wykorzystanie internetu w procesach decyzyjnych w gminie

Agata Jakubowska
Monika Krakowiak
Akademia Ekonomiczna w Katowicach
WYKORZYSTANIE INTERNETU W PROCESACH DECYZYJNYCH W
GMINIE
Wprowadzenie
Wiedza we wszystkich dziedzinach gospodarki i w działalności wszystkich podmiotów
rynkowych nabiera coraz większego znaczenia. Determinuje działalność podmiotów
rynkowych i jest czynnikiem stanowiącym o ich rozwoju. Jest coraz częściej postrzegana jako
czynnik postępu cywilizacyjnego, usprawniający działanie przedsiębiorstw i ludzi, co
spowodowane jest faktem, że tradycyjne czynniki konkurencji mogą być łatwo kopiowane.
Możemy wyróżnić kilka czynników wpływających na zmiany w obszarze wiedzy:
• postępująca kodyfikacja wiedzy i rozwój technologii (z Internetem na czele),
• bliskie związki pomiędzy nauką, innowacyjnością i skróconym okresem życia produktów,
• większa waga edukacji, szkoleń kadry i ustawicznego nauczania,
• zwiększający się udział inwestycji w badania i rozwój, edukację i oprogramowanie,
• konkurencyjność i wzrost gospodarczy w dużej mierze powodowany innowacyjnością i
zwiększoną produktywnością,
• ogólny wzrost globalizacji i konkurencyjności.
Nowe uwarunkowania oddziałujące na inne postrzeganie i wzrost znaczenia wiedzy
sprawiają, że we współczesnej gospodarce trzeba myśleć i działać w inny sposób niż
dotychczas. W literaturze, dla podkreślenia tej tezy, pojawił się termin „gospodarka oparta na
wiedzy”.
Gospodarka oparta na wiedzy to gospodarka bezpośrednio oparta o wytwarzanie,
dystrybucję oraz wykorzystanie wiedzy i informacji (definicja według Organizacji
Współpracy i Rozwoju) 1 Gospodarka ta bazuje na czterech elementach:
1. Systemie gospodarczym i instytucjonalnym motywującym do skutecznego wykorzystania
posiadanej i tworzenia nowej wiedzy.
2. Wykształconych ludziach tworzących i wykorzystujących wiedzę.
3. Infrastrukturze informacyjnej, która ułatwia skuteczną komunikacje, rozprzestrzenianie i
przetwarzanie informacji.
4. Skutecznym systemie innowacyjnym obejmującym sieć firm, centrów badawczych,
uniwersytetów, konsultantów innych organizacji, które potrafią sięgnąć do zasobów
światowej wiedzy, zasymilować ją i przystosować do lokalnych potrzeb oraz stworzyć
nową wiedzę i nowe technologie.
W gminach, podobnie jak w innych podmiotach rynkowych, wspieranie procesów
decyzyjnych a także pozyskiwanie wiedzy, wymaga korzystania z wszechstronnej, szybko
dostępnej informacji. Pojęcie „wiedza” w kontekście dynamicznie rozwijających się
technologii informacyjnych odnosi się zarówno do posiadania zasobów informacji i wiedzy,
jak i zdolności do jej szybkiego zlokalizowania. Z kolei szybką dystrybucję wiedzy
umożliwiają Internet, Intranet czy bazy danych on-line lub na CD-ROM-ach.2
Rozwój i upowszechnianie się technologii teleinformatycznych umożliwiających
1
2
WWW.pldg.pl (10.04.2005)
WWW.pldg.pl (10.04.2005)
170
Agata Jakubowska, Monika Krakowiak
podmiotom życia gospodarczego i społecznego nieprzerwane gromadzenie i przesyłanie
niemal nieograniczonej ilości danych zasadniczo wpływa na podejście do badań
marketingowych. Pokonując bariery czasu, przestrzeni i kosztów Internet rewolucjonizuje
badania marketingowe, egalitaryzuje dostęp do informacji i samych badań.3 Internet w
procesie gromadzenia informacji marketingowych umożliwia pozyskanie informacji ze źródeł
wtórnych jak i realizację ilościowych i jakościowych badań marketingowych. Internet może
być również wykorzystywany jako narzędzie wspomagające tradycyjne badania
marketingowe.4
Celem prezentowanego artykułu jest przedstawienie roli jaką odgrywa Internet w
działalności samorządów terytorialnych i podejmowaniu decyzji w gminie za pomocą tego
narzędzia informacji.
Internet w gminie – w świetle badań empirycznych
W kwietniu 2004 roku przeprowadzone zostały badania bezpośrednie, których celem
było zdobycie informacji na temat wykorzystania Internetu w badaniach marketingowych
prowadzonych przez śląskie samorządy terytorialne. Podstawowe założenia przyjęte w
projekcie dotyczyły niepełnego wykorzystania możliwości Internetu w badaniach
marketingowych. Badania przeprowadzono metodą wywiadu na próbie 71 gmin
województwa śląskiego (po wstępnej weryfikacji do analizy przyjęto 69 prawidłowo
wypełnionych kwestionariuszy)5. Wśród badanych gmin 35 to gminy miejskie, 19 to miasta
na prawach powiatu, a 15 to gminy miejsko-wiejskie (tabela 1). Respondentami najczęściej
byli pracownicy ds. promocji lub strategii rozwoju gmin, sekretarze urzędów, burmistrzowie i
ich zastępcy, rzecznicy prasowi, kierownicy wydziałów i informatycy.
Tabela 1. Struktura badanych gmin
Wyszczególnienie
Liczebność
35
Próba ogółem w %
51
15
19
21
28
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Miasta na prawach powiatu
Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych
Jak się okazuje Internet wykorzystywany jest do prowadzenia badań marketingowych
jedynie w 37,7% gmin. Badania marketingowe w gminach miejskich są prowadzone w
31,4%, w gminach miejsko-wiejskich w 20% oraz w miastach na prawach powiatu w 63,2%.
Z informacji uzyskanych z badań wynika, że wszystkie gminy posiadają własne bazy
danych, z których czerpią informacje na temat mieszkańców (100%), przedsiębiorców
(91,3%) i inwestorów (35%). Ciekawostką jest, że gminy wiejskie i miejsko-wiejskie nie
różnią się zasadniczo w ilości posiadanych baz danych na ten temat. Miasta na prawach
powiatu wyróżniają się wśród pozostałych gmin wielkością posiadanych baz danych o
potencjalnych inwestorach i innych gminach.
Internet jest wykorzystywany do pozyskiwania informacji z różnych źródeł. Mogą to
3
Por. Internet w marketingu, pod red. A. Bajdaka, PWE, Warszawa 2003, s. 80.
M.Sobocińska, Obszary zastosowań badań marketingowych przez Internet, w Wykorzystanie Internetu
w badaniach marketingowych, pod red. E.Zeman-Miszewska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Katowicach, Katowice 2005, s.34-35.
5
Szerzej na temat wyników przeprowadzonych badań w Badania marketingowe w Internecie, pod red. K.Karcz,
A.Bajdak, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2005, s. 119-126.
4
171
Wykorzystanie internetu w procesach decyzyjnych w gminie
być: strony internetowe innych gmin, bazy danych dostępne w Internecie, artykuły z
czasopism, raporty czy opracowania firm badawczych (tabela 2).
Tabela 2. Zestawienie Internetowych wtórnych źródeł informacji w przekroju gmin
Wyszczególnienie
Strony internetowe innych gmin
Bazy danych dostępne w Internecie
Artykuły
z czasopism
Raporty
i opracowania firm badawczych
Archiwa grup dyskusyjnych
Inne źródła
Gminy miejskie
N
Gminy miejsko- Miasta
na Próba ogółem w
wiejskie
prawach powiatu %
N
N
%
32
32
30
13
12
10
19
16
17
92,7
87,0
82,6
23
9
11
62,3
9
9
2
4
7
7
26,1
29,0
Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych
Najpopularniejsze internetowe wtórne źródła informacji wśród przedstawicieli
samorządów to:
ƒ strony internetowe innych gmin (92,7% wskazań)
ƒ internetowe bazy danych (87%),
ƒ artykuły z czasopism (82,6%),
ƒ raporty i opracowania firm badawczych (62,3%),
ƒ archiwa grup dyskusyjnych (26,1%).
Wśród innych wtórnych źródeł informacji wymieniono:
- w gminach miejskich: instytucje współpracujące z gminami, opracowania publikacje
zamieszczane w Internecie, portale prawne i inne merytoryczne, serwisy jednostek
nadrzędnych, przepisy prawne, strony Komisji Europejskiej, Regionu Silesia, Funduszy
Europejskich, Sejmu, współpraca z organami samorządowymi i pozarządowymi, strona
internetowa Komitetu Integracji Europejskiej dla pozyskania informacji o nowych funduszach
strukturalnych, nowelizacja informacji, strony rządowe, materiały promocyjne, UKIE, strony
www ministerstw,
- w gminach miejsko-wiejskich: aktualizacja przepisów prawnych, dane dotyczące
pozyskania środków zewnętrznych, różnych instytucji, strony internetowe ministerstw
i Urzędu Wojewódzkiego, Marszałkowskiego oraz PKS, strony internetowe administracji
państwowej,
- w miastach na prawach powiatu: Biuletyn Informacji Publicznej, Sejm, Senat, Rada
Ministrów, dane z innych firm , Archiwa gazety prawnej, internetowe związki gmin,
powiatów, nieruchomości, strony administracji państwowej, Biuletyn Informacji Publicznej,
strony UE (programy), gov.pl,lex.
Tematyka informacji pozyskiwanych przez gminy z Internetu jest bardzo różnorodna.
Najczęściej, bo aż w ponad 97% gminy z Internetu czerpią informacje prawne, następnie
o innych gminach (85,5%) oraz o inwestorach (65,2%). W dalszej kolejności znalazły się
informacje o ogólnym stanie gospodarki (50,7%), o potrzebach mieszkańców (47,8%) oraz
informacje polityczne (43,5%). Respondenci dodawali, że w Internecie poszukują informacji
dotyczących programów pomocowych, funduszy strukturalnych, zamówień publicznych.
Za główne zalety wykorzystywania Internetu w badaniach wtórnych, przedstawiciele
gmin uznali:
ƒ oszczędność czasu (76,8%),
ƒ możliwość dotarcia do bardzo różnorodnych informacji (73,9%),
172
Agata Jakubowska, Monika Krakowiak
ƒ pokonywanie barier przestrzennych w pozyskiwaniu informacji (44,95%).
Główne wady wskazane przez reprezentantów gmin w wykorzystywaniu Internetu
w badaniach wtórnych to:
ƒ brak pewności co do jakości wyników badań prezentowanych w sieci (79,7%),
ƒ informacje w różnych językach z poszczególnych krajów (30,4%),
ƒ wysokie ceny odpłatnych udostępnianych informacji (23,2%).
Jak się okazuje tylko największe jednostki samorządowe doceniają wartość informacji i
pozyskaną wiedzę z pierwotnych badań marketingowych prowadzonych za pomocą Internetu.
Tylko 30,43% gmin realizuje badania pierwotne w ten sposób, natomiast aż 69,57% nie
prowadzi takich badań. Wśród gmin, które prowadzą takie badania 47,37% to miasta na
prawach powiatu, 31,43% to gminy miejskie natomiast 6,67% to gminy miejsko-wiejskie.
Najczęściej wykorzystywanymi technikami w badaniach marketingowych za
pośrednictwem Internetu są kolejno:
• ankieta internetowa,
• uczestnictwo w grupach/forach dyskusyjnych,
• wywiady pogłębione on-line,
• zogniskowane wywiady grupowe,
• internetowe panele badawcze (tabela 3).
Tabela 3. Techniki wykorzystywane w badaniach marketingowych za pośrednictwem
Internetu
Wyszczególnienie
Ankieta internetowa
Uczestnictwo
w
grupach/forach
dyskusyjnych
Wywiady pogłębione online
Zogniskowane wywiady
grupowe
Internetowe
panele
badawcze
W inny sposób
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
N
N
Miasta
na Próba ogółem w
prawach powiatu %
N
%
10
8
1
0
8
3
90,5
52,4
1
0
2
14,3
1
0
1
9,5
0
0
1
4,8
1
0
1
9,5
Źródło: Opracowanie na podstawie badań własnych
Gminy, które nie wykorzystują Internetu do badań pierwotnych (69,6%) za powód
wskazują w pierwszej kolejności brak doświadczeń i kompetencji (23,2%) oraz niską
dostępność respondentów wyposażonych w komputery z dostępem do Internetu (20,3%).
Podstawowymi zaletami wykorzystywania Internetu w bezpośrednich badaniach
marketingowych są według gmin: niski koszt prowadzenia takich badań (27,5%) oraz
szybkość uzyskania odpowiedzi (17,3%). W dalszej kolejności wskazywano na duży zasięg
terytorialny, możliwość stworzenia interaktywnego narzędzia badawczego oraz możliwość
zebrania informacji od trudnodostępnych respondentów.
Gminy oprócz tego, że pozyskują wiedzę na temat pewnych obszarów gospodarczych, to
również same dostarczają otoczeniu informacji o sobie. Czynią to najczęściej za pomocą:
ƒ BIP (98,6 %),
ƒ stron internetowych (ponad 97,1%),
ƒ biuletynów informacyjnych (65,2%),
Wykorzystanie internetu w procesach decyzyjnych w gminie
173
ƒ punktów informacyjnych w urzędzie (65,2%),
ƒ uczestnictwa w badaniach przeprowadzanych przez inne instytucje (62,3%),
ƒ baz danych (36,2%),
ƒ prasy lokalnej (23%).
Jak wynika z przeprowadzonych badań Internet w gminach wykorzystywany jest do
gromadzenia informacji, badań o charakterze wtórnym. Jedynie w co trzeciej gminie
przeprowadza się badania pierwotne z wykorzystaniem Internetu. Taka forma badań
uznawana jest za uzupełnienie badań realizowanych w tradycyjny sposób. W Internecie
samorządowcy poszukują najczęściej informacji prawnych, o innych gminach, inwestorach i
mieszkańcach korzystając z artykułów z czasopism (on-line), stron internetowych innych
gmin oraz internetowych baz danych. Za główną zaletę wykorzystania Internetu w badaniach
wtórnych wskazywano oszczędność czasu, natomiast w badaniach pierwotnych niski koszt
prowadzenia badań. Posiadanie przez gminy własnych baz danych jest konieczne do
podejmowania decyzji związanych z jej rozwojem i wszystkie gminy mają bazy danych o
mieszkańcach, a znaczna większość o przedsiębiorcach.
Zakończenie
Wykorzystanie Internetu w badaniach marketingowych gmin stwarza szansę na szybkie
reagowanie samorządów lokalnych na zmieniające się warunki rynkowe a zdobyta w ten
sposób wiedza w istotny sposób zmniejsza ryzyko podejmowania błędnych decyzji
gospodarczych. Jednak do tej pory nie są wykorzystywane przez samorządy wszystkie
możliwości oferowane przez Internet w obszarze badań. W większości przypadków zawęża
się zakres wykorzystywania Internetu do wyszukiwania potrzebnych informacji. Jedną z
barier powstrzymującą samorządy terytorialne przed prowadzenia badań w sieci jest brak
dostatecznych kompetencji. Drugą - aktualny dostęp potencjalnych respondentów do
Internetu. Ograniczenia te mają jednak charakter przejściowy i z czasem znikną.
LITERATURA:
1. Badania marketingowe w Internecie, pod red. K.Karcz, A.Bajdak, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2005.
2. Internet w marketingu, pod red. A. Bajdaka, PWE, Warszawa 2003.
3. Wykorzystanie Internetu w badaniach marketingowych,pod red. E.Zeman-Miszewska,
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2005.
4. www.pldg.pl
THE USAGE OF THE INTERNET IN THE LOCAL GOVERNMENT DECISIONMAKING PROCESSES
Summary
The new determinants, which influence the modern economy, brought out a new notion
'economy based on knowledge'. A great significance in these changes should be ascribed to
the development of the internet, which, apart from many other fields, also revolutionized the
marketing research. This paper presents an open research results which concerned the usage
of the internet in the marketing research conducted by the local governments in Silesia.