WYROK UZASADNIENIE - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w

Sygn. akt I ACa 465/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 października 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący:Sędzia SA Anna Cesarz (spr.)
Sędziowie:Sędzia SA Lilla Mateuszczyk
Sędzia SA Alicja Myszkowska
Protokolant:st. sekr. sąd. Katarzyna Olejniczak
po rozpoznaniu w dniu 9 października 2015 r. w Łodzi na rozprawie
sprawy z powództwa A. D. (1)
przeciwko K. O., E. O. (1), J. D. (1), R. D. (1), B. D. (1) i Komornikowi Sądowemu - przy Sądzie
Rejonowym w Ciechanowie - M. W.
o ustalenie
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku
z dnia 18 grudnia 2014 r. sygn. akt I C 1018/14
1. oddala apelację,
2. przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku na rzecz adwokat K. P. z Kancelarii
Adwokackiej w P. kwotę 6.642 (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) zł brutto z tytułu nieopłaconych kosztów
pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.
Sygn. akt I ACa 465/15
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 18 grudnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Płocku, w sprawie z powództwa A. D. (1) przeciwko
K. O., E. O. (1), J. D. (1), B. D. (1), R. D. (1) i Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie - M.
W. o ustalenie, oddalił powództwo (pkt 1), zasądził od powoda na rzecz pozwanego Komornika sądowego przy Sądzie
Rejonowym w Ciechanowie kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2) i przyznał adwokat
K. P. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu w kwocie 7.200 zł wraz z należnym podatkiem
VAT, którą nakazał ze Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Płocku (pkt 3).
(wyrok k. 166)
Na wstępie uzasadnienia skarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że powód A. D. (1) pozwem z dnia 12 maja
2014 r. wystąpił przeciwko wyżej wymienionym pozwanym o ustalenie, że egzekucja eksmisji A. D. (2) z zabudowanej
nieruchomości położonej w C. przy ul. (...) przez Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie M. W.,
sygn. akt II Km 741/05, przeprowadzona w oparciu o wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 16 czerwca 1993 r.
sygn. akt I C 225/93, jest czynnością sprzeczną z ustawą, została przeprowadzona bez ważnego tytułu wykonawczego,
uzyskanego bez podstawy faktycznej i prawnej, opartego na dokumentach, w których poświadczono nieprawdę. Jak
można wywnioskować z uzasadnienia pozwu A. D. (2) kwestionuje prawidłowość i zgodność z prawem postępowania
egzekucyjnego, w którym doszło do dokonania jego przymusowej egzekucji.
Pozwani K. O., E. O. (1), J. D. (2), B. D. (2) i R. D. (1) wnieśli o oddalenie powództwa.
Pozwany komornik sądowy M. W. wniósł o oddalenie powództwa z uwagi na brak interesu prawnego po stronie
powoda oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm
przepisanych. Niezależnie od tego komornik podniósł, iż jedyną podstawą prawną dla ewentualnego uwzględnienia
roszczeń powoda jest art. 23 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji, który przewiduje
odpowiedzialność komornika za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie.
Powyższy wyrok zapadł na podstawie poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny
podzielił i przyjął za własne. Ich istotne elementy przedstawiają się następująco:
A. D. (2) i J. D. (2) byli małżeństwem do 2002 roku, kiedy to uzyskali wyrok rozwodowy. Ze związku mają dwoje dzieci
- B. D. (2) i R. D. (2).
Będąc małżeństwem zamieszkiwali w domu stanowiącym własność rodziców J. E. O. i E. O. (2) usytuowanym na
nieruchomości położonej w C. przy ul. (...). Z uwagi na nieporozumienia rodzinne E. O. (1) i E. O. (2) wystąpili do sądu
o eksmisję A. D. (2) z ich domu. Sąd Rejonowy w Ciechanowie wyrokiem z dnia 16 czerwca 1993 r. w sprawie I C 225/93
orzekł eksmisję A. D. (2) z zabudowanej nieruchomości położonej w C. przy ul. (...). Wyrok ten uprawomocnił się.
W dniu 21 sierpnia 1997 r. małżonkowie O. darowali wnukom R. i B. D. (2) nieruchomość przy ul. (...).
Pozwem z dnia 24 stycznia 1998 r. A. D. (2) wystąpił o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego z dnia 16
czerwca 1993 r. Wyrokiem z dnia 16 marca 2005 r. w sprawie I C 212/04 Sąd Rejonowy w Ciechanowie uwzględnił
powództwo, jednakże na skutek wniesionej apelacji Sąd Okręgowy w Płocku zmienił zaskarżony wyrok i powództwo
oddalił.
J. D. (2) działając w imieniu małoletnich właścicieli nieruchomości wystąpiła do sądu o nadanie klauzuli wykonalności
na ich rzecz wyrokowi eksmisyjnemu na skutek przejścia uprawnień poprzednich właścicieli. Postanowieniem z dnia 8
kwietnia 2004 r. w sprawie I Co 41/04 Sąd Rejonowy w Ciechanowie nadał wyrokowi klauzulę wykonalności wyrokowi
z dnia 16 czerwca 1993 r. na rzecz R. D. (2) i B. D. (2). Tytuł wykonawczy został wydany wierzycielom w dniu 2 września
2004 r.
Na podstawie tego tytułu wykonawczego R. D. (2) i B. D. (2) w 2007 r. złożyli wniosek o wszczęcie postępowania
egzekucyjnego do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Ciechanowie M. W..
Na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności powód złożył zażalenie, także na zawiadomienie komornika o
wszczęciu egzekucji, postanowieniem z dnia 4 lutego 2008 r. Sąd Rejonowy w Ciechanowie umorzył postępowanie w
sprawie (I Co 1426/07), zaś Sąd Okręgowy w Płocku oddalił zażalenie powoda na to postanowienie.
Także na zawiadomienie komornika o terminie eksmisji A. D. (2) złożył w dniu 27 lipca 2007 r. skargę na czynności
komornika. Postępowanie w tej sprawie Sąd Rejonowy w Ciechanowie umorzył postanowieniem z dnia 5 listopada
2007 r. (I Co 791/07). Po wszczęciu postępowania egzekucyjnego A. D. (2) złożył również do sądu pozew o zwrot
nakładów poczynionych na nieruchomość położoną przy ul. (...) w C., podnosząc zarzut zatrzymania.
W dniu 8 sierpnia 2007 r. komornik dokonał przymusowej eksmisji A. D. (2) z budynku usytuowanego w C. przy ul.
(...), nie zważając na złożone przez dłużnika, a nie rozpoznane przez Sąd skargi na czynności komornika.
Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o orzeczenia i akta spraw wymienionych wyżej. Sąd I instancji
oddalił wniosek pełnomocnika powoda zgłoszony na ostatniej rozprawie w postaci przeprowadzenia dowodu z zeznań
stron, jak również w postaci pliku dokumentów, które miały być przeprowadzone na okoliczność braku podstaw
go wydania wyroku eksmisyjnego, z uwagi na jego niedopuszczalność i nieprzydatność do rozstrzygnięcia niniejszej
sprawy.
W świetle powyższych ustaleń Sąd I instancji doszedł do przekonania, że powództwo nie jest zasadne. Sąd Okręgowy
podkreślił, że po stronie powoda brak jest interesu prawnego do występowania z powództwem o ustalenie nieważności
egzekucji eksmisji, zatem w świetle treści art. 189 k.p.c. przedmiotowe powództwo o ustalenie należało oddalić.
Sąd Okręgowy wskazał, że interes prawny nie przysługuje, gdy strona może zaspokoić swoje roszczenie w
postaci innego środka ochrony prawnej. Powodowi zaś od momentu wydania wyroku nakazującego jego eksmisję
przysługiwało wiele środków obrony, począwszy od apelacji od wyroku, następnie zażalenia na nadanie wyrokowi
klauzuli wykonalności, po skargi na czynności komornika czy wystąpienie z powództwem przeciw egzekucyjnym.
Jeśli strona nie zgadza się z treścią wydanego przez sąd pierwszej instancji wyroku może odwołać się do sądu
drugiej instancji wnosząc apelację. Jedynie sąd drugiej instancji jest uprawniony do badania prawidłowości wydanego
wyroku.
Sąd Okręgowy podniósł, że strona niezadowolona z rozstrzygnięcia sądu nie może natomiast za pomocą powództwa
o ustalenie podważać prawomocnych orzeczeń sądu w toku innego postępowania, a do tego w ocenie Sądu a quo
zmierzało przedmiotowe powództwo. Powodowi chodziło bowiem w rzeczywistości o to, ażeby zniweczyć skutki
prawomocnego wyroku orzekającego eksmisję czyli wpłynąć na zmianę treści tegoż wyroku. Tymczasem zgodnie z art.
365 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy
państwowe i organy administracji publicznej. Z tego też powodu Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosków dowodowych
powoda na okoliczność nieprawidłowości wydanego wyroku o eksmisję.
Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że dłużnikowi, który kwestionuje samo nadanie klauzuli wykonalności przysługuje
zażalenie na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności. Zażalenie takie przysługuje również na postanowienie
o nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz następców prawnych. Jak stanowi art. 788 § 1 k.p.c., jeżeli uprawnienie
lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę
sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem
urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. W związku z tym, skoro doszło do przeniesienia
prawa własności nieruchomości przy ul. (...) na rzecz innych osób, niż wymienione wyroku eksmisyjnym, istniała
podstawa prawna do nadania klauzuli wykonalności na rzecz nowych właścicieli. Jeśli powód kwestionował treść
tytułu wykonawczego mógł wystąpić do sądu z powództwem o pozbawienie tytułu egzekucyjnego wykonalności. Sąd
I instancji podkreślił jednak, iż sąd w niniejszym postępowaniu nie jest władny do oceny zasadności innych orzeczeń.
Sąd Okręgowy wskazał także, że komornik jest związany tytułem wykonawczym i wnioskiem wierzyciela. Jeśli
wierzyciel złoży wniosek o przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego oraz tytuł wykonawczy czyli orzeczenie
sądu zaopatrzone w klauzulę wykonalności to komornik musi prowadzić egzekucję. Powód zaś widząc, że komornik
wykonuje swoje obowiązki w sposób nieprawidłowy czy sprzeczny z prawem - mógł składać skargi na czynności
komornika, czy też występować o objęcie przez sąd postępowania egzekucyjnego nadzorem. Jednocześnie Sąd
Okręgowy zaznaczył, że wniesienie skargi na czynności komornika nie stanowi podstawy do zawieszenia postępowania
egzekucyjnego przez komornika. Co więcej, powód korzystał z tych środków obrony przed wadliwą jego zdaniem
egzekucją, jednakże żadne powództwo, skarga czy zażalenie nie zostały przez sąd uwzględnione. Wszystkie te
orzeczenia są prawomocne.
Sąd Okręgowy wskazał, iż powoływanie się przez powoda na art. 58 § l k.c. nie mogło przynieść pozytywnego rezultatu.
Artykuł ten dotyczy bowiem sprzeczności z ustawą czynności prawnej, a za taką nie można uznać wydania przez sąd
wyroku, czy wykonywanie przez komornika swoich obowiązków przewidzianych ustawą.
W przedmiocie kosztów procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności
za wynik postępowania i zasądził od powoda na rzecz pozwanego M. W. koszty zastępstwa procesowego ustalone w
oparciu o § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
(uzasadnienie wyroku k. 168-173)
Powyższy wyrok w części w zakresie punktu 1 i 2 zaskarżył apelacją powód, zarzucając:
1. niewyjaśnienie istoty sprawy przez oddalenie wniosków dowodowych strony powodowej w postaci dokumentów,
przez odmowę ich złożenia w toku składania zeznań przez powoda w charakterze strony, nie przeprowadzenie dowodu
z przesłuchania stron w celu wyjaśnienia istoty sprawy, ustalenia stanu faktycznego sprawy, dlaczego doszło do
eksmisji powoda z zabudowanej działki przy ul. (...) w C.,
2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną ocenę materiału dowodowego, poprzez nie danie wiary powodowi, brak
ustaleń co do sposobu obrony prawnej powoda przed orzeczoną eksmisją, jakie miał trudności w założonych wówczas
sprawach sądowych: postępowaniu apelacyjnym, zażaleniowym na nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, w
rozpatrywaniu skarg na czynności komornika i innych oraz dlaczego doszło do wydania wyroku eksmisyjnego i czy w
ogóle istniała podstawa faktyczna i prawna do wydania takiego orzeczenia,
3. naruszenie prawa procesowego art. 189 k.p.c. przez uznanie, że po stronie powoda brak jest interesu prawnego do
występowania z powództwem o ustalenie nieważności egzekucji, ponieważ miał on możliwość od momentu wydania
wyroku nakazującego jego eksmisję do skorzystania z wielu innych środków ochrony prawnej, dlaczego środki obrony
powoda przed wadliwą egzekucją nie zostały przez Sąd uwzględnione.
W uzasadnieniu apelacji strona powodowa podniosła, że „istotą procesu jest wyjaśnienie, że wykonanie eksmisji nie
powinno mieć miejsca, ponieważ sama eksmisja została orzeczona mimo, że odpadła przyczyna jej orzeczenia”. Ze
sprawą o eksmisję wystąpiono z powodu, że powód A. D. (2) nie dokonał zapłaty z tytułu bezumownego korzystania
z nieruchomości, zaś należność ta została wyegzekwowana przez komornika sądowego przed uprawomocnieniem się
orzeczenia. Nadto zdaniem powoda brak było podstaw faktycznych i prawnych orzeczenia eksmisji, bowiem powód
zamieszkiwał z dziećmi w domu, na który poczynił duże nakłady (dorobek życia), a których do dnia dzisiejszego nie
odzyskał. Dużą część środka odwoławczego powód poświęcił poczynionym nakładom. Nadto wskazał na trudności
z jakimi się zmagał, by nie dopuścić do egzekucji. Sąd Rejonowy w Ciechanowie przedłużał rozpoznanie skarg na
czynności komornika (przez kilka miesięcy), a potem wobec wykonania eksmisji uznał skargi za bezprzedmiotowe.
Interes prawny powoda wynika w jego ocenie z faktu, iż został „usunięty przez komornika” z domu, na który poczynił
znaczne nakłady, zaś stosowane przez niego czynności prawne po orzeczeniu eksmisji zawiodły, także z uwagi na
sposób, w jaki były rozpatrywane przez Sąd i organ egzekucyjny. Sąd I Instancji, dysponując materialem dowodowym
z załączonych akt, nie poczynił w tym zakresie ustaleń.
W konkluzji apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi I instancji, ewentualnie o jego zmianę po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu
apelacyjnym i stwierdzenie nieważności eksmisji powoda z zabudowanej nieruchomości przy ul. (...) w C. tj. orzeczenia
eksmisji i sposobu jej wykonania oraz zasądzenie kosztów procesu od pozwanych według norm przewidzianych, a
także o dopuszczenie dowodów z dokumentów wymienionych w uzasadnieniu apelacji, których Sąd odmówił przyjęcia
oraz przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron.
Nadto, pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego z urzędu, które nie
zostały uiszczone.
(apelacja k. 180-187)
Pozwani J. D. (1) i E. O. (1) wnieśli o oddalenie apelacji.
(protokół rozprawy apelacyjnej z dnia 9 października 2015 r. k. 369v, nagranie 00:12:31 i nast. k. 370)
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.
Wbrew twierdzeniom apelującego Sąd Okręgowy dokonał rzetelnej i wnikliwej oceny materiału dowodowego, zaś z
prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wyprowadził poprawne wnioski oraz dokonał prawidłowej oceny prawnej.
Zarzuty apelującego w istocie sprowadzały się do kwestionowania zakresu przeprowadzonego w sprawie postępowania
dowodowego oraz ustalenia braku interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia nieważności egzekucji eksmisji z
powodu – co wynika z treści apelacji - nieważności samej eksmisji.
Obie powyższe kwestie w przedmiotowej sprawie wiązały się ściśle z zakresem mocy wiążącej prawomocnego wyroku
w sprawie o eksmisję, który został wykonany oraz prawomocnych postanowień w toku egzekucji powyższego wyroku.
Skutkiem zasady mocy wiążącej takich orzeczeń jest to, że przesądzona w nich kwestia nie może być badana w
późniejszym procesie. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów, a nie tylko ograniczenie poszczególnego
środka dowodowego.
Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże bowiem nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również
inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych
także inne osoby. Oczywiście moc wiążącą ma co do zasady sentencja orzeczenia, nie zaś zawarte w uzasadnieniu
motywy rozstrzygnięcia sąd, tym niemniej w niektórych przypadkach, ze względu na ogólność rozstrzygnięcia
wyrażonego w sentencji orzeczenia, tylko okoliczności objęte uzasadnieniem mogą służyć do sprecyzowania granic
jego prawomocności materialnej. Wyrok sądu, który uzyskał prawomocność formalną (art. 363 k.p.c.), obok
wynikającej z art. 365 k.p.c. mocy wiążącej, uzyskuje także cechę powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.).
Przedmiotowe granice powagi rzeczy osądzonej wyznacza przedmiot rozstrzygnięcia sądu w związku z podstawą
rozstrzygnięcia. Przedmiot rozstrzygnięcia zależy z kolei od żądania powoda, które zostało określone w pozwie oraz
zindywidualizowane przytoczonymi przez niego okolicznościami faktycznymi (art. 187 k.p.c.), (zob. wyrok Sądu
Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 marca 2015 r., I ACa 1411/14, L.). W kolejnym postępowaniu sąd ma obowiązek przyjąć,
że istotna z punktu widzenia zasadności żądania kwestia kształtowała się tak, jak to zostało ustalone w prawomocnym
wyroku. Konsekwencją jest niedopuszczalność ponownej oceny prawnej co do okoliczności objętych prawomocnym
rozstrzygnięciem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 6/14, L.).
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż Sąd I instancji przeanalizował
postępowanie egzekucyjne, które doprowadziło do eksmisji i ustalił, iż wyrok orzekający eksmisję stał się prawomocny,
po czym nadano mu klauzulę wykonalności na rzecz właścicieli nieruchomości, a następnie w 2004 r. na rzecz
nabywców nieruchomości – obdarowanych R. i B. D. (2). Na podstawie uzyskanego tytułu wykonawczego ww.
wierzyciele w 2007 r. złożyli wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, w dniu 8 sierpnia 2007 r. komornik
dokonał przymusowej eksmisji A. D. (2), nie zważając na złożone przez dłużnika, a nie rozpoznane przez Sąd skargi
na czynności komornika - do czego był uprawniony, nie mając obowiązku zawieszenia postępowania.
Sąd Okręgowy podkreślił również, iż powód korzystał z przysługujących mu środków zaskarżenia. Powód po wydaniu
wyroku o eksmisji wystąpił bowiem z pozwem o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego (Sąd II instancji
oddalił powództwo), skarżył zażaleniem postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności na rzecz następców prawnych
oraz zawiadomienie komornika o wszczęciu egzekucji, a następnie postanowienie Sądu Rejonowego w Ciechanowie
umarzające postępowanie w tym przedmiocie - po przeprowadzeniu eksmisji (Sąd II instancji oddalił zażalenie),
złożył skargę na czynności komornika tj. zawiadomienie o terminie eksmisji (Sąd Rejonowy w Ciechanowie umorzył
postępowanie – po przeprowadzonej eksmisji). Po wszczęciu postępowania egzekucyjnego A. D. (2) złożył również do
sądu pozew o zwrot nakładów poczynionych na nieruchomość położoną przy ul. (...).
Tym samym, pomimo aktywności procesowej, powód dostępnymi środkami prawnymi nie zakwestionował skutecznie
ani wyroku eksmisyjnego, ani tytułu wykonawczego tj. wyroku eksmisyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności,
ani czynności komornika sądowego. Nie interweniował również w stosownym czasie w przedmiocie przewlekłości
postępowania, na którą się obecnie powołuje. Zatem Sąd Okręgowy słusznie uznał za powyższe orzeczenia
za prawomocne, zaś z uwagi na zasadę mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń, prawidłowo uznał, że brak
jest prawnej możliwości ich kwestionowania w przedmiotowym postępowaniu tj. „stwierdzenia nieważności”
wyroku orzekającego eksmisję, czy też czynności komornika sądowego w drodze powództwa o ustalenie. Nie jest
możliwe podważanie prawomocnego orzeczenia sądu w toku innego postępowania, gdyż naruszałoby to przepisy o
prawomocności orzeczeń. Regulacje przewidziane w art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. gwarantują stabilność określonej
orzeczeniem sądowym sytuacji prawnej, uniemożliwiając jej podważenie przez stronę niezadowoloną z rozstrzygnięcia
i zobowiązując do jej respektowania inne sądy oraz inne organy państwa w określonych przez ustawę granicach
(zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 grudnia 2014 r., III AUa 321/14). Rozwiązanie to stanowi
równocześnie jedną z gwarancji konstytucyjnego prawa do sądu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada
2014 r., V CSK 47/14, L.).
Należy także podkreślić, że powództwo oparte o przepis art. 189 k.p.c. może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione
są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany
stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Przy czym podkreślenia wymaga, iż pierwsza z wymienionych
przesłanek, określana jako przesłanka skuteczności, decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości
twierdzeń powoda, czyli ustalania istnienia przesłanki zasadności powództwa (por. uchwała Sądu Najwyższego z 19
listopada 1996 r., III CZP 115/96, OSNC 1997, Nr 4, poz. 35; wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2001 r., II CKN
898/00).
Interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni
powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie
zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 kwietnia 2015
r., I ACa 1600/14). Przyjmuje się, że jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli
w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania przez stronę powodową odpowiedniej treści wyroku,
gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Interes prawny
istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego
ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji
prawnej w jakiej znajduje się powód (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC
1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14,
L.). W przedmiotowej sprawie taka sytuacja nie ma miejsca.
Powszechnie przyjmuje się przy tym, że powód nie ma interesu prawnego w domaganiu się ustalenia, jeżeli może
osiągnąć ochronę swych praw w drodze wytoczenia powództwa o świadczenie lub o ukształtowanie prawa lub stosunku
prawnego. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz doktrynie przyjmuje się również, że interes prawny
nie zachodzi z reguły, gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, M. Prawn. 1998/2/3, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21
stycznia 1998 r., II CKN 572/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r. II CKN 750/99 oraz wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 333/00, Prok. i Pr. 2002/2/43). Nie ulega przy tym wątpliwości,
że interes prawny nie może być pojmowany abstrakcyjnie. Konieczne jest każdorazowo rozważenie okoliczności
konkretnej sprawy, celu do jakiego powództwo zmierza oraz możliwość jego dostatecznego zrealizowania w ramach
innego postępowania. W wyroku z dnia 15 marca 2002 r. (II CKN 919/99) Sąd Najwyższy stwierdził, że powództwo
ustalające jest możliwe wówczas, gdy oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki między stronami, w następstwie
których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie, wynikające
z błędnego przekonania co do przysługiwania powodowi określonych uprawnień, ryzyko naruszenia w przyszłości
jego praw. Niemniej, o czym była mowa powyżej rozstrzygnięcie powództwa o ustalenie nie może prowadzić do
obejścia zasady mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń. Zasada ta, o czym była mowa na wstępie, w niniejszym stanie
faktycznym determinowała kierunek rozstrzygnięcia.
Powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu nieważności egzekucji eksmisji, bo mógł w inny sposób kwestionować, że
egzekucja jest niegodna z prawem, co więcej czynności takie podejmował, niemniej nie przyniosły one oczekiwanego
przez powoda skutku. Wyrok eksmisyjny jest prawomocny, orzeczeniu nadano klauzulę wykonalności, także
na następców prawnych i komornik sądowy, związany wnioskiem wierzyciela, miał obowiązek realizować ten
prawomocny tytuł wykonawczy. Nawet jeżeli w postępowaniu egzekucyjnym zostały popełnione jakieś błędy lub
dopuszczono się opóźnienia w rozpoznaniu sprawy, sąd który się opiera na tym rozstrzygnięciu nie ma prawnych
możliwości do „zmiany” kwestionowanego orzeczenia. W tej sytuacji Sąd odwoławczy nie może weryfikować i
podważać wskazanych przez powoda orzeczeń, w tym dotyczących czynności komornika, bo one są wiążące.
Reasumując Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że powód nie ma interesu prawnego w ustaleniu objętym żądaniem
pozwu. Mając powyższe na względzie nieskuteczne są zarzuty procesowe apelacji dotyczące naruszenia art. 233
§ 1 k.p.c. wiążące się z oceną materiału dowodowego i dokonanymi ustaleniami, które w istocie sprowadzają
się do kwestionowania oceny prawnej roszczenia powoda z art. 189 k.p.c. w aspekcie braku interesu prawnego.
Do tej kwestii (braku interesu w rozumieniu art. 189 k.p.c.) Sąd Apelacyjny bowiem szczegółowo odniósł się we
wcześniejszej części uzasadnienia, podzielając ocenę Sądu Okręgowego. Nie może podważyć trafności rozstrzygnięcia
Sądu Okręgowego zarzut, iż sąd ten nie przesłuchał w charakterze strony powoda oraz oddalił wnioski dowodowe
z dokumentów zgłoszonych w dalszych pismach procesowych, albowiem decyzja ta wynikała z niespełnienia
przez powódkę przesłanki istnienia interesu prawnego. Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy przeprowadził
wszystkie niezbędne dowody do rozpoznania merytorycznego sprawy, a swe stanowisko zawarł w uzasadnieniu,
które odpowiada wymogom z art. 328 § 2 k.p.c. Przy czym jak wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku
przytoczone w apelacji orzeczenia sądów w przedmiocie eksmisji, klauzuli wykonalności i czynności komornika
posłużyły Sądowi Okręgowemu jako podstawa ustaleń faktycznych w sprawie. Orzeczenia te i oparte na nich ustalenia
były wystraczające do merytorycznej oceny przesłanek z art. 189 k.p.c. Z uwagi na brak interesu prawnego powoda
w rozumieniu ww. przepisu przeprowadzenie zawnioskowanych dowodów było bezcelowe. Tym samym nie jest
trafny zarzut pominięcia wniosków dowodowych powoda, przede wszystkim w zakresie przesłuchania stron, w tym
procesie biorąc bowiem pod uwagę podstawę faktyczną powództwa, zeznania stron nie wniosłyby nic istotnego do
postępowania, Sąd meriti musiał oprzeć się na dokumentach i wbrew zarzutom powoda - Sąd Okręgowy wszystkie
istotne dla rozstrzygnięcia sprawy dokumenty uwzględnił.
Wskazać nadto należy, że powód wiele miejsca w apelacji poświecił poczynionym nakładom na nieruchomość,
podczas gdy przedmiotem niniejszego postępowania nie była kwestia ich zwrotu. Powód miał możliwość dochodzenia
należności z tego tytułu w odrębnym postępowaniu. Okoliczność ich dokonania i nie uzyskania pełnego zwrotu w
niniejszej sprawie nie stanowi także o istnieniu interesu prawnego w ustaleniu nieważności egzekucji eksmisji. Z
kwestia nakładów Sąd Okręgowy w ogóle nie miał do czynienia i w tym zakresie nie musiał czynić żadnych ustaleń.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.
O kosztach pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu apelacyjnym z urzędu Sąd Apelacyjny orzekł na
podstawie art. 108 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 3, § 6 pkt 7, § 13 ust. 1 pkt 2 i § 19 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013 r., poz. 461 ze zm.).