technik rachunkowości - Sklep WSiP

Transkrypt

REFORMA 2012
Rozliczanie
podatków
i innych danin publicznych
Kwalifikacja A.65.2
Podręcznik do nauki zawodu
TECHNIK RACHUNKOWOŚCI
Kształcimy zawodowo!
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne polecają publikacje do nauki
zawodów: technik ekonomista, technik rachunkowości, technik
logistyk, technik handlowiec i sprzedawca przygotowane zgodnie
z NOWĄ PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ.
REFORMA 2012
REFORMA 2012
REFORMA 2012
REFORMA 2012
REFORMA 2012
REFORMA 2012
REFORMA 2012
Podręczniki
Sporządzanie
dokumentów
Rozliczanie
podatków
Organizowanie
Organizowanie i monitorowanie
środków technicznych
w celu realizacji
procesów transportowych
przepływu zasobów
i informacji w jednostkach
gospodarczych
przepływu zasobów
i informacji w jednostkach
administracyjnych
Kwalifikacja A.31.1
Kwalifikacja A.31.2
Kwalifikacja A.32.1
Kwalifikacja A.32.2
Kwalifikacja A.65.1
Kwalifikacja A.65.2
Kwalifikacja A.65.3
TECHNIK LOGISTYK
TECHNIK LOGISTYK
TECHNIK LOGISTYK
TECHNIK LOGISTYK
procesów
transportowych
Kwalifikacja A.31.1
Organizowanie
i monitorowanie
procesów
transportowych
Organizowanie
środków
technicznych w celu
realizacji procesów
transportowych
Organizowanie
i monitorowanie
przepływu zasobów
i informacji
w jednostkach
gospodarczych
Organizowanie
i monitorowanie
przepływu zasobów
i informacji
w jednostkach
administracyjnych
Rozliczanie
wynagrodzeń
dotyczących rozliczeń
z Zakładem Ubezpieczeń
Społecznych
i innych danin publicznych
Rozliczanie
wynagrodzeń
Rozliczanie
podatków i innych
danin publicznych
Sporządzanie
dokumentów
dotyczących
rozliczeń z Zakładem
Ubezpieczeń
Społecznych
KWALIFIKACJA
A.35
KWALIFIKACJA
TECHNIK EKONOMISTA
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
Testy i zadania praktyczne
Egzamin zawodowy
Egzamin zawodowy
Egzamin zawodowy
Egzamin zawodowy
Egzamin zawodowy
TECHNIK HANDLOWIEC
TECHNIK LOGISTYK
TECHNIK LOGISTYK
TECHNIK LOGISTYK
A.36
TECHNIK EKONOMISTA
Kwalifikacja A.35
Repetytorium i testy
egzaminacyjne.
Technik ekonomista.
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
EGZAMIN ZAWODOWY
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
+TESTY
EGZAMIN ZAWODOWY
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
+TESTY
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
Repetytoria i testy egzaminacyjne
Kwalifikacja
Kwalifikacja A.36
Repetytorium i testy
egzaminacyjne.
Technik ekonomista.
Technik
rachunkowości
A.22
Kwalifikacja A.22
Testy i zadania
praktyczne. Egzamin
zawodowy. Technik
handlowiec
Kwalifikacja
A.30
Kwalifikacja A.30
Testy i zadania
praktyczne. Egzamin
zawodowy. Technik
logistyk
Kwalifikacja
A.31
Kwalifikacja A.31
Testy i zadania
praktyczne. Egzamin
zawodowy. Technik
logistyk
Kwalifikacja
A.32
Kwalifikacja A.32
Testy i zadania
praktyczne. Egzamin
zawodowy. Technik
logistyk
Kwalifikacja
A.65
Kwalifikacja A.65
Testy i zadania
praktyczne. Egzamin
zawodowy. Technik
rachunkowości
Pracownia
sprzedaży
Kwalifikacja
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU
NOWA PODSTAWA
PROGRAMOWA
PRAKTYCZNA NAUKA ZAWODU
Publikacje do praktycznej nauki zawodu
Pracownia
rachunkowości
firmy handlowej
A.18
ƓTECHNIK HANDLOWIEC
ƓTECHNIK KSIĘGARSTWA
ƓSPRZEDAWCA
Kwalifkacja A.18
Pracownia sprzedaży.
Technik handlowiec,
sprzedawca, technik
księgarstwa
Kwalifikacja
A.22
TECHNIK HANDLOWIEC
Kwalifkacja A.22
Pracownia
rachunkowości firmy
handlowej. Technik
handlowiec
Te i inne publikacje do nauki zawodów: technik
ekonomista, technik rachunkowości, technik logistyk,
technik administracji, technik handlowiec, sprzedawca
(kwalifikacje A.35, A.36, A.30, A.31, A.32, A.68, A.18, A.22),
można obejrzeć i kupić pod adresem sklep.wsip.pl
Szanowni Państwo,
1 września 2012 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło reformę
szkolnictwa zawodowego, która wprowadziła nową klasyfikację zawodów
oraz ich podział na kwalifikacje. Dla wszystkich wyodrębnionych zawodów
przygotowano nowe podstawy programowe. Zmieniła się także formuła egzaminu
zawodowego – wprowadzono egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie.
Uczniowie, kończący naukę w zasadniczej szkole zawodowej i technikum
oraz słuchacze szkół policealnych, po zdaniu egzaminów pisemnego
i praktycznego otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje w zawodzie.
Aby umożliwić Państwu zapoznanie się z naszym podręcznikiem, prezentujemy
wykaz zawartych w nim treści oraz fragmenty wybranych rozdziałów.
Wierzymy, że przygotowana przez nas oferta umożliwi Państwu efektywną pracę
oraz pomoże w skutecznym przygotowaniu uczniów i słuchaczy do egzaminu
– zarówno w części pisemnej, jak i praktycznej.
Zapraszamy do korzystania z naszego podręcznika.
Z nami warto się uczyć!
Artur Dzigański
Szef Zespołu Szkolnictwa Zawodowego
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
Branża ekonomiczna
z przyjemnością przedstawiamy Państwu fragmenty nowego podręcznika,
spełniającego wszystkie wymagania nowej podstawy programowej kształcenia
zawodowego. Jest to publikacja gwarantująca skuteczne przygotowanie
do egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie, napisana językiem
zrozumiałym dla ucznia i wzbogacona o atrakcyjny materiał ilustracyjny.
Prawdziwa nowość, warta Państwa uwagi.
WSiP – skuteczne
przygotowanie
do egzaminów
potwierdzających
kwalifikacje w zawodzie
Publikacje:
zgodne z nową podstawą
programową
z aprobatą MEN
opracowane w podziale
na kwalifikacje
napisane przez specjalistów
i nauczycieli praktyków
z dużą liczbą ćwiczeń,
przykładów praktycznych,
tabel i schematów
z wyróżnieniem
najważniejszych treści,
rysunkami i ilustracjami
ułatwiającymi zapamiętywanie
REFORMA 2012
Rozliczanie
podatków i innych
danin publicznych
Ewa Kawczyńska-Kiełbasa
Kwalifikacja A.65.2
Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty
i wychowania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do kształcenia w zawodach
na podstawie opinii rzeczoznawców:
Typ szkoły: szkoła policealna.
Zawód: technik rachunkowości.
Kwalifikacja: A.65. Rozliczanie wynagrodzeń i danin publicznych
Część kwalifikacji: 2. Rozliczanie podatków i innych danin publicznych.
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o.
Warszawa 2015
Wydanie I (2015)
Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Barbara Jaworska (redaktor koordynator),
Alicja Dąbrowska-Nowacka (redaktor merytoryczny),
Agnieszka Wiąckowska (tłumaczenie podstawowych pojęć na jęz. angielski),
Magdalena Wessel-Zasadzka (tłumaczenie podstawowych pojęć na jęz. niemiecki)
Konsultacja: Wioletta Bień
Redakcja językowa: Anna Rossa
Redakcja techniczna: Anna Popiel
Projekt okładki: Małgorzata Wójcicka
Fotografia na okładce: (pit) Bartosz Zakrzewski/Shutterstock.com
Fotoedycja: Agata Bażyńska
Skład i łamanie: Jolanta Syska
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
02-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555
www.wsip.pl
Publikacja, którą nabyłaś / nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegała / przestrzegał
praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście
znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie
zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.
Szanujmy cudzą własność i prawo.
Więcej na www.legalnakultura.pl
Polska Izba Książki
SPIS TREŚCI
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
1. Finanse publiczne
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Pojęcie i funkcje finansów publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formy prawnoorganizacyjne podmiotów sektora finansów publicznych . . . . . . . . .
7
9
1.1.
1.2.
2. Budżet państwa .
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gospodarka budżetowa państwa . . . . . . . . .
Procedura budżetowa . . . . . . . . . . . . . . .
Źródła i struktura dochodów budżetowych . . .
Klasyfikacja i struktura wydatków budżetowych .
Budżety jednostek samorządów terytorialnych .
3. System podatkowy .
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
.
.
.
.
.
13
16
24
26
34
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
46
.
.
.
.
.
Pojęcie i klasyfikacja podatków . . . . . . . . . . . .
Konstrukcja podatków. . . . . . . . . . . . . . . . .
Podstawy prawne systemu podatkowego. . . . . . .
Charakterystyka podatków . . . . . . . . . . . . . .
3.4.1. Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
3.4.2. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
3.4.3. Podatek od towarów i usług (VAT) . . . . . .
3.4.4. Podatek akcyzowy . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.5. Podatek od gier. . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.6. Podatek tonażowy . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.7. Podatek od wydobycia niektórych kopalin . .
3.4.8. Podatek od spadków i darowizn. . . . . . . .
3.4.9. Podatek rolny. . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.10. Podatek leśny. . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.11. Podatek od czynności cywilnoprawnych . . .
3.4.12. Podatki i opłaty lokalne . . . . . . . . . . . .
4. Zasady rozliczania podatku VAT
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
4.5.
4.6.
4.7.
4.8.
4.9.
4.10.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
46
48
51
57
57
63
86
96
102
104
107
109
113
118
120
125
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Rejestracja w zakresie podatku VAT . . . . . . . . . . . .
Ustalanie zobowiązań i należności z tytułu podatku VAT.
Kasy rejestrujące. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metoda kasowa rozliczania podatku VAT . . . . . . . . .
Rozliczanie podatku VAT w systemie „VAT marża” . . . .
Rozliczanie podatku VAT z tytułu WNT i WDT . . . . . .
Rozliczanie podatku VAT metodą struktury zakupów. . .
Deklaracja VAT-7 i VAT-7K. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zryczałtowany podatek VAT . . . . . . . . . . . . . . . .
Mechanizm odwróconego podatku VAT . . . . . . . . . .
5. Zasady rozliczania podatku akcyzowego
5.1.
5.2.
5.3.
.
.
.
.
.
13
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
134
142
152
156
161
168
178
180
186
191
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Rejestracja w zakresie podatku akcyzowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
Ewidencje w zakresie podatku akcyzowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
Rozliczanie podatku akcyzowego i deklaracje AKC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
5
6
RO Z L I C Z A N I E P O DAT KÓW I I N N YC H DA N I N PU B L I C Z N YC H
6. Zasady rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych .
6.1.
6.2.
6.3.
6.4.
Zasady ogólne opodatkowania . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uproszczone formy opodatkowania podatkiem dochodowym
Podatek dochodowy od dochodów uzyskanych za granicą . .
Deklaracje PIT w związku z zatrudnieniem pracowników . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
7. Zasady rozliczania podatku dochodowego od osób prawnych
7.1.
7.2.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
211
247
266
273
. . . . 296
Ustalanie zobowiązań z tytułu CIT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
Rozliczenie roczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
8. Zasady rozliczania pozostałych podatków
8.1.
8.2.
.
.
.
.
. . . 211
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
Podatek od czynności cywilnoprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
Pozostałe podatki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
Sprawdź swoje wiadomości i umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz aktów prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
345
356
356
359
WSTĘP
WSTĘP
Podręcznik Rozliczanie podatków i innych danin publicznych zawiera treści nauczania
w zakresie kwalifikacji A.65.2 wyodrębnionej dla zawodu technik rachunkowości. Jest
przeznaczony dla uczniów szkół policealnych.
Podręcznik zawiera 8 rozdziałów dostosowanych do efektów kształcenia właściwych dla
zawodu technik rachunkowości, które przedstawiają treści dotyczące m.in.: funkcjonowania
finansów publicznych, dochodów i wydatków budżetu państwa i budżetów samorządów
terenowych, systemu podatkowego, zasad rozliczania poszczególnych podatków,
a w szczególności podatków dochodowych, podatku VAT, akcyzy i pozostałych podatków.
Po każdym podrozdziale zamieszczono propozycje zadań teoretycznych i praktycznych
przeznaczonych do samodzielnego rozwiązania. Zadania pomogą uczniom usystematyzować
wiedzę i sprawdzić umiejętności praktyczne ukształtowane w trakcie procesu dydaktycznego.
Po całym materiale nauczania został zamieszczony test obejmujący 40 zadań oraz zadanie
praktyczne. Zadania mają strukturę zadań egzaminacyjnych.
Treści teoretyczne podręcznika są poparte praktycznymi przykładami i wzorami
dokumentów, dlatego publikacja może być przydatna również dla osób już zatrudnionych
na stanowiskach kadrowo-płacowych, ekonomicznych i administracyjnych.
Poniższa publikacja ma za zadanie przekazanie informacji, dzięki którym zostaną osiągnięte
wymagane efekty kształcenia z kwalifikacji A.65.2 Rozliczanie podatków i innych danin publicznych. W poniższej tabeli kolejnym częściom podręcznika przypisano efekty, które dzięki
niemu będą realizowane.
WYKAZ EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Część / rozdział
I. Finanse publiczne
1. Pojęcie i funkcje finansów publicznych
2. Formy prawnoorganizacyjne podmiotów sektora finansów publicznych
II. Budżet państwa
1. Gospodarka budżetowa państwa
2. Procedura budżetowa
3. Źródła i struktura dochodów budżetowych
4. Klasyfikacja i struktura wydatków budżetowych
5. Budżety jednostek samorządów terytorialnych
III. System podatkowy
1. Pojęcie i klasyfikacja podatków
2. Konstrukcja podatków
3. Podstawy prawne systemu podatkowego
4. Charakterystyka podatków
1) Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)
2) Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
3) Podatek od towarów i usług (VAT)
4) Podatek akcyzowy
5) Podatek od gier
6) Podatek tonażowy
7) Podatek od wydobycia niektórych kopalin
8) Podatek od spadków i darowizn
9) Podatek rolny
10) Podatek leśny
11) Podatek od czynności cywilnoprawnych
12) Podatki i opłaty lokalne
Realizowane efekty
kształcenia / kwalifikacje
A.65.2(1)
A.65.2(1)
A.65.2(1)
A.65.2(3)
A.65.2(4)
A.65.2(10)
A.65.2(11)
7
8
IV. Zasady rozliczania podatku VAT
1. Rejestracja w zakresie podatku VAT
2. Ustalanie zobowiązań i należności z tytułu podatku VAT
3. Kasy rejestrujące
4. Metoda kasowa rozliczania podatku VAT
5. Rozliczanie podatku VAT w systemie „VAT marża”
6. Rozliczanie podatku VAT z tytułu WNT i WDT
7. Rozliczanie podatku VAT metodą struktury zakupów
8. Deklaracja VAT-7 i VAT-7K
9. Zryczałtowany podatek VAT
10. Mechanizm odwróconego podatku VAT
V. Zasady rozliczania podatku akcyzowego
1. Rejestracja w zakresie podatku akcyzowego
2. Ewidencje w zakresie podatku akcyzowego
3. Rozliczanie podatku akcyzowego i deklaracje AKC
VI. Zasady rozliczania podatku dochodowego od osób f izycznych
1. Zasady ogólne opodatkowania
2. Uproszczone formy opodatkowania podatkiem dochodowym
3. Podatek dochodowy od dochodów uzyskanych za granicą
4. Deklaracje PIT w związku z zatrudnieniem pracowników
A.65.2(2)
A.65.2(5)
A.65.2(9)
A.65.2(10)
A.65.2(12)
A.65.2(1)
A.65.2(2)
A.65.2(6)
A.65.2(9)
A.65.2(10)
A.65.2(12)
A.65.2(2)
A.65.2(7)
A.65.2(9)
A.65.2(10)
A.65.2(12)
VII. Zasady rozliczania podatku dochodowego od osób prawnych
1. Ustalanie zobowiązań z tytułu CIT
2. Rozliczenie roczne
A.65.2(2)
A.65.2(7)
A.65.2(10)
A.65.2(12)
VIII. Zasady rozliczania pozostałych podatków
1. Podatek od czynności cywilnoprawnych
2. Pozostałe podatki
A.652(2)
A.65.2(8)
A.65.2(10)
A.65.2(12)
F I N A N S E PU B L I C Z N E
1
Finanse publiczne
ZAGADNIENIA
Pojęcie i funkcje finansów publicznych
■ Formy prawnoorganizacyjne podmiotów sektora publicznego
■
1.1. Pojęcie i funkcje finansów publicznych
Finanse publiczne to rodzaj finansów, które są związane z gromadzeniem, podziałem
i wydatkowaniem publicznych środków finansowych, a w szczególności:
gromadzeniem dochodów i przychodów publicznych;
wydatkowaniem środków publicznych;
finansowaniem potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne;
zarządzaniem środkami publicznymi;
zarządzaniem długiem publicznym;
rozliczeniem z budżetem Unii Europejskiej.
•
•
•
•
•
•
•
Realizacja wymienionych procesów jest dokonywana zgodnie z regulacją Ustawy o finansach publicznych1.
Funkcje finansów publicznych
1. Fiskalna – polega na gromadzeniu środków finansowych przeznaczonych na realizację
zadań publicznych.
2. Alokacyjna – finanse publiczne są narzędziem rozmieszczania dóbr w związku z realizacją zadań państwa oraz zgodnie z potrzebami podmiotów budżetu państwa.
3. Redystrybucyjna – jest związana z przemieszczaniem środków wygenerowanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej w celu nieodpłatnego zaspokojenia potrzeb
zbiorowych oraz z przemieszczaniem środków między regionami kraju.
4. Stabilizacyjna – finanse publiczne są instrumentem łagodzenia wahań koniunktury
gospodarczej oraz stymulowania wzrostu gospodarczego. Przez dobór źródeł gromadzenia środków finansowych oraz kierunków wydatkowania tych środków państwo zachęca lub zniechęca do aktywności gospodarczej w określonym, pożądanym kierunku.
5. Kontrolna (informacyjna) – wiąże się z monitorowaniem i kontrolą procesów gospodarczych, które tworzą podstawę do oceny stanu gospodarki.
1 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (DzU z 2009 r. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).
9
10
SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ
1. Zdefiniuj pojęcie finanse publiczne.
2. Wymień funkcje finansów publicznych.
3. Omów poszczególne funkcje finansów publicznych.
ZADANIA I ĆWICZENIA
ZADANIE 1
Na podstawie przykładowych działań państwa określ, jaką funkcję spełniają finanse publiczne. Uzupełnij w zeszycie tabelę wedug podanego wzoru.
Rodzaj działania
Funkcja finansów
Wydatki budżetu państwa na ochronę zdrowia
Wypłata wynagrodzeń w sferze gospodarki publicznej
Preferencyjne zasady wypłaty zasiłków dla pracowników
po 50. roku życia
Obsługa długu publicznego
Dotacje dla przedsiębiorstw produkujących określony
rodzaj wyrobu, który jest społecznie niezbędny
Zasiłki dla osób bezrobotnych
Pobór podatków od osób fizycznych
Monitorowanie wpływu ceł
ZADANIE 2
Podaj przykłady działań państwa dotyczących wymienionych funkcji finansów
publicznych. Uzupełnij w zeszycie tabelę wedug podanego wzoru.
Funkcje finansów publicznych
Fiskalna
Alokacyjna
Redystrybucyjna
Stabilizacyjna
Kontrolna
Przykłady działań państwa
1.2. Formy prawnoorganizacyjne podmiotów sektora
finansów publicznych
Sektor finansów publicznych tworzą podmioty, które są finansowane ze środków publicznych państwa. Podmioty te realizują zadania o charakterze niekomercyjnym, wynikające
z funkcji państwa (tabela 1.1). Są tworzone na podstawie regulacji Ustawy o finansach publicznych lub na mocy odrębnych ustaw. Ustawa o finansach publicznych wymienia podmioty
tworzące sektor f inansów publicznych, do których należą:
1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
3) jednostki budżetowe;
4) samorządowe zakłady budżetowe;
5) agencje wykonawcze;
6) instytucje gospodarki budżetowej;
7) państwowe fundusze celowe;
8) Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego;
9) Narodowy Fundusz Zdrowia;
10) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
11) uczelnie publiczne;
12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe;
14) inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych
ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego.
Tabela 1.1. Charakterystyka podmiotów sektora finansów publicznych
Podmiot
Forma prawna
Jednostka
budżetowa,
np. szkoła, dom
dziecka, dom
opieki społecznej, zakład karny
• jednostka nieposiadająca
osobowości
prawnej
Organ tworzący
• państwowe jednostki
budżetowe – ministrowie, kierownicy urzędów
centralnych, wojewodowie
oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw
• gminne, powiatowe lub
wojewódzkie jednostki
budżetowe – organy
stanowiące jednostek
samorządu terytorialnego
• realizujące zadania
na rzecz administracji
rządowej – Prezes Rady
Ministrów
Zasady rozliczania
z budżetem
• wydatki są pokrywane bezpośrednio z budżetu
• uzyskane dochody są odprowadzane na rachunek dochodów
budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego
• obowiązuje zasada roczności –
nadwyżka dochodów na dzień
31 grudnia musi być odprowadzona do budżetu państwa,
niezrealizowane wydatki wygasają
31 grudnia
11
12
Podmiot
Forma prawna
Organ tworzący
Samorządowy
zakład budżetowy, np. zakład
komunalny,
obiekt sportowy,
oczyszczalnia
• jednostka nie-
• organy stanowiące jedno-
Agencja
wykonawcza
(tworzona na
podstawie
odrębnej ustawy
w celu realizacji
zadań państwa),
np. Agencja
Rynku Rolnego, Agencja
Restrukturyzacji
i Modernizacji Rolnictwa,
Polska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości,
Narodowe
Centrum Nauki,
Narodowe
Centrum Badań
i Rozwoju,
Agencja Mienia
Wojskowego
• państwowa
posiadająca
osobowości
prawnej
osoba prawna
stek samorządu terytorialnego, np. rada gminy,
rada powiatu, sejmik
wojewódzki
• właściwy minister
Zasady rozliczania
z budżetem
• nadwyżka środków obrotowych,
ustalona na koniec okresu sprawozdawczego podlega wpłacie
do budżetu jednostki samorządu
terytorialnego, chyba że organ
stanowiący jednostki samorządu
terytorialnego postanowi inaczej
• w trakcie roku budżetowego
wykonuje odpłatnie zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych, może
otrzymywać dotacje: przedmiotowe, celowe, podmiotowe od
jednostki samorządu terytorialnego, dotacje jednorazowe,
które otrzymuje SZB na pierwsze
wyposażenie obrotowe
• coroczna wpłata do budżetu
sprawujący nadzór nad
agencją wykonawczą
•
•
•
•
państwa, na rachunek bieżący
dochodów państwowej jednostki budżetowej obsługującej
ministra sprawującego nadzór
nad agencją, nadwyżki środków
f inansowych ustalonej na koniec
roku, po uregulowaniu zobowiązań podatkowych
wpłata jest dokonywana najpóźniej do dnia 30 czerwca roku
następującego po roku, w którym
nadwyżka powstała
w szczególnie uzasadnionych
przypadkach wynikających
z konieczności zapewnienia
sprawnego i pełnego wykonywania zadań agencji wykonawczej Rada Ministrów może, na
wniosek ministra sprawującego
nadzór nad agencją wykonawczą,
wyrazić zgodę na niewpłacenie
nadwyżki
może otrzymywać dotacje z budżetu państwa, w zakresie określonym w odrębnych ustawach
może zaciągać zobowiązania na
okres realizacji danego zadania
przekraczający rok budżetowy,
jeżeli wydatki niezbędne na obsługę zobowiązania znajdują się
w rocznym planie finansowym.
Podmiot
Forma prawna
Instytucja
gospodarki budżetowej (tworzona w celu
realizacji zadań
publicznych),
np. Centrum
Obsługi Kancelarii Prezydenta
RP, Bałtycka
Instytucja Gospodarki Budżetowej „Baltica”
w Gdańsku,
Centralny
Ośrodek Sportu,
Centrum Usług
Logistycznych,
Centralny Ośrodek Informatyki,
Centrum Badań
i Edukacji Statystycznej GUS
• osoba prawna
Państwowy
fundusz celowy,
np. Fundusz
Pracy, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych, Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych,
Fundusz
Ubezpieczeń
Społecznych,
Fundusz Kościelny, Fundusz
Leśny, Fundusz
Rozwoju Kultury
Fizycznej,
Fundusz
Skarbu Państwa, Fundusz
Restrukturyzacji
Przedsiębiorców
• jednostka nie-
wpisana do
KRS (Krajowego Rejestru
Sądowego)
posiadająca
osobowości
prawnej
Organ tworzący
Zasady rozliczania
z budżetem
• minister lub szef Kan-
• odpłatnie wykonuje wyodrębniocelarii Prezesa Rady
ne zadania
Ministrów, za zgodą Rady • pokrywa koszty działalności oraz
zobowiązania z uzyskiwanych
Ministrów na jego wnioprzychodów (do ich wysokości)
sek utworzenie instytucji
• może uzyskiwać dotacje z budżegospodarki budżetowej
• organ lub kierownik
tu państwa na realizację zadań
jednostki jako organu
publicznych, jeżeli odrębne
założycielskiego, np. sądy,
ustawy tak stanowią
trybunały, organy kontroli • w celu zaciągnięcia zobowiązania
przewyższającego 30% rocznych
przychodów musi uzyskać zgodę
organu założycielskiego
• może zbywać środki trwałe na zasadach określonych przez organ
założycielski
• z budżetem rozlicza się na zasadach ogólnych
• minister wskazany
w ustawie tworzącej
fundusz albo inny organ
wskazany w tej ustawie
• brak rozliczeń z budżetem
• jest wyodrębnionym rachunkiem
bankowym, którym dysponuje
minister wskazany w ustawie
tworzącej fundusz albo inny
organ wskazany w tej ustawie
• przychody pochodzą ze środków
publicznych, a koszty są ponoszone na realizację wyodrębnionych zadań państwowych
• koszty mogą być pokrywane tylko
w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących
bieżące przychody, w tym dotacje
z budżetu państwa i pozostałości
środków z okresów poprzednich
Źródło: opracowanie własne na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(DzU z 2009 r. nr 157, poz. 1240 z późn. zm.).
13
14
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wymień podmioty tworzące sektor finansów publicznych.
Opisz jednostkę budżetową.
Omów samorządowy zakład budżetowy.
Scharakteryzuj agencję wykonawczą.
Opisz instytucję gospodarki budżetowej.
Scharakteryzuj państwowy fundusz celowy.
ZADANIE 1
Wymień przykłady podmiotów sektora publicznego działające (posiadające oddział)
w twojej miejscowości lub twoim regionie. Uzupełnij w zeszycie tabelę według podanego wzoru.
Rodzaj podmiotu
Jednostka budżetowa
Samorządowy zakład budżetowy
Agencja wykonawcza
Instytucja gospodarki budżetowej
Państwowy fundusz celowy
Przykłady podmiotów
B U D Ż E T PA Ń S T WA
2
Budżet państwa
ZAGADNIENIA
Gospodarka budżetowa państwa
■ Procedura budżetowa
■ Źródła i struktura dochodów budżetowych
■ Klasyfikacja i struktura wydatków budżetowych
■ Budżety jednostek samorządów terenowych
■
2.1. Gospodarka budżetowa państwa
Budżet państwa jest definiowany jako plan dochodów i wydatków państwa, uchwalany
w formie ustawy na dany rok budżetowy (zgodny z rokiem kalendarzowym). Stanowi narzędzie realizacji zadań państwa.
Zgodnie z Ustawą o finansach publicznych budżet państwa określa:
łączną kwotę prognozowanych podatkowych i niepodatkowych dochodów budżetu państwa;
łączną kwotę planowanych wydatków budżetu państwa;
kwotę planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia;
łączną kwotę prognozowanych dochodów budżetu środków europejskich;
łączną kwotę planowanych wydatków budżetu środków europejskich;
wynik budżetu środków europejskich;
łączną kwotę planowanych przychodów budżetu państwa;
łączną kwotę planowanych rozchodów budżetu państwa;
planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa;
limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów
wartościowych.
Konstrukcja budżetu państwa musi być oparta na niżej wymienionych zasadach.
1. Zasada uprzedniości – budżet państwa musi być uchwalony przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego.
2. Zasada jedności – budżet państwa powinien zostać ujęty w jednym zestawieniu oraz
być spójny z budżetami terenowymi.
3. Zasada zupełności – budżet państwa powinien zawierać wszystkie dochody i wydatki
państwa, przy czym dochody stanowią prognozę, a wydatki mają charakter wiążący.
4. Zasada równowagi – dochody i wydatki ujęte w budżecie państwa powinny się równoważyć. W praktyce idealne zrównoważenie jest trudne, ponieważ dochody wykazuje się
jako wartość szacunkową. Powoduje to wystąpienie w danym roku deficytu lub nadwyżki budżetowej. Deficyt budżetowy występuje wówczas, gdy wydatki przewyższają
dochody. Nadwyżka budżetowa występuje wówczas, gdy dochody przewyższają wydatki.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
15
16
5. Zasada jasności – konstrukcja budżetu państwa powinna umożliwiać jego ocenę oraz
realizację zarówno organom kontroli, jak i opinii publicznej.
6. Zasada jawności – treść budżetu państwa powinna być ogólnodostępna. Zasada ta jest
realizowana przez udostępnienie ustawy budżetowej do publicznego wglądu, np. zamieszczenie jej na stronie internetowej.
Budżet państwa jest konstruowany, realizowany oraz monitorowany w określonym systemie. Jest to system budżetowy, który ma ścisłe powiązanie z systemem finansowym.
System finansowy stanowi układ wzajemnie powiązanych instytucji finansowych,
rynków finansowych oraz elementów infrastruktury systemu finansowego. Poprzez ten
układ podmioty sfery realnej (przede wszystkim gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa
i rząd) mogą pozyskiwać fundusze, inwestować oszczędności oraz zaspokajać pozostałe
potrzeby związane z finansową sferą funkcjonowania1.
System budżetowy tworzą normy prawne, które regulują gospodarkę budżetową państwa oraz organów i instytucji państwowych, np. Ministerstwa Finansów, Najwyższej Izby
Kontroli, Regionalnych Izb Obrachunkowych, izb i urzędów skarbowych. System budżetowy określa źródła dochodów budżetowych, kierunki wydatkowania zgromadzonych środków oraz zasady kontroli dyscypliny i wykonania budżetu. Umożliwia przepływ środków
pieniężnych między podmiotami systemu finansowego: budżetem, przedsiębiorstwami,
bankami, gospodarstwami domowymi.
Istotą gospodarki budżetowej jest gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych
zgodnie z założeniami określonymi ustawą budżetową na dany rok.
Gospodarkę budżetową realizują podmioty czynne i bierne.
Podmioty czynne – np. parlament, Rada Ministrów, Ministerstwo Finansów – mają
wpływ na wysokość dochodów i wydatków budżetowych, kontrolują wpływ dochodów do
budżetu oraz realizację wydatków budżetowych.
Podmioty bierne – gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa – są obciążone świadczeniami na rzecz budżetu, np. podatkami, cłami, składkami na ubezpieczenia społeczne.
Równocześnie podmioty te korzystają ze świadczeń budżetowych, np. emerytur, rent, zasiłków, dotacji do działalności gospodarczej, środków na aktywizację zawodową.
1
1.
2.
3.
4.
5.
Zdefiniuj pojęcie budżet państwa.
Wymień aspekty, które określa budżet państwa.
Wymień i scharakteryzuj zasady budżetowe.
Zdefiniuj pojęcie system budżetowy.
Wyjaśnij istotę gospodarki budżetowej.
ZADANIE 1
Przeanalizuj aktualnie obowiązującą ustawę budżetową i ustal wartość poszczególnych pozycji w tabeli. Wyniki wpisz do zeszytu.
1
Zob. A. Matysek-Jędrych, System finansowy – definicja i funkcje, „Bank i Kredyt” 2007, nr 10, s. 41.
Rok …………
Kwota
Łączna kwota prognozowanych podatkowych
i niepodatkowych dochodów budżetu państwa
Łączna kwota planowanych wydatków budżetu
państwa
Kwota planowanego deficytu budżetu państwa
oraz źródła jego pokrycia
Łączna kwota prognozowanych dochodów budżetu
środków europejskich
Łączna kwota planowanych wydatków budżetu
środków europejskich
Wynik budżetu środków europejskich
Łączna kwota planowanych przychodów budżetu
państwa
Łączna kwota planowanych rozchodów budżetu
państwa
Planowane saldo przychodów i rozchodów budżetu państwa
Limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emitowanych papierów
wartościowych
ZADANIE 2
Przeanalizuj aktualnie obowiązującą ustawę budżetową wraz z załącznikami. Na tej
podstawie uzupełnij w zeszycie tabelę według podanego wzoru.
Rok ………………
Struktura dochodów budżetu państwa
• łączna kwota dochodów
• dochody podatkowe
• dochody niepodatkowe
• środki z UE i innych źródeł niepodlegające
zwrotowi
Struktura wybranych wydatków budżetu państwa
• łączna kwota wydatków
• administracja publiczna
• obrona narodowa
• obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
• obsługa długu publicznego
• oświata i wychowanie
• ochrona zdrowia
• transport i łączność
Kwota
Udział w %
17
18
2.2. Procedura budżetowa
Procedura budżetowa to prawnie unormowany proces tworzenia i realizacji budżetu państwa. Regulują ją różne akty prawne, m.in.:
Konstytucja RP;
Ustawa o finansach publicznych;
nota budżetowa;
akty wewnętrzne parlamentu, np. regulaminy Sejmu i Senatu.
Algorytm procedury budżetowej przedstawia rysunek 2.1.
•
•
•
•
Przygotowanie projektu budżetu na następny rok
Uchwalenie budżetu
Wykonanie budżetu
Sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu
Rys. 2.1. Algorytm procedury budżetowej
Źródło: opracowanie własne.
Przesłanie projektu ustawy
budżetowej przez Radę
Ministrów (RM) do Sejmu
Wnioskodawca (RM), do czasu rozpoczęcia
czytania, może wnieść autopoprawkę
do przedłożonego projektu.
ª
Biuro Analiz Sejmowych (BAS) publikuje
na pierwsze czytanie opinie ogólne o projekcie
ustawy budżetowej. Dla potrzeb komisji i posłów
przygotowuje też opinie szczegółowe o budżecie
oraz wspólnie z Biurem Legislacyjnym (BL) zajmuje się analizą poprawek zgłoszonych do czasu
trzeciego czytania i w czasie drugiego czytania.
Marszałek Sejmu zarządza
drukowanie projektu
oraz dołączenie go posłom
ª
Skierowanie przez marszałka
Sejmu projektu ustawy
budżetowej do pierwszego
czytania na posiedzeniu
plenarnym.
¨
Pierwsze czytanie.
ª
W przypadku odrzucenia
projektu ustawy w pierwszym
czytaniu następuje skierowanie
go do rozpatrzenia do Komisji
Finansów Publicznych (KFP)
ª
Praca w Komsji Finansów
Publicznych
Komisja przygotowuje sprawozdanie
z prac nad projektem ustawy.
¨
¨
ª
Praca w Komsjach Branżowych
Komisje Branżowe rozpatrują
poszczególne części projektu
i przekazują KFP stanowiska
zawierające wnioski, opinie
lub propozycje poprawek
wraz z uzasadnieniem*.
Drugie czytanie.
W posiedzeniach komisji uczestniczą przedstawiciel rządu
oraz inne zaproszone osoby
(np. dysponenci budżetu),
pracownicy Kancelarii Sejmu
(sekretariatu komisji sejmowych
BKS, BL i BAS).
Jeżeli w drugim czytaniu zostaną zgłoszone nowe
poprawki i wnioski, następuje skierowanie projektu do KFP w celu sporządzenia dodatkowego
sprawozdania.
ª
Praca w Komsji Finansów
Publicznych
Komisja przygotowuje dodatkowe sprawozdanie.
W posiedzeniu KFP uczestniczą przedstawiciel
rządu oraz inne zaproszone osoby, pracownicy
Kancelarii Sejmu (BKS, BL i BAS).
ª
Trzecie czytanie i uchwalenie
ustawy.
W posiedzeniach komisji
branżowych
uczestniczą
posłowie KFP.
¨
Przesłanie przez marszałka
Sejmu uchwalonej ustawy
Prezydentowi RP**.
Przesłanie przez marszałka Sejmu uchwalonej ustawy Senatowi**.
ª
Marszałek Senatu kieruje ustawę do komisji senackich.
ª
W trakcie postępowania nad ustawą budżetową komisje mogą przesłuchiwać upoważnionych przedstawicieli właściwych resortów.
W posiedzeniach komisji uczestniczą
przedstawiciel rządu oraz inne zaproszone
osoby, pracownicy Kancelarii Senatu.
PRACA W KOMISJACH SENACKICH
Komisje senackie po rozpatrzeniu właściwych części budżetowych przekazują
swoje opinie Komisji Budżetu i Finansów Publicznych.
ª
KOMISJA BUDŻETU I FINANSÓW PUBLICZNYCH
Przygotowuje projekt uchwały Senatu, w którym proponuje przyjęcie ustawy
bez poprawek albo wprowadzenie poprawek.
ª
Posiedzenie plenarne.
Jeśli nie zostaną zgłoszone poprawki, można głosować nad tekstem uchwały.
ª
W razie zgłoszenia na posiedzeniu plenarnym
wniosków następuje skierowanie projektu
do Komisji Budżetu i Finansów
Publicznych w celu sporządzenia
dodatkowego sprawozdania.
KOMISJA BUDŻETU I FINANSÓW PUBLICZNYCH
Przygotowuje sprawozdanie.
ª
Posiedzenie plenarne, a na nim głosowanie tekstu uchwały.
ª
Przekazanie przez marszałka Senatu uchwały Senatu do Sejmu.
ª
Skierowanie uchwały Senatu przez marszałka Sejmu do Komisji Finansów Publicznych
w celu przygotowania sprawozdania.
ª
Komisja przygotowuje sprawozdanie.
ª
Posiedzenie plenarne i uchwalenie ustawy budżetowej.
ª
Przesłanie przez marszałka Sejmu ustawy do podpisu Prezydenta.
ª
Prezydent podpisuje ustawę (wcześniej jednak może się zwrócić do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności ustawy z Konstytucją).
ª
Publikacja ustawy w Dzienniku Ustaw.
*
Odrzucone przez komisje wnioski, opinie lub
propozycje poprawek dołącza się do stanowiska komisji na żądanie wnioskodawców, jako
zdania odrębne.
** Niezwłocznie po ustaleniu tekstu ustawy
w wyniku rozpatrzenia uchwały Senatu albo
po uzyskaniu informacji o przyjęciu ustawy bądź
po bezskutecznym upływie terminu do podjęcia
uchwały Senatu Marszałek Sejmu przesyła
Prezydentowi tekst ustawy, potwierdzony swoim
podpisem (art. 56 regulaminu Sejmu).
Rys. 2.2. Uproszczony schemat prac nad projektem ustawy budżetowej
Źródło: opracowano na podstawie: Leksykon budżetowy BAS. Biuro Analiz Sejmowych.
20
Projektowanie budżetu państwa
Podstawą przygotowania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy jest Wieloletni Plan Finansowy Państwa (WPFP) uchwalany przez Radę Ministrów. Sporządza się
go na dany rok budżetowy oraz trzy kolejne lata. Zawiera on:
Program Konwergencji (obejmujący m.in. cele polityki społecznej i gospodarczej, prognozy i ocenę bieżącej sytuacji gospodarczej, ocenę poziomu długu instytucji rządowych i samorządowych),
cele wynikające z analizy potrzeb społecznych oraz mierniki stopnia ich realizacji,
w układzie obejmującym główne funkcje państwa.
Proces projektowania budżetu przebiega w kilku wymienionych niżej etapach.
1. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa
na rok następny, które uwzględniają ustalenia oraz kierunki działań zawarte w WPFP
(do 30 kwietnia).
2. Minister Finansów wydaje notę budżetową, tj. rozporządzenie określające szczegółowy
sposób, tryb i terminy opracowania materiałów do ustawy budżetowej (do 31 maja).
3. Na podstawie noty budżetowej dysponenci części budżetowych opracowują, przedstawiają i przekazują Ministrowi Finansów materiały do projektu ustawy budżetowej.
4. Na podstawie przekazanych materiałów Minister Finansów przygotowuje projekt ustawy budżetowej. Do projektu ustawy budżetowej Minister Finansów włącza również
dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Trybunału Konstytucyjnego, Najwyższej Izby Kontroli (NIK), Sądu
Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego wraz z wojewódzkimi sądami administracyjnymi, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Rzecznika
Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej
– Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego i Państwowej Inspekcji Pracy.
5. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt ustawy budżetowej na rok następny wraz z uzasadnieniem.
6. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej.
7. Rada Ministrów przedstawia projekt ustawy budżetowej Sejmowi wraz z uzasadnieniem
(do 30 września).
•
•
Procedura uchwalania ustawy budżetowej
Zgodnie z Regulaminem Sejmu RP projekt ustawy budżetowej jest rozpatrywany w trzech
czytaniach.
Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Podczas pierwszego
czytania wnioskodawca uzasadnia projekt. W trakcie debaty nad projektem posłowie zadają pytania, na które wnioskodawca udziela odpowiedzi.
Po pierwszym czytaniu cały projekt ustawy jest kierowany do Komisji Finansów Publicznych. Poszczególne części projektu budżetu marszałek Sejmu kieruje do komisji sejmowych zgodnie z ich przedmiotowym zakresem działania.
Komisje sejmowe przekazują Komisji Finansów Publicznych propozycje poprawek, opinie i wnioski. Komisja Finansów Publicznych – po rozpatrzeniu projektu ustawy budżetowej oraz stanowisk poszczególnych komisji – przygotowuje sprawozdanie wraz z wnioskiem o przyjęcie projektu ustawy bez poprawek lub z poprawkami. Wydruk sprawozdania
jest doręczany posłom przed drugim czytaniem.
Drugie czytanie odbywa się najwcześniej 7. dnia od daty doręczenia posłom sprawozdań. Podczas drugiego czytania Komisja Finansów Publicznych przedstawia sprawozdanie z wnioskiem o przyjęcie projektu ustawy. W trakcie debaty są zgłaszane kolejne wnioski i poprawki. Po zgłoszeniu wniosków i poprawek projekt ponownie trafia do komisji
sejmowych. Komisja Finansów Publicznych przygotowuje kolejne sprawozdanie, które
jest doręczane posłom. Sejm, pomimo zgłoszonych poprawek, może podjąć decyzję o niekierowaniu projektu do ponownego rozpatrzenia przez komisje sejmowe.
Trzecie czytanie, jeżeli projekt nie został skierowany do komisji sejmowych, następuje niezwłocznie po drugim czytaniu lub po doręczeniu dodatkowego sprawozdania posłom. Podczas trzeciego czytania przedstawia się dodatkowe sprawozdanie lub wnioski
i poprawki zgłoszone podczas drugiego czytania (jeżeli Sejm nie skierował projektu do
ponownego rozpatrzenia przez komisje sejmowe), potem zaś odbywa się głosowanie Sejmu nad uchwałą budżetu.
Uchwalenie ustawy budżetowej następuje większością głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby posłów.
Uchwalona przez Sejm ustawa budżetowa jest przekazywana do Senatu. Poszczególne
części budżetu są skierowane do komisji senackich. Całość prac koordynuje Komisja Budżetu i Finansów Publicznych, do której poszczególne komisje senackie kierują wnioski
i opinie. Na podstawie wniosków Komisja Budżetu i Finansów Publicznych przygotowuje
projekt uchwały Senatu o przyjęciu ustawy bez poprawek lub z poprawkami. Senat nie
może odrzucić ustawy. Zgłoszenie poprawek powinno nastąpić w terminie 20 dni.
Jeżeli Senat nie zgłasza poprawek, procedura uchwalania ustawy budżetowej jest zakończona.
Jeżeli Senat wnosi poprawki, Sejm ponownie kieruje projekt do Komisji Finansów Publicznych, a ta sporządza kolejne sprawozdanie i przedstawia je Sejmowi. Poprawkę Senatu
Sejm może odrzucić większością głosów. Jeżeli w głosowaniu poprawka nie zostanie odrzucona, uważa się ją za przyjętą.
Uchwalona i podpisana przez marszałka Sejmu ustawa budżetowa jest przekazywana
Prezydentowi RP, który powinien ją podpisać w ciągu 7 dni. Przed podpisaniem może się
zwrócić do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją RP. Prezydent nie może ustawy „zawetować”. Po podpisaniu ustawa zostaje ogłoszona w Dzienniku Ustaw. W ten sposób m.in. jest realizowana zasada jawności budżetu.
Ustawa budżetowa powinna być uchwalona przez Sejm i przedstawiona prezydentowi
do podpisu w ciągu 4 miesięcy od daty przedłożenia projektu ustawy Sejmowi. Przekroczenie tego terminu uprawnia prezydenta do skrócenia kadencji Sejmu.
Wykonanie budżetu
Wykonaniem budżetu kieruje Rada Ministrów, głównie za pośrednictwem Ministerstwa
Finansów.
Dysponenci części budżetowych, w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej, przekazują jednostkom podległym informacje o kwotach dochodów i wydatków,
w tym wynagrodzeń. Jednostki te sporządzają plany finansowe w celu zapewnienia ich
zgodności z ustawą budżetową.
Również w terminie 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej dysponenci części
budżetowych przekazują informacje:
1. jednostkom samorządu terytorialnego, które dotyczą:
kwot dotacji celowych;
kwot dotacji na zadania z zakresu administracji rządowej;
kwot dotacji na zadania inspekcji i straży;
kwot dotacji na realizację zadań własnych;
•
•
•
•
21
22
• kwot dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej;
• kwot dochodów związanych z realizacją zadań zleconych odrębnymi ustawami jed-
nostkom samorządu terytorialnego, określonych w ustawie budżetowej;
2. samorządom województw, które dotyczą:
środków na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich
– dla których zarządy województw są instytucją zarządzającą lub pośredniczącą –
określonych w ustawie budżetowej.
Minister Finansów, w porozumieniu z dysponentami części budżetowych, opracowuje
harmonogram realizacji budżetu państwa, który obejmuje:
prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnych miesiącach roku budżetowego,
wielkość wydatków planowanych do sfinansowania w poszczególnych miesiącach roku
budżetowego (tabela 2.1.).
•
•
•
Tabela 2.1. Kompetencje Rady Ministrów i Ministera Finansów w procesie wykonania budżetu
Kompetencje
Rady Ministrów
Ministra Finansów
• Kieruje wykonaniem budżetu państwa
• Opracowuje harmonogram wykonania budżetu
• Dysponuje rezerwą ogólną
• Może zablokować na czas oznaczony plano-
• Dokonuje podziału rezerw celowych
• Może dokonywać przeniesień wydatków planowa-
państwa
wane wydatki budżetu państwa
• Może, w drodze rozporządzenia, dokonywać
przeniesienia planowanych wydatków budżetowych między częściami i działami budżetu
państwa w celu realizacji zadań wynikających
z przepisów dotyczących wprowadzenia stanu
nadzwyczajnego
nych na obsługę długu Skarbu Państwa między
częściami budżetu państwa, w których ujmuje się
obsługę długu zagranicznego Skarbu Państwa oraz
obsługę długu krajowego Skarbu Państwa
• Sprawuje ogólną kontrolę:
– realizacji dochodów i wydatków oraz przychodów
i rozchodów budżetu państwa;
– efektywności i skuteczności realizacji budżetu
w układzie zadaniowym;
– wykorzystania środków pochodzących z budżetu UE, poziomu deficytu sektora finansów
publicznych
• Może dokonać oceny planowania i gospodarowania środkami publicznymi w jednostkach sektora
finansów publicznych
• Może zablokować planowane wydatki w zakresie
całego budżetu, jeżeli stwierdzi:
– niegospodarność w określonych jednostkach;
– opóźnienia w realizacji zadań;
– nadmiar posiadanych środków
Zgodnie z Ustawą o finansach publicznych w toku wykonywania budżetu państwa obowiązują niżej wymienione zasady gospodarki finansowej.
1. Ustalanie, pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje na zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów.
2. Pełna realizacja zadań dochodzi do skutku w terminach określonych przepisami i harmonogramem.
3. Dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym
z uwzględnieniem prawidłowo wykonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
4. Zlecanie zadań powinno uwzględniać zasadę wyboru najkorzystniejszej oferty, z przestrzeganiem przepisów o zamówieniach publicznych, a w odniesieniu do organizacji pozarządowych – z odpowiednim zastosowaniem art. 43 i art. 151 Ustawy o finansach publicznych.
Wykonanie budżetu jest możliwe po przekazaniu przez Ministra Finansów środków
na rachunki bankowe dysponentów poszczególnych części budżetu. Budżet państwa obsługuje Narodowy Bank Polski, który prowadzi centralny rachunek bieżący oraz rachunki
bieżące jednostek sektora f inansów publicznych i rachunki pomocnicze. Rachunkiem centralnym zarządza Minister Finansów.
Rachunki budżetów jednostek samorządu terytorialnego mogą prowadzić banki komercyjne.
Sprawozdawczość i kontrola wykonania budżetu
Ogólną kontrolę nad wykonaniem ustawy budżetowej sprawuje Sejm za pośrednictwem
Najwyższej Izby Kontroli oraz Rady Ministrów.
Kontrola wykonania budżetu państwa przebiega w kilku, określonych terminami, etapach.
1. Do 10 września danego roku Minister Finansów przedstawia Komisji Finansów Publicznych i Najwyższej Izbie Kontroli sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za
pierwsze półrocze.
2. Do 31 maja następnego roku Rada Ministrów składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.
3. W ciągu 90 dni od przedłożenia sprawozdania Sejm – po jego rozpatrzeniu i zapoznaniu się z analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej sporządzoną
przez Najwyższą Izbę Kontroli – podejmuje uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.
Kontrola wykonania budżetu dotyczy zarówno samego wykonania, jak i dyscypliny finansowej. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje dysponentów poszczególnych części budżetu oraz podmioty sektora publicznego. Kontroli podlega także Narodowy Bank Polski
w zakresie obsługi budżetu państwa oraz jednostki, które korzystają z dotacji i subwencji (tabela 2.2.).
Kontrola wykonania budżetu ma charakter:
bieżący – w trakcie roku budżetowego;
następczy – po zakończeniu roku budżetowego.
•
•
23
24
Tabela 2.2. Kompetencje poszczególnych organów w zakresie kontroli wykonania budżetu
Organ
Kompetencje
Narodowy
Bank Polski
1. Sporządza codziennie:
• sprawozdanie z wykonania budżetu państwa;
• informacje o stanach środków na rachunkach bieżących prowadzonych w ramach
kasowej obsługi budżetu państwa
2. Przekazuje powyższe dokumenty do Ministerstwa Finansów oraz do NIK
Dysponenci
poszczególnych
części budżetu
1. Sprawują nadzór i kontrolę nad:
• całością gospodarki finansowej podległych im jednostek organizacyjnych, w tym
nad dokonywaniem przez te jednostki wstępnej oceny celowości poniesionych
wydatków oraz realizacją właściwych procedur;
• wykorzystaniem dotacji udzielonych z budżetu państwa;
• realizacją zadań finansowanych z budżetu państwa;
• efektywnością i skutecznością realizacji planów w układzie zadaniowym na podstawie mierników stopnia realizacji celów
2. Przedmiotem nadzoru i kontroli jest w szczególności:
• prawidłowość i terminowość pobierania dochodów;
• zgodność wydatków z planowanym przeznaczeniem;
• prawidłowość wykorzystania środków finansowych, w tym zakres zrealizowanych
zadań;
• wysokość i terminy przekazywania dotacji;
• prawidłowość wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa pod względem zgodności z przeznaczeniem oraz pod względem stopnia realizacji zadań
w stosunku do wysokości wykorzystanych dotacji udzielonych na ich sfinansowanie
Minister
Finansów
1. Sprawuje ogólną kontrolę dotyczącą:
• realizacji dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów budżetu państwa;
• efektywności i skuteczności realizacji budżetu w układzie zadaniowym;
• wykorzystania środków unijnych;
• poziomu deficytu sektora finansów publicznych
2. W terminie do 10 września przedstawia Sejmowi i NIK informację o przebiegu wykonania budżetu za I półrocze
Rada
Ministrów
1. Przedstawia Sejmowi i NIK, w terminie do dnia 31 maja następnego roku po upływie
roku budżetowego, coroczne sprawozdanie z wykonania budżetu państwa oraz:
• sprawozdanie o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu
administracji rządowej, realizowanymi przez jednostki samorządu terytorialnego,
i innymi zadaniami zleconymi jednostkom samorządu terytorialnego ustawami;
• zbiorczą informację o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
• ocenę realizacji założeń makroekonomicznych;
• ocenę przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
• informację o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym
Najwyższa Izba
Kontroli
Sejm
1. Sporządza opinie na temat wykonania ustawy budżetowej i przedkłada ją Sejmowi
1. Rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu przedłożone przez Radę Ministrów
2. Zapoznaje się z analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej
sporządzonej przez NIK
3. Podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia lub odrzucenia sprawozdania Rady Ministrów
4. Podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium dla
Rady Ministrów
Poszczególne części sprawozdania sporządzonego przez Radę Ministrów z wykonania
budżetu powinny zawierać niżej wymienione elementy:
1. Sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej obejmujące:
dochody, wydatki oraz nadwyżkę albo deficyt sektora finansów publicznych;
dochody i wydatki wynikające z zamknięć rachunków budżetu państwa, sporządzone
według szczegółowości i układu ustawy budżetowej;
przychody i koszty państwowych funduszy celowych;
przychody i koszty agencji wykonawczych;
przychody i koszty instytucji gospodarki budżetowej;
przychody i koszty jednostek innych, tj. państwowych lub samorządowych osób prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek
prawa handlowego.
2. Zbiorczą informację o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego, odrębnie dla każdego stopnia jednostki samorządu terytorialnego, zawierającą:
zestawienie dochodów według ważniejszych źródeł;
zestawienie wydatków według działów;
zestawienie wydatków według ważniejszych rodzajów wydatków;
zestawienie przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych;
omówienie wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
kwotę nadwyżki albo deficytu jednostek samorządu terytorialnego.
3. Informację o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym, z wyodrębnieniem wydatków na programy wieloletnie, na którą składa się:
omówienie realizacji Wieloletniego Planu Finansowego Państwa w zakresie określonym w Ustawie o finansach publicznych;
omówienie i zestawienie planowanych i poniesionych wydatków oraz planowanych
i osiągniętych wartości mierników stopnia realizacji celów sporządzane w układzie
zadań budżetowych określonych w Ustawie o finansach publicznych.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. Wymień i opisz etapy projektowania budżetu państwa.
2. Opisz procedurę uchwalania ustawy budżetowej.
3. Scharakteryzuj kompetencje Rady Ministrów i Ministra Finansów w procesie wykonania budżetu.
4. Opisz etapy kontroli wykonania budżetu.
5. Scharakteryzuj kompetencje poszczególnych organów w zakresie kontroli wykonania
budżetu.
ZADANIE 1
Przeanalizuj Ustawę o finansach publicznych, a następnie odpowiedz na pytania:
na jakim poziomie mogą być ustalone rezerwa ogólna oraz rezerwy celowe?
na jakie wydatki tworzy się rezerwy celowe?
jakich prognoz dotyczą założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i trzy kolejne lata?
w jaki sposób dokonuje się podziału rezerw celowych?
na czym polega blokowanie planowanych wydatków budżetu państwa?
•
•
•
•
•
25
26
2.3. Źródła i struktura dochodów budżetowych
Dochody budżetu państwa to środki pieniężne pobierane przez państwo na podstawie
przepisów prawa od przedsiębiorstw, gospodarstw domowych i innych podmiotów w celu
pokrycia wydatków na realizację zadań państwa.
Ustawa o finansach publicznych wyodrębnia dwa rodzaje dochodów:
podatkowe,
niepodatkowe.
Do dochodów podatkowych zalicza się podatki i opłaty w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów
państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych.
Z punktu widzenia zasilania budżetu dochody podatkowe dzielimy na trzy grupy.
1. Podatki zasilające w całości budżet państwa:
podatek od towarów i usług (VAT);
podatek akcyzowy;
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) pobierany od przychodów w formie ryczałtu ewidencjonowanego;
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) pobierany w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych;
podatek od gier;
podatek tonażowy;
podatek od wydobycia niektórych kopalin.
2. Podatki zasilające w całości budżety samorządowe (budżety gmin):
podatek od czynności cywilnoprawnych;
podatek od spadków i darowizn;
podatek rolny;
podatek leśny;
podatek od nieruchomości;
podatek od środków transportu;
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) pobierany w formie karty podatkowej.
3. Podatki dzielone między budżet państwa a budżety samorządowe (gmin, powiatów,
województw):
podatek dochodowy od osób prawnych (CIT);
podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) pobierany na zasadach ogólnych.
Powiaty i województwa nie posiadają własnych dochodów podatkowych.
Do dochodów niepodatkowych zalicza się:
cła;
wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu
Państwa;
wpłaty z tytułu dywidendy;
wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego;
wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych;
dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile odrębne ustawy nie
stanowią inaczej;
dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze, dotyczące
składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, o ile odrębne ustawy nie stanowią
inaczej;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa;
odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych;
grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej;
spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa;
dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu
art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a i b Ustawy o finansach publicznych, o ile odrębne ustawy nie stanowią
inaczej;
inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach międzynarodowych;
środki europejskie i środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b, na realizację
projektów pomocy technicznej oraz środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 4 lit. b
tiret drugie, pkt 5 lit. c i d oraz pkt 6 Ustawy o finansach publicznych, po ich przekazaniu
na rachunek dochodów budżetu państwa;
odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nadwyżka wynikająca
z różnicy między ceną emisyjną a wartością nominalną zbywanych obligacji skarbowych.
Oprócz dochodów budżet państwa jest również zasilany przychodami budżetowymi
(publicznymi). Część z nich ma charakter zwrotny. Przychody budżetowe służą przede
wszystkim pokryciu deficytu budżetowego. Do przychodów budżetowych zalicza się:
sprzedaż skarbowych papierów wartościowych, np. obligacji, bonów skarbowych;
kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych;
pożyczki;
wpływy z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
nadwyżkę budżetu państwa z lat ubiegłych;
przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez
nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Dochody ujęte w budżecie państwa mają wielkość prognozowaną. Ich faktyczne wykonanie może być wyższe lub niższe od wartości przyjętych w budżecie (tabela 2.3.).
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tabela 2.3. Dochody budżetu państwa w 2014 r.
WYSZCZEGÓLNIENIE
PLAN NA 2014 r. w tys. zł
Dochody ogółem
277 782 224
1. Dochody podatkowe
1.1. Podatki pośrednie:
1.2. Podatek od towarów i usług
1.3. Podatek akcyzowy
1.4. Podatek od gier
1.5. Podatek dochodowy od osób prawnych
1.6. Podatek dochodowy od osób fizycznych
1.7. Podatek tonażowy
1.8. Podatek od wydobycia niektórych kopalin
2. Dochody niepodatkowe
2.1. Dywidendy
2.2. Cło
2.3. Opłaty, grzywny, odsetki i inne dochody
niepodatkowe
2.4. Wpłaty jednostek samorządu terytorialnego
3. Środki z Unii Europejskiej i innych źródeł niepodlegające zwrotowi
247 980 007
179 030 000
115 700 000
62 080 000
1 250 000
23 250 000
43 700 000
7
2 000 000
28 148 107
5 207 850
2 003 000
18 431 276
2 505 981
1 654 110
Źródło: Ustawa budżetowa na rok 2014 z dnia 24 stycznia 2014 r., Załącznik nr 1 (DzU z 2014 r., poz. 162).
27
28
1.
2.
3.
4.
Zdefiniuj pojęcie dochody budżetowe.
Wymień dochody budżetowe zaliczane do dochodów podatkowych.
Wymień dochody budżetowe zaliczane do dochodów niepodatkowych.
Zdefiniuj pojęcie przychody budżetowe.
ZADANIE 1
Na podstawie tabeli 2.3. scharakteryzuj dochody budżetowe na rok 2014, uwzględniając np. strukturę dochodów budżetowych, źródła dochodów budżetowych.
2.4. Klasyfikacja i struktura wydatków budżetowych
Wydatki budżetu państwa to środki finansowe przeznaczone na realizację zadań wynikających z funkcji państwa.
Ustawa o finansach publicznych określa przeznaczenie wydatków budżetu państwa,
w szczególności na:
funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej,
organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów;
zadania wykonywane przez administrację rządową;
subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;
dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;
wpłaty do budżetu Unii Europejskiej, zwane dalej „środkami własnymi Unii Europejskiej”;
subwencje dla partii politycznych;
dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;
obsługę długu publicznego;
wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich lub środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt. 3, 5 i 6 tej ustawy.
Z budżetu państwa finansuje się również zadania określone w odrębnych ustawach
i umowach międzynarodowych.
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa są dokonywane przed innymi wydatkami
budżetu państwa.
Wydatki publiczne powinny być dokonywane:
w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad:
– uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów,
– optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów,
w sposób umożliwiający terminową realizację zadań;
w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Wydatki budżetu państwa ujmuje się w załączniku do ustawy budżetowej w podziale na
części, działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej wydatków z wyodrębnieniem:
dotacji i subwencji,
świadczeń na rzecz osób fizycznych,
wydatków bieżących jednostek budżetowych,
wydatków majątkowych,
wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa,
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
środków własnych Unii Europejskiej,
współfinansowania projektów z udziałem środków Unii Europejskiej.
Dotacja to środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz
z państwowych funduszy celowych przeznaczone na mocy Ustawy o finansach publicznych
oraz na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych na finansowanie lub
dofinansowanie realizacji zadań publicznych. Podlega ona szczególnym zasadom rozliczania. Ustawa wyodrębnia dotacje celowe i przedmiotowe.
Dotacje celowe są to środki przeznaczone na:
1) finansowanie lub dofinansowanie:
zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom
samorządu terytorialnego ustawami;
ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą,
realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego;
bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;
zadań agencji wykonawczych;
zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym;
kosztów realizacji inwestycji;
2) dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych
ustawach;
3) realizacje programów i projektów z udziałem środków UE.
Dotacje przedmiotowe są to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów
wyrobów lub usług, kalkulowane według stawek jednostkowych. Mogą być również udzielane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów Unii Europejskiej:
przedsiębiorcom wytwarzającym określone rodzaje wyrobów lub świadczącym określone rodzaje usług;
podmiotom wykonującym zadania na rzecz rolnictwa.
Dotacje przedmiotowe mogą być ustalane jako dopłaty np. do podręczników szkolnych,
do kształcenia zawodowego, do posiłków sprzedawanych w barach mlecznych, do zadań
wykonywanych na rzecz rolnictwa (środki ochrony roślin, rolnictwo ekologiczne), przesyłek ustawowo zwolnionych od opłat pocztowych, do krajowych przewozów pasażerskich.
Udzielone dotacje niewykorzystane do końca roku budżetowego podlegają zwrotowi
do budżetu państwa do 31 stycznia następnego roku lub w terminie 21 dni na podstawie
odrębnego rozporządzenia dotyczącego planu wydatków.
Subwencja to środki przekazane jednostkom samorządowym bez wskazania konkretnego celu. Najczęściej są przeznaczone na działalność gospodarczą lub społeczną.
Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki budżetu państwa kierowane,
na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych,
a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę. Mają charakter jednostronny, są wypłacane bezpośrednio – np. w postaci emerytur, rent, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków
dla osób bezrobotnych – oraz pośrednio, np. w postaci refundacji leków.
Wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują:
wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń;
zakupy towarów i usług;
koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacją ich zadań statutowych;
koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom zaliczanym i niezaliczanym do sektora
finansów publicznych, z wyłączeniem organizacji pozarządowych.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
29
30
Wydatki majątkowe obejmują:
wydatki na zakupienie i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego;
wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują przede wszystkim wydatki budżetu
państwa z tytułu:
oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych;
oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek;
wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami;
kosztów związanych z emisją skarbowych papierów wartościowych.
Środki własne Unii Europejskiej ujmuje się w ustawie budżetowej w wysokości ustalonej według procedury budżetowej UE. Środki te są wpłacane do budżetu UE. Do środków
własnych UE zalicza się:
udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych;
środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów UE;
środki obliczone na podstawie wartości rocznego dochodu narodowego brutto,
odsetki i kary za nieterminowe lub nieprawidłowo naliczone płatności.
Współfinansowanie projektów z udziałem środków UE dotyczy wydatków budżetu państwa na współfinansowanie projektów realizowanych z udziałem środków europejskich,
finansowanie projektów pomocy technicznej, projektów z udziałem środków otrzymywanych od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu oraz wydatków na projekty z udziałem innych środków pochodzących z budżetu UE nieujętych
w budżecie środków europejskich.
Jeżeli dochody budżetu państwa przewyższają wydatki, występuje nadwyżka budżetowa. Jeżeli natomiast wydatki budżetu państwa przewyższają dochody, powstaje deficyt budżetowy. W Polsce od wielu lat uchwalany budżet zakłada deficyt.
Planowanie wysokości deficytu oraz sposób jego finansowania są przedmiotem polityki
finansowej rządu.
Podstawowym źródłem pokrywania deficytu budżetowego jest dług publiczny. Ustawa o finansach publicznych określa, że państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania
z następujących tytułów:
wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne;
zaciągniętych kredytów i pożyczek;
przyjętych depozytów;
wymaganych zobowiązań:
– wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych;
– uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych.
Państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto.
Ponadto deficyt budżetowy może być finansowany:
z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych;
z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
przez uszczelnienie systemu egzekwowania należności podatkowych;
przez działania bierne, np. podwyższanie stawek podatku lub emisję pieniądza.
Klasyfikacja budżetowa
Stanowi systematykę dochodów i wydatków budżetowych według:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
działów i rozdziałów – określających rodzaj działalności;
paragrafów – określających rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku oraz środków pochodzących z budżetu UE i ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi.
Klasyfikacja budżetowa obejmuje działy, które składają się z rozdziałów, a te dzielą się
na paragrafy.
Działy klasyfikacji budżetowej zostały wyodrębnione na podstawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Według Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r.
w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych (tekst jedn. DzU z dnia 6.08.2014 r., poz. 1053) klasyfikacja budżetowa zawiera 32 działy (tabela 2.4.).
Tabela 2.4. Działy klasyfi kacji budżetowej
Dział
Nazwa działu
010
Rolnictwo i łowiectwo
020
Leśnictwo
050
Rybołówstwo i rybactwo
100
Górnictwo i kopalnictwo
150
Przetwórstwo przemysłowe
400
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
500
Handel
550
Hotele i restauracje
600
Transport i łączność
630
Turystyka
700
Gospodarka mieszkaniowa
710
Działalność usługowa
720
Informatyka
730
Nauka
750
Administracja publiczna
751
Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli
i ochrony prawa oraz sądownictwa
752
Obrona narodowa
753
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
754
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa
755
Wymiar sprawiedliwości
756
Dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek nieposiadających osobowości prawnej oraz wydatki związane z ich poborem
757
Obsługa długu publicznego
758
Różne rozliczenia
801
Oświata i wychowanie
803
Szkolnictwo wyższe
851
Ochrona zdrowia
852
Pomoc społeczna
31
32
Dział
Nazwa działu
853
Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej
854
Edukacyjna opieka wychowawcza
900
Gospodarka komunalna i ochrona środowiska
921
Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
925
Ogrody botaniczne i zoologiczne oraz naturalne obszary i obiekty chronionej przyrody
926
Kultura fizyczna i sport
Źródło: opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r.
w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (DzU z dnia 6.08.2014 r., poz. 1053), Załącznik 1.
Działy klasyfikacji budżetowej są uszczegółowione rozdziałami. Każdy rozdział może
być przyporządkowany tylko jednemu działowi. Rozdziały wyodrębnia się na podstawie
kryterium rodzaju działalności lub podmiotu realizującego zadanie publiczne. Przykład
uszczegółowienia działu klasyfikacji budżetowej rozdziałami zawiera tabela 2.5.
Tabela 2.5. Rozdziały klasyfi kacji budżetowej
Dział 500 Handel
Rozdział
Nazwa rozdziału
Kryterium
50001
Inspekcja Handlowa
podmiotu
50002
Agencja Rynku Rolnego
podmiotu
50003
Agencja Rezerw Materiałowych
50004
Utrzymanie obowiązkowych zapasów paliw ciekłych
rodzaju działalności
podmiotu
50005
Promocja eksportu
50006
Zadania Wspólnej Polityki Rolnej
50079
Pomoc zagraniczna – rozdział obejmuje wydatki na
pomoc zagraniczną, w szczególności dla państw
rozwijających się oraz pomoc humanitarną
50080
Działalność badawczo-rozwojowa
50095
Pozostała działalność
Rozdziały są uszczegóławiane przez paragrafy. Paragrafy dotyczące dochodów systematyzuje się według źródeł ich pochodzenia, paragrafy dotyczące wydatków – według przeznaczenia.
Klasyfikacja paragrafów dochodów, przychodów i środków oraz wydatków jest czterocyfrowa. Do trzech cyfr dodaje się czwartą – zero lub niżej wymienioną cyfrę, która oznacza:
1 – finansowanie programów ze środków bezzwrotnych pochodzących z UE;
2 – współfinansowanie programów realizowanych ze środków bezzwrotnych pochodzących z UE;
3 – finansowanie z pożyczek i kredytów zagranicznych oraz darowizn lub grantów przyznanych Polsce przez poszczególne kraje lub instytucje;
4 – współfinansowanie pożyczek i kredytów zagranicznych oraz darowizn lub grantów
przyznanych Polsce przez poszczególne kraje lub instytucje;
5 – finansowanie z innych środków bezzwrotnych, np. środków z Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy;
6 – współfinansowanie innych środków bezzwrotnych;
7 – płatności w zakresie budżetu środków europejskich;
8 – finansowanie programów i projektów ze środków funduszy strukturalnych, Funduszu
Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz z funduszy unijnych finansujących Wspólną Politykę Rolną, z wyłączeniem budżetu środków europejskich;
9 – współfinansowanie programów i projektów realizowanych ze środków funduszy
strukturalnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz funduszy unijnych finansujących Wspólną Politykę Rolną.
Przykłady wybranych paragrafów dochodów, przychodów i środków zawiera tabela 2.6.,
natomiast wydatków i środków – tabela 2.7.
Tabela 2.6. Klasyfi kacja wybranych paragrafów dochodów, przychodów i środków
Paragraf
Nazwa paragrafu
001
Podatek dochodowy od osób fizycznych (według skali)
002
Podatek dochodowy od osób prawnych
003
Zryczałtowany podatek dochodowy od osób fizycznych
004
Podatek dochodowy od osób fizycznych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub
pochodnych instrumentów finansowych
005
Podatek od gier
006
Cła
…
014
Podatek od towarów i usług
035
Podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacany w formie karty podatkowej
041
Wpływy z opłaty skarbowej
048
Wpływy z opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych
057
Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne od osób fizycznych
069
Wpływy z różnych opłat, np. paszportowych, egzaminacyjnych, sądowych, za patenty, za
zezwolenia
071
Wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego
091
Odsetki od nieterminowych wpłat z tytułu podatków i opłat
201
Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na realizację zadań bieżących z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminie (związkom gmin) ustawami
227
Dotacja podmiotowa z budżetu otrzymana przez uczelnię publiczną lub prowadzącą studia
doktoranckie jednostkę naukową na pozostałe zadania
239
Wpływy do budżetu zysku instytucji gospodarki budżetowej
292
Subwencje ogólne z budżetu państwa
33
34
Paragraf
Nazwa paragrafu
808
Dochody z tytułu skarbowych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek oraz innych
instrumentów finansowych na rynku krajowym
853
Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej przeznaczone na finansowanie programów
i projektów
Tabela 2.7. Klasyfi kacja wybranych paragrafów wydatków i środków
Paragraf
Nazwa paragrafu
201
Dotacje celowe przekazane z budżetu państwa na realizację zadań bieżących z zakresu
administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminom (związkom gmin) ustawami
203
Dotacje celowe przekazane z budżetu państwa na realizację własnych zadań bieżących gmin
(związków gmin)
213
Dotacje celowe przekazane z budżetu państwa na realizację bieżących zadań własnych
powiatu
226
Dotacja podmiotowa z budżetu dla uczelni niepublicznej lub prowadzącej studia doktoranckie jednostki naukowej na pozostałe zadania
227
Dotacja podmiotowa z budżetu dla uczelni publicznej lub prowadzącej studia doktoranckie
jednostki naukowej na pozostałe zadania
243
Dotacja z budżetu dla państwowego funduszu celowego
248
Dotacja podmiotowa z budżetu dla samorządowej instytucji kultury
263
Dotacja przedmiotowa z budżetu dla jednostek niezaliczanych do sektora finansów
publicznych
270
Subwencje dla partii politycznych
282
Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji stowarzyszeniom
302
Wydatki osobowe niezaliczone do wynagrodzeń, np. wartość umundurowania, jeśli obowiązek jego noszenia wynika z obowiązujących ustaw
303
Różne wydatki na rzecz osób fizycznych, np. diety poselskie, dla radnych, senatorskie
311
Świadczenia społeczne, np. renty, emerytury, zasiłki dla rodzin osób odbywających służbę
wojskową, dodatki mieszkaniowe
324
Stypendia dla uczniów
405
Uposażenia żołnierzy zawodowych oraz funkcjonariuszy
801
Rozliczenia z bankami związane z obsługą długu publicznego
807
Odsetki, dyskonto i inne rozliczenia dotyczące skarbowych papierów wartościowych,
kredytów i pożyczek oraz innych instrumentów finansowych, związanych z obsługą długu
krajowego
808
Koszty emisji skarbowych papierów wartościowych oraz inne opłaty i prowizje
Niektóre paragrafy – wymienione w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 2 marca
2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz
środków pochodzących ze źródeł zagranicznych – mogą być łączone w grupy, np. Obsługa
długu publicznego obejmuje paragrafy: 801, 802, 806–809 i 811–814.
W odniesieniu do budżetu państwa, poza klasyfikacją budżetową, obowiązuje również
podział budżetu na części, które odnoszą się do podmiotów budżetu.
Klasyfikacja części budżetu została uregulowana Rozporządzeniem Ministra Finansów
z dnia 4 grudnia 2009 r. w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 413). Rozporządzenie przewiduje 90 części budżetowych (tabela 2.8.).
Tabela 2.8. Klasyfi kacja wybranych części budżetowych
Część
Nazwa części
01
Kancelaria Prezydenta RP
02
Kancelaria Sejmu
03
Kancelaria Senatu
04
Sąd Najwyższy
05
Naczelny Sąd Administracyjny
06
Trybunał Konstytucyjny
07
Najwyższa Izba Kontroli
08
Rzecznik Praw Obywatelskich
09
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
10
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
11
Krajowe Biuro Wyborcze
12
Państwowa Inspekcja Pracy
13
Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
14
Rzecznik Praw Dziecka
15/00
16
Sądy Powszechne (w klasyfikacji Sądów Powszechnych symbol 00 jest
zastępowany symbolem dwucyfrowym, np. 08 oznacza Sąd Apelacyjny w Łodzi – 15/08)
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów
Źródło: opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 grudnia 2009 r.
w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów (tj. DzU z 2014 r., poz. 413).
Częściami budżetu dysponują dysponenci części budżetowych, np. częścią 15/00 dysponuje minister sprawiedliwości.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Zdefiniuj pojęcie wydatki budżetu państwa.
Wymień i scharakteryzuj wydatki budżetu państwa ujęte w ustawie budżetowej.
Zdefiniuj pojęcie deficyt budżetowy.
Wymień źródła pokrycia deficytu budżetowego.
Zdefiniuj pojęcie klasyfikacja budżetowa.
Omów strukturę klasyfikacji budżetowej.
Scharakteryzuj klasyfikację budżetu na części.
35
36
ZADANIE 1
Przeanalizuj Ustawę o finansach publicznych, a następnie odpowiedz, jakie organy
(oraz w jakim trybie) ustalają stawki dotacji przedmiotowych.
ZADANIE 2
Dokonaj analizy aktualnej ustawy budżetowej oraz załączników do ustawy i ustal,
które wydatki stanowią największą oraz najmniejszą część wydatków budżetowych
ogółem.
ZADANIE 3
Przeanalizuj aktualnie obowiązującą ustawę budżetową i ustal wartość deficytu lub
nadwyżki budżetowej.
ZADANIE 4
Dokonaj szczegółowej klasyfikacji na rozdziały i paragrafy działu: 720 Informatyka.
2.5. Budżety jednostek samorządów terytorialnych
W chwili obecnej w Polsce obowiązuje zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny. Jednostkami podziału terytorialnego są gminy, powiaty i województwa.
Gmina
Stanowi podstawową jednostkę podziału terytorialnego. Realizuje zadania publiczne
o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone dla innych podmiotów. Wśród nich są zadania własne oraz zlecone.
Zadania własne są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego (w tym przypadku gminę), których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia powszechnie dostępnych usług.
Zadania własne gminy obejmują przede wszystkim sprawy:
ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody
oraz gospodarki wodnej;
gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;
wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk
i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;
działalności w zakresie telekomunikacji;
lokalnego transportu zbiorowego;
ochrony zdrowia;
pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;
wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
gminnego budownictwa mieszkaniowego;
edukacji publicznej;
kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków
i opieki nad zabytkami;
kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
targowisk i hal targowych;
cmentarzy gminnych;
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej
i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego;
utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;
polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej
i prawnej;
wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
promocji gminy;
współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie (DzU z 2003 r. nr 96, poz. 873 z późn. zm.);
współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Gmina może także wykonywać zadania zlecone z zakresu:
administracji rządowej;
organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych i referendów;
właściwości powiatu oraz województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami
samorządu terytorialnego.
Na wykonanie tych zadań gmina otrzymuje środki finansowe w koniecznej wysokości.
W celu wykonywania tych zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także
zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi.
Organami gminy są:
rada gminy – władza uchwałodawcza;
wójt (gmina wiejska), burmistrz (gmina miejska i miejsko-wiejska), prezydent miasta
(gmina miejska) – władza wykonawcza.
Budżet gminy uchwala rada gminy. Rozpatruje ona również sprawozdanie z wykonania
budżetu oraz podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium
z tego tytułu.
Procedura budżetu gminy obejmuje niżej wymienione etapy.
1. Kierownicy gminnych jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych
i komunalnych osób prawnych opracowują i przedkładają skarbnikowi gminy plany
rzeczowe zadań oraz projekty planów finansowych. Radni i przedstawiciele komitetów
społecznych również mogą składać wnioski do budżetu.
2. Do 15 listopada zarząd opracowuje budżet gminy i przedkłada go radzie gminy, jeden
egzemplarz wysyła do Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO), która analizuje budżet
pod względem formalno-prawnym i w ciągu 14 dni formułuje opinię; zarząd gminy ma 7
dni na wniesienie poprawek, opinia RIO musi być wydana przed uchwaleniem budżetu.
3. Uchwała budżetu gminy wchodzi w życie z dniem jej podjęcia, najpóźniej do 31 grudnia,
a realizacja – z dniem 1 stycznia roku budżetowego, którego uchwała dotyczy.
4. Wykonywanie budżetu gminy jest poprzedzone opracowaniem planu wykonawczego,
którego szczegółowość określa rada gminy w uchwale budżetowej.
5. Wykonanie budżetu podlega kontroli rady gminy, za I półrocze wójt jest obowiązany – najpóźniej do 31 sierpnia – przedstawić radzie gminy oraz Regionalnej Izbie
Obrachunkowej informację o przebiegu wykonania budżetu gminy.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
37
38
6. Do 31 marca następnego roku zostaje sporządzane roczne sprawozdanie z wykonania
budżetu gminy; sprawozdanie zostaje również przesłane do RIO oraz do urzędu statystycznego.
7. Do 30 kwietnia po roku sprawozdawczym rada gminy rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu gminy oraz podejmuje uchwałę w kwestii udzielenia absolutorium
zarządowi gminy – organowi wykonawczemu.
Dochody budżetowe gmin pochodzą ze źródeł własnych, dotacji celowych oraz subwencji. Dochodami mogą być także środki niepodlegające zwrotowi, pochodzące z zagranicy,
środki z budżetu UE, inne środki określone odrębnymi ustawami.
Dochody własne gminy obejmują:
1) wpływy z podatków stanowiących źródło tylko budżetu gminy:
podatku od czynności cywilnoprawnych,
podatku od spadków i darowizn,
podatku rolnego,
podatku leśnego,
podatku od nieruchomości,
podatku od środków transportu,
podatku dochodowego od osób fizycznych PIT w formie karty podatkowej;
2) wpływy z tytułu opłat:
skarbowej,
targowej,
miejscowej i uzdrowiskowej,
od posiadania psów,
eksploatacyjnej,
innych, pobieranych na podstawie odrębnych przepisów;
3) dochody uzyskiwane przez gminne jednostki budżetowe oraz wpłaty od gminnych
samorządowych zakładów budżetowych;
4) dochody z majątku gminy;
5) dochody z kar pieniężnych i grzywien;
6) spadki, zapisy i darowizny na rzecz gminy;
7) 5% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań
z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami;
8) odsetki od pożyczek udzielanych przez gminę;
9) odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody gminy;
10) odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych gminy;
11) dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego.
Udział w podatkach dochodowych stanowiących dochód budżetu państwa to:
udział we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych, od podatników tego
podatku – zamieszkałych na obszarze gminy – w wysokości 39,34% tych wpływów;
udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego podatku – posiadających siedzibę na obszarze gminy – w wysokości 6,71% tych wpływów.
Dotacje celowe dla gmin
Mogą być udzielane na realizację zadań zleconych z zakresu administracji rządowej
w wysokości koniecznej do wykonania zadania oraz na dofinansowanie zadań własnych.
Zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej mogą być np.:
przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych i rent socjalnych;
przyznawanie i wypłacanie zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych;
przyznawanie i wypłacanie zasiłku celowego na pokrycie wydatków powstałych w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
inne zadania, wynikające z rządowych programów pomocy społecznej, mające na celu
ochronę poziomu życia osób i rodzin;
budowa, modernizacja, utrzymanie i ochrona dróg wojewódzkich;
organizowanie wykonywania zadań w ramach powszechnego obowiązku obrony;
wykonywanie zadań z zakresu ochrony środowiska;
przeprowadzanie spisów powszechnych.
Dotacje na dofinansowanie zadań własnych gminy mogą być udzielane na:
inwestycje realizowane przez gminy, np. kanalizację wsi, oczyszczalnie ścieków, przygotowanie gruntów pod budownictwo mieszkaniowe;
zadania z zakresu pomocy społecznej, np. utrzymanie i rozbudowę domów pomocy
społecznej i innych placówek opiekuńczych;
wypłaty dodatków mieszkaniowych.
Niewykorzystanie dotacji celowej na zadania określone w decyzji odnoszącej się do jej
przyznania pociąga za sobą obowiązek zwrotu niewykorzystanych lub niewłaściwie wykorzystanych środków w stopniu odpowiadającym niewykonaniu zadania.
Subwencja ogólna jest świadczeniem publicznoprawnym państwa na rzecz innych podmiotów publicznych o charakterze bezzwrotnym, ogólnym, bezwarunkowym i nieodpłatnym.
Subwencja ogólna składa się z trzech części:
wyrównawczej,
równoważącej,
oświatowej.
Część wyrównawcza
Jest ustalana dla gmin, które osiągają niższy poziom dochodów podatkowych na
jednego mieszkańca w porównaniu do średniej krajowej. Ma na celu zmniejszenie stopnia
dysproporcji dochodów jednostek samorządu terytorialnego ze środków budżetu państwa.
Na subwencję wyrównawczą składają się: kwota podstawowa i kwota uzupełniająca.
Kwotę podstawową otrzymują te gminy, których wskaźnik dochodów podatkowych na
jednego mieszkańca w gminie jest niższy niż 92% średniej krajowej.
Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej uzyskują te gminy,
w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju oraz
w których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w gminie jest niższy
niż 150% średniej krajowej.
Część równoważąca
Jest ustalana w wysokości stanowiącej sumę łącznej kwoty wpłat gmin do budżetu państwa z przeznaczeniem na tę część subwencji oraz łącznej kwoty uzupełniającej części
wyrównawczej subwencji ogólnej wyliczonej dla gmin, których wskaźnik dochodów podatkowych jest wyższy od 150% średniej krajowej i które w związku z tym nie otrzymują
kwoty uzupełniającej.
Część równoważącą dzieli się między gminy z uwzględnieniem kryteriów dotyczących
wydatków na dodatki mieszkaniowe gmin miejskich, wiejskich i miejsko-wiejskich, a także dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych
oraz dochodów z podatku rolnego i z podatku leśnego gmin wiejskich i miejsko-wiejskich.
Subwencja równoważąca ma prowadzić do tego, aby mieszkańcy poszczególnych gmin
mogli korzystać z tych samych usług z zakresu pomocy społecznej, na podobnym poziomie, bez względu na sytuację finansową gminy.
Część oświatowa (dla gmin, powiatów i województw)
Część oświatowa subwencji ogólnej stanowi istotne źródło finansowania wydatków
publicznych na oświatę i wychowanie w Polsce.
•
•
•
39
40
Jest ustalana na finansowanie zadań oświatowych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, o których mowa w Ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), z wyłączeniem: zadań związanych
z dowozem uczniów, zadań związanych z prowadzeniem przedszkoli ogólnodostępnych
i oddziałów ogólnodostępnych w przedszkolach z oddziałami integracyjnymi oraz zadań
związanych z prowadzeniem innych form wychowania przedszkolnego.
Wysokość części oświatowej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala
corocznie ustawa budżetowa. Przepisy ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego gwarantują minimalną wysokość subwencji.
Kwota subwencji oświatowej dla jednostki samorządu terytorialnego wynika z tzw. metryczki subwencji oświatowej, którą przesyła jednostce minister edukacji narodowej.
W metryczce jest zawarta roczna kwota przewidziana dla jednego ucznia (tzw. finansowy standard A) oraz wskaźnik korygujący dla danej gminy lub powiatu (Di).
Aby obliczyć kwotę bazową na ucznia w gminie, należy przemnożyć standard A przez
wskaźnik Di. Dla uczniów z orzeczeniem o niepełnosprawności kwota ta jest dodatkowo
mnożona przez wartość wagi określonej dla danej niepełnosprawności.
Inne źródła to:
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi;
środki pochodzące z budżetu UE;
inne środki określone w odrębnych przepisach.
Wydatki gmin wynikają z zadań własnych gminy oraz z zadań zleconych. Gminy są
zobowiązane do realizacji przypisanych im na mocy przepisów zadań. Wydatki budżetu
gminy ujmuje się według klasyfikacji budżetowej. Powinny być dokonywane z zachowaniem celowości oraz dyscypliny finansowej.
•
•
•
Powiat
Powiat jest jednostką samorządu terytorialnego, obejmującą kilka gmin. Wykonuje określone ustawami zadania publiczne, w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,
o charakterze ponadgminnym, w zakresie:
edukacji publicznej;
promocji i ochrony zdrowia;
pomocy społecznej;
polityki prorodzinnej;
wspierania osób niepełnosprawnych;
transportu zbiorowego i dróg publicznych;
kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
kultury fizycznej i turystyki;
geodezji, kartografii i katastru;
gospodarki nieruchomościami;
administracji architektoniczno-budowlanej;
gospodarki wodnej;
ochrony środowiska i przyrody;
rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego;
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli;
ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, ochrony przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska;
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy;
ochrony praw konsumenta;
utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów
administracyjnych;
obronności;
promocji powiatu;
współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
działalności w zakresie telekomunikacji.
Powiat może także wykonywać zadania zlecone z zakresu:
administracji rządowej;
organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych i referendów,
określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać
umowy z innymi podmiotami. Nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.
Organami powiatu są:
rada powiatu – organ stanowiący i kontrolny,
zarząd powiatu – organ wykonawczy.
Rada powiatu powołuje komisję rewizyjną, która kontroluje zarząd oraz opiniuje wykonanie budżetu powiatu i występuje z wnioskiem do rady powiatu w sprawie udzielenia lub
nieudzielenia absolutorium zarządowi.
Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie od trzech do pięciu osób, w tym starostę i wicestarostę.
Procedura budżetu powiatu obejmuje niżej wymienione etapy.
1. Kierownicy jednostek organizacyjnych powiatu, powiatowych inspekcji i straży, naczelnicy wydziałów, kierownicy samodzielnych komórek organizacyjnych Starostwa Powiatowego opracowują i przekazują skarbnikowi powiatu materiały do opracowania wstępnych
projektów planów finansowych, które będą podstawą opracowania projektu budżetu.
2. Do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy zarząd powiatu przedkłada radzie
powiatu projekt uchwały budżetowej wraz z uzasadnieniem i materiałami informacyjnymi,
projekt jest także przedstawiany Regionalnej Izbie Obrachunkowej (RIO) celem zaopiniowania.
3. Zarząd powiatu przedkłada przewodniczącemu rady powiatu i wszystkim radnym ostateczną wersję projektu uchwały budżetowej, uwzględniającą zmiany wprowadzone na
podstawie wniosków komisji właściwej do spraw budżetu oraz zaleceń wynikających
z opinii RIO.
4. Do 31 grudnia rada powiatu uchwala budżet na następny rok.
5. Wykonanie budżetu podlega kontroli rady powiatu, za I półrocze zarząd powiatu jest
obowiązany – najpóźniej do 31 sierpnia – przedstawić radzie powiatu oraz informację
o przebiegu wykonania budżetu gminy.
6. Do 31 marca następnego roku jest sporządzane roczne sprawozdanie z wykonania budżetu powiatu, sprawozdanie zostaje przesłane do RIO oraz do urzędu statystycznego.
7. Do 30 kwietnia po roku sprawozdawczym rada powiatu rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu gminy oraz podejmuje uchwałę w kwestii udzielenia absolutorium
zarządowi powiatu.
•
•
41
42
Za prawidłowe wykonanie budżetu powiatu odpowiada również zarząd powiatu. Gospodarka środkami finansowymi znajdującymi się w dyspozycji powiatu jest jawna. Kontrolę gospodarki finansowej powiatu sprawuje RIO.
Dochody budżetowe powiatu
Do budżetu powiatu nie wpływają bezpośrednio dochody z żadnych podatków.
Źródłami dochodów własnych powiatu są:
wpływy z opłat stanowiących dochody powiatu, uiszczanych na podstawie odrębnych
przepisów;
dochody uzyskiwane przez powiatowe jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od powiatowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatowych jednostek budżetowych;
dochody z majątku powiatu;
spadki, zapisy i darowizny na rzecz powiatu;
dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań
z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne
przepisy nie stanowią inaczej;
odsetki od pożyczek udzielanych przez powiat, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody powiatu;
odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych powiatu,
o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
inne dochody należne powiatowi na podstawie odrębnych przepisów.
Udział w podatkach dochodowych stanowiących dochód budżetu państwa obejmuje:
podatku zamieszkałych na obszarze powiatu, w wysokości 10,25% tych wpływów,
udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego
podatku posiadających siedzibę na obszarze powiatu, w wysokości 1,4% tych wpływów.
Dotacje celowe z budżetu państwa na zadania realizowane przez powiatowe służby, inspekcje i straże są przeznaczane głównie na zadania bezpieczeństwa publicznego i ochrony przeciwpożarowej (funkcjonowanie komend policji, straży pożarnej, inspekcji nadzoru budowlanego), ochrony zdrowia, opieki społecznej, rolnictwa (w zakresie działalności
opieki weterynaryjnej).
Dotacje celowe na zadania własne powiatu są przeznaczane m.in. na:
pokrycie kosztów utrzymania czystości oraz zimowego utrzymania dróg powiatowych
na terenie gmin;
zadania realizowane przez powiat na podstawie porozumień z organami administracji
rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, np. pokrycie kosztów utrzymania dzieci pochodzących z terenu danego powiatu umieszczonych w placówkach
opiekuńczo-wychowawczych w innych powiatach i rodzinach zastępczych na terenie
innych powiatów;
dofinansowanie spółek wodnych;
dofinansowanie działalności stowarzyszeń w zakresie kultury oraz kultury fizycznej
i sportu;
dofinansowanie działalności związanych z ochroną zdrowia.
Subwencja ogólna
W powiatach, podobnie jak w gminach, subwencja ogólna składa się z części: wyrównawczej, równoważącej i oświatowej. Część wyrównawcza składa się z kwoty podstawowej
i uzupełniającej.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kwotę podstawową otrzymują te powiaty, których wskaźnik dochodów podatkowych na
Kwotę uzupełniającą uzyskują te powiaty, w których gęstość zaludnienia jest niższa od
średniej gęstości zaludnienia w kraju oraz w których wskaźnik dochodów podatkowych na
Część równoważąca
Część równoważącą subwencji ogólnej dla powiatów ustala się w wysokości stanowiącej
sumę wpłat powiatów, w których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca był większy niż 110% średniej krajowej. Dzieli się ją między powiaty z uwzględnieniem
kryteriów dotyczących sytuacji finansowej powiatu, np. wydatków na rodziny zastępcze,
długości dróg powiatowych oraz dróg wojewódzkich i krajowych znajdujących się w granicach miast na prawach powiatu, a także planowanych dochodów powiatu. Ponadto bierze
się pod uwagę kwestię, czy w jednostce działa powiatowy urząd pracy.
Część oświatowa (dla gmin, powiatów i województw) została omówiona w części dotyczącej gmin.
Wydatki powiatu są ściśle związane z zadaniami powiatu.
Województwo
Województwo to największa jednostka samorządu terytorialnego. Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są
organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.
Samorząd województwa wykonuje zadania w zakresie:
edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego;
promocji i ochrony zdrowia;
kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
pomocy społecznej;
polityki prorodzinnej;
modernizacji terenów wiejskich;
zagospodarowania przestrzennego;
ochrony środowiska;
gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych;
transportu zbiorowego i dróg publicznych;
kultury fizycznej i turystyki;
ochrony praw konsumentów;
obronności;
bezpieczeństwa publicznego;
przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy;
działalności w zakresie telekomunikacji;
ochrony roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Organy samorządu województwa to:
sejmik województwa – organ stanowiący i kontrolny województwa;
zarząd województwa – organ wykonawczy.
Procedura budżetu województwa obejmuje niżej wymienione etapy.
1. Zarząd województwa określa wytyczne do opracowania – przez jednostki organizacyjne
podległe województwu oraz komórki organizacyjne podległe Urzędowi Marszałkowskiemu – materiałów do projektu uchwały budżetowej.
2. Opracowanie materiałów i wniosków dotyczących projektu budżetu województwa.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
43
44
3. Do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy zarząd województwa przedkłada
sejmikowi województwa projekt uchwały budżetowej wraz z uzasadnieniem i materiałami informacyjnymi; projekt jest także przedstawiany RIO w celu zaopiniowania.
4. Do 31 grudnia sejmik województwa uchwala budżet na następny rok.
5. Wykonanie budżetu podlega kontroli rady powiatu, za I półrocze zarząd województwa
jest obowiązany – najpóźniej do 31 sierpnia – przedstawić sejmikowi województwa oraz
RIO informację o przebiegu wykonania budżetu gminy.
6. Do 31 marca następnego roku sporządza się roczne sprawozdanie z wykonania budżetu
powiatu, które zostaje również wysłane do RIO oraz do urzędu statystycznego.
7. Do 30 kwietnia po roku sprawozdawczym sejmik województwa rozpatruje sprawozdanie z wykonania budżetu gminy oraz podejmuje uchwałę w kwestii udzielenia absolutorium zarządowi województwa.
Za prawidłowe wykonanie budżetu województwa odpowiada zarząd województwa.
Nadzór nad działalnością samorządu województwa sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych – RIO.
Dochody budżetu województwa
Do budżetu województwa nie wpływają bezpośrednio dochody z żadnych podatków.
Źródłami dochodów własnych województwa są:
dochody uzyskiwane przez wojewódzkie jednostki budżetowe oraz wpłaty od wojewódzkich zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych wojewódzkich jednostek budżetowych;
dochody z majątku województwa;
spadki, zapisy i darowizny na rzecz województwa;
dochody z kar pieniężnych i grzywien określonych w odrębnych przepisach;
5,0% dochodów uzyskiwanych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadań
z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami, o ile odrębne
przepisy nie stanowią inaczej;
odsetki od pożyczek udzielanych przez województwo, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
odsetki od nieterminowo przekazywanych należności stanowiących dochody województwa;
odsetki od środków finansowych gromadzonych na rachunkach bankowych województwa, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej;
dotacje z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego;
inne dochody należne województwu na podstawie odrębnych przepisów.
Udział w podatkach dochodowych stanowiących dochód budżetu państwa to:
podatku zamieszkałych na obszarze województwa, w wysokości 1,6% tych wpływów;
udział we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych, od podatników tego
podatku posiadających siedzibę na obszarze województwa, w wysokości 14,75% tych
wpływów.
Dotacje celowe mogą być udzielone na:
zadania z zakresu administracji rządowej oraz na inne zadania zlecone ustawami;
zadania realizowane przez samorząd wojewódzki na mocy porozumień zawartych z organami administracji rządowej;
usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych;
finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych;
realizację zadań wynikających z umów międzynarodowych.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Subwencja ogólna składa się z trzech części:
wyrównawczej,
regionalnej,
oświatowej.
Kwotę podstawową otrzymują te województwa, których wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w województwie jest niższy niż 72% średniej krajowej.
Kwotę uzupełniającą części wyrównawczej subwencji ogólnej uzyskują te województwa,
w których liczba mieszkańców nie przekracza 3 milionów.
Część regionalna jest ustalana tylko dla województw.
Pula środków do wypłaty części regionalnej jest tworzona z wpłat województw, w których wskaźnik dochodów podatkowych, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, był wyższy
od 120% średniej krajowej.
Część regionalna jest dzielona między województwa – z uwzględnieniem kryteriów dotyczących stopy bezrobocia, powierzchni dróg wojewódzkich, produktu krajowego brutto
(PKB), wydatków bieżących na regionalne kolejowe przewozy pasażerskie oraz planowanych dochodów z tytułu części wyrównawczej i kwot wchodzących w skład części regionalnej subwencji ogólnej, pomniejszonych o planowaną wpłatę do budżetu – w następujący
sposób:
20% dla województw, w których stopa bezrobocia jest wyższa niż 110% średniej stopy
bezrobocia w kraju;
40% dla województw, w których powierzchnia dróg wojewódzkich w przeliczeniu na
jednego mieszkańca województwa jest wyższa od powierzchni dróg wojewódzkich
w kraju – w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju;
10% dla województw, w których PKB w województwie, w przeliczeniu na jednego
mieszkańca województwa, jest niższy od 75% PKB w kraju, w przeliczeniu na jednego
mieszkańca kraju;
30% dla województw w celu uzupełnienia dochodów w związku ze zmianą finansowania
zadań, w szczególności wydatków związanych z realizacją zadań z zakresu regionalnych
kolejowych przewozów pasażerskich.
Część oświatowa (dla gmin, powiatów i województw) została omówiona w części dotyczącej gmin.
Pozostałe dochody budżetu województwa to:
dotacje z funduszów celowych;
dotacje dla państwowych uczelni zawodowych utworzonych na wniosek sejmiku województwa;
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi;
środki pochodzące z budżetu UE;
dotacje z NFOŚiGW;
inne środki.
Wydatki budżetu województwa są ściśle związane z zadaniami województw.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1. Zdefiniuj pojęcie gmina.
2. Wymień rodzaje zadań realizowanych przez gminę.
3. Podaj przykłady zadań własnych gminy.
4. Wyjaśnij pojęcie zadania zlecone gminie.
45
46
5. Scharakteryzuj procedurę budżetową budżetu gminy.
6. Sklasyfikuj dochody budżetowe gminy.
7. Podaj przykłady dochodów gminy według klasyfikacji w zadaniu 6.
8. Scharakteryzuj dotacje celowe dla gmin.
9. Omów subwencje dla gmin.
10. Zdefiniuj pojęcie powiat.
11. Wymień organy powiatu.
12. Omów procedurę budżetową budżetu powiatu.
13. Scharakteryzuj dochody powiatu.
14. Zdefiniuj pojęcie województwo.
15. Wymień organy województwa.
16. Omów procedurę budżetową budżetu województwa.
17. Scharakteryzuj dochody województwa.
ZADANIE 1
Wymień organy gminy, której jesteś mieszkańcem.
ZADANIE 2
Przeanalizuj aktualnie obowiązujący budżet gminy, której jesteś mieszkańcem,
a następnie uzupełnij w zeszycie tabelę według podanego wzoru.
wartość dochodów własnych
wartość udziału w podatkach dochodowych stanowiących dochód budżetu państwa
wartość dotacji celowej
wartość subwencji ogólnej
oraz wartość
• części wyrównawczej,
• części równoważącej,
• części oświatowej.
ZADANIE 3
Przeanalizuj aktualnie obowiązujący budżet powiatu, którego jesteś mieszkańcem,
a następnie uzupełnij w zeszycie tabelę według podanego wzoru.
wartość dotacji celowej na zadania sektora jednostek publicznych
oraz wartość
• części równoważącej,
ZADANIE 4
Przeanalizuj aktualnie obowiązujący budżet województwa, którego jesteś mieszkańcem, a następnie uzupełnij w zeszycie tabelę według podanego wzoru.
wartość dotacji celowej na zadania sektora jednostek publicznych
oraz wartość
• części regionalnej,
47
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu
dotarcie do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych
utworów. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych
utwory lub fragmenty, postępują zgodnie z art. 29 ustawy o prawie autorskim.
Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że są jedynym
podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych podmiotów
uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Klub
Nauczyciela
uczę.pl
cenną
pomocą
dydaktyczną!
Co można
znaleźć
w Klubie
Nauczyciela?
podstawy programowe
programy nauczania
materiały metodyczne:
rozkłady materiału,
plany nauczania,
plany wynikowe,
scenariusze przykładowych
lekcji
materiały dydaktyczne
i ćwiczeniowe
klucze odpowiedzi
do zeszytów ćwiczeń
Największa oferta publikacji zawodowych w Polsce
podręczniki
repetytoria i testy przygotowujące do egzaminów
nowy cykl „Pracownia” do praktycznej nauki zawodu
ćwiczenia do nauki języków obcych zawodowych
dodatkowe materiały dla nauczycieli na uczę.pl
wszystkie treści zgodne z nową podstawą programową
Skuteczne przygotowanie do nowych egzaminów
potwierdzających kwalifikacje w zawodzie
Wszystkie nasze publikacje można zamówić w księgarni internetowej sklep.wsip.pl

technik rachunkowości - Sklep WSiP

Transkrypt

Podobne dokumenty

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień

Lp. Wyszczególnienie Stan środków obrotowych** na początek roku

styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień

Oświadczenie pracownika dla celów ulgowego

Harmonogram kursu „Podstawy rachunkowości i księgowości firmy z

wersja pdf

Rachunkowość Budżetowa

DOCHODY BUDŻETOWE Dochody budżetowe wg źródeł 2015 r.

PODATKI I OPŁATY LOKALNE