25
Wartość
Atrakcyjność
inwestycyjna
województw
Wartość
Aktywność
woj. wobec
inwestorów
Ranga
Bezpiecz.
powszechne
Wartość
Infrastr.
społeczna
Wartość
Wartość
Infrastruktur
a gosp.
0,34
20
Wartość
Rynek zbytu
Śląskie
Wagi
Wartość
Zasoby i
koszty pracy
1
Ranga
Wartość
Dostępność
transportowa
20
0,12
10
-0,03
6
-0,53
11
-0,57
14
-0,22
8
0,14
7
-0,22
10
-0,17
10
0,45
4
-0,18
10
-0,34
9
-0,39
11
-0,67
13
-0,57
12
-0,73
13
-0,25
11
Podkarpackie
-0,74
14
-0,07
7
-0,67
13
-0,37
10
-0,49
11
1,27
1
-0,49
12
-0,36
12
-0,34
12
-0,10
8
-0,58
12
-0,64
15
-0,41
9
1,03
2
-0,91
16
-0,39
13
-0,79
16
-0,32
14
-1,02
16
-0,45
12
-0,53
12
0,26
6
-0,35
11
-0,52
14
15
Świętokrzyskie
WarmińskoMazurskie
Lubelskie
-0,68
13
-0,35
15
-0,72
15
-0,51
13
-0,97
16
0,80
4
-0,80
14
-0,55
15
16
Podlaskie
-0,77
15
-0,44
16
-0,69
14
-0,77
16
-0,77
15
0,90
3
-0,84
15
-0,61
16
11
Lubuskie
12
13
14
Źródło: opracowanie IBnGR.
W klasie regionów o niskiej atrakcyjności znalazło się pięć województw – podkarpackie,
świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, lubelskie i podlaskie. Ich pozycja jest przede wszystkim
konsekwencją długofalowych procesów społeczno-gospodarczych. Niska intensywność urbanizacji i
uprzemysłowienia, w okresie w którym procesy te dokonały głębokich przekształceń w wielu
regionach europejskich i niektórych polskich, nie pozwoliła na wykształcenie się odpowiedniej „masy
krytycznej” (korzyści skali i aglomeracji) w zakresie najistotniejszych zasobów dla dużych inwestorów.
Mimo postępów w rozbudowie i modernizacji infrastruktury o znaczeniu krajowym obszary te nadal
cechują się niską dostępnością transportową.
Niska atrakcyjność inwestycyjna wymienionych pięciu województw nie oznacza, że nie mają one
szans na przyciągnięcie dużych inwestorów – szanse te są, ale mniejsze niż w innych
województwach. Można je zwiększyć, wzmacniając atrakcyjność inwestycyjną dla działalności
bazujących na unikatowych zasobach i atutach tych regionów – siłą rzeczy nie ujętych w analizie
porównawczej – i poszukując inwestorów niekoniecznie dużych ale mogących efektywnie
wykorzystać posiadane atuty. W regionach dysponujących obiektywnie gorszymi atutami, kluczowe
staje się zarządzanie inwestycyjne, które niestety zbyt często ograniczone jest do ogólnej promocji
lub nadmiernie na niej się skupia. Każdy inwestor ma swój indywidualny katalog czynników
lokalizacji – dlatego takie regiony muszą szczególnie precyzyjnie budować i kierować (promować)
swoją ofertę inwestycyjną.
3
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
Jak zmieniła się atrakcyjność inwestycyjna województw w stosunku do 2013 r.?
Do najważniejszych zmian należy awans województwa mazowieckiego na drugie miejsce, „kosztem”
województwa dolnośląskiego. Poprawa pozycji województwa mazowieckiego była przede wszystkim
efektem wyższej aktywności wobec inwestorów. Poprawa zaobserwowana została w zakresie
wykorzystania Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji (WPHiI) polskich ambasad w działalności
informacyjnej, jak i rozpoznawalności regionu przez potencjalnych inwestorów korzystających z usług
WPHiI. Obniżenie pozycji województwa dolnośląskiego wynikało przede wszystkim ze względnie
niższej chłonności rynku, głównie w sektorze gospodarstw domowych. Województwo było jednym z
czterech regionów, w których, w stosunku do roku poprzedniego odnotowano niewielki nominalny
spadek przeciętnego dochodu rozporządzalnego na osobę w gospodarstwie domowym.
Kolejną istotną zmianą był awans województwa świętokrzyskiego z czternastej na trzynastą pozycję,
kosztem województwa warmińsko-mazurskiego. Wynikał on z poprawy w zakresie zasobów i kosztów
pracy oraz chłonności rynku zbytu. Odnotowano spadek deficytu wykwalifikowanych pracowników
oraz związane z nim ograniczenie presji płacowej. Pozycja województwa warmińsko-mazurskiego
uległa pogorszeniu przede wszystkim w efekcie relatywnie niższej niż przed rokiem dostępności
transportowej. Wynika ona nie tyle z realnego pogorszenia stanu infrastruktury ale z jej modernizacji
i rozbudowy w innych częściach kraju, co poprawiło dostępność konkurencyjnych regionów.
10 lat badań – czyli jak zmieniała się atrakcyjność inwestycyjna województw w dekadzie 20052014?
Wykres 1. Zmiany wartości syntetycznego wskaźnika atrakcyjności inwestycyjnej na przestrzeni ostatnich 10
lat w grupie województw, które w 2014 r. cechowały się NIŻSZĄ od przeciętnej atrakcyjnością inwestycyjną
Źródło: opracowanie IBnGR.
4
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
Osiem województw, które w 2014 r. cechowały się niższą od przeciętnej atrakcyjnością inwestycyjną,
również w 2005 r. należało do tej samej kategorii regionów. Jednak nastąpiły w niej pewne zmiany.
Zauważalna poprawa atrakcyjności inwestycyjnej odnotowana została w przypadku województwa
kujawsko-pomorskiego i świętokrzyskiego. W pierwszym z wymienionych regionów istotnie
podniesiono poziom aktywności wobec inwestorów. W drugim – nastąpiło uatrakcyjnienie zasobów i
kosztów pracy, infrastruktury społecznej i polepszenie bezpieczeństwa powszechnego. Dość wyraźne
pogorszenie atrakcyjności inwestycyjnej względem innych regionów, nastąpiło natomiast w
województwach lubuskim i warmińsko-mazurskim. Województwo lubuskie utraciło istotną przewagę
sprzed dekady, jaką była lepsza rozpoznawalność regionów zachodnich wśród potencjalnych
inwestorów. Względem innych regionów osłabieniu uległa również infrastruktura gospodarcza.
Dostępność transportowa, chłonność rynku zbytu i infrastruktura gospodarcza to obszary, w który
nastąpiła utrata względnych przewag województwa warmińsko-mazurskiego.
Wykres 2. Zmiany wartości syntetycznego wskaźnika atrakcyjności inwestycyjnej na przestrzeni ostatnich 10
lat w grupie województw, które w 2014 r. cechowały się WYŻSZĄ od przeciętnej atrakcyjnością inwestycyjną
Źródło: opracowanie IBnGR.
Wśród ośmiu województw, które w 2014 r. wyróżniały się wyższą od przeciętnej atrakcyjnością
inwestycyjną nastąpiły nieco wyraźniejsze zmiany. O ile niezagrożonym liderem przez całą dekadę
pozostawało województwo śląskie, o tyle mazowieckie i dolnośląskie utraciły część przewag. O ile
przypadku mazowieckiego utrata ta przebiegła harmonijnie – w żadnym z analizowanych aspektów
nie nastąpiło wyraźne pogorszenie, o tyle dolnośląskie, w efekcie rozwoju infrastruktury
transportowej na obszarze całego kraju, straciło część naturalnej przewagi wynikającej z położenia.
Ponadto w regionie odnotowano, przynajmniej względne, pogorzenie poziomu bezpieczeństwa
powszechnego. Dwóm województwom – pomorskiemu i zachodniopomorskiemu udało się dość
wyraźnie zmniejszyć dystans do regionów bardziej atrakcyjnych. Oba regiony znacznie podniosły
poziom aktywności wobec inwestorów. Poprawił się w nich także poziom bezpieczeństwa
5
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
powszechnego. Ponadto w województwie zachodniopomorskim poprawie uległa infrastruktura
gospodarcza.
Które podregiony są atrakcyjne dla działalności przemysłowej?
Wśród podregionów o najwyższej atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności przemysłowej znalazł
się obszar ukształtowany wokół Górnego Śląska i zachodniej Małopolski. Wyróżnia się on długimi
tradycjami przemysłowymi, a co za tym idzie dobrze rozwiniętym sektorem przedsiębiorstw
produkcyjnych, specjalistycznym rykiem pracy oraz względnie dobrą dostępnością transportową.
Poza omawianym obszarem w czołówce znajduje się jedynie pięć podregionów: łódzki, wrocławski,
poznański, bydgosko-toruński oraz stargardzki. To także obszary stosunkowo silnie zindustrializowane
oraz cechujące się dobrą dostępnością transportową.
Mapa 1. Atrakcyjność podregionów dla działalności przemysłowej w 2014 r.
Źródło: opracowanie IBnGR.
6
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
Które podregiony są atrakcyjne dla działalności usługowej?
Najwyższym poziomem atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności usługowej cechują się głównie
podregiony o charakterze metropolitalnym. Ich ośrodkami są największe polskie miasta. Dysponują
one przede wszystkim dużymi zasobami pracowników o wysokich, a zarazem różnie profilowanych
kompetencjach oraz dużymi i chłonnymi rynkami zbytu. Poza tym największe miasta oferują bardzo
dobrą dostępnością komunikacyjną i dobrze rozwiniętą infrastrukturą gospodarczą.
Mapa 2. Atrakcyjność podregionów dla działalności usługowej w 2014 r.
Źródło: opracowanie IBnGR.
7
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
Które podregiony są atrakcyjne dla działalności zaawansowanej technologicznie?
Grupę podregionów o najwyższym poziomie atrakcyjności inwestycyjnej dla działalności
zaawansowanej technologicznie również zdominowały podregiony o charakterze metropolitalnym.
To tam koncentruje się infrastruktura oraz kadra badawczo-rozwojowa. Zasoby rynku pracy obejmują
specjalistów wykształconych zarówno w lokalnych ośrodkach akademickich, jak i zachęconych do
migracji poprzez dobre warunki życia, w tym rozwinięte otoczenie kulturowe. Ośrodki te cechują się
jednocześnie najlepiej rozwiniętą infrastrukturą teleinformatyczną oraz relatywnie wysoką
dostępnością w zakresie transportu pasażerskiego.
Mapa 3. Atrakcyjność podregionów dla działalności zaawansowanej technologicznie w 2014 r.
Źródło: opracowanie IBnGR.
8
Raport opracowany przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową
we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera i dzięki wsparciu ENERGA SA.
W jaki sposób podnosić atrakcyjność inwestycyjną?
Kompetencje instytucji publicznych w zakresie kształtowania atrakcyjności inwestycyjnej są obecnie
rozproszone. Zatem aby prowadzić efektywne działania w tej materii, konieczna jest współpraca
jednostek terytorialnych wszystkich szczebli – od gminy przez powiat i województwo po instytucje
centralne.
Należy mieć świadomość, że instytucje publiczne, w krótkim okresie (kilka lat) mogą wywierać istotny
wpływ jedynie na niektóre aspekty atrakcyjności inwestycyjnej. W sferze materialnej chodzi przede
wszystkim o rozwój infrastruktury komunikacyjnej jak i zapewnienie odpowiedniej podaży dobrze
przygotowanych terenów inwestycyjnych. Bardzo ważne są również działania o charakterze
informacyjno-promocyjnym i usługowym. Konieczne jest:
 koordynowanie i koncentrowanie działań promocyjnych skierowanych do potencjalnych
inwestorów (np. strony internetowe, oferty inwestycyjne, uczestnictwo w imprezach targowowystawienniczych, punkt kontaktowy dla inwestorów),
 zwiększenie precyzji promocji inwestycyjnej – znajomość swoich atutów i słabości ułatwi
dopasowanie oferty do oczekiwań konkretnych inwestorów,
 oferowanie zachęt inwestycyjnych (np. udostępnienie lokalizacji w specjalnych strefach
ekonomicznych, ulgi w podatkach lokalnych, poinformowanie o programach rządowych
skierowanych do inwestorów),
 zapewnienie sprawnej obsługi procesu inwestycyjnego (np. pomoc w kwestiach formalnoprawnych, wprowadzenie do środowiska gospodarczego regionu, pomoc w rekrutacji
pracowników i szkoleniach),
 zapewnienie sprawnej obsługi poinwestycyjnej (np. pomoc w rozwiązywaniu bieżących
problemów inwestorów).
Wszystkie te działania wzmacniają regionalną i lokalną atrakcyjność inwestycyjną. Zwiększają szansę
na przyciągniecie nowych inwestorów lub na skłonienie już działających do reinwestycji. Podkreślić
także warto, że wzmacnianie atrakcyjności inwestycyjnej sprzyja nie tylko inwestorom
zewnętrznym (krajowym i zagranicznym), ale przede wszystkim powinno polepszać warunki już
prowadzonej działalności gospodarczej.
9