erazm józef jerzmanowski

ERAZM JÓZEF JERZMANOWSKI
1844 - 1909
CZŁOWIEK,
KTÓRY ŻYŁ NIE TYLKO DLA SIEBIE
Broszura prezentuje postać „polskiego Nobla”. Wydanie zostało sfinansowane
przez Zespół Szkół Mechanicznych nr 2 w Krakowie, w ramach środków
programu COMENIUS.
Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909)
to jeden z najwybitniejszych
Polaków końca XIX wieku; uczestnik powstania styczniowego, inżynier—wynalazca, emigrant, przedsiębiorca, właściciel milionowej fortuny. Kawaler Orderu
świętego Sylwestra. Przyjaciel
Adama Chmielowskiego (św. brata
Alberta), Adama Asnyka i wielu
innych znanych Polaków, gorący
patriota, który nie szczędził swej
fortuny dla Polski. Po upadku
Powstania Styczniowego wyjeżdża do Francji, gdzie kontynuuje naukę; angażuje się również
w wojnę francusko-pruską, walcząc
jako oficer w obronie Paryża.
Po wojnie pracuje jako inżynier
w firmie zajmującej się produkcją gazu do oświetlania. Firma
wysyła go do Stanów Zjednoczonych, gdzie staje się prężnie działającym biznesmenem, zakładającym kompanie gazowe w różnych
miastach Ameryki. Dzięki swojej
pracowitości i 17 opatentowanym wynalazkom staje się jednym
z najbogatszych ludzi w tym kraju,
tu również żeni się z Amerykanką
- Anną z Koesterów. W Stanach
Jerzmanowski hojnie wspiera
emigrantów z Polski, jest mecenasem polskiej sztuki, wspiera
działalność muzeum polskiego
w Raperswille. W 1889 roku papież
Leon XIII, w uznaniu zasług dla
Kościoła Katolickiego nadaje
Erazmowi
Jerzmanowskiemu
Order Komandorski św. Sylwestra.
W 1895 roku Erazm Jerzmanowski
zakupił majątek ziemski w Prokocimiu, gdzie od 1896 zamieszkał wraz z żoną. Na stałe powrócił do ojczyzny, prowadząc działalność społeczno-charytatywną.
Przed swoją śmiercią (7 lutego
1909), zapisem testamentowym,
Erazm Jerzmanowski postanawia przeznaczyć swój majątek
na nagrodę dla twórców kultury
polskiej, uczonych, społeczników.
Fakt ten pozwala nazywać Jerzmanowskiego „polskim Noblem”.
W latach 1915-1938 fundacja uhonorowała 17 laureatów.
English translation/source :
Laureaci nagrody im. Erazma i Anny Jerzmanowskich:
Wikipedia,translation: Agnieszka Jadczak
1915 - ks. biskup Adam Sapieha (1867-1951)
Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909) - a Polish engineer, industrialist,
1916 - Henryk Sienkiewicz (1846- 1916)
community worker and philanthropist known as a man who lit America.
1917 - Antoni Osuchowski (1849- 1928)
1918 - Napoleon Cybulski (1854-1919)
For over 20 years he lived in New York being the most prominent figure of
the Polish community in the USA of that time. As an energetic industrialist,
a patron of the arts and founder of the „Equitqble Gas Light Co.“ in 1882
1919 - Ignacy Jan Paderewski (1860-1941)
and its chairman for 13 years, he soon won himself recognition in the indu-
1920 - Oswald Balzer (1858- 1933)
strial spheres. He also established gas companies in Chicago, Baltimore, Troy,
1921 - Emil Godlewski senior (1847- 1930)
Albany, Yonkers, Brookly, Utica and Memphis. He improved the technologies
1922 - Józef Tretiak (1841-1923)
1923 - Benedykt Dybowski (1833-1930)
1924 - Stanisław Smolka (1854- 1924)
of the gas industry with 17 inventions patented by him in the USA. Erazm Jerzmanowski soon made a fortune and become a Polish millionaire in the USA.
Born on 2nd June 1844 in Tomisławice, completed secondary education
in Warsaw and then took part in the January Uprising 1863. He also fought
1925 - Tadeusz Browicz (1847- 1928)
in Franco-Prussian War in 1870 and afterwards stayed in France working for
1926 - Jan Kasprowicz (1860- 1926)
the Jessie de Moteya, a French industrialist specializing in the lighting gas
1927 - Siostra Maria Samuela - Anna Piksa (1849- 1938)
production. In 1873 the company sent him to the USA. Although concen-
1928 - Stanisław Zaremba (1863- 1942)
1931 - Władysław Abraham (1860- 1941)
trating intensely on his career, he never forgot about the Polish community.
In 1886 he founded The Central Commitee of Charity in New York helping
Polish immigrants. It is assumed that in the years 1886-1896 he donated
1935 - ks. Wacław Bliziński (1870- 1944)
50.000$ to different social matters. In 1896 Erazm Jerzmanowski together with
1938 - Aleksander Brückner (1856- 1939)
his wife Anna decided to leave America and settled down in Prokocim (at that
2009 - Janina Ochojska
time a small village near Kraków, now a district of the city). Erazm Józef Jerz-
2010 - Profesor Jerzy Nowosielski
manowski died on 7th February 1909. Before he died, Jerzmanowski set up
W 1989 roku powstało Towarzystwo Przyjaciół Prokocimia. Starania
członków Towarzystwa doprowadziły do reaktywacji nagrody
im. Erazma i Anny Jerzmanowskich. Od 2009 roku nagrodę
finansują władze samorządowe województwa małopolskiego.
a prize dubbed “The Polish Nobel Prize”, which after a seventy one year break is
granted again by the Polish Academy of Skills. He donated a part of his fortune
– an equivalent of 12 kilograms of gold to fund the prize. Its aim was to honor
literary, scientific and humanitarian work to the benefit of the home country.
Prezentacja projektu Comenius
Presentation of Comenius Project
Od 2009 roku Zespół Szkół Mechanicznych nr 2 uczestniczy
Polski Poland
Kraków http://zsm2krakow.pl/
w międzynarodowym projekcie Comenius.
Biorą w nim udział szkoły z:
Since 2009 ZSM nr 2 has been taking part in an international project Comenius .
Niemiec Germany
There are schools from:
Darmstadt http://www.hems.de/ - koordynator projektu /coordinating school/
Hiszpanii Spain
Barcelona http://www.xtec.es/iesvallhebron/
Francji France
Agde /www.lyc-loubatieres-agde.ac-montpellier.fr/
Celem projektu jest przedstawienie sławnych inżynierów,
architektów,
ludzi
nauki
i
ich
związków
ze
sztuką.
Program posiada stronę internetową, na której publikowane
są artykuły.
The goal of the project is to present famous engineers, scien-
Turcji Turkey
Stanbuł http://www.iafl.k12.tr/tr/index.html
tists and architects, and their connections with the art.
The project has its own website where some articles are published :
Włoch Italy
h t t p ://www.from-science -to-art.eu/
Rzym http://www.pacinottiroma.it