Pieniądz i banki w procesach rynkowych

Pieniądz i banki w procesach
rynkowych
Ujęcie personalistyczne
Cztery teorie pieniądza
• Towarowa (neoklasyczna) teoria pieniądza
(twórca: Karl Menger – 1871, przyjęta przez
tzw. główny nurt, m.in. Paul Samuelson,
William Nordhaus, Frederick Mishkin i inni)
• Pieniądz jest spontanicznym produktem
ewolucji od pieniądza towarowego do
współczesnego pieniądza elektronicznego;
jego kolejne rodzaje stanowią rozwiązanie
aktualnych problemów uczestników rynku
2. Państwowa teoria pieniądza
• Twórca: Fritz Knapp (1905), Staatliche theorie des
Geldes (state theory of money) – zwana
chartalizmem
• Wielki admirator – J.M. Keynes (1914)
• Obecnie postkeynesiści, tzw. szkoła z Kansas City:
Wray, Bell, Ingham
• Money of account – pieniądz stanowiony przez
władze świeckie lub/i duchowne już 3000 lat
przed Chrystusem, w którym ustalano
zobowiązania podatkowe
3. Obiegowa teoria pieniądza
(Monetary Circuit Theory)
• Włochy, Francja, Kanada, m.in.: Schmitt,
Cencini, Parquez, Seccareccia, Bossone,
Lavoie, Rochon, Rossi
• Pieniądz jako strumień zapisów księgowych na
kontach w banku, który powstaje jako skutek
kredytów udzielanych przedsiębiorstwom
produkcyjnym na wypłacenie wynagrodzeń
4. Majątkowa teoria pieniądza
(Property Theory of Money and
Interest)
• Heinsohn i Steiger (1984)
• Prawa majątkowe sankcjonowane przez
władzę jako warunek i zarazem źródło
pieniądza, ponieważ prawa te można obciążać
w celu uzyskania kredytu
• Szkoda (raczej) zachodu, aby się tym zajmować
Wspólna cecha wszystkich teorii
• Skupiają się na sprawach drugorzędnych,
krusząc kopie o to, która z czterech funkcji jest
najważniejsza:
• miary wartości (jednostki rozrachunkowej),
• środka wymiany,
• środka tezauryzacji (przechowywania
wartości),
• czy funkcja środka płatniczego?
Co im brakuje?
• Nie dostrzegają najważniejszej funkcji pieniądza,
ponieważ przyjęli dwie tezy Arystotelesa (IV w.
p.n.e.):
• Teza 1.: Kupcy i lichwiarze używają pieniędzy do
zarabiania pieniędzy, czyli pieniądz rodzi pieniądz,
• Teza 2.: Na rynku wymienia się rzecz mniej wartą
na wartą więcej, czyli celem wymiany jest
wzbogacenie się
• Na tym fundamencie zbudowana jest cała
współczesna ekonomia polityczna
Co z tym fundamentem?
• Jest on kiepskiej jakości
• Piszę o tym w artykule pt.: W sprawie
fundamentu teorii finansów. (jest na mojej
stronie www.szewczyk.net.pl)
• A o tym, jaką funkcję pominięto, jest ten
właśnie wykład
Trzy aksjomaty podejścia
personalistycznego
• Jedynym integralnym, nieredukowalnym
podmiotem materialnego świata ożywionego jest
osoba ludzka
• Wszelkie działania i zaniechania człowieka służą
jedynemu celowi: poprawie jakości jego życia
• Każdy problem decyzyjny można sprowadzić do
poziomu zdarzenia elementarnego, jakim jest akt
wyboru jednej z dwóch możliwości: działania lub
zaniechania. Proces decyzyjny składa się zawsze z
pojedynczych, niezależnych od siebie aktów
wyboru.
Komu i po co potrzebny jest pieniądz?
• Aby na to pytanie odpowiedzieć, trzeba cofnąć się do pierwszego
w dziejach aktu dobrowolnej wymiany, ponieważ wtedy pojawił
się człowiek
• Dlaczego dopiero wtedy?
• Ponieważ uszanował podstawową normę moralną, jaką jest
uznanie prawa wyłącznej własności efektów pracy drugiej osoby
• Zamiast więc zabrać siłą lub podstępem rzecz należącą do
drugiego, zaproponował wymianę na coś, co należało do niego
• Jest to jedyna godziwa metoda zdobycia dóbr należących do
innych
• Jej alternatywą jest samodzielne zaspokojenie danej potrzeby
Dwa sposoby zaspokojenia potrzeby
• Robić wszystko osobiście
• Uzyskać daną rzecz lub usługę w drodze
dobrowolnej wymiany
Uwaga
• Każdy z tych sposobów wymaga poniesienia
jakiejś ofiary, aby potrzebę zaspokoić
• Kiedy zostanie wybrana wymiana rynkowa?
• Wyłącznie wtedy, gdy decydent uzna, że jest
to sposób lepszy od alternatywy
• Co jest alternatywą?
• Co stanowi zysk z wymiany?
Kolejność rzeczy w podejściu
personalistycznym
• Decyzja, czy dana potrzeba jest warta
koniecznej ofiary?
• Jeżeli tak – w jaki sposób ją zaspokoić?
• Wymiana jest wybierana tylko wtedy, gdy
zostanie uznana za sposób lepszy od
alternatywy
• Jej celem jest zdobycie przedmiotu wymiany
mniejszym nakładem sił i środków (niższym
kosztem)
Trzy bezdyskusyjne cechy aktu
wymiany
• Dobrowolność
• Wzajemność
• Oraz wynikająca z nich ekwiwalentność: warta
jest rzecz otrzymywana tego, co poświęca się
w zamian
Czym jest wartość?
• Wartość jest pojęciem absolutnie
subiektywnym
• W procesie wymiany rynkowej wartość towaru
określa to, co oddaje się w zamian za ten
towar
• Generalnie zaś oznacza wielkość ofiary, jaką
ponosi dana osoba, aby osiągnąć swój cel,
niekoniecznie materialny
Warto zauważyć, że…
• Każdy akt wymiany bezpośredniej
(barterowej), gdzie występuje równoczesność
świadczeń wzajemnych, posiada wszystkie
cechy, tj. dobrowolność, wzajemność i
równowartość (ekwiwalentność)
• W każdym z nich uczestnicy od razu osiągają
swój cel, jakim jest możliwość zaspokojenia
swojej potrzeby
Każdy jednak wie…
• Że barter posiada cały szereg wad
(koincydencja),
• Dlatego pojawił się pieniądz, który czyni
wymianę łatwiejszą
Skutek?
• Rozerwanie aktu wymiany T1 – T2,
zachodzącego między dwoma uczestnikami w
tym samym czasie i miejscu
• na dwa akty wymiany T1 – P oraz P – T2,
zachodzące między trzema (lub więcej)
uczestnikami w różnym czasie i w różnych
miejscach
Co z tego wynika?
• Osoba otrzymująca w pierwszym akcie
pieniądze za swój towar nie może od razu
zaspokoić swojej potrzeby
• Pod jakim warunkiem zgodzi się przyjąć
pieniądze?
• Tym warunkiem jest pewność, że za
otrzymaną kwotę będzie mogła kupić w
dowolnym momencie to, co uzna za potrzebne
Główna rola pieniądza w sferze
wymiany
• Gwarant wzajemności
• Dla tej roli niezbędne są pozostałe funkcje
pieniądza:
• środka przechowywania wartości (store of
value)
• środka płatniczego (means of payment)
• miary wartości (standard of value), określanej
także jako jednostka rozrachunkowa (unit of
account)
Idealny (prawie) gwarant wzajemności
• Każdy rodzaj pieniądza towarowego
• Najlepszym z nich okazał się pieniądz kruszcowy,
złoty i/lub srebrny,
• dlatego stanowił podstawę systemów
monetarnych aż do lat siedemdziesiątych XX
wieku
• Powód: w najgorszym razie, gdyby nikt nie chciał
go przyjąć jako zapłaty, można było użyć
substancji pieniężnej zgodnie z jej cechami
fizycznymi
Wady pieniądza towarowego
• Przede wszystkim koszty i niedogodności
transportu większych kwot na znaczne
odległości
• Wada istotna szczególnie dla kupców
• Dlatego w tym gronie pojawiło się rozwiązanie
• Tym rozwiązaniem stał się bank
Bankowość „prymitywna”
• Handel różnymi monetami
• Przyjmowanie depozytów kruszcowych na
przechowanie
• Pośredniczenie w rozliczeniach między
kupcami dzięki zastosowaniu banknotu –
weksla bankierskiego, początkowo imiennego,
a później na okaziciela,
• a później także pieniądza żyrowego (zapisu na
koncie u bankiera)
Bankier w roli depozytariusza
Bankier
Ludzie
Monety 100
Zobowiązania z
Banknoty
100
tytułu
banknotów 100
Fundusze
własne 100
Bankier w roli depozytariusza:
zamiana monet na banknoty
Bankier
Klienci
Stan
wyjściowy
Monety
kruszcowe
100
+ monety 100
+ banknoty
100
Zamiana na
banknoty
- monety 100
+ banknoty
100
Monety 100
Zobowiązania
z tytułu
banknotów
100
Stan
końcowy
Banknoty
100
Fundusze
własne
100
Fundusze
własne 100
Co się zmieniło?
• Dzięki bankierom funkcję pośrednika wymiany
zaczął pełnić pieniądz bankierski oparty na
zaufaniu do bankiera, a nie na substancji
pieniężnej
• Obie formy (banknot i pieniądz żyrowy) były
oczywiście wymienialne na każde żądanie na
kruszec, który stanowił de facto standard (miarę)
wartości (jednostkę rozrachunkową)
• Użycie pieniądza bankierskiego w roli środka
wymiany było uwarunkowane zgodą
przyjmującego zapłatę w tej formie
Kto mógł zostać bankierem?
• Tylko ktoś, kto cieszył się zaufaniem tych, którzy
byli skłonni powierzyć mu swoje zasoby, oraz
zaufaniem innych bankierów
• Dla kupców ważna była dodatkowo sieć
bankierów współpracujących w innych krajach
(rozliczenia!)
• Dlatego banki rozwijały się często jako interes
rodzinny, np. Medyceusze we Włoszech,
Fuggerowie w Niemczech, Morganowie w USA,
Rotszyldowie w Europie
Klienci banków „prymitywnych”
• Przede wszystkim kupcy, ponieważ dla nich
pieniądz bankowy (banknoty, a później
pieniądz żyrowy) stanowił wygodniejszą,
bezpieczniejszą i tańszą formę rozliczeń
• Banki powstały przede wszystkim po to, aby
ułatwić rozliczenia z tytułu handlu
• Stąd nazwa banki komercyjne
Najważniejsza rola pierwszych
bankierów
• Uwiarygodnianie kupców wobec tych, od których nabywali
towary do handlu, za pomocą nowego instrumentu pieniądza bankowego
• Mimo że kupcy nie płacili złotem czy srebrem, to stawali się
wiarygodni, ponieważ wręczane banknoty z podpisem
bankiera dawały gwarancję, że wzajemne świadczenie w
złocie czy srebrze nastąpi na każde żądanie
• Brak zaufania do bankiera wykluczał oczywiście taką
transakcję, ale możliwość zamiany banknotów na złoto na
miejscu, u lokalnego bankiera, sprawę załatwiała
• Stąd znaczenie sieci banków współpracujących ze sobą i
honorujących wzajemnie swoje banknoty
Warto przypomnieć
• Istotą roli gwaranta wzajemności, jaką w
sferze wymiany odgrywa pieniądz, jest to, aby
każdy z uczestników wymiany miał pewność,
że wtedy, gdy zechce, będzie mógł za
pieniądze kupić to, co jest mu potrzebne.
• Ludzie nie sprzedają niczego dla pieniędzy, ale
po to, aby zaspokajać swoje potrzeby tym, co
można za pieniądze kupić!!!
Co sprawili „prymitywni” bankierzy?
• W roli środka wymiany, który musi być zawsze
gwarantem wzajemności, pojawiło się zaufanie do
bankiera i jego pieniądza
• Bankierzy „prymitywni” jednak nie tworzyli pieniądza
• Powstawał on dalej w sferze realnej jako szczególny
towar w wyniku wysiłku uczestników rynku, czyli ludzi
zaangażowanych w proces produkcji złota lub srebra, a
bankier zamieniał go tylko na substytut wygodniejszy
do użycia w roli pośrednika wymiany
• Miarą wartości, środkiem tezauryzacji i ostatecznym
środkiem płatniczym był nadal złoty lub srebrny kruszec
Bankowość kredytowa
• Pojawiła się już wtedy, gdy bankierzy zaczęli
wykorzystywać zgromadzone zasoby nieswojego
kruszcu do własnych inwestycji (zazwyczaj o
charakterze handlowym), oraz do udzielania
pożyczek,
• a w sensie dosłownym, gdy zaczęli udzielać
kredytów w swoich banknotach
• W każdym z tych przypadków bankierzy tworzyli
nowy pieniądz
• Do istniejącej „siły nabywczej” dodawali nową
Bankier w roli pożyczkodawcy
Bankier
Monety 50
Należność
Monety 50z
tytułu pożyczki
50
Zobowiązania z
tytułu
banknotów 100
Klienci
Banknoty 100 Fundusze
własne 100
Zobowiązanie
z tytułu
pożyczki 50
Bankier w roli pożyczkodawcy:
tworzenie pieniądza
Bankier
Monety 100
Stan
wyjściowy
Banknoty 100
Fundusze
własne
100
- monety 50
+ należności
50
Udzielenie
pożyczki w
monetach
+ monety 50
+ dług z tytułu
pożyczki 50
Monety 50
Zobowiązania
Należności 50 z tytułu
banknotów
100
Stan końcowy Banknoty 100
Monety 50
Razem 100
Banknoty 100
Klienci
Razem 100
Razem 150
Fundusze
własne 100
Dług 50
Razem 150
Skutki działalności pożyczkowej banku
• Część przyjętych przez bankiera na
przechowanie monet „wraca” do obiegu w
wyniku pożyczki, powiększając go.
• Banknoty „tracą” część pokrycia, o czym nie
wiedzą ich użytkownicy
• Zwiększenie obiegu pieniężnego jest skutkiem
wzrostu popytu, a nie na odwrót!
• Majątek netto nie rośnie (dlaczego?)
Osad na rachunkach bankowych
Salda rachunków bankowych
Osad, czyli depozyty trwałe
czas
Bankier w roli kredytodawcy:
tworzenie (kreacja) pieniądza
Bankier
Klienci
Monety 100
Banknoty 100
Stan
wyjściowy
Banknoty 100
Fundusze
własne
100
+ należności
100
+ Banknoty
100
Udzielenie
kredytu
+ Banknoty
100
+ dług z tytułu
kredytu 100
Monety 100
Należności
100
Zobowiązania
z tytułu
banknotów
200
Stan końcowy Banknoty 200
Razem 200
Razem 200
Jakie pokrycie w kruszcu mają banknoty?
Razem 200
Fundusze
własne 100
Dług 100
Razem 200
Kto w istocie tworzył pieniądz?
• Każdy uczestnik rynku, który postanowił coś
kupić, nie czekając aż pieniądze zarobi,
• pod warunkiem, że bankier mu zaufał i dał do
ręki stosowny instrument:
• albo kruszec, uruchamiając w taki sposób w
roli pośrednika wymiany nieczynne dotąd w
tej roli (nie swoje) zasoby,
• albo banknoty, udzielając kredytu.
• A więc to nie bankier tworzył pieniądz
Na czym więc polegała rola bankiera?
• Dawał kredytobiorcy dowód wiarygodności,
dzięki któremu mógł on kupować na rynku
potrzebne towary przed osiągnięciem dochodu.
• Tą legitymacją mógł być zarówno kruszec, jak i
wystawiony przez bankiera banknot – legitymacja
sensu stricto
• Tym samym gwarantował własną firmą i
majątkiem, że płacący (kredytobiorca) przestrzega
zasady wzajemności
Istota kredytu bankowego
• Jest dowodem zaufania bankiera do
kredytobiorcy wystawionym w takiej formie, jaką
inni uznają za możliwą do przyjęcia jako środek
wymiany/płatniczy
• W wypadku kredytu sensu stricto jest to pieniądz
bankowy (banknot lub pieniądz żyrowy)
• Taki pieniądz zastępuje poręczenie lub gwarancję
• Oczywistym warunkiem jest tu zaufanie do
bankiera
Podsumowanie
1.
2.
3.
Sprawę rozpoczyna decyzja uczestnika rynku, że istniejący na rynku
towar jest potrzebny
Warunek otrzymania towaru – dać w zamian coś własnego, zazwyczaj
pieniądze, i to od razu, rzadziej na kredyt kupiecki
Tylko dwa godziwe sposoby zdobycia pieniędzy:
–
–
4.
Bankier jest potrzebny tylko w tym ostatnim wypadku i może wystąpić
–
–
5.
6.
7.
zarobić, sprzedając coś własnego
pożyczyć, mając zamiar sprzedać coś własnego później
albo jako poręczyciel zobowiązania prywatnego
albo jako kredytodawca
W obu wypadkach bank bierze na siebie ryzyko kredytowe, czyli ryzyko
niedotrzymania warunku wzajemności
Rola bankiera to rola stróża, który własnym majątkiem gwarantuje
przestrzeganie zasady wzajemności wymiany rynkowej
Za pełnienie tej funkcji gwaranta bankier otrzymuje wynagrodzenie
Bardzo ważne!
• Niezależnie od formy udzielonego kredytu (banknoty, czy
pieniądz bankowy) stworzony przez bankiera pieniądz nie
jest samoistnym składnikiem majątku posiadającym jakąś
wartość, bankier nie tworzy wartości
• Pieniądz bankowy jest wierzytelnością, czyli stosunkiem
prawnym między uprawnionym a zobowiązanym.
• Przedmiotem tej wierzytelności są dobra rynkowe, czyli
towary, o konkretnej wartości wyrażonej w określonych
jednostkach pieniężnych, jako ekwiwalent wartości tych
towarów, które zostały kupione przez kredytobiorcę za
pieniądz bankierski. …c.d. dalej
c.d.
• Kto ma taką wierzytelność, czyli pieniądz bankierski,
jest uprawniony do otrzymania towarów o tej wartości,
a kto jest dłużnikiem – ma dostarczyć towar o takiej
wartości
• A więc to nie pieniądz posiada wartość, ale wartość
wierzytelności jest określona jako pewna liczba
jednostek pieniężnych
• O tym zaś, jakie dobra i usługi kryją się za tymi
wartościami po stronie uprawnionego, a jakie po
stronie zobowiązanego, decydują sami zainteresowani,
kupując i sprzedając to, co uznają za potrzebne
Wniosek
• Emitowany przez bank pieniądz jest w istocie
długiem i wierzytelnością równocześnie, ale
mimo tego, że pieniądz bankowy występuje w
bilansie banku po stronie jego zobowiązań, to
nie bank jest dłużnikiem tych, co posiadają
jego pieniądz
• Ich dłużnikiem jest zawsze kredytobiorca,
który jest zobowiązany dostarczyć potrzebny
innym towar
Istota pieniądza
• Każdy konkretny kredytobiorca jest dłużnikiem
wszystkich anonimowych posiadaczy
pieniędzy, oczywiście w granicach kwoty
wykorzystanego kredytu
• Każdy konkretny posiadacz pieniędzy jest w
granicach posiadanej kwoty wierzycielem
wszystkich anonimowych kredytobiorców
Istota działalności każdego banku
komercyjnego
• Ułatwianie rozliczeń poprzez oferowanie różnych
instrumentów rozliczeniowych (pieniądza
bankowego) zastępujących pieniądz gotówkowy i
wymienialnych na żądanie na ten pieniądz
• Występowanie w roli gwaranta wzajemności,
który bierze na siebie ryzyko niewywiązania się
kredytobiorcy z obowiązku dostarczenia na rynek
potrzebnego towaru – legitymizowanie
kredytobiorcy
Rola pieniądza w sferze wymiany rynkowej
• Umożliwia przesuwanie w czasie momentu
uzyskania dochodu w stosunku do momentu
dokonywania wydatku (to nie to samo, co
przechowywanie wartości – store of value)
Pieniądz a dochód
Niewydany dochód
Oszczędności pieniężne
Dochód ze
sprzedaży
Otrzymanie
zapłaty
t
Wydatek
Niewydany dochód = Oszczędności pieniężne
Dochód ze
sprzedaży i
zapłata
t
Wydatek
Zadłużenie
Wydatek
Dochód
Zapłata i
spłata długu
t
Rola pieniądza, c.d.
• Funkcja legitymacji – potwierdza prawo
posiadacza do robienia zakupów na danym
rynku
• Podstawowym zadaniem pieniądza jest
gwarantowanie przestrzegania zasady
wzajemności wymiany rynkowej
• Wszystkie inne funkcje są pochodnymi funkcji
podstawowej
W sferze wymiany rynkowej
• Nie ma znaczenia, czy pieniądz jest towarem, czy powstaje w banku
• Jeżeli jest towarem, to w sobie zawiera świadczenie już wykonane
• Jeżeli powstaje w drodze kredytowej w banku, to zmusza
kredytobiorcę do wykonania potrzebnego świadczenia, ponieważ
jest to jedyny sposób osiągnięcia dochodu, z którego zostanie
spłacony kredyt
• Taki sposób powstawania pieniądza gwarantuje dochowanie zasady
wzajemności, czyli dostarczenie innym uczestnikom tego, co oni
uznają za potrzebne w zamian za to, co posiadacz pieniądza
dobrowolnie kupił
Tak by wyglądała bankowość, gdyby
nie…
• Wymyślony przez Wigów i zrealizowany w 1694 roku pomysł
powołania Banku Anglii, pierwszego w dziejach banku centralnego
• Celem było zapewnienie Wilhelmowi III pożyczki w wysokości 1 200
tys. funtów na prowadzenie wojny z konkurentem do tronu,
Jakubem II, wspieranym przez Francuzów
• O ile nie było chętnych, aby udzielić mu takiej pożyczki, o tyle było
wielu chętnych, aby zainwestować w akcje powołanej korporacji,
jaką był Bank Anglii, której nadano publiczny charter
• Skopiowanie tego pomysłu w innych krajach spowodowało
powstanie w każdym z nich dwuszczeblowego systemu bankowego,
co spowodowało całkowitą zmianę stosunków monetarnych na
całym świecie
Skutki bankowości centralnej
• W bankach komercyjnych zmieniło się niewiele
• Straciły wprawdzie prawo emisji własnych banknotów,
ale nie spowodowało to ograniczenia ich zdolności do
kreacji pieniądza bankowego
• O tej zdolności nie decyduje prawo do emisji
banknotów, lecz poziom posiadanych rezerw pieniądza,
który jest powszechnym środkiem płatniczym
• Dotąd był to pieniądz kruszcowy, odtąd – pieniądz
urzędowy, czyli prawny środek płatniczy
• Banki komercyjne nigdy nie miały większego wpływu
na to, ile takiego pieniądza trafiało do nich
c.d.
• Dla banków komercyjnych ważne było jedynie to, że
musiały posiadać odpowiednie zasoby pieniądza
rezerwowego w celu rozliczeń z innymi bankami oraz w
celu realizacji wypłat w gotówce na żądanie
deponentów
• Do tego celu wystarczały zawsze tzw. rezerwy
cząstkowe, których wysokość zależała od zwyczajów
płatniczych oraz liczby deponentów; im większa ta
liczba, tym – ceteris paribus – niższe konieczne rezerwy
• W miarę wzrostu rezerw pieniądza oficjalnego, rosły
możliwości kreacji kredytów przez banki komercyjne
(potencjał kredytowy)
Ważne, aby pamiętać, że …
• zawsze rzeczywistymi „producentami” pieniądza
bankowego są kredytobiorcy posiadający tzw.
zdolność kredytową, ponieważ to oni decydują
kiedy i ile powstanie tego pieniądza
• Bank zawsze jedynie legitymizuje ich wobec
dostawców (sprzedawców) jako tych, którzy
przestrzegają zasady wzajemności, dając
stworzony przez siebie instrument – pieniądz
bankowy –
• Pojawienie się banku centralnego nic nie zmieniło
w tym mechanizmie
Najważniejszy skutek bankowości
centralnej
• To wprowadzenie długu publicznego jako
systemowego źródła pieniądza oficjalnego
(rezerwowego)
• Spowodowało to odwrócenie podstawowych
relacji w sferze monetarnej oraz zakłamanie
relacji między władzą a poddanymi
Jak było dotąd?
• Pieniądz rezerwowy (baza monetarna) – kruszec złoty lub
srebrny – powstawał w sferze realnej, czyli wśród
uczestników rynku
• Władca zamieniał go jedynie – odpłatnie w swojej mennicy
– na monety i nie miał żadnego wpływu na to, ile ich
powstawało (pomijając tzw. podlenie monet, czyli
ordynarne oszustwo)
• Gdy część tego pieniądza trafiała do banków w postaci
depozytów, to kwota tych rezerw wyznaczała granice
tworzenia poprzez kredyty prywatnego pieniądza
bankowego
• Granice takie to obiektywna cecha systemu pieniężnego
opartego na kruszcu; nie jest to szczególnie ważne
Skutki dla władzy
• Gdy nie starczały dochody z podatków, władca musiał
prosić o pożyczkę lub kredyt w prywatnych bankach, a
te nie zawsze mogły, nawet gdy chciały (nie zawsze
chciały) spełnić żądań władcy, bo ograniczały ich
posiadane rezerwy
• Poza tym udzielony kredyt musiał być zwrócony, co
wymagało ograniczania wydatków publicznych później
• To skutecznie ograniczało „apetyty” władców
• Z drugiej strony wyraźnie widoczne było to, że władca
jest „na garnuszku” poddanych
• Dzięki temu relacje władza – poddani były oparte na
zasadach do pewnego stopnia uczciwych
Bardziej naukowo
• Wszelkie wydatki publiczne odbywają się
kosztem wydatków prywatnych, czyli
• Władza dokonuje wyłącznie redystrybucji
dochodów osiągniętych w sferze realnej
• Istota redystrybucji to przesunięcie środków z
jednego z możliwych zastosowań do innego
• Tam gdzie środki się zabiera, efekt jest
negatywny, tam dokąd idą – efekt pozytywny
• Efekt netto - zero
• Wydatki publiczne nie tworzą żadnej wartości
dodanej, ponieważ to, co zostanie kupione w
sektorze publicznym (efekt dodatni) jest
okupione tym, co nie zostanie kupione w
sektorze prywatnym (efekt ujemny)
• Teoria marginalistyczna sugeruje coś innego,
ale jest to bzdura
• Dowód:
Co zmienił bank centralny?
• Banknoty Banku Anglii stały się praktycznie oficjalną walutą
Wielkie Brytanii, wypierając banknoty banków prywatnych
• Wskutek tego stały się jedynym oficjalnym pieniądzem
rezerwowym (bazą monetarną) dla banków komercyjnych
koniecznym do działalności rozliczeniowej i kredytowej
• A że część tego pieniądza rezerwowego powstawała jako
skutek udzielania kredytów władzy publicznej, więc odtąd
potrzeby kredytowe władzy decydują o wzroście rezerw
monetarnych
• Zależność uległa odwróceniu: nie władza zależy od
pieniądza, lecz pieniądz od władzy
• Odwieczne marzenia władców się spełniły i można było
zwolnić alchemików
Skutki
• Wprowadzenie długu władcy jako podstawy
kreacji pieniądza przez bank centralny
spowodowało całkowite zatracenie prawdziwego
charakteru transakcji z władzą
• Do pieniądza prywatnego, który jest zawsze
gwarantem wzajemności, dodano coś, co funkcji
takiej z natury nie może pełnić
• To tak, jakby do mieszka z brylantami dosypać
drugie tyle szkiełek, i uznać, że nie było to
oszustwo, lecz sposób na podwojenie bogactwa
c.d.
• O ile jednak szkiełka od brylantów da się
odróżnić i odkryć fałszerstwo, o tyle nie da się
odróżnić w masie pieniądza tego, który jest
pieniądzem pustym, bo stworzyła go władza
• Można jedynie stwierdzić, ile jest tego pustego
pieniądza
• W każdym kraju jest to równowartość
niespłaconego długu publicznego
Ile to w liczbach?
• Przeszło 18,2 bilionów dolarów w USA (103%
PKB), z czego ok. 30% jest w posiadaniu Chin
• 98% PKB w Belgii, 115% we Włoszech, 200%
PKB w Japonii, 77% w Niemczech, 79% we
Francji, 75% w Portugalii
• na razie „tylko” 860 mld zł, 55% PKB w Polsce
Pro memoriam
• Gdyby ktoś zacząć wydawać w chwili narodzin
Chrystusa 1 mln dolarów dziennie, do dziś
wydałby kwotę niespełna 736 mld USD.
• Dług publiczny USA (18,2 biliona USD – 21
maja 2015 r.) jest prawie 25 razy większy
• przeszło 192,5 tys. dolarów na obywatela
• przeszło 761,3 tys. dolarów na rodzinę,
podczas gdy jej oszczędności wynoszą tylko 7,9
tys. (średnio)