Program - ZGAŚ RYZYKO Idea programu

Program - ZGAŚ RYZYKO
Idea programu
W ostatnim dziesięcioleciu średnio rocznie w Polsce wybucha ok. 160 tys. pożarów,
w wyniku których śmierć ponosi ponad 550 osób, a kolejnych kilka tysięcy doznaje uszczerbku
na zdrowiu. Jeżeli dodać do tego 300-400 zgonów rocznie w wyniku zatruć tlenkiem węgla,
to wyłania się sytuacja wymagająca podjęcie zdecydowanych działań w celu ograniczenia tych
groźnych zdarzeń.
Paradoksalnie, najwięcej – bo ponad 80% wszystkich przypadków śmiertelnych – ma
miejsce w obiektach mieszkalnych, czyli w miejscach, gdzie co do zasady czujemy się
najbezpieczniej. Ponadto najwięcej ofiar pożarów ginie przed przybyciem straży pożarnej.
Zmniejszenie tego tragicznego żniwa stanowi bardzo trudne wyzwanie, gdyż budynki
mieszkalne pozostają praktycznie poza nadzorem administracyjno-kontrolnym służb
publicznych.
Tragedię tej sytuacji potęguje świadomość, że większości ofiar tych pożarów oraz zatruć
tlenkiem węgla można by zapobiec. Jak pokazują doświadczenia większości
wysokorozwiniętych państw, po osiągnięciu określonego poziomu rozwoju technologicznego,
dalsze inwestowanie w rozwój potencjału interwencyjnego, choć konieczne, nie skutkuje już
proporcjonalnym spadkiem liczby pożarów oraz ich ofiar. Doświadczenia te potwierdzają
jednocześnie, że obniżenie liczby ofiar pożarów oraz zatruć tlenkiem węgla, choć niezwykle
trudne, jest jednak możliwe. Osiągniecie sukcesu na tym polu wymaga jednak intensywnych
i skoordynowanych działań wielu instytucji publicznych (nie tylko straży pożarnej).
Pożary oraz zatrucia tlenkiem węgla, obok naturalnych klęsk żywiołowych, stanowią
największe zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi przebywających w budynkach. Są także
przyczyną ogromnych strat materialnych. Dlatego też istnieje potrzeba nadania bezpieczeństwu
1
pożarowemu w Polsce, wzorem innych wysokorozwiniętych państw, najwyższej rangi
społecznej oraz spowodowania, aby stało się ono przedmiotem powszechnej troski.
Dostrzegając te problemy, Komendant Główny PSP, zainicjował opracowanie i podjął się
koordynacji dziesięcioletniego programu, ukierunkowanego na ograniczenie liczby ofiar
pożarów oraz zatruć tlenkiem węgla w Polsce, któremu nadano nazwę „Zgaś ryzyko”.
Diagnoza poziomu bezpieczeństwa pożarowego
Punktem wyjścia do opracowania Programu była szczegółowa diagnoza bezpieczeństwa
pożarowego. Wnikliwa analiza danych statystycznych dot. pożarów oraz zatruć tlenkiem węgla,
jak również przewidywane trendy w tym obszarze, pozwoliły na sformułowanie następujących
wniosków:









pożary oraz tlenek węgla stanowią poważne zagrożenie dla życia i zdrowia,
według prognoz naukowców pożary jeszcze przez wiele lat będą jednym z głównym
zagrożeń w życiu człowieka,
problem śmiertelności w pożarach dotyczy przede wszystkim budynków mieszkalnych,
rzeczywista liczba ofiar śmiertelnych i rannych w pożarach jest wyższa niż jest
to wykazywane w statystykach prowadzonych przez Państwową Straż Pożarną (wynika
to z obowiązującej definicji ofiary pożaru),
rzeczywista liczba ofiar zatruć tlenkiem węgla jest zdecydowanie wyższa
od wykazywanej w danych statystycznych PSP (statystyki PSP obejmują tylko te
zdarzenia, w których zaangażowane były jednostki straży pożarnej),
ujawnione koszty pożarów - tylko w kilku wybranych obszarach! - potwierdzają, że mają
one znaczący wpływ na budżet państwa (ponad 1 mld PLN rocznie - wg z definicji
niedoszacowanych danych PSP),
wśród głównych przyczyn pożarów z poszkodowanymi należy wymienić nieostrożność
oraz użytkowanie w obiektach instalacji i urządzeń technicznych,
główną przyczyną zatruć tlenkiem węgla są niesprawne urządzenie grzewcze spalające
paliwa gazowe oraz instalacje kominowe i wentylacyjne,
ze wskaźnikiem 1,53 ofiary śmiertelnej na 100 tys. mieszkańców Polska jest jednym
z krajów o najwyższym poziomie śmiertelności w pożarach (World Fire Statistics Centre
- Bulletin No. 28).
Na podstawie diagnozy poziomu bezpieczeństwa pożarowego, zdefiniowano następujące
najważniejsze zagadnienia, których realizacja, zdaniem autorów Programu, jest niezbędna do
osiągnięcia założonych celów Programu „Zgaś ryzyko”:

ochrona osób przebywających w obiektach mieszkalnych (domy i mieszkania prywatne),
2







zwrócenie uwagi społecznej na powagę zagrożeń pożarowych oraz zatruć tlenkiem węgla
– bezpieczeństwo pożarowe tematem codziennej troski,
kształtowanie bezpiecznych zachowań,
promocja rozwiązań technicznych oraz materiałów zwiększających bezpieczeństwo
pożarowe,
wzrost poparcia społecznego dla prewencji pożarowej,
wzrost znaczenia prewencji w straży pożarnej,
doskonalenie rozwiązań prawnych oraz standardów technicznych i organizacyjnych
w zakresie ochrony przeciwpożarowej,
doskonalenie systemów ratowniczych.
Bezpieczeństwo pożarowe – prognozy na przyszłość
Jak wynika z analizy bezpieczeństwa, pożary oraz zatrucia tlenkiem węgla stanowią obecnie
bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Pomimo coraz większej świadomości
społecznej, podejmowanych działań profilaktycznych, zagrożenia pożarowe oraz zatrucia
tlenkiem węgla wcale nie maleją, wręcz przeciwnie - wzrastają. Do czynników wpływających na
te negatywne zmiany zaliczyć należy przede wszystkim: paradoksalnie rozwój cywilizacyjny
oraz zachodzące zmiany społeczne, np.:
Zmiany w budownictwie
 większe domy na mniejszych działkach,
 aranżacja mieszkań/domów pozbawiona przegród wewnętrznych – tzw. open space
(salony z aneksami, antresole itp.),
 wzrastające obciążenie ogniowe,
 dominacja tworzyw sztucznych (siding, styropian, plastikowe obudowy, dywany, ubrania
, stolarka okienna, meble itd.),
 nowe technologie (np. panele słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne).
Zmiany społeczno-gospodarcze
 starzenie się społeczeństwa,
 tempo życia,
 migracje ludności (mieszanie kultur),
 „eksplozja” rozwoju technologicznego,
 szybka urbanizacja
Trendy w zakresie zmniejszenia nadzoru administracyjnego nad przestrzeganiem przepisów
ppoż. Przywołane wyżej zmiany skutkują wzrostem zagrożeń pożarowych (szybsze
rozprzestrzenianie się pożaru, bardziej toksyczne produkty spalania, większe zadymienie,
szybsze rozgorzenie) oraz bardziej niebezpiecznego środowiska pracy strażaków.
Cele programu
Nadrzędnym celem Programu jest znacząca poprawa bezpieczeństwa pożarowego
w obiektach mieszkalnych w Polsce, poprzez zmniejszenie liczby ofiar pożarów, zarówno
śmiertelnych jak i rannych, przy wykorzystaniu szerokiej palety działań o charakterze
systemowym i zaangażowaniu wszelkich podmiotów, mogących wnieść wartość dodaną
i gotowych wesprzeć realizację Programu, w taki sposób aby nie przekreślać pomysłów
i przedsięwzięć realizowanych przez różne jednostki i instytucje, lecz inspirować, wzmacniać
i koordynować ich działania.
Cele główne
Jako dwa główne cele do osiągnięcia do roku 2024 przyjęto:
3


ograniczyć liczbę ofiar śmiertelnych pożarów o co najmniej 30% do roku 2024 - cel
powinien być osiągnięty względem roku 2012 (565 ofiar śmiertelnych) – co oznacza nie
więcej niż 395 ofiar śmiertelnych do roku 2024,
ograniczyć liczbę ofiar rannych pożarów o co najmniej 30% do roku 2024 – cel
powinien być osiągnięty względem roku 2012 (4186 ofiar rannych) – oznacza nie więcej
niż 2930 ofiar rannych do roku 2024.
Cele pośrednie
Obok celów głównych, zdefiniowano również następujące cele pośrednie:






ograniczyć liczbę pożarów w obiektach mieszkalnych,
ograniczyć wartość strat materialnych powodowanych przez pożary,
wzmocnić znaczenie prewencji pożarowej,
zwrócić uwagę społeczną na powagę zagrożeń pożarowych,
wzmocnić poczucie samo odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo,
zbudować koalicję instytucji oraz osób na rzecz poprawy bezpieczeństwa
pożarowego.
Obszary bezpieczeństwa i priorytety
Na podstawie przeprowadzonej diagnozy stanu bezpieczeństwa pożarowego oraz w oparciu
o zdefiniowane cele, określono 4 wymienione w poniższej tabeli obszary bezpieczeństwa,
do których zaproponowano priorytety.
Obszary
bezpieczeństwa
Priorytety
świadomość zagrożenia (wśród społeczeństwa oraz ratowników)
i kształtowanie bezpiecznych zachowań
 profilaktyka pożarowa mieszkań (obiektów mieszkalnych)

Człowiek

Budynek


Działalność
ratownicza








System




doskonalenie standardów bezpieczeństwa dla konstrukcji budynków –
eliminujących największe zagrożenia w warunkach pożaru
doskonalenie standardów bezpieczeństwa dla materiałów służących
wyposażeniu wnętrz
promowanie bezpiecznych urządzeń i systemów technicznych
w budynkach
czas dojazdu
wyszkolenie
wyposażenie
bezpieczeństwo ratowników (strażaków)
zwiększenie skuteczności działań gaśniczych
koordynacja działań zmierzających do ograniczenia liczby ofiar
pożarów
legislacja - ustawy, rozporządzenia i prawo miejscowe
finansowanie - wypracowanie mechanizmu finansowania działań
zmierzających do ograniczenia ofiar pożarów
promocja - promocja i wspieranie programu
doskonalenie systemu ratowniczego
monitoring, ocena i reagowanie (na zaobserwowane trendy, problemy,
zjawiska wpływające na bezpieczeństwo),
badania i rozwój
4
Następnie do każdego celu zaproponowano działania, rozbijając je na 3 grupy o następującym
charakterze:



technicznym (bezpieczne urządzenia, wyposażenie oraz budownictwo + system
powiadamiania ratunkowego, wyposażenie techniczne służb ratowniczych),
legislacyjnym/organizacyjnym (zmiana przepisów prawa oraz jego egzekwowanie prewencja techniczna),
edukacyjnym (dostarczenie wiedzy oraz informacji oraz zmiana postaw i wzrost
świadomości - prewencja społeczna).
* - CTIF oznacza „Międzynarodowe Stowarzyszenie Służb Pożarniczo-Ratowniczych”, CTIF (2010) Brushlinsky
N.N., Sokolov S.V., Wagenr P., Humanity and Fire, Fundacja Edukacja i Technika Ratownicza, 2010 ISBN 97883-88777-29-5
Źródło: Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej
5