PRACE ORYGINALNE

PRACE ORYGINALNE
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 4, 567–570
ISSN 1644−387X
© Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in Wrocław
and Polish Stomatological Association
JOANNA SOKALSKA1, WŁODZIMIERZ WIĘCKIEWICZ1, DOBROCHNA ZEŃCZAK−WIĘCKIEWICZ2
Wpływ nawyku żucia gumy
na stan układu stomatognatycznego
Influence of Habit of Chewing Gum on Condition
of Stomatognathic System
1
2
Zakład Zaburzeń Czynnościowych Układu Stomatognatycznego AM we Wrocławiu
Katedra Chirurgii Stomatologicznej AM we Wrocławiu
Streszczenie
Cel pracy. Określenie występowania i zmian zachodzących w układzie stomatognatycznym pod wpływem nawy−
ku żucia gumy.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono wśród trzech grup wiekowych – 30 gimnazjalistów, 27 licealistów
i 28 studentów. W badaniu klinicznym oceniano symetrię przemieszczeń głów żuchwy w czasie jej odwodzenia,
występowanie bólów w okolicy stawów skroniowo−żuchwowych, wzmożone napięcie mięśni żucia, patologiczne
starcie zębów, objawy przygryzania błony śluzowej i szerokość otwarcia jamy ustnej. W wywiadzie pytano bada−
nych o częstość i czas żucia gumy, od ilu lat żują gumę oraz czy żują jedno− czy obustronnie.
Wyniki. Cechy dysfunkcji w obrębie narządu żucia stwierdzono u 11 z 30 gimnazjalistów, 20 z 27 licealistów i 16
z 28 studentów. Bóle okolicy stawu skroniowo−żuchwowego zaobserwowano u 9,5% badanych, wzmożone napię−
cie mięśniowe u 71,8%, rozwarcie jamy ustnej powyżej 50 mm u 42%, asymetrię przemieszczeń głów żuchwy
u 52% badanych.
Wnioski. Z przeprowadzonych badań wynika, że nadmierne żucie gumy prowadzi do zaburzeń w układzie stoma−
tognatycznym. Częste i długotrwałe żucie gumy powoduje zaburzenia czynności stawów skroniowo−żuchwowych
i mięśni, które je bezpośrednio uruchamiają (obsługują). Najczęściej występujące dysfunkcje to: wzmożone napię−
cie mięśni żucia, asymetria przemieszczeń głów żuchwy, otwarcie jamy ustnej powyżej 50 mm i bóle okolicy sta−
wu skroniowo−żuchwowego (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 4, 567–570).
Słowa kluczowe: guma do żucia, zaburzenia stawu skroniowo−żuchwowego.
Abstract
Objectives. The aim of the study was investigation of occurrence and definition of disturbances in stomatognathic
system.
Material and Methods. The investigation was made in three age groups: 30 secondary school teenagers, 27 high
school teenagers and 28 students. In the clinical examination, symmetry of mandible movements during abduction,
occurrence of pain in temporomandibular joint, masticatory muscles hypertone, attrition of teeth, traces on the mu−
cosa and width of opening of oral cavity were estimated. In anamnesis, the questions referred to the frequency of
chewing, the number of hours during the day of chewing gum and the period of time. Also the question was whe−
ther they chew unilaterally or bilaterally.
Results. Symptoms of disturbances of stomatognathic system were observed in 11 of secondary school teenagers,
20 of high school teenagers and 16 of students. Pain in the temporomandibular joint was observed in 9.5% patients,
masticatory muscles hypertone was observed in 71.8% patients, opening of oral cavity over 50 mm in 42% and
asymmetry of mandible movements during abduction in 52% of examined teenagers.
Conclusions. The conclusion of study is that habitual chewing gum has negative influence on stomatognathic sy−
stem. Often and long chewing gum is reason for dysfunctions in temporomandibular joint and cooperating musc−
les. Most often disturbances are: masticatory muscles hypertone, asymmetry of mandible movements during ab−
duction, opening of oral cavity over 50mm and pain in the temporomandibular joint (Dent. Med. Probl. 2006, 43,
4, 567–570).
Key words: chewing gum, disturbances of stomatognathic system.
568
J. SOKALSKA, W. WIĘCKIEWICZ, D. ZEŃCZAK−WIĘCKIEWICZ
Żucie gumy jest częstym i popularnym nawy−
kiem szczególnie u młodych osób. Jest jednak pro−
blemem bardzo kontrowersyjnym, budzi wiele spo−
rów i dyskusji, nie tylko wśród lekarzy dentystów.
Guma do żucia ma liczne działania pozytywne.
Zwiększa m.in. wydzielanie śliny w jamie ustnej,
co jest szczególnie korzystne po spożyciu posiłków
w sytuacjach, gdy nie ma możliwości szczotkowa−
nia zębów. Ponadto uwalnia fluor, działa zapobie−
gawczo w próchnicy i w chorobach przyzębia oraz
odświeża oddech. Jest to szczególnie cenione przez
osoby pozostające w bliskim kontakcie z innymi ze
względów zawodowych i przez palaczy tytoniu
[1–3]. Żując gumę, należy zawsze pamiętać, żeby
była ona bez cukru, a samo żucie nie trwało dłużej
niż kilkanaście minut.
Wśród wielu powodów, dla których uprawia
się ten nawyk najczęściej wymienia się: swobodny
styl życia, dbałość o swój wygląd i wizerunek, za−
chowanie właściwej higieny jamy ustnej, świeży
oddech, zniwelowanie zapachu tytoniu u osób pa−
lących papierosy [4]. Wiele osób doszukuje się
w żuciu gumy działania relaksacyjnego, szczegól−
nie w stresujących sytuacjach zawodowych.
Celem pracy było określenie występowania
zmian zachodzących w układzie stomatognatycz−
nym pod wpływem przeciążeń wynikających z na−
wykowego żucia gumy.
Materiał i metody
Badaniu poddano 85 osób w trzech grupach
wiekowych: gimnazjaliści z II klasy Zespołu
Szkół nr 11 przy ul. Grochowej 36/38 we Wrocła−
wiu – 30 osób w wieku 15–16 lat, w tym 17 kobiet
i 13 mężczyzn; licealiści z IV klasy Zespołu Szkół
nr 6 przy ul. Tęczowej 60 we Wrocławiu – 27 osób
w wieku 19–20 lat, w tym 16 kobiet i 11 męż−
czyzn; studenci V roku Wydziału Lekarsko−Sto−
matologicznego Akademii Medycznej we Wrocła−
wiu – 28 osób w wieku 23–27 lat, w tym 18 kobiet
i 10 mężczyzn.
U wszystkich przeprowadzono badanie podmio−
towe i przedmiotowe. W ramach badania podmio−
towego przeprowadzono wywiad na podstawie
karty badań, zawierającej między innymi pytania
dotyczące czasu żucia gumy, częstotliwości i licz−
by żutych dziennie gum. Następnie młodzież pod−
dano badaniu przedmiotowemu zewnątrzustnemu
i wewnątrzustnemu. Badanie zewnątrzustne pole−
gało na palpacji okolicy stawów skroniowo−żu−
chwowych i mięśni żucia oraz na pomiarze szero−
kości otwarcia jamy ustnej. Badanie wewnątrzust−
ne polegało na ocenie stanu uzębienia, błony
śluzowej jamy ustnej, przyzębia oraz ocenie zgry−
zu nawykowego [5].
Wyniki
Z przeprowadzonych badań wynika, że gumę
najczęściej żują licealiści, a najrzadziej gimnazja−
liści, również licealiści żują najwięcej, średnio 4
drażetki, a gimnazjaliści najmniej gum dziennie,
średnio 1 drażetkę. Proporcjonalnie do wieku naj−
więcej lat (najdłużej) gumy żują studenci, średnio
7 lat, a gimnazjaliści najmniej, średnio 2 lata. Jed−
ną drażetkę najdłużej żują licealiści, średnio 1 go−
dzinę 43 minuty, a najkrócej gimnazjaliści, średnio
27 minuty. Zaobserwowano także, że większość
badanych żuje gumę obustronnie. W całej grupie
objętej badaniem tylko osiem osób, w tym trzy ko−
biety, zadeklarowało, że w ogóle nie żują gum.
Stwierdzono występowanie licznych dysfunk−
cji w stawie skroniowo−żuchwowym. U 61 bada−
nych występowało wzmożone napięcie mięśni żu−
cia, u 24 osób asymetria przemieszczeń głów żu−
chwy w stawie, 36 badanych nadmiernie otwierało
jamę ustną (powyżej 50 mm), a u 8 – pojawiły się
bóle stawu skroniowo−żuchwowego. Najwięcej
dysfunkcji występowało w grupie licealistów. Nie−
prawidłowości stwierdzono u 74% badanych w tej
grupie. Wśród studentów zaobserwowano zabu−
rzenia stawowe u 57% osób, a u gimnazjalistów
u 36,6%. Warto dodać, że licealiści byli w klasie
maturalnej. Wzmożone napięcie mięśni żucia wy−
stępowało proporcjonalnie do wieku – najczęściej
u studentów – 79%, u licealistów – 67% i najrza−
dziej u gimnazjalistów – 64%. Asymetryczne
przemieszczenia głów żuchwy wśród badanych
zaobserwowano u 70% licealistów i u 39% studen−
tów i gimnazjalistów. Esowaty tor przemieszczeń
żuchwy zaobserwowano u licealistów – 15%,
a u studentów i u gimnazjalistów po 7%.
Górna granica normy otwarcia jamy ustnej
wynosi 50 mm. Średnia szerokość otwarcia jamy
ustnej wśród badanych w grupie studentów i gim−
nazjalistów wynosiła 51 mm, a w grupie liceali−
stów – 52 mm. Dolegliwości stawowe w poszcze−
gólnych grupach wiekowych zestawiono na ryc. 1.
Bóle występowały proporcjonalnie do wieku, trza−
ski zaobserwowano jedynie u licealistów, a prze−
skakiwania w stawie skroniowo−żuchwowym naj−
częściej pojawiały się u licealistów, a najrzadziej
u gimnazjalistów. Ślady przygryzania błony śluzo−
wej policzków występowały u 43% gimnazjali−
stów, 63% licealistów i u 86% studentów.
Najczęściej wymieniane przez badanych przy−
czyny żucia gumy to względy higieniczne, palenie
papierosów, stres, przyjemność. Rozkład procen−
towy w poszczególnych grupach prezentuje ryc. 2.
Nawyk żucia gumy deklarowało 32% gimnazjali−
stów, 48% licealistów i 36% studentów.
569
Żucie gumy a stan układu stomatognatycznego
%
%
35
90
80
30
30% 29%
25
82%
60
20
54%
50
18%
15
10
82%
70
40
15%
11%
11%
11%
30
20
5
0%
25%
22%
0%
7%
0
gimnazjaliści
secondary school teenagers
studenci
students
trzaski
clicks
25%
18%
10
0%
bóle
pains
26%
przeskakiwania
leaps
licealiści
high school teenagers
Ryc. 1. Zaburzenia w stawie skroniowo−żuchwowym
w grupach wiekowych
Fig. 1. Disturbances in temporomandibular joint in
age groups
Omówienie
Analiza zebranego materiału badawczego po−
zwoliła wywnioskować, że nawyk żucia gumy nie
pozostaje bez wpływu na układ stomatognatyczny.
Zbyt częste i długotrwałe żucie powoduje zaburze−
nia w funkcjonowaniu stawu skroniowo – żuchwo−
wego i współdziałających mięśni [6, 7]. Najczę−
ściej występujące dysfunkcje to: wzmożone napię−
cie mięśni żucia, asymetria przemieszczeń głów
żuchwy, zwiększone otwarcie jamy ustnej, przy−
gryzanie błony śluzowej policzków. Analiza wyni−
ków badań wskazuje, że wzmożone napięcie mię−
śni żucia, bóle okolicy stawu skroniowo−żuchwowe−
go, ślady przygryzania błony śluzowej policzków
zależą od tego, ile lat osoba żuje gumę. Ponadto
częstość występowania dysfunkcji takich jak asy−
metria przemieszczeń głów żuchwy, przeskakiwa−
nia w stawie skroniowo−żuchwowym zależą od in−
0%
4%
gimnazjaliści
secondary school
teenagers
higiena
hygiene
14%
stres
stress
licealiści
high school
teenagers
papierosy
cigarettes
studenci
students
przyjemność
pleasure
Ryc. 2. Najczęstsze przyczyny żucia gumy
Fig. 2. Most often specified reasons of chewing gums
tensywności żucia gumy. Zaobserwowano rów−
nież, że gumę częściej żują kobiety. Istotne jest to,
że w grupie licealistów – maturzystów jedną
z głównych przyczyn żucia gumy jest stres. W zba−
danej grupie osób młodzież częściej żuje gumę
obustronnie. Wyniki badań własnych są w pełni
zbieżne z obserwacjami innych autorów [6–8].
Wnioski
1. Częste i długotrwałe żucie gumy powoduje
zaburzenia funkcjonowania stawów skroniowo−
−żuchwowych i obsługujących je mięśni.
2. Najczęściej występujące dysfunkcje to:
wzmożone napięcie mięśni żucia, asymetria prze−
mieszczeń głów żuchwy, otwarcie jamy ustnej po−
wyżej 50 mm i bóle okolicy stawu skroniowo−żu−
chwowego.
Piśmiennictwo
[1] MATSUKUBO T., TAKAZOE I.: Sucrose substitutes and their role in caries. Int. Dent. J. 2006, 56, 119–130.
[2] RIOS D., HONORIO H. M., MAGALHAES A. C., DELBEM A. C., MACHADO M. A., SILVA S. M., BUZALAF M. A.: Ef−
fect of salivary stimulation on erosion of human and bovine enamel subjected or not to subsequent abrasion: an in
situ/ex vivo study. Caries Res. 2006, 40, 218–223.
[3] BURT B. A.: The use of sorbitol− and xylitol−sweetened chewing gum in caries control. J. Am. Dent. Assoc.
2006,137,190–196.
[4] BATRA A., KLINGLER K., LANDFELDT B., FRIEDERICH H. M., WESTIN A., DANIELSSON T.: Smoking reduction treat−
ment with 4−mg nicotine gum: a double−blind, randomized, placebo−controlled study. Clin. Pharmacol. Ther. 2005,
78, 689–696.
[5] BEVILAQUA−GROSSI D., CHAVES T. C., DE OLIVEIRA A. S., MONTEIRO−PEDRO V.: Anamnestic index severity and si−
gns and symptoms of TMD. Cranio. 2006, 24,112–118.
[6] SHIMAZAKI K., MATSUBARA N., HISANO M., SOMA K.: Functional relationships between the masseter and sternoc−
leidomastoid muscle activities during gum chewing. Angle Orthod. 2006, 76, 452–458.
570
J. SOKALSKA, W. WIĘCKIEWICZ, D. ZEŃCZAK−WIĘCKIEWICZ
[7] MUNDT T., MACK F., SCHWAHN C., BERNHARDT O., KOCHER T., JOHN U., BIFFAR R.: Gender differences in associa−
tions between occlusal support and signs of temporomandibular disorders: results of the population−based study of
Health in Pomerania (SHIP). Int. J. Prosthodont. 2005, 18, 232–239.
[8] BRENNAN P. A., ILANKOVAN V.: Arthrocentesis for temporomandibular joint pain dysfunction syndrome. J. Oral.
Maxillofac. Surg. 2006, 64, 949–951.
Adres do korespondencji:
Joanna Sokalska
ul. Jerzego Bajana 15/22
54−129 Wrocław
tel. 0 607 308 796
e−mail: [email protected]
Praca wpłynęła do Redakcji: 5.10.2006 r.
Po recenzji: 2.11.2006 r.
Zaakceptowano do druku: 1.12.2006 r.
Received: 5.10.2006
Revised: 2.11.2006
Accepted: 1.12.2006